1. Tera kakabwaiaara ngkana ti taromauria te Atua n te kawai ae eti?

E RANGI n tabeakinira Iehova ae te Atua ao e tangirira bwa ti na kakabwaiaaki n ana kairiri ae tatangira are e karaoia ibukini buokara. Ngkana ti taromauria n te kawai ae eti, ti na kukurei iai ao ti na mano mani kangaangan nako te maiu. E na boni kakabwaiaira naba ao e na buokira. (Itaia 48:17) Ma e ngae n anne, iai bubua ma bubua Aaro ake a taku bwa a reirei te koaua ibukin te Atua. Ma e bon rangi ni kaokoro aia reirei i aon taekan te Atua bwa antai Ngaia, ao tera ana kantaninga ibukira.

2. Ti na kangaa n reiakina te kawai ae eti ibukin taromaurian Iehova, ao tera te kabotau ae e na buokira ni kamataataira n aei?

² Ko na kangaa n ataa te kawai ae eti ibukin taromaurian Iehova? E aki kainnanoaki bwa ko na reireiniko aia koaua Aaro aika bati ao ni kabotaui. Ko na tii reiakinna bwa tera ana reirei ni koaua te Baibara ibukin te taromauri ae koaua. Nora aroni kabotauana: N aaba aika bati, ao iai te kangaanga ibukini kabonganaakin te mwane ni kewe. Ngkana arona bwa ko a mwiokoaki bwa ko na kaokoroa te mwane ni kewe man are bon te mwane ni koaua, ko na kangaa ni karaoia? Ko na kamatenikunai moa mwaane ni kewe ni kabane? Tiaki ngaia anne. E na raoiroi riki ngkana ko a tii kamatebwaia naba are bon te mwane ni koaua. Ngkana ko a kinaa raoi tein te mwane ni koaua, ko a kona ni kinaa ngkanne te mwane ni kewe. N aron naba anne, ngkana ti a ataa raoi te Aro ae koaua, ti a kona ngkanne ni kinai Aaro aika kewe.

3. N aron are e taku Iesu, tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti kan akoaki iroun te Atua?

 ³ E kakawaki bwa ti na taromauria Iehova n aron ae e boraoi ma nanona. A bati aomata aika kakoauaa bwa a bane Aaro ni kakukureia te Atua, ma tiaki anne ana reirei te Baibara. E aki naba tau tii atongan ae ngkoe te Kristian. E taku Iesu: “A na aki bane n rin n te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa akana kangai nakoiu, ‘Te Uea, te Uea,’ ma e na tii rin iai ane e kakaraoa nanon Tamau are i karawa.” Ngkana ti kan akoaki iroun te Atua, ti riai n reiakina te bwai ae E tangiria mairoura ao ni karaoia. E arania Iesu te koraki ake a aki karaoa nanon te Atua bwa “taani kakaraoa ae buakaka.” (Mataio 7:21-23) Bon akea manenan te Aro ae kewe n aron naba te mwane ni kewe. Ma ae riao riki buakakana bwa a kona ni karuanikai aeka n Aro akanne.

4. Tera nanon ana taeka Iesu are taekani kawai aika uaai, ao a kairiri nakea?

⁴ E angania aomata nako Iehova aia tai ni kona ni karekea te maiu are aki toki i aon te aba. Ma ngkana ti na karekea te maiu n aki toki n te Bwaretaiti, ti riai n taromauria te Atua n te kawai ae eti, ao ni maiuakina ae e boraoi ma nanona. E kananokawaki bwa a bati aika rawa ni karaoa anne. Anne bukina are e kangai iai Iesu: “Riin n te mataroa ae wariki, bwa e raababa te mataroa ma ni mwawaawa te kawai ae tiki nakon te kamaunanakoaki, ao a mwaiti aika rin iai. Ma e wariki te mataroa ao e reme te kawai ae tiki nakon te maiu, ao a karako akana kunea.” (Mataio 7:13, 14) E kairiri te Aro ae koaua nakon te maiu are aki toki. E kairiri te Aro ae kewe nakon te kamaunanakoaki. E aki tangiriia aomata Iehova bwa a na kamaunaaki, ao anne bukina ae e angania iai aomata n taabo nako aia tai n reiakina taekana. (2 Betero 3:9) Mangaia are reken te maiu ke te mate iroura e boboto i aon etin ara taromauri.

5. Ti na kangaa ni kinaia kaain te Aro ae koaua?

⁵ E na kangaa ni kuneaki ‘te kawai nakon te maiu’? E taku Iesu bwa e na ataaki te Aro ae koaua, man anuaia kaaina are a maiuakinna. E taku: “Kam na kinaia n uaaia,” e reitia ni kangai: “Kainnamwarake aika raraoi a karikii uaaia aika raraoi.” (Mataio 7:16, 17)  N taekana riki teuana, a kinaaki kaain te Aro ae koaua man aia koaua ao aroaroni maiuia. E ngae ngke a aki kororaoi ao a bubure taan taromauri ni koaua, ma a teimatoa n ukoukora karaoan nanon te Atua. Ti na maroroakini kanikina aika onoua ake a kinaaki iai kaain te Aro ae koaua.

6, 7. Tera aron taraakin te Baibara irouia ana toro te Atua, ao tera ana katoto Iesu iai?

⁶ A kabotoa aia reirei ana toro te Atua i aon te Baibara. E taku te Baibara: “E kairaki korean te Koroboki ae Tabu ni kabane iroun te Atua ao e manena ibukin te angareirei, ao ibukini boaan te aomata, ibukini kaetani bwaai, ao ibukin te reirei ni kaetieti ae boraoi ma ana kaetieti te Atua, bwa e aonga n taubobonga iai ana aomata te Atua, ma n tauraoi raoi nakoni mwakuri aika raraoi ni kabane.” (2 Timoteo 3:16, 17) E korea ae kangai te abotoro Bauro nakoia raona ni Kristian: “Ngke kam butimwaea ana taeka are kam ongoraeakinna mairoura, ao kam butimwaeia bwa ana taeka te Atua, ao tiaki aia taeka aomata, bwa bon ana taeka raoi te Atua.” (1 I-Tetaronike 2:13) Mangaia are koaua ao mwakuri ake a kakaraoaki n te Aro ae koaua, a aki boto i aon ana iango te aomata ke kateina. A nako raoi man Ana Taeka te Atua ae kairaki koreana ae te Baibara.

⁷ E karaoa te katoto ae raoiroi Iesu Kristo ngke e kabotoa ana reirei i aon Ana Taeka te Atua. E tataro ni kangai nakon Tamana are i karawa: “Bon te koaua am taeka.” (Ioane 17:17) E kakoauaa Ana Taeka te Atua Iesu ao a bane ni boraoi ma te Baibara ana reirei. E aki toki n tataekina ae kangai Iesu: “E koreaki ae kangai.” (Mataio 4:4, 7, 10) Imwin anne e na bae Iesu n taekini kiibu man te Baibara. N aron naba anne, a aki angareirei ana aomata te Atua ni kaineti ma aia iango ni boong aikai. A kakoauaa bwa te Baibara bon Ana Taeka te Atua, ao a kabotoi aia reirei i aoni baike a taekinaki iai.

8. Tera ae irekereke ma taromaurian Iehova?

⁸ A taromauria Iehova n tii ngaia kaain te Aro ae koaua, ao a kaotiota arana. E taekina ae kangai Iesu: “Ko riai n taromauria Iehova ae Atuam, ao ko riai n toro irouna n tii ngaia.” (Mataio 4:10) Mangaia are ana toro te Atua, a taromauria n tii ngaia. E  irekereke te taromauri aei ma kairaia aomata bwa a na ataa aran te Atua ni koaua, ao aroarona. E taku Taian Areru 83:18: “Iehova aram, bwa bon tii ngkoe Teuare Moan te Rietata n te aonnaba ni kabutaa.” E karaoa te katoto Iesu ni buokaia aomata bwa a na ataa te Atua, ngke e tataro ni kangai: “I a tia ni kaotiota aram nakoia aomata ake ko anganai mai buakoia kaain te aonnaba.” (Ioane 17:6) N aron naba anne, a reiakinia aomata taan taromauri ni koaua ni boong aikai, taekan aran te Atua, ana kantaninga ao aroarona.

9, 10. A kangaa Kristian ni koaua ni kaotiota te itangitangiri i marenaia?

⁹ A kaotiota te itangitangiri ni koaua ana toro te Atua i marenaia. E taku Iesu: “Ane a na ataingkami aomata ni kabane bwa bon taan rimwiu ngkami, n aei: ngkana kam itangitangiri.” (Ioane 13:35) A rangi n itangitangiri i marenaia Kristian ake n te moan tienture. E kona ni katokanikaiia aomata te tangira are e reireinira te Atua, i aon te kairiribai n te reeti, te aba, ao e katiteuanaia aomata nako bwa a na kaaina te botaki n itaritari ni koaua ae aki kona n uruaki iai te itangitangiri. (Wareka I-Korote 3:14.) Akea te aeka n itangitangiri n tari aei irouia kaain Aaro ni kewe. Ti kangaa n ataa anne? Ibukina bwa a bobo atiia n un ao n tiritiri ibukini kakaokoron abaia ke aia katei. A aki kona n tabeki bwaai n tiritiri Kristian ni koaua n tiringia iai tariia ni Kristian ke te aomata temanna ae tiaki te Kristian. E taku te Baibara: “A kaotaraeaki natin nako te Atua ao natin nako te Riaboro, n aei: Ane e aki kakaraoa ae raoiroi ao e aki nako mairoun te Atua, ao e aki naba nako mairoun te Atua ane e aki tangira tarina. . . . Ti riai n itangitangiri i marenara, tiaki n ai aroni Kain are nako mairoun teuare buakaka are e kamatea tarina.”—1 Ioane 3:10-12; 4:20, 21.

¹⁰ Ni koauana, e bati riki ae nanonaki n te itangitangiri ni koaua, nakon ae te rawa ni kamatea te aomata. A kabongana raoi aia tai Kristian ni koaua, korakoraia, ao kaubwaia, n ibuobuoki ao n ikaungaunga i marenaia. (Ebera 10:24, 25) A buokiia tariia n taai ni karawawata, ao a bwabwaina naba te koaua nakoia aomata. A maiuakina raoi te kaetieti are e taekinaki n te Baibara are e kangai: “Kakaraoa ae raoiroi nakoia aomata ni kabane.”—I-Karatia 6:10.

11. E aera ngkai e kakawaki bwa ti na kariaia ae Iesu Kristo bon ara tia kamaiu mairoun te Atua?

 ¹¹ A kariaia Kristian ni koaua ae Iesu Kristo, bon aia tia kamaiu mairoun te Atua. E taku te Baibara: “Akea te kamaiu iroun te aomata riki temanna, bwa bon akea te ara riki teuana i aon te aba ae a anganaki aomata, ae ti kona ni kamaiuaki iai.” (Mwakuri 4:12) N aron ae ti noria ni Mwakoro 5, e anga maiuna Iesu bwa te kaboomwi ibukia aomata ake a ongeaba. (Mataio 20:28) Irarikin anne, e rineaki Iesu iroun te Atua bwa te Uea n te Tautaeka i karawa, are e na tautaekana te aonnaba ni kabutaa. Ngkana ti kani karekea te maiu are aki toki, e tangirira te Atua bwa ti na ongeaba iroun Iesu ao ni maiuakin ana reirei. Anne bukina ae e kangai iai te Baibara: “Ane e onimakina te Nati ao e a reke irouna te maiu are aki toki, ma ane e aki ira nanon te Nati, e na aki reke irouna te maiu.”—Ioane 3:36.

12. Tera ae nanonaki n te aki irekereke ma waakin te aba?

¹² A aki irekereke ma waakin te aba taan taromauri ni koaua. E taku Iesu ngkoa ngke e baireaki taekana i matan te tia tautaeka ae te I-Rom ae Birato: “Tiaki ana bwai te aba au Tautaeka n Uea.” (Ioane 18:36) A bane ni mena i aan te Tautaeka n Uea are i karawa taan rimwin Iesu ni koaua, e ngae ngke a kakaokoro aaba ake a maeka iai, ao a teimatoa n tei i nuka ni kaineti ma aia waaki tautaekan te aonnaba aei. Akea irekerekeia ma taiani buaka. A aki naba kataia taan taromauria Iehova, n tukia aomata ake a anga nanoia bwa a na kaaina te bwaatei n te tautaeka, ake a kan rineaki bwa taan tautaeka, ke ake a kani karebwaoki n te rinerine. E ngae ngke a tei i nuka taan taromauria ni koaua te Atua ni kaineti ma tautaeka nako, ma a ongeaba n tuan taian tautaeka. Bukin tera? Ibukina bwa e tuangia Ana Taeka te Atua bwa a na “aantaeka” nakoia “ake a mwiokoaki n te mwaaka n tautaeka.” (I-Rom 13:1) Ngkana iai te kaokoro i marenan te bwai ae e tangiria te Atua ma ae e tangiria te tautaeka, ao taan taromauri ni koaua a ira aia katoto abotoro ngke a kangai: “E riai riki bwa ti na ongeaba iroun te Atua bwa te tia tautaeka, nakon ae ti na ongeaba irouia aomata.”—Mwakuri 5:29; Mareko 12:17.

13. Tera aia iango taan rimwin Iesu ni koaua n Ana Tautaeka n Uea te Atua, mangaia are tera ae a karaoia?

¹³ A uarongorongoa Ana Tautaeka n Uea te Atua taan rimwin Iesu, bwa tii ngaia ae e kona ni katoki aia kangaanga nako aomata. E a kaman taekina ae kangai Iesu: “E na tataekinaki te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te Tautaeka n Uea, n te aonnaba ni kabutaa bwa te bwai ni kaotioti nakoia botannaomata ni kabane, ao ngkanne e a roko naba te toki.” (Mataio 24:14) A aki kaungaaki aomata irouia taan rimwin Iesu Kristo ni koaua  bwa a na onimakini taian tautaeka i aon te aba bwa taani kaetii aia kangaanga, ma a tataekina Ana Tautaeka n Uea te Atua are i karawa, bwa tii ngaia ae kona ni katoki aia kangaanga nako aomata. (Taian Areru 146:3) E reireinira Iesu bwa ti na tataro ibukin te tautaeka are kororaoi arei ngke e kangai: “E bia roko am Tautaeka n Uea. E na kakororaoaki nanom i karawa ao n te aonnaba naba.” (Mataio 6:10) E a kaman taekinna Ana Taeka te Atua bwa te Tautaeka n Uea mai karawa aei, “e na urui tautaeka n uea aikai ni kabane [aika kaoti ngkai] ma ni kamaunai, ao tii te tautaeka aei ae e na teimatoa n aki toki.”—Taniera 2:44; Te Kaotioti 16:14; 19:19-21.

14. Te Aro raa ae ko kakoauaa bwa e karaoi bwaai nako aika tangiraki ibukin te taromauri ae koaua?

¹⁴ Titirakiniko ni kaineti ma te bwai ae e a tibwa iangoaki ni kangai: ‘Tera te Aro ae e kabotoi ana reirei ni kabane i aon te Baibara ao ae kaotiota aran te Atua ae Iehova? Te botaki raa ae maiuakina raoi te itangitangiri are e reireinira te Atua, e maiuakina onimakinan Iesu, e aki irekereke ma waakin te aba, ao ae tataekina Ana Tautaeka n Uea te Atua bwa tii ngaia ae kona ni katoki kangaanga ni kabane ibukia te botannaomata? Mai buakoia Aaro nako n te aonnaba, te Aro raa ae bane ni karaoi baikai?’ E teretere te koaua iai bwa bon te Aro ae Ana Tia Kakoaua Iehova.—Wareka Itaia 43:10-12.

15. Tera riki ae e tangiria te Atua i rarikini kakoauaan ae iai ngaia?

¹⁵ Kakoauaan ae bon iai te Atua, e aki tau n tii ngaia ibukini kakukureian nanona. E taekinna te Baibara bwa a kakoauaa naba taimonio ae bon iai te Atua. (Iakobo 2:19) Ma e teretere bwa a aki karaoa nanon te Atua ao a aki akoaki naba irouna. Ngkana ti kan akoaki iroun te Atua, e aki tau tii kakoauaana bwa bon iai, ma ti riai ni karaoa naba nanona. Ti riai naba ni kaokoroira man Aaro aika kewe ao ni butimwaea te taromauri ae koaua ma nanora ni kabane.

16. Tera ae riai ni karaoaki ni kaineti ma te irekereke ma te Aro ae kewe?

¹⁶ E kaotia te abotoro Bauro bwa ti aki riai n irekereke ma te taromauri ae kewe. E koroboki ni kangai: “E taku Iehova, ‘Mangaia  ae kam na otinako mai buakoia, ao kaokoroingkami, ao katoka ringakin te bwai ae kamwara,’” “‘ao N na butimwaeingkami.’” (2 I-Korinto 6:17; Itaia 52:11) Mangaia are a kararoai baika irekereke ma te taromauri ae kewe Kristian ni koaua.

17, 18. Tera “Baburon ae Kakannato,” ao bukin tera bwa e kaumakaki te “otinako mai nanona”?

¹⁷ E kaotia te Baibara bwa Aaro aika kewe ni kabane boni mwakoron “Baburon ae Kakannato.” * (Te Kaotioti 17:5) Ti kauringaki n te ara anne, taekan te kaawa are Baburon ngkoa, ike e moan aiwaeaki mai iai te Aro ae kewe imwin te Ieka n ana bong Noa. Reirei ma katei aika bati ni bwabwainaki ngkai n Aaro aika kewe, a a kamani kakaraoaki i Baburon rimoa. N te katoto, a taromauria te temanna n teniman ke atua aika teniman kaaini Baburon rimoa. Ni boong aikai ao a boto aia reirei Aaro aika mwaiti i aon te reirei ae te Temanna n teniman. Ma e teretere ana reirei te Baibara bwa bon tii temanna te Atua ni koaua bwa Iehova, ao Iesu Kristo bon Natina. (Ioane 17:3) A kakoauaa naba kaaini Baburon rimoa bwa iai taamneia aomata ae aki mamate ae maiu nako naba imwini maten te aomata, ao e kona naba ni karawawataaki n te tabo ni kammarakaki. Ni boong aikai naba ao a teimatoa angiin Aaro ni kakoauaa are iai te taamnei ae aki mamate ae kona ni kammarakaki n te ai ni moone.

¹⁸ Kioina ngke e butanako ngkoa n te aonnaba aron aia taromauri kaaini Baburon rimoa, e kona naba Baburon ae Kakannato ae ngkai ni kinaaki bwa te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba. E a kaman taekinna te Atua bwa te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba aei, e na karina n toki. (Te Kaotioti 18:8) Ko noria bwa bukin tera ngkai e kakawaki bwa ko na kamwaawako mani bwaai ni kabane aika irekereke ma Baburon ae Kakannato? E tangiriko Iehova ae te Atua bwa ko na “otinako mai nanona” ni kawaekoako ngkai ko teimatoa n anganaki am tai.—Wareka Te Kaotioti 18:4, 8.

19. Tera ae e na reke iroum ngkana ko toro iroun Iehova?

¹⁹ Imwin am motinnano bwa ko na kitana te Aro ae kewe ma waakina nako, iai tabeman ake a na rawa ni manga irekereke ma ngkoe. Ma ngkana ko toro iroun Iehova i rarikia ana aomata, ao ko na karekei baika bati riki ni kabotauaki ma ake ko kabuai. N aroia taan rimwin Iesu rimoa ake a kitani aia bwai ma n rimwina, ko na manga karekeia iai tarim ao mwanem n te onimaki aika bati. Ko na riki bwa kaain te botaki ae bubura ae katobibia te aonnaba ae kaainaki irouia Kristian ni koaua aika mirion ma mirion mwaitiia, ake a kaotiota te itangitangiri ni koaua. E na reke naba iroum kantaningaan te maiu are aki toki “n te waaki ae e na roko i aon te aba.” (Wareka Mareko 10:28-30.) Tao n te taina, a na nora ana reirei te Baibara te koraki ake a kitaniko ngkoa ibukin am onimaki, ao a na manga riki naba bwa taan taromauria Iehova.

20. Tera te kantaninga nakon taai aika a na roko ibukia kaain te Aro ae koaua?

²⁰ E reirei te Baibara bwa e na waekoa te Atua ni karokoa tokin te waaki ae ngkai ae buakaka n te aonnaba, ao n onea mwina n te aonnaba ae boou ae raoiroi ae kairaki n Ana Tautaeka n Uea. (2 Betero 3:9, 13) Ai bon tikauarereira ngkanne te aonnaba n te tai anne! Tii teuana naba te Aro n te tai ane kakukurei anne, ae e na waakinaki iai te taromauri ae koaua. Ko aki wanawana ngkanne ngkana ko a karaoa te mwaneka ae raonakia taan taromauri ni koaua ngkai naba?