1-3. Tera te kairiribai ae kakioira ni kabane, ao bukin tera ngkai e na kabebetei nanora iaiangoan raoi ana reirei te Baibara?

IANGOIA bwa aongkoa ko taeki waem ni birinako mairoun te kairiribai ae rangi n iowawa. E rangi n aintoa ma ni birimwaaka riki nakoim. Ko ataia bwa e aki rarakerake bwa ko a tia n noria n tiringia raoraom. Ko ngae ni kabirimwaakako mairouna ma ko a boni kaan reke naba irouna. E a taraa n ae ai bon akea am anga. Ma e a karina naba ni kaoti i rarikim te tia kamaiuko ae rangi ni korakora riki nakon am kairiribai arei ao e berita nakoim bwa e na buokiko. Ai karaunanora anne!

² N aron naba anne, ko tabe ngkai ni kakioaki iroun te kairiribai. E bane n riki aei nakoira ni kabane. Ti reiakinna n te mwakoro are mai mwaina, bwa e aranaki te mate n te Baibara bwa te kairiribai. Akea ae kona ni kamanoa mai iai ke n tokanikai i aona. Angiina mai buakora a a tia n nora te kairiribai aei n anai maiuia aomata aika tangiraki irouia. Ma e rangi ni mwaaka riki Iehova nakon te mate. Boni ngaia te tia Kamaiu ae tatangira are e a tia ni kaotia bwa e kona n tokanikai i aon te kairiribai aei. E berita naba bwa e na kamauna te kairiribai aei n te aro ae e na aki manga oki. E reirei ni kangai te Baibara: “E na boni kamaunaaki te tia kairiribai are te kabane, are te mate.” (1 I-Korinto 15:26) Ai raoiroira anne!

 ³ Ti na iangoa ngkai aron rotakira ngkana e a niniaki te aomata ae ti kinaa, n te kairiribai are te mate. Iaiangoan te kangaanga aei e na buokira ni kamataataira riki n te bwai ae ti na kukurei iai, ibukina bwa e berita Iehova bwa a na manga maiu maate. (Itaia 26:19) A na manga kaokaki maiuia. Anne raoi nanon te kantaninga ae te mangauti.

4. (a)  Bukin tera bwa aroaron Iesu ni maten temanna ae tangiraki irouna e reireinira naba ana namakin Iehova iai? (b) Te iraorao raa ae rangi ni kaan are e karikirakea Iesu?

⁴ Iai te aomata ae tangiraki iroum ae e a tia ni motirawa man te maiu aei? E kona n rangi ni korakora namakinan te rawawatannano, te nanokawaki, ao te bwarannano iai. Ngkana ti namakina anne, ti riai ni wareware n Ana Taeka te Atua bwa a aonga ni karauaki nanora iai. (Wareka 2 I-Korinto 1:3, 4.) E buokira te Baibara ni kamataataira n aia namakin Iehova ao Iesu ni kaineti ma te mate. E a tia naba Iesu are katotongan raoi Tamana, n rinanon te rawawatannano ni buan temanna n te mate. (Ioane 14:9) Ngke e mena ngkoa i Ierutarem Iesu, ao e kakawariia Rataro ma mwanena ake Maria ao Mareta, ake a maeka n te kaawa ae uakaan ae Betania. E rangi ni bobo ma ngaiia. E kangai te Baibara: “Ao Iesu e tatangiriia Mareta ma tarina, ao Rataro.” (Ioane 11:5) N aron ae ti reiakinna n te mwakoro are imwaina ao e boni mate Rataro.

5, 6. (a) Tera aron Iesu ngke e mena i buakoia ana utu Rataro ma raoraona ake a rawawata? (b) E aera ngkai ti kaungaaki n nanokawakin Iesu?

⁵ Tera aron ana namakin Iesu ngke e a mate raoraona? E taekinaki n te rongorongo bwa e raonia naba kaain te utu, ma raoraon nako Rataro n rawawata ni buan teuaei. Ngke e noriia Iesu ao e rotaki naba nanona iai. “E ngirangira i nanona . . . ao e rawawata nanona.” E reitaki ni kangai te rongorongo: “A tiinako rannimatan Iesu.” (Ioane 11:33, 35) Te koaua bwa tangina e kaotia bwa akea ana kantaninga ibukin teuare e mate? Tiaki ngaia anne. E ataia Iesu bwa iai te bwai ae kamimi ae e nang riki. (Ioane 11:3, 4) Ma e bon rotaki naba n te rawawatannano ao te nanokawaki are e riki n te mate.

 ⁶ A kaungaaki naba nanora n nanokawakin Iesu. E reke reireiara iai bwa a riribaa te mate Iesu ma Tamana ae Iehova. Ma e kona ni buakana te kairiribai anne Iehova ae te Atua ma n tokanikai i aona! Ti na noria bwa tera ae kakorakoraaki iai Iesu iroun te Atua bwa e na karaoia.

7, 8. Bukin tera ngkai e na taraa n akea ae kona ni buoka Rataro n aia iango aomata, ma tera are e karaoia Iesu?

⁷ E a tia n taunaki Rataro n te bwanganimatang mangaia are e tua Iesu bwa e na kanakoaki mataroana ae te atibu. E totokoa anne Mareta ibukina bwa ai ana kaabong ni mate Rataro ao e nang moanna ngkanne ni buakaka rabwatana. (Ioane 11:39) N aia iango aomata iai, ai bon akea te bwai ae a kona ni karaoia ibukini buokan Rataro.

⁸ Ngke e a rabinonako atibuna, ao e a takarua naba Iesu ni kangai: “Rataro, otinako!” Tera ae riki? “E a otinako teuare mate.” (Ioane 11:43, 44) Ko kona ni kabotaua aroni kimwareireia aomata ake a nora arei? E ngae ngke boni mwaneia Rataro, aia koraki, raoraoia, ke kaain rarikia, ma te bwai are a ataia n te tai arei bwa e a tia ni mate. Ma e a manga tei naba i buakoia raoia are tangiraki arei. Kaanga e a bon aki kona ni kakoauaaki anne. Akea te nanououa bwa a bati aika inga ma Rataro n te tai arei. Ai akiakora te tokanikai aei i aon te mate!

9, 10. (a) E kangaa Iesu ni kaota Nibwani mwaakana ngke e kauta Rataro? (b) Baikara kakabwaia tabeua mani warekan rongorongoni mangautiia aomata n te Baibara?

⁹ E aki bukinna Iesu bwa e karaoa te kakai aei ni bon oin korakorana. Ma e katereterea n ana tataro imwaini kaotinakoan Rataro, bwa bon Iehova te tia Karekea te mangauti aei. (Wareka Ioane 11:41, 42.) Tiaki ai tibwa aei te tai ae e kabongana iai mwaakana Iehova ni kauta te mate. Mangautin Rataro bon teuana mai buakoni mangauti aika ruaiwa mwaitiia aika taekinaki n Ana Taeka te Atua. * A kaunga warekan rongorongo aikai  ao reiakinaia. Ti reireiaki iai bwa e aki inanonano te Atua, bwa naake a kautaki bon aomata aika kakaokoro, bwa ataei ke kaara, mwaane ke aine, ao I-Iteraera ke botannaomata riki tabeua. Ai kakimwareireira rongorongo aikai! N te katoto, ngke e kauta te teinnaine ae uarereke Iesu man te mate, ao a boni mena ana karo i rarikina “ao tiaki te bwai kukureia ana karo.” (Mareko 5:42) Eng e a tia ni karekea kimwareireia Iehova ae a bon aki kona ni mwaninga.

¹⁰ A a manga boni mate naba te koraki ake a kautaki iroun Iesu. Nanon aei bwa e kabanetai kautaia? E aki. A kamatoai riki ara koaua aika kakawaki rongorongo man te Baibara aikai, ao ara kantaninga ae raoiroi.

11. E kangaa rongorongoni mangautin Rataro ni kakoauaa are e taekinaki n Te Minita 9:5?

¹¹ E reirei te Baibara bwa “a bon aki ataa te bwai teuana akana mate.” (Te Minita 9:5) A bon aki maiu n te tabo teuana ao akea aia namakin. E kakoauaaki raoi aei n rongorongon Rataro. Ngke e uti Rataro, te koaua bwa e ingarakea karakinani karawa nakoia aomata? Ke tao e kakamaakuia n rongorongon te urarake i moone? E bon aki. Akea rongorongo aikai mairoun Rataro aika koreaki n te Baibara. E “bon aki ataa te bwai teuana” Rataro i nanon abong ngke e mate. E boni matu Rataro n te mate.—Ioane 11:11.

12. E aera ngkai ti kona ni kakoauaa bwa e boni kautaki Rataro?

¹² E reke reireiara naba n rongorongon Rataro bwa bon te koaua te mangauti ao tiaki te karaki ni kawai ae oteaki. E kauta Rataro Iesu i mataia aomata aika bati ake a a riki bwa taani kakoaua. A aki kona naba ni kakewea te kakai aei mataniwin Aaro ake a riribaa Iesu. Ma a taku: “Tera ae ti na karaoia, bwa e a karaoi mwakuri aika bati aika kamimi te aomata aei?” (Ioane 11:47) A bati aomata ake a nako n nora Rataro are e a mangauti man te mate. N tokina ao e a bati riki ae onimakina Iesu. Ngke a nora Rataro bwa e maiu, ao a ataia iai bwa boni ngaia te bwai  ni kaotioti ae maiu, ae e na kakoauaa are e kanakoaki Iesu iroun te Atua. Moan te korakora kakoauaan aei n te aro are a bairea tiringan Iesu ma Rataro, tabeman mataniwin te Aro n Iutaia ake a nanomatoa.—Ioane 11:53; 12:9-11.

13. Tera raoi aani kakoauaan Iehova iroura bwa e kona ni kautiia maate?

¹³ E taraa n aki koaua te mangauti? Tiaki ngaia, bwa e reirei Iesu bwa n te taina, a na manga kautaki “aomata ake a mena i nanon taian ruanimate.” (Ioane 5:28) Iehova bon te tia Karikii bwaai aika maiu ni kabane. E na kangaanga ngkanne kakoauaan ae E kona ni manga kaoka te maiu? Ni koauana e boboto anne i aon ana ururing Iehova. Te koaua bwa e kona n uringia raora aika tangiraki ake a a tia ni mate? E kangaanga iroura warekan itoi aika mwaitikurikuri, ma te Atua e katoaia n arania n tatabeua nako! (Itaia 40:28) Mangaia are e kona naba n uringi raoi aroia ni kabane aomata aika tangiraki iroura ake a a tia ni mate Iehova ae te Atua, ao e tauraoi ni manga kamaiuia.

14, 15. Tera ana iango Iehova ni kaineti ma kautakia maate ae kamatataaki n ana taeka Iobi?

¹⁴ Tera ana iango Iehova ni kaineti ma kautakia maate? E reiakinaki n te Baibara bwa e ingainga ni kani kautiia maate. E titiraki ni kangai te aomata ae kakaonimaki ae Iobi: “Ngkana e mate te aomata, e na manga maiu?” E taekina ikai ana tataninga n te ruanimate Iobi ni karokoa te tai are e na uringaki iai iroun te Atua. E taku nakon Iehova: “Ko na wewete, ao N na kaekako Ane ko na kariariaa ana mwakuri baim.”—Iobi 14:13-15.

¹⁵ Iangoa ingaingan nanon Iehova ni kani kautiia maate! E aki ngkanne karaunano ataakin ana iango Iehova anne? Ma tera aron te mangauti ae imwaira aei? Antai aika a na kautaki ao nakea?

16. Aekakira te tabo ae a na kautaki maate bwa a na maeka iai?

¹⁶ E bati reireiara ibukin te mangauti ae imwaira, man rongorongoni mangautiia aomata ake n taai aika nako, ae mena n te  Baibara. Aomata ake a kautaki ngkoa i aon te aba, a a manga boni kaitiboo ma aia koraki ake a tangiraki irouia. Ai bon tii te arona naba ma te mangauti ae imwaira, ma e na tamaroa riki. N aron ae ti reiakinna ni Mwakoro 3, ana kantaninga te Atua bwa e na onikaki te aonnaba ni kabutaa nakon te bwaretaiti. Mangaia are a na aki kautaki maate nakon te aonnaba ae onrake n te buaka, te kakeru, ao te aoraki. A nang anganaki aia tai ni maiu n aki toki n te aonnaba, ao e na rangi n rau ma ni kakukurei te waaki iai.

17. Tera aron taabangakin te mangauti?

¹⁷ Antai aika a na kautaki? E taku Iesu bwa “a na bane iai n ongo bwanaana aomata ake a mena i nanon taian ruanimate ao a na otinako.” (Ioane 5:28, 29) N aron anne e taku naba Te Kaotioti 20:13: “Marawa, e anga maate ake i nanona, ao te mate ma te Ruanimate a anga maate ake i nanoia.” (Nora te Bukinibaa ae “Tera Tiore ao Eriti?”) A nang akea kanoan ruanimate aikai. Aomata aika birion ma birion mwaitiia ake a motirawa iai a na manga maiu. E taku te abotoro Bauro: “Iai ae I kantaningaia mairoun te Atua, ae a kantaningaia naba te koraki aei, ae a na boni mangauti akana raoiroi ma akana aki raoiroi.” (Mwakuri 24:15) Tera ae nanonaki n anne?

18. Antai aika mena i buakoia “akana raoiroi” ake a na kautaki, ao tera aron rotakim n te kantaninga aei?

¹⁸ “Akana raoiroi,” a nanonaki naba iai aomata aika bati ake ti wareki taekaia n te Baibara ake a maiu imwain rokon Iesu i aon te aba. Tao ko ataa taekaia Noa, Aberaam, Taara, Mote, Ruta, Etita, ao a a bati riki. E kabwarabwaraaki taekaia mwaane ma aine aika rangi ni kakaonimaki nakon te Atua aikai n te ka-11 ni mwakoro n te boki ae Ebera. Ma a mena naba i aan te taeka ae “akana raoiroi,” ana toro Iehova ake a mate n ara bong aikai. Ti a kona n inaomata man maakakin te mate ibukina bwa iai kantaningaan te mangauti iroura.—Ebera 2:15.

19. Antai aika “aki raoiroi,” ao tera akoaia are a na anganaki iroun Iehova?

¹⁹ Ma tera aroia te koraki ake a aki toro iroun Iehova ke a aki ongeaba irouna ibukina bwa a aki ataa taekana? Aomata aika  “aki raoiroi” aika birion ma birion mwaitiia a na aki mwanuokinaki. A na kautaki naba ma n anganaki aia tai n reiakina taekan te Atua ni koaua ao n toro irouna. I nanon te maan ae te nga n ririki, a nang kautaki maate, ao a na anganaki aia tai bwa a na kona n raonia naba aomata aika kakaonimaki n te aonnaba ake a beku ibukin Iehova. E na bon rangi ni kakukurei te tai anne. Te tai anne are e aranna te Baibara bwa te Bongi ni Motikitaeka. *

20. Tera Keenna, ao antai aika a na nako iai?

²⁰ Nanon aei bwa a na kautaki te koraki ake a a tia ni mate n tatabemania nako? Tiaki ngaia anne. E taekinna te Baibara bwa tabeman maate a mena i “Keenna.” (Ruka 12:5) E reke te ara ae Keenna man te tabo ni maange are e mena ngkoa i tinanikun Ierutarem. A kakabuekaki iai rabwataia maate ao maange. A iangoaki irouia I-Iutaia maate ake a karenakoaki iai, bwa a aki tau aroia nakon te taunaki n te aro ae riai, ao te manga kautaki. Mangaia are e bon tau raoi Keenna ni kabonganaaki bwa kaikonakan te kamaunanakoaki. E ngae ngke iai naba mwiokoan Iesu ni motikan taekaia ake a maiu ao ake a mate, ma bon Iehova te tia Motikitaeka ni koaua iai. (Mwakuri 10:42) E na bon aki kautiia te koraki ake a motikaki taekaia irouna bwa a buakaka ao a rawa ni bitii maiuia.

21, 22. (a) Tera te aeka ni mangauti naba teuana? (b) Antai are moani karekea te mangauti nakon te maiu n taamnei?

²¹ E kabwarabwaraaki n te Baibara te mangauti naba teuana nakon te maiu n taamnei i karawa. Tii teuana te katoto ae taekinaki n te Baibara ni kaineti ma te aeka ni mangauti aei, bwa kautan Iesu Kristo.

²² E aki kariaia Iehova bwa e na teimatoa n tiku Natina ae kakaonimaki ae Iesu n te ruanimate imwini kamateana. (Taian Areru 16:10; Mwakuri 13:34, 35) E kauta Iesu te Atua ma e aki  kautia n te rabwata n aomata. E kabwarabwaraa taekani Kristo te abotoro Betero bwa “e kamateaki n te rabwata ma e a manga kamaiuaki n te rabwata n taamnei.” (1 Betero 3:18) Aio bon te kakai ae rangi ni kamimi bwa e a manga maiu Iesu bwa te taamnei ae mwaaka! (Wareka 1 I-Korinto 15:3-6.) Te moan aomata ni karekea te aeka ni mangauti ae mimitong aei bon Iesu. Ma tiaki tii ngaia.—Ioane 3:13

23, 24. Antai kaain ana “nanai ae uarereke” Iesu, ao iraman mwaitiia?

²³ Ngke e a ataia Iesu bwa e nang okira karawa, ao e a tuangia taan rimwina ake a kakaonimaki bwa e na “katauraoa te tabo” ibukia. (Ioane 14:2) E arania te koraki ake a na nako karawa Iesu bwa te “nanai ae uarereke.” (Ruka 12:32) Mwaitira Kristian aika kakaonimaki ake a na kaaina te kurubu ae uarereke aei? E taku te abotoro Ioane n Te Kaotioti 14:1: “Ao akea bwa I a nora te Tiibutetei [ae Iesu Kristo] ae tei i aon te Maunga ae Tion, ao raona 144,000 ae e koreaki arana ma aran Tamana i aon ramwaia.”

²⁴ Te koraki ni Kristian ae 144,000 mwaitiia ae kaainaki naba irouia ana abotoro Iesu aika kakaonimaki, a kautaki nakon te maiu i karawa. A kautaki n ningai? E koreia te abotoro Bauro bwa e na riki anne i nanon ana tai Kristo ni mena ma aomata. (1 I-Korinto 15:23) N aron ae ko na reiakinna ni Mwakoro 9, ti a maeka ngkai n te tai anne. Mangaia are nikiraia kaain te 144,000 ake a mate n ara bong aikai, a a boni kautaki naba n te tekan are a mate iai, nakon te maiu i karawa. (1 I-Korinto 15:51-55) Nikiraia te botannaomata aika rangi ni bati riki, a na kantaningaa te mangauti nakon te tai ae na roko, n te Bwaretaiti n te aonnaba.

25. Tera ae e na maroroakinaki n te mwakoro ae imwina?

²⁵ Eng, e na tokanikai Iehova i aon ara kairiribai ae te mate, ao e na boni mauna n aki toki! (Wareka Itaia 25:8.) Ma ko na boni bae ni manga kangai, ‘Tera ae a na karaoia i karawa naake a kautaki nako iai?’ A na kaaina te Tautaeka n Uea ae moan te raoiroi i karawa. Ti na reiakina riki taekan te tautaeka anne n te mwakoro ae imwina.