Ès ou té sav sa ?
Kijan sé brik-la yo touvé adan rèstan a vil a Babilòn, é jan-la yo té ka fabriké-yo la ka montré kè sa Labib ka di sé lavérité ?
SÉ AWKÉOLÒG-LA dékouvè milyon é milyon brik ki fèt èvè tè adan rèstan a vil a Babilòn. Sé moun-la té fè sé brik-lasa kuit é yo té sèvi èvè yo pou konstwi vil-la. Dapré sa on awkéològ non a-y sé Robert Koldewey ka di, yo té ka fè sé brik-lasa kuit adan dé fouw ki té andéwò a vil-la pas té ni on bon kalité awjil koté-lasa é té ni onlo ti pyébwa yo té pé brilé adan sé fouw-la pou fè-yo fonksyonné.
Sé awkéològ-la touvé dé biten ki ka pwouvé kè sèwten gwo fonksyonè ki té ka fè pawti a gouvènman babilonyen la, té ka sèvi èvè sé fouw-lasa pou fè on travay ki pa té bèl menm. Mi sa on pwofésè a linivèwsité a Toronto non a-y sé Paul-Alain Beaulieu ka èspliké : « Plizyè dokiman sé Babilonyen-la maké […] ka montré kè wa-la mandé pou yo jété moun adan on fouw pou fè-yo brilé, pas sé moun-lasa té rèbélé-yo oben pas yo té dérèspèkté sé dyé babilonyen la. » Pa ègzanp, mi sa nou ka li adan on tèks yo maké an tan a wa Nabikodonozò : « Détwi-yo, brilé-yo, fè-yo roti, […] adan fouw a kuizinyé-la […] fè lafimé a yo monté, fè chalè a flanm-difé-la fè-yo vin ansann. »
Sa ka fè-nou sonjé sa ki maké adan Danyèl chapit 3. Nou ka li kè wa Nabikodonozò fè on gran manman èstati annò adan savann a Doura. Sé té on koté ki té andéwò a vil a Babilòn. Lèwvwè sé 3 jenn ébré la, Chadrak, Méchak é Abèdnégo rèfizé adoré imaj-lasa, Nabikodonozò vin anrajé. Aprésa, i mandé pou yo chofé fouw-la 7 fwa plis ki dabitid é i fè-yo jété sé 3 jenn ébré la adan fouw-la. Men on zanj ki puisan sové-yo (Dan. 3:1-6, 19-28).
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
On brik yo kuit é ou ka touvé non a Nabikodonozò asi-y.
Menm sé brik-la ka bay laprèv kè sa Bib-la ka rakonté, sé byen konsa sa pasé. Asi onlo adan yo, yo maké dé biten pou ba wa-la louwanj. Mi sa nou ka li asi yonn adan yo : « Nabikodonozò, wa a Babilòn […]. Chato-la kè an konstwi la, koté-la moun pé vwè Grandè an mwen […]. Fò désandan an mwen gouvèné koté-lasa pou touttan. » Sa ki maké asi brik-lasa, ka sanm sé pawòl-la nou ka touvé an Danyèl 4:30. Adan pasaj-lasa, Nabikodonozò ka bat lèstonmak a-y, é mi sa i ka di : « Ès a pa Gran Babilòn-la kè an konstwi, on koté pou wa rété, grasa fòs an mwen é grasa puisans an mwen é pou moun vwè glwa an mwen é grandè an mwen ? »
