1-3. (a) E aera ngkai e taraia raoi te tina bwa e na itiaki natina? (b) E aera ngkai e tangiriia ana aomata Iehova bwa a na itiaki?

IANGOA te tina ae tatangira ae e katauraoa natina nakon te reirei. E taraia raoi bwa e na tia n tebotebo, a na taraaraoi oneana ao n itiaki. E teimatoa marurungina iai ao a ataia iai aomata bwa a tabeakinna raoi ana karo.

² E tangirira Tamara ae Iehova bwa ti na itiaki ao n akea baarekara. (Taian Areru 18:26) E ataia bwa ti na boni kabwaia ngkana ti itiaki. Ao ngkana ti itiaki, e  na boni karineaki iai.​​—Etekiera 36:22; wareka 1 Betero 2:12.

³ Tera ae e nanonaki n te itiaki? Ao e aera ngkai e raoiroi bwa ti na itiaki? Ngkana ti rinanon titiraki aikai, ti na bae n nori tabeua bitaki aika ti riai ni karaoi i bon iroura.

4, 5. (a) E aera ngkai ti riai n itiaki? (b) Tera reireiara man te karikibwai ni kaineti ma iangoan te kakaitiaki iroun Iehova?

⁴ Ti reireinaki n ana katoto Iehova bwa ti na itiaki ao n akea baarekara. (Nakoaia Ibonga 11:​44, 45) Ngaia are bukina raoi ngkai ti riai n itiaki bwa ti kan riki bwa “taani katotonga aron te Atua.”​​—I-Ebeto 5:1.

⁵ A bati reireiara man te karikibwai ni kaineti ma aron Iehova n iangoa te kakaitiaki. E a tia Iehova ni karika mwakurin te aonnaba ae e na kateimatoa itiakin te ea ao te ran. (Ieremia 10:12) Iangoi aanga aika bati ake e boni kona ni kaitiakia iai te aonnaba, imwin naba kabarekaana irouia aomata. N te katoto, e karikii Iehova maan aika bingingi ake a kona n tii noraki n te bwai ni kataratara ae te microscope. A kona maan aikai n onei maange aika boitin nakon te bwai ae aki karuanikai. E rangi ni korakora aia mwakuri ni kaitiaki aei. Ao taan rabakau a kabonganai naba tabeua mani maan aikai, ni manga kaitiaka iai mwini kabarekaan te otabwanin.​​—I-Rom 1:20.

6, 7. E kangaa ni kaotaki n te Tua Rinanoni Mote bwa a riai n itiaki taan taromauria Iehova?

⁶ Ti nora naba aroni kakawakin te itiaki man te Tua are e angania I-Iteraera Iehova rinanoni Mote. N te katoto, a riai n itiaki n te itera n rabwata aomata bwa e  aonga ni butimwaei aia taromauri Iehova. N te Bong ni Kabwarabure ao e riai te ibonga ae rietata n tebotebo uatai. (Nakoaia Ibonga 16:​4, 23, 24) Ao a riai n teboki baia ao waeia ibonga ake tabeman imwain ae a anga taiani karea. (Te Otinako 30:​17-21; 2 Rongorongo 4:6) N tabetai ao te tuuaa ibukin aki iran te tua ibukin te kakaitiaki bon te mate.​​—Nakoaia Ibonga 15:31; Warekaia Iteraera 19:​17-20.

⁷ Tera aroni boong aikai? A bati reireiara aika ti kona ni karekei ibukin ana kaetieti Iehova man te Tua. (Maraki 3:6) E kateretereaki iai bwa a riai n itiaki taan taromauria Iehova. A tuai mani bitaki ana kaetieti Iehova. E kantaningaiia naba ngkai taan taromauria bwa a na itiaki ao n akea baarekaia.​​—Iakobo 1:27.

8. N aaro raa ake ti riai n itiaki iai?

⁸ N ana taratara Iehova ao e bati riki ae e nanonaki n te itiaki nakon ae tii kaitiakan rabwatara, oneara, ao mwengara. E irekereke te kakaitiaki ma maiura ni kabane. E nanonaki naba iai ara taromauri, aroarora, ao ara iango. Eng, ngkana ti na taraaki iroun Iehova bwa ti itiaki, ti riai n itiaki ao n akea baarekara n iterani maiura ni kabane.

9, 10. Tera ae e nanonaki n te itiaki n ara taromauri?

⁹ Te taromauri ae itiaki. Ti aki kona n irekereke naba teutana ma te Aro ae kewe. Ngke a mena tibun Iteraera i Baburon bwa taenikai ao a otabwaniniaki irouia aomata aika waakina te taromauri ni beekan ae kammaira. E taetae ni burabetinna Itaia bwa a na okira abaia tibun Iteraera ao ni manga kaoka te taromauri ae itiaki. E kangai  Iehova nakoia: “Kam na otinako mai ikanne, tai ringa te bwai ae kamwara! Kam na otinako mai nanon neienne, kateimatoa itiakimi.” E aki kona n renganaki taromaurian te Atua irouia, ma ana reirei, ana mwakuri, ke ana katei te Aro ni Baburon ae kewe.​​—Itaia 52:11.

¹⁰ A rarawa naba Kristian ni koaua ngkai nakon Aaro aika kewe. (Wareka 1 I-Korinto 10:21.) Ni kabutaa te aonnaba ao a a bati aroaro aika taabangaki, katei, ao koaua aika boto i aon aia reirei Aaro aika kewe. N te katoto, ni katei aika bati ao a kakoauaa aomata bwa iai te bwai teuana i nanora ae teimatoa ni maiu imwini matera, ao a bati naba katei aika boto i aon te koaua aei. (Te Minita 9:​5, 6, 10) A riai Kristian n rarawa nakoni katei aikai. A bae ni kairoroira kaain ara utu bwa ti na uataboi karaoani katei tabeua aikai. Ma ibukina bwa ti tangiria bwa e na taraira Iehova bwa ti itiaki, ti riai n tokanikai i aon te aeka ni kairoro anne.​​—Mwakuri 5:29.

11. Tera ae e nanonaki n te itiaki n aroarora?

¹¹ Te aroaro ae itiaki. Ngkana ti na taraaki iroun Iehova bwa ti itiaki, ti riai n rarawa nakon te wene ni bure n aekana nako. (Wareka I-Ebeto 5:5.) E tuangira Iehova n te Baibara bwa ti na “birinako man te wene ni bure.” E kamataataa bwa naake a bwaini aroaro aikai ao a aki rairi nanoia, “a na aki karekea ana Tautaeka n Uea te Atua.”​​—1 I-Korinto 6:​9, 10, 18; nora Kabwarabwaraana 22.

12, 13. E aera ngkai ti riai n itiaki n ara iango?

¹² Iango aika itiaki. E aki toki n ueke te mwakuri man te iango. (Mataio 5:28; 15:​18, 19) Ti na kairaki n iango aika itiaki bwa ti na karaoa te mwakuri n te aro ae itiaki. Ti bon aki kororaoi, ngaia are a kakairua ara iango n te tai teuana ma teuana. Ngkana e riki anne, ti  riai ni waekoa n totokoi. Ngkana ti aki, ao ane ti na kunea imwina riki bwa e aikoa itiaki nanora. Ti nangi bae ni moana kani karaoani baika ti iaiangoi. Ma ti riai ni kaon ara iango n iango aika itiaki. (Wareka I-Biribi 4:8.) Ngaia are ti rarawa nakon aeka ni kaakibotu aika irekereke ma te wene ni bure ke te iowawa ao te tiritiri. Ti taratara raoi n rinean te bae ti warekia, ti matakuakinna, ao ae ti maroroakinna.​​—Taian Areru 19:​8, 9.

¹³ Ngkana ti na kateimatoa tangirara iroun te Atua, ti riai n itiaki n ara taromauri, n aroarora, ao n ara iango. Ma e kakawaki naba iroun Iehova bwa ti na itiaki n te aro n rabwata.

14. E aera ngkai e kakawaki te itiaki n te aro n rabwata?

¹⁴ Ngkana ti kateimatoa itiakin rabwatara ao baika i rarikira, e na iai mwina ae raoiroi nakoira ao nakoia kaain rarikira. Ti na kukukurei, ao a na kani memena i rarikira aomata. Ma iai bukina ae kakawaki riki ngkai ti na itiaki n te aro n rabwata. E karineaki Iehova ngkana ti itiaki. Iangoa aei: Ngkana ko nora te teei ae babaarekareka, ko na bae ni kabuakakaia ana karo. N aron naba anne, ngkana ti aki tararuaira ao ni kateimatoa itiakira, a kona aomata ni kabuakakaa Iehova. E taku Bauro: “Ti aki karaoa te bwai teuana ae e na bwaka iai temanna, bwa e kaawa n tiribureaki ara mwakuri ni minita. Ma ti kaotiotira bwa ana tabonibai te Atua ngaira n aanga nako.”​​—2 I-Korinto 6:​3, 4.

15, 16. Tera ae ti riai ni karaoia bwa e aonga n teimatoa itiakira?

¹⁵ Rabwatara ao oneara. E riai n riki bwa anuara ni katoabong kateimatoaan itiakin rabwatara. N te katoto, ti katoatai n tebotebo ae tao ni katoabong ngkana e  angaraoi. Ti teteboki baira ma te tobu ao te ran, ao riki imwain te kuuka ke te amwarake ao bon imwini kabonganaan te roki ke tautauan te bae baareka. E taraa n ae tebokani baira bon te bae bebete, ma e kakawaki bwa e aonga n totokoaki butin te mannaoraki ao te aoraki. E kona naba ni kamanoa maiura. Ngkana akea ara kai n nakotinaniku, ti kona naba ni karaoi aanga aika manena ake ti na kanakoa iai te nakotaari. Akea aia kai n nakotinaniku I-Iteraera rimoa, ngaia are a tatauni nakotaaria, ni kararoaa ma aia kaembwa ao taabo ake e tiki mai iai te ran.​​—Te Tua-Kaua 23:​12, 13.

¹⁶ Tiaki nanona bwa e riai ni kan oneara, e na bobuaka, ke e na boou teina. Ma a riai n taraaraoi ao n itiaki. (Wareka 1 Timoteo 2:​9, 10.) Ti tangiria n taai nako bwa e na karineaki Iehova n tein oneara.​​—Tito 2:10.

17. E aera bwa ti kani kateimatoa itiakini mwengara ao rarikina?

 ¹⁷ Mwengara ao rarikina. N aki ongeia bwa ti maeka ia, ma ti boni kateimatoa itiakini mwengara. Ti taraia raoi naba bwa e na itiaki ara kaa, ara rebwerebwe, ara bwatika, ke baora ni mwamwananga, riki ngkana ti kabongana nakon te taromauri ke te uarongorongo. Irarikina, ngkana ti uarongorongo ao ti mamaroroakina taekan te maiu n te aonnaba ae bwaretaiti ae itiaki. (Ruka 23:43; Te Kaotioti 11:18) E kona n oti n teini mwengara ao rarikina bwa ti a katauraoi ngkai nakon te maiu n te aonnaba ae boou ae itiaki.

18. E aera ngkai ti tangira ara tabo ni botaki bwa e na itiaki?

¹⁸ Ara tabo ni botaki. Ti kaotia bwa e kakawaki iroura te kakaitiaki n arora ni kateimatoa itiakin ara tabo ni botaki, ae tao Ara Tabo n Taromauri ke te tabo are e bobo iai ara runga. Ngkana a moan roko aomata n te Tabo n Taromauri ao a a bon nora naba itiakina. E karineaki iai Iehova. Ngkai kaain te ekaretia ngaira, ti bane ni mwiokoaki ibukini buokani kaitiakan ara Tabo n Taromauri ao ni kateimatoa onobwaiana.​​—2 Rongorongo 34:10.

19. Tera ae ti riai n rarawa nako iai?

¹⁹ E ngae ngke a aki bane ni kaotaki n te Baibara anua aika bubuaka aika ti riai n rarawa nako iai, ma iai booto n reirei ake a na buokira n ota n ana namakin Iehova ni baikanne. E aki tangirira bwa ti na moko ke ti na kabongana te kamanging ke taian drug n te aro ae riao. Ngkana ngaira raoraon te Atua, ti na rarawa ni karaoi baikai. Bukin tera? Ibukina bwa ti rangi ni karinea te bwaintangira ae te maiu. A kona anua aikai ni kauarerekei  maiura, n uruana marurungira, ao ni karuanikaiia kaain rarikira. A bati aika a kataia ni katoki aeka n anua aika bubuaka aikai ibukini marurungia. Ma ngkai raoraon Iehova ngaira, ti katoki anua aikai i aani bukina ae te kabanea ni kakawaki, ae tangiran te Atua iroura. E taku te ateiaine temanna: “Man ana ibuobuoki Iehova, I a kona ni kaitiaka maiuu ao n inaomata mani baika I tautoronaki iai. . . . I taku bwa I bon aki kona ni karaoi bitaki aikai i bon irou.” Ti na maroroakini booto n reirei man te Baibara aika nimaua ake a na buoka temanna ni katoki anua aika karuanikai.

20, 21. Aeka n anua raa aika e tangirira Iehova bwa ti na inaomata mai iai?

²⁰ “Ngkami aika kam tangiraki, kioina ngkai iai iroura berita aikai, ti na kaitiakira mani kamwaraan nako te rabwata ma te nano, ma ni kororaoi n te itiaki ni maakakin te Atua.” (2 I-Korinto 7:1) E tangirira Iehova bwa ti na inaomata man anua aika aki itiaki ake a kona n uruana ara iango ke rabwatara.

²¹ E taekinaki bukina ae kakawaki n 2 I-Korinto 6:​17, 18, ngkai ti na “kaitiakira mani kamwaraan nako te rabwata.” E tuangira Iehova ni kangai: “Katoka ringakin te bwai ae kamwara.” Ao e berita ni kangai: “N na butimwaeingkami. Ao N na riki bwa tamami, ao kam na riki bwa natiu mwaane ma natiu aine.” Eng, e na tangirira Iehova n aron te karo ae tangiriia natina, ngkana ti rarawa nakon te bwai ae e na kamwaraeira ke ae ti na aki itiaki iai i matana.

22-25. Baikara booto n reirei man te Baibara aika kona ni buokira n rarawa nakon anua aika aki itiaki?

²² “Ko riai n tangira Iehova ae Atuam ma nanom ni  kabane, maium ni kabane, ao am iango ni kabane.” (Mataio 22:37) Aio bon te tua ae te kabanea ni kakawaki i buakon tuua. (Mataio 22:38) E bon riai n tabwanin tangiran Iehova iroura. E na kangaa n tabwanin tangirana iroura, ngkana ti rineia bwa ti na karaoa te bwai ae e na kauarerekea maiura ke e na uruana ara kaburoro? N oneani mwin anne ti karaoi bwaai nako ibukini karinean te maiu are e anganira.

²³ “[Iehova e] anga te maiu ma te ikeike ao bwaai ni kabane nakoia aomata nako.” (Mwakuri 17:​24, 25) Ngkana e anganiko te bwaintangira ae kakawaki raoraom, ko na karenakoa ke n urua? Te maiu bon te bwaintangira ae tamaroa mairoun Iehova. Ti rangi ni kakaitau ibukin te bwaintangira aei. Ngaia are ti kani kabongana maiura n te aro ae e na neboaki iai.​​—Taian Areru 36:9.

²⁴ “Ko riai n tangira raom n aomata n aron tangiram i bon iroum.” (Mataio 22:39) A aki tii kaaorakira anua aika aki itiaki. A kona naba ni kaaorakiia kaain rarikira, ao n angiin te tai bon aomata aika ti rangi n tangiriia. N te katoto, e kona n reke te aoraki ae kakaiaki iroun te aomata ae uaia ni maeka ma te tia moko, tii man ikeikenakini bubun te moko. Ma ngkana ti katoki anua aika bubuaka, ti kaotia bwa ti tangiriia aomata aika i rarikira.​​—1 Ioane 4:​20, 21.

²⁵ “Teimatoa ni kauringia bwa a na aantaeka ao n ongeaba nakon taian tautaeka ao mwaaka n tautaeka.” (Tito 3:1) N aaba aika bati ao bon ekakinakoan te tua kawakinani ke kamanenaan taian drug. Kioina ngkai e tua nakoira Iehova bwa ti na karineia tautaeka, ti a ongeaba n aeka n tua akanne.​​—I-Rom 13:1.

26. (a) Tera ae ti riai ni karaoia bwa e aonga ni butimwaea ara taromauri Iehova? (b) E aera ngkai kateimatoaan te itiaki i matan te Atua, bon te maiu ae te kabanea n raoiroi?

 ²⁶ Ngkana ti kan riki bwa raoraon Iehova, ti kona n noria bwa ti riai ni karaoi bitaki tabeua. Ngkana ngaia anne, ti riai ni waekoa ni karaoi. E aki bebete n taai nako katokan anua aika aki itiaki, ma ti boni kona ni katoki! E berita Iehova bwa e na boni buokira. E kangai: “Bon Iehova ngai ae Atuam, are Teuare reireiniko bwa ko aonga ni kabwaia, are Teuare kaiririko n te kawai ae ko riai n nakonako iai.” (Itaia 48:17) Ngkana ti kabanea ara konaa ni kateimatoa itiakira ao n akea baarekara, ti kona ni kakoauaa bwa ti boni karekea karinean Atuara.