1. Antai ae karikii baika maiu ni kabane?

E TAKU Ieremia: “Bon te Atua ni koaua Iehova. Bon te Atua ae maiu.” (Ieremia 10:10) Irarikin anne, Iehova ae te Atua bon Teuare karikii baika maiu ni kabane. A taku anerani karawa nakoina: “Ko karikii bwaai ni kabane, ao ibukin nanom, ao a a riki baikai bwa ko karikii.” (Te Kaotioti 4:11) E kangai te Uea ae Tawita n te anene n nebonebo nakon te Atua: “Ane iroum nibwan te maiu.” (Taian Areru 36:9) Te maiu bon te bwaintangira mairoun te Atua.

2. Tera ae e karaoia te Atua ibukini kateimatoaani maiura?

² E kateimatoai naba maiura Iehova. (Mwakuri 17:28) E katauraoi amwarake ake ti kang, raan ake ti nim, ao te ea ae ti ikeikenna, ma te aba ae ti maeka iai. (Wareka Mwakuri 14:15-17.) E karaoi baikai Iehova n te aro ae e na kakukurei riki iai maiura. Ma ti kainnanoa reiakinan ana tua te Atua ao te ongeaba iai bwa e aonga n rokoraoi kukureira.—Itaia 48:17, 18.

3. Tera ana iango te Atua n tiringan Abera?

³ E tangiria te Atua bwa ti na karinea maiura ao maiuia naba aomata. Iai te katoto ngkoa n ana bong Atam ma Nei Ewa, ae taekani Kain ngke e rangi n un irouni karimwina are Abera. E kauringa Kain Iehova bwa unna arei e kona ni kairia nakoni karaoan te bure ae kakaiaki. E aki kubara te kauring anne Kain ao n tokina e a “eweka Abera are tarina ao e kamatea.” (Karikani  Bwaai 4:3-8) E katuuaeaki Kain iroun Iehova ibukin tiringan tarina.—Karikani Bwaai 4:9-11.

4. E kangaa te Atua ni katuruturua kakawakin te maiu n te Tua Rinanoni Mote?

⁴ Nga ma nga te ririki imwina, ao e angania I-Iteraera Iehova taian tua ibukini buokaia bwa e aonga ni butiraoi aroia n toro irouna. N tabetai a aranaki tuua aikai bwa te Tua Rinanoni Mote ibukina bwa e anga te aba rinanon te burabeti anne. E taekinaki ae kangai ni mwakoron teuana te Tua Rinanoni Mote: “Ko na tai tiriaomata.” (Te Tua-Kaua 5:17) E kaotaki n aei nakoia I-Iteraera bwa e kakawaki maiun te aomata iroun te Atua, ai ngaia are e riai naba ni kakawaki maiuia aomata irouia raoia n aomata.

5. Tera ae ti riai n iangoia ni kaineti ma kabwakaan te tei ae tuai ni bungiaki?

⁵ Ma tera aroni maiun te tei ae tuai ni bungiaki? Ni kaineti ma te Tua Rinanoni Mote, e taekinaki iai bwa e kairua tiringan te tei ae mena i nanoni biroton tinana. Eng, e rangi ni kakawaki naba maiun te tei ae tuai ni bungiaki iroun Iehova. (Wareka Te Otinako 21:22, 23; Taian Areru 127:3.) Nanon aei bwa e tabuaki kabwakaan te tei ae tuai ni bungiaki.

6. E aera ngkai ti aki riai n ribaia raora n aomata?

⁶ E irekereke karinean te maiu ma karineaia raora n aomata. E taku te Baibara: “Ane e ribaa tarina ao bon te tia tiriaomata, ao kam bon ataia bwa akea maiu are aki toki iroun te tia tiriaomata.” (1 Ioane 3:15) Ngkana ti kani maiu n aki toki, ti riai ni kakeaa ribaakia raora n aomata mai nanora, ibukina bwa te riribai boni wakaan te iowawa ae rangi ni buakaka. (1 Ioane 3:11, 12) Moan te kakawaki bwa ti na reiakina karekean tangiran temanna ma temanna.

7. Baikara mwakuri tabeua ake a aki kaota karinean te maiu?

⁷ Ma tera aroni karinean oin maiura? Akea te aomata ae kani mate, ma tabeman a kani karaoi mwakuri ake a na kukurei iai rabwataia, e ngae ngke a kamamate ao e kona ni kabuanibwai maiuia iai. N te katoto, a bati aika kabongana te baakee, a bwaronriaa te betel nut ke a kabonganai taian drug aika korakora aika  bita te iango, ibukini kakukureiaia. Bwaai aikai a urua te rabwata ao a kona naba ni kabuai maiuia taani kabonganai. E aki iangoa te maiu bwa e kakawaki te aomata are e kakabonganai baikai. A bubuaka mwakuri aikai i matan te Atua. (Wareka I-Rom 6:19; 12:1; 2 I-Korinto 7:1.) Ti riai ni katoki baikai bwa ti aonga ni kariaiakaki bwa ti na toro iroun te Atua. E ngae ngke e rangi ni kangaanga katokana, ma e kona n anganira buokara Iehova ae ti kainnanoia. Bon te bwai ae rangi n raoiroi irouna ara kakorakora ni kaotia bwa ti iangoa maiura bwa ana bwaintangira nakoira ae kakawaki.

8. E aera ngkai ti riai n ururinga tararuaani maurira n taai nako?

⁸ Ngkana ti karinea te maiu, ti na ururingnga naba n tararuaa maurira n taai nako. Ti na taratara raoi ngkana ti mwakuri, ao ti na aki karaoi kaakibotu ake a na kona ni kurimaraa iai maiura ke maiuia tabeman. Ti na kararoaa te aki tarabwai ngkana ti kabutikaa ao ni kararoai naba taian takaakaro ake a kona n ikoaki ke ni mate iai aomata. (Taian Areru 11:5) E kangai ana tua te Atua ibukia I-Iteraera ngkoa: “Ngkana ko katea am auti ae boou [ae borababaua taubukina], ko riai ni karaoa oon taubukina [oona ae rinano] bwa ko aonga n aki karokoa te bure ni katuturaraa i aon am auti, ngkana e bwaka temanna mai iai.” (Te Tua-Kaua 22:8) Ni kaineti ma te boto n reirei ae oti n te tua anne, e raoiroi naba ngkana ko tararuai bwaai n aron uaean te iti n am auti ke oon am mwanibwa n te aro are akea ae kona n ikoaki kakaiaki ke ni bwaka iai. Ngkana iai am kaa, taraia raoi bwa e na aki reke te kabuanibwai ibukina bwa e aki mwakuri raoi bwaina. Tai kariaia bwa e na kabuanibwai maium ke tabeman riki n am kaa ke n am auti.

9. Tera arora nakoia maan ngkana ti karinea kakawakin te maiu?

⁹ Ma tera aroni maiun te man? E tabu naba iroun te tia Karikiriki. E kariaia te Atua kamateaia maan ibukin te amwarake ao te kunnikai, ke ibukini kamanoaia aomata man te kabuanibwai. (Karikani Bwaai 3:21; 9:3; Te Otinako 21:28) Mangaia are e bure te iowawa nakoia maan ke tiringaia ibukin te takaakaro, bwa e kaotaki naba iai bwa ko kakeaa bongan tabun te maiu.—Taeka N Rabakau 12:10.

10. E kangaa te Atua ni kaota irekereken te maiu ma te raraa?

¹⁰ Imwin tiringan Abera iroun tarina are Kain, ao e tuangaki Kain iroun Iehova ni kangai: “E tang raraan tarim nakoiu mai aontano.” (Karikani Bwaai 4:10) Ngke e taekina raraan Abera te Atua, e taekina iai maiun Abera. E riai ni katuuaaeaki Kain bwa e a tia n anaa maiun Abera. N te aro ni kaikonaki e tang raraan Abera nakon Iehova ibukin ana kaetitaeka iai. E a manga kaotaki naba irekereken te maiu ma te raraa imwin te Ieka n ana bong Noa. Imwain te Ieka, ao kanaia aomata bon tii uaanikai, aroka ake a oraoraaki n aron te kaabiti, ao ai koraan aroka. Imwin te Ieka ao Iehova e tuangia Noa ma natina ni kangai: “I anganingkami maan nako aika mena n te aonnaba bwa kanami.” Ma e katea te tua ae kangai te Atua: “Kam na tai kana irikon te man ma raraana are maiuna.” (Karikani Bwaai 1:29; 9:3, 4) E teretere bwa e kairekerekea te maiu ma te raraa Iehova.

11. E katabua kabonganaan te raraa n te aro raa te Atua, ni moa man ana bong Noa?

¹¹ Ti kaota karinean te raraa ngkana ti aki kanna. E taekina ae kangai Iehova n ana Tua are e angania tibun Iteraera: “Ngkana e kaeman te aomata temanna mai buakoia tibun Iteraera . . . , ao e reke konana te man ae moaanti ke te mannikiba ae kona ni kanaki, e riai ni katutuaanako raraana ao n taunna n te tano. . . . I taku nakoia tibun Iteraera: ‘Kam na tai kang raraani baika maiu ni kabane.’” (Nakoaia Ibonga 17:13, 14) E oti iai bwa e teimatoa naba ana tua te Atua are e na aki kanaki raraan te man, are e moan tuangaki ngkoa Noa 800 tabun te ririki mai mwaina. E teretere ana kantaninga Iehova ae kangai: A kona ni kana irikon te man ana toro ma a aki kana raraana. A kabwaroa raraana i aontano, are nanona bwa a kaoka maiun te man nakon te Atua.

12. Tera te tua n te moan tienture ibukin te raraa ae kairaki kateana iroun te taamnei ae raoiroi, ao e teimatoa kabonganaana ni karokoa ngkai?

¹² Iai naba te tua ae ai aron anne ae riai n iraki nanona irouia Kristian. A boowi abotoro ao unimwaane ake taani kairiri i buakoia taan rimwin Iesu ake a maiu n te moan tienture, bwa a na iangoi tuua aika riai n iraki nanoia irouia kaain te ekaretia ni  Kristian. A katiteuanaaki i aan te iango ae kangai: “Ti motinnanoia ma te taamnei ae raoiroi bwa ti na aki katokaa te rawawata riki teuana i aomi ma tii ni baika riai aikai: bwa kam na teimatoa n rawa nakoni baika kareanaki nakoia bouannanti, ao te raraa, ao maan aika koonaki roroaia [“maan aika tiringaki n aki katiinakoaki raraaia,” te kabwarabwara mai nano], ao te wene ni bure.” (Mwakuri 15:28, 29; 21:25) Mangaia are ‘ti riai n rawa nakon te raraa.’ Karaoan anne i matan te Atua, titeboo kakawakina ma kakawakini kararoaan taromaurian boua ma te wene ni bure.

13. Kabwarabwaraa bwa e kangaa n irekereke te tua ae te rawa nakon te raraa ma te karinraraa.

¹³ E irekereke te tua ae te rawa nakon te raraa ma te karinraraa? Eng. E kangai kabwarabwaraana: Iangoia bwa aongkoa e tuangko te taokita bwa ko na katoka te moi manging. E nanonaki n anne bwa ko na aki riai ni moi manging, ma ko uki ni karina te kamanging rinanon itinakin ian rabwatam? Tiaki ngaia anne! N aron naba anne, te rawa nakon te raraa nanona bwa ti na aki naba karinna i rabwatara n itera nako. Mangaia are te tua ibukin te rawa nakon te raraa nanona bwa ti aki riai ni kariaia naba te karinraraa rinanon ian rabwatara.

14, 15. Ngkana e tuangaki te Kristian iroun te taokita bwa e riai ni karinraraa, tera arona iai, ao bukin tera?

¹⁴ Ma tera aron te Kristian ae kakaiaki ikoakina ke e kainnanoa te korokoro ae bubura? Iangoia bwa aongkoa a tua taokita bwa e riai ni karinraraa bwa mwina e mate. Ni koauana e aki kani mate te Kristian. E na bae ni kakorakoraa ibukini karekeani maiuna ae ana bwaintangira te Atua ae kakawaki, ni kariaia aeka ni bwainnaoraki tabeua ake a aki irekereke ma kabonganaan te raraa n te aro ae aki riai. E na butimwaea te aeka n ibuobuoki are e tauraoi mairouia taani kuakua, ao bwainnaoraki ake a na onea mwin te karinraraa.

¹⁵ E na urua ana tua te Atua te Kristian bwa e aonga n ananau riki maiuna n te waaki ae ngkai? E taku Iesu: “Ane e kani kawakina maiuna ao e na boni kabuaa, ma ane e kabuaa maiuna ibukiu ao e na boni karekea.” (Mataio 16:25) Ti aki kani mate. Ma ngkana ti kataia n reitaanako maiura ngkai n urua ana tua te Atua, ti na reke n te kangaanga bwa e na bua mairoura te maiu are aki toki. Ti wanawana ngkana ti mwiokoa raoiroin ana tua te Atua, ma n onimakinna ma nanora ni kabane bwa ngkana ti mate, ao e na uringira ara tia Kamaiu n tain te mangauti ao e na manga anganira te bwaintituaraoi ae kakawaki ae te maiu.—Ioane 5:28, 29; Ebera 11:6.

16. Tera aia motinnano ana toro te Atua ae a matoatoa iai ni kaineti ma te raraa?

¹⁶ A kakaonimaki naba ana toro te Atua ni boong aikai, ni kamatoaa nanoia bwa a na ira ana kaetieti te Atua ni kaineti ma te raraa. A na aki kanna naba teutana. A na aki butimwaea naba te raraa ibukin te bwainnaoraki. * A kakoauaa bwa e ataa riki ae moan te raoiroi ibukia, te tia Karika te raraa. Ko kakoauaa naba anne?

17. Tera te anga ae tii teuana ae kariaiakaki iroun Iehova ae te Atua, ibukini kabonganaan te raraa?

¹⁷ E kateretereaki te anga ae tii teuana ae riai ibukini kabonganaan te raraa n te Tua Rinanoni Mote. E taku Iehova ni kaineti ma te taromauri are e tangiria mairouia tibun I-Iteraera rimoa: “A mena maiuni baika maiu i nanon te raraa, ao boni ngai ae I baireia bwa e na mena i aon te baonikarea ibukini karekeani kabwaraan ami bure, bwa bon te raraa ae karekei kabwaraani buure.” (Nakoaia Ibonga 17:11) Ngkana a bure I-Iteraera, a kona ni karekea kabwaraan aia bure ngkana a anga aia karea ae te man ao ngkana e katimwaki raraana teutana i aon te baonikarea n te umwanrianna, ke rimwi riki n ana tembora te Atua. E kariaiakaki kabonganaan te raraa tii ibukini karaoan taian angakarea.

18. Tera te anga ae tii teuana ae kariaiakaki iroun Iehova ae te Atua, ibukini kabonganaan te raraa?

¹⁸ A aikoa mena i aan te Tua Rinanoni Mote Kristian ni boong aikai, mangaia are a aikoa naba angakarea n te man ao ni katimwa raraan te man i aon te baonikarea. (Ebera 10:1) Ma e ngae n anne, kabonganaan te raraa i aon te baonikarea i Iteraera rimoa boni bannan te karea ae moan te kakawaki, are kareanakin Natin te Atua ae Iesu Kristo. N aron ae ti reiakinna ni Mwakoro 5 n te boki aei, ao e anga iai maiuna n aomata Iesu ngke e kariaia bwa e na kawawaeaki raraana bwa te karea. Imwina, e a waerake nako karawa ike e a angan te Atua kakawakin raraana are e kawawaeaki, ae manena n aki toki. (Ebera 9:11, 12) E a riki anne bwa aani kabwaraan ara bure ao e kauka naba te kawai nakoira ni karekean te maiu are aki toki. (Mataio 20:28; Ioane 3:16) Ai kakawakira kabonganaan te raraa aei! (1 Betero 1:18, 19) Ti kona ni karekea iai te kamaiuaki, tii man onimakinani kakawakin raraan Iesu are e kawawaea.

19. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga n “itiaki man raraaia aomata ni kabane”?

¹⁹ Ti kona n rangi ni kakaitau nakon Iehova ae te Atua ibukin ana tatangira ni katauraoan ana bwaintangira ae karekea nakoira te maiu! Ao tiaki e riai ni kairira naba anne bwa ti na kaongoia aomata te anga ae a na kona ni karekea iai te maiu are aki toki, are boto i aon onimakinan ana karea Iesu? Aron te Atua n tabeakini maiuia aomata e kairira bwa ti na ingainga ni karaoan aei ma te nano n umaki. (Wareka Etekiera 3:17-21.) Ngkana ti kakorakoraira ni kakororaoa tabera aei, ao ti kona naba n taekina are e taekinna ngkoa te abotoro Bauro are kangai: “I a itiaki man raraaia aomata ni kabane, bwa I aki kerikaaki man tuangakimi ana reirei ni kairiri te Atua ni kabane.” (Mwakuri 20:26, 27) Kaongoaia aomata taekan te Atua ma ana kantaninga, boni moanibaan te raoiroi ibukini kaotan ae ti rangi ni karinea te maiu ao te raraa.