Alé annan ròt enformasyon

Alé annan somèr-a

Ès to té savé sa ?

Ès to té savé sa ?

Ès yé té ka sèrvi papiris pou fè bato annan lépòk Labib-a ?

Papiris.

BOKOU moun savé ki annan Léjip tan-lontan, yé té ka sèrvi papiris * pou ékri. Grèk-ya ké Romen-yan osi té ka ékri asou papiris. Mé bokou moun pa savé ki sa plant-a té ka sèrvi osi pou fè bato.

Dé ti bato fèt ké papiris yé routrouvé annan roun tonm éjipsyen.

I gen pasé 2 500 lannen, profèt Izayi ékri ki moun ki té ka rété « koté plizyèr larivyè Étchopi ka pasé » voyé « moun annan bato fèt ké papiris ki ka janbé dlo-ya ». Plizyèr lannen pita, profèt Jérémi anonsé ki lò Mèd ké Pèrs-ya té ké pran vil Babilòn-an yé té ké boulé « bato fèt ké papiris » moun Babilòn té gen, pou anpéché yé chapé (Is. 18:1, 2 ; Jér. 51:32).

Kou Labib-a ka vini di Bondjé, moun-an ki ka étidyé l’ pa ké étoné di anprann ki, èspésyalis-ya ki ka fouyé latè trouvé roun patché bagaj ki ka byen montré ki annan lépòk Labib-a, yé té ka sèrvi papiris pou fè bato (2 Tim. 3:16). Kisa sa èspésyalis-ya trouvé ? Yé trouvé asé bagaj pou di ki yé té ka sèrvi papiris pou fè bato an Éjip.

Bagaj asou roun mir éjipsyen ki ka montré kouman yé ka fè roun bato ké papiris.

KOUMAN YÉ KA FÈ ROUN BATO KÉ PAPIRIS ?

Lò nou ka alé annan tonm Éjipsyen-yan, nou ka wè bagaj yé penn ké bagaj yé gravé asou mir-ya é ki ka montré kouman yé té ka rékòlté papiris-a é kouman yé té ka sèrvi sa pou fè bato. Wonm-yan té ka koupé tij papiris, yé té ka mété yé ansanm pou fè patché é apré sa yé té ka maré sa patché-ya ansanm. Kou tij papiris-ya ka fè roun triyang, lò yé byen kolé ansanm, yé ka fè roun patché byen solid é byen séré. Dapré roun liv asou istwè Éjip *, bato-ya ki té fèt ké papiris, té pouvé long pasé 17 mèt. Konsa yé té pouvé mété 10 ouben 12 pagay asou chak bò.

POUKISA YÉ TÉ KA SÈRVI PAPIRIS ?

Yé té ka jwenn papiris fasilman annan valé Nil-a. Anplis di sa, fè bato ké papiris a té roun bagaj ki té senp. Menm lò yé koumansé pran bwa rounso pou fè gran bato, dapré sa yé ka di, moun ki té ka alé lachas ké lapèch té ka kontinyé sèrvi rado ké ti-bato fèt ké papiris.

Moun-yan sèrvi bato fèt ké papiris pannan lontan. Dapré roun mouché grèk yé ka aplé Plutarque ki té ka ékri liv é ki viv ant 1é ké 2è syèk di nou lépòk, a so lépòk yé té ka sèrvi bato fèt ké papiris toujou.

^ § 3 Papiris-a, a roun plant ki ka pousé annan pripri é annan dlo koté i pa gen bokou kouran. I pouvé monté jiska 5 mèt é grosèr so tij anba pouvé fè 15 santimèt.

^ § 7 A. Lloyd, A Companion to Ancient Egypt, Blackwell Publishing Ltd, 2010.