Ès ou té sav sa ?
Adan Labib, ni onlo prèv ki ka montré kè sé Izraélit-la té èsklav an Éjipt. Men ki dòt prèv nou ni anplis ?
Dapré sa Labib ka di, déotwa tan apré sé Madyanit-la té menné Jozèf an Éjipt, Jakòb é fanmi a-y kité Kanaan pou yo té ay viv an Éjipt. Yo enstalé-yo adan on réjyon non a-y sé té Gochenn, ki té ka touvé-y an lanbouchi a Nil-la (Jén. 47:1, 6). Sé Izraélit-la ‘miltipliyé é yo vin dèplizanpli fò’. Kifè, sé Éjipsyen-la vin pè-yo é yo fè-yo vin èsklav (Ègz. 1:7-14).
Moun ki ka kritiké Labib a épòk an nou di kè istwa-lasa sé on istwa yo envanté. É poutan, ni prèv ki ka montré kè an tan a Léjipt, té ni onlo pèp yo té ka kriyé sémit * ki té èsklav an péyi-lasa.
Pa ègzanp, sé awkéològ-la dékouvè sèwten biten ki té ka montré kè té ni moun ki té ka viv o nò a Léjipt. On èspésyalis a Labib, non a-y sé John Bimson ka èspliké kè ni prèv ki ka montré kè ni omwen 20 koloni sémit ki té ka viv adan réjyon-lasa. Anplisdisa, on èspésyalis a Léjipt non a-y sé James Hoffmeier di : « Avan épòk an nou, dè 1800 a 1540 apépré, onlo pèp sémit ki té ka viv a lwès a Lazi [koté-la Jakòb é fanmi a-y té ka rété la] té enmé ay viv an Éjipt ». Mi sa i di ankò : « Péryòd-lasa ka korèsponn èvè tan a Abraam, a Izaak é a Jakòb é sé dè péryòd-lasa é dè sé évènman-lasa yo ka palé osi adan liv a Lajénèz. »
Yo touvé dòt prèv o sid a Léjipt. Yo ékri non a èsklav ki travay adan on pwopriyété ki té o sid a Léjipt adan on papiris kè yo maké ant 2000 é 1600 avan épòk an nou. Pawmi sé non-lasa, ni plis ki 40 ki sémit. Sé èsklav-lasa oben sé sèwvitè-lasa té kuizinyé, té agrikiltè oben té ka fè twèl. Mi sa James Hoffmeier ka èspliké : « Pwopriyété-lasa té ka touvé-y o sid a Léjipt, on koté yo ka kriyé Thébaïde. Piskè té ni plis ki 40 Sémit ki té ka travay adan pwopriyété-lasa, nou ka tou konprann, kè té ni onlo sémit an Éjipt é siwtou an lanbouchi a Nil la. »
On awkéològ non a-y sé David Rohl ékri kè « lè ou ka li désèrten non ki maké anlè papiris-la, ou té’é di sé adan Bib-la yo sòti ». Pa ègzanp, nou ka touvé dé non ki ka sanm « Isaka », « Azè », é « Chifra » (Ègz. 1:3, 4, 15). Anfinaldikont, David Rohl ka di : « Sa ka montré on mannyè ki klè kè sé Izraélit-la té èsklav en Éjipt ».
Mi sa pwofésè Bimson ka di : « Ni onlo prèv ki ka montré kè sa Labib ka di anrapò èvè lèsklavaj an Éjipt sé biten ki fèt poudèvré. Anplis sé prèv-lasa ka montré kè vwayaj-la sé sémit-la fè la pou yo té sòti an péyi-lasa fèt osi. »
^ par. 4 Lèmo « sémit » ka vin dè Sèm, yonn adan sé twa gason-la Noé té ni la. Pétèt kè Sèm sé té zansèt a sé Élamit-la, sé Asiriyen-la, a sé prèmyé Kaldéen-la, a sé Izraélit-la, a sé Siriyen-la é a diféran tribi arab.
