1, 2. E aera bwa ti riai n taratara raoi n rinean ara kaakibotu?

IANGOIA bwa aongkoa ko nang tenaa te uaanikai, ao ko a tii noria naba bwa iai mwanangina ae boka. Tera ae ko na karaoia? Ko na boni kanna naba? Ko na karenakoa? Ke ko na korea ni kanakoa mwanangina are e boka ao ni kana are e raoiroi?

² Titeboo aron te kaakibotu ma te uaanikai anne n aanga tabeua. Iai tabeua aika a kakukurei ma angiina a boka bwa a irekereke ma te wene ni bure, te iowawa  ma te tiritiri, ke te tabunea. Ngaia are ngkana ko rinea am kaakibotu, ko kangai: “I bon inaomata. I kona n rinea ae I bon taku”? Ke ko kangai: “A bane ni buakaka kaakibotu”? Ke ko taratara raoi n rinean am kaakibotu, ao ko rawa nakon ake a bubuaka ao ko kakukureiko n ake a raraoi?

3. Tera ae ti riai n iaiangoia ngkana ti rinea ara kaakibotu?

³ Ti bane ni kainnanoa te kaokirii teutana ao te kaakibotu, ao ti kan rineia raoi. Ti riai ngkanne n titirakinira i bon iroura, bwa e na kangaa n rotaki taromaurian Iehova iroura man rinean ara kaakibotu.

4. Tera te boto n reirei teuana man te Baibara ae kona ni buokira n rinea ara kaakibotu?

⁴ Ngke ti katabua maiura nakon Iehova, ti a berita iai nakoina bwa ti na kabongana maiura n toro irouna. (Wareka Te Minita 5:4.) Ti berita bwa ti na “karaoi bwaai ni kabane ibukin neboan te Atua.” (1 I-Korinto 10:31) Nanon aei bwa ti katabuaki nakon te Atua, n ara tai naba ni kaokirii ke ni kakukureira ni kaakibotu, ao tiaki tii n tain te taromauri ke te mwakuri ni minita.

5. Te aeka n taromauri raa ae ti riai n angan Iehova?

⁵ A irekereke bwaai ni kabane aika ti karaoi ni maiura ma taromaurian Iehova. E kabwarabwaraa aei Bauro ngke e kangai: “Kam na anga rabwatami bwa te karea ae maiu ae itiaki, ao ae butimwaeaki iroun te Atua.” (I-Rom 12:1) E taku Iesu: “Ko riai n tangira Iehova ae Atuam ma nanom ni kabane, maium ni kabane, am iango ni kabane, ao korakoram ni kabane.” (Mareko 12:30) Ti kan angan Iehova n taai nako  ara kabanea n tamaroa. N aia tai I-Iteraera rimoa, ngke a kakareana te man aomata nakon Iehova, ao a kantaningaaki bwa a na anga te man ae marurung raoi. Ngkana iai toabuakan te karea anne, ao e aki butimwaeia te Atua. (Nakoaia Ibonga 22:​18-20) N aron anne, e kona naba n aki butimwaeaki ara taromauri iroun Iehova. N te aro raa?

6, 7. E na kangaa n rotaki taromaurian Iehova iroura n ara kaakibotu?

⁶ E tuangira ni kangai Iehova: “Kam na itiaki ibukina bwa I itiaki.” (1 Betero 1:​14-16; 2 Betero 3:11) E na butimwaea ara taromauri Iehova tii ngkana e tabu ke e itiaki. (Te Tua-Kaua 15:21) E aki kona n itiaki ara taromauri ngkana ti kakaraoi baika e ribai Iehova, n aroni baika irekereke ma te wene ni bure, te iowawa ma te tiritiri, ke te tabunea. (I-Rom 6:​12-14; 8:13) Ma e na aki naba kukurei Iehova ngkana ti kariaia bwa ti na kaakibotu iai. E kona ni kabarekaa ara taromauri ao n aki butimwaeaki iroun Iehova, ao e na uruaki kakaiaki ara iraorao ma ngaia.

⁷ Ti na kangaa ngkanne n rinea ara kaakibotu ma te wanawana? Baikara booto n reirei aika a na buokira n ataa te kaakibotu ae riai ao ae aki riai?

8, 9. Aekakira kaakibotu aika ti rarawa nako iai? Bukin tera?

⁸ A a bati nako aeka ni kaakibotu ni boong aikai. A riai tabeua ibukia Kristian, ma angiina a aki. Ti na noria moa bwa aekakira kaakibotu aika ti riai n rarawa nako iai.

⁹ A bati birim, atureti n te Intanete, kamataku n te  TV, taiani keim, ao anene, aika irekereke ma te wene ni bure, te iowawa ma te tiritiri, ao te tabunea. A kaokaotaki baika bubuaka n aanga aika taraa n akea bureia ao ni kamanga. Ma a taratara raoi Kristian bwa a na rawa nakon te kaakibotu ae aki boraoi ma ana kaetieti Iehova aika raraoi. (Mwakuri 15:​28, 29; 1 I-Korinto 6:​9, 10) Ngkana ti rarawa nakoni kaakibotu aikai, ti kaotia nakon Iehova bwa ti ribaa te bwai ae buakaka.​​—Taian Areru 34:14; I-Rom 12:9.

10. Tera ae e kona n riki ngkana ti rinea ara kaakibotu ae buakaka?

¹⁰ Ma a iangoia tabeman bwa akea buren te kaakibotu ae irekereke ma te iowawa ao te tiritiri, te wene ni bure, ke te tabunea. A iango ni kangai: ‘Tera karuanikaina? I bon aki kona ni karaoi.’ Ngkana ti iango n aron aei, ti a mwamwanaira iai i bon iroura. E kangai te Baibara: “E rangi ni kamwamwane riki te nano nakoni bwaai ni kabane, ao e karuanikai.” (Ieremia 17:9) Ngkana ti kaakibotu ni baika e ribai Iehova, ti na kangaa n taku bwa ti ribai baikai? Ngkana ti kabatiaa ara tai ni kaakibotu iai, ao ane ti nang iangoi riki bwa baika a boni kakaraoaki. Imwina riki ao e nang mamaara mataniwin nanora ao e nang aki manga anganira te kauring ngkana ti nang karaoa te rinerine ae kairua.​​—Taian Areru 119:70; 1 Timoteo 4:​1, 2.

11. E kangaa ni buokira I-Karatia 6:7 n rinean ara kaakibotu?

¹¹ Ti tuangaki ae kangai n Ana Taeka te Atua: “Te baere e unikia te aomata, e na manga taia naba uaana.” (I-Karatia 6:7) E boni koaua bwa ngkana ti kariaia bwa ti na kaakibotu ni baika bubuaka, ao imwina riki ti na boni karaoi. N te katoto, a a tia tabeman n rangi n rotakibuaka n aia kaakibotu aika kammaira, ao n  tokina a boni wene ni bure. Ma e anganira te ibuobuoki ae ti kainnanoia Iehova ni kaineti ma rinean ara kaakibotu ma te wanawana.

12. Tera ae e na buokira ni karaoi motinnano aika raraoi ni kaineti ma ara kaakibotu?

¹² Tabeua kaakibotu a bon otara ae a aki riai i matan Iehova, ao ti ataia bwa ti riai n rawa nako iai. Ma tera arora ngkana e aki bati n otara? E aki karinani tuua Iehova ni kaineti ma baika ti kona ni matakuakini, n ongoraei, ke ni wareki, ao aika ti aki konaa. Ma e tangirira bwa ti na kabonganai mataniwin nanora aika kataneiaaki n te Baibara. (Wareka I-Karatia 6:5.) E anganira booto n reirei Iehova, aika koaua aika kakawaki aika reireinira arona n iangoi bwaai. Ti buokaki ni booto n reirei aikai ni kataneia mataniwin nanora. A buokira n ataa “nanon Iehova” bwa ti aonga n rinei baika a na kakukureia.​​—I-Ebeto 5:17.

13. Bukin tera ngkai a kakaokoro aia motinnano Kristian ni kaineti ma te kaakibotu? Ma tera ae e kakawaki irouia Kristian ni kabane?

¹³ N angiin te tai te baere e rineia te Kristian temanna bwa ana kaakibotu, e kona ni kaokoro ma are temanna. Bukin tera? A bane ni kakaokoro baika ti tangiri. Ao te bwai naba ae e riai iroun temanna, e kona n aki riai iroun are temanna. Ma a riai Kristian ni kabane ni kairaki ni booto n reirei man te Baibara, bwa a aonga ni karaoi motinnano aika raraoi. (I-Biribi 1:9) Ti na buokaki iai n rinea ara kaakibotu ae riai i matan te Atua.​​—Taian Areru 119:​11, 129; 1 Betero 2:16.

14. (a) Tera ae e kakawaki iaiangoana ni kaineti ma arora ni kabongana te tai? (b) Tera te reirei ni kairiri are e anga Bauro nakoia Kristian?

 ¹⁴ Te bwai riki teuana ae e na iaiangoaki boni maanin ara tai ni kaakibotu. E kona n oti iai bwa kakawakira te kaakibotu iroura. Ngkai Kristian ngaira, ara beku iroun Iehova bon te bwai ae moan te kakawaki ni maiura. (Wareka Mataio 6:33.) Ma ti kona n aki ataia, ae ti a kariaia te kaakibotu bwa e na tabe ni kakana ara tai ae rangi ni bati. E anga te taeka n reirei Bauro nakoia Kristian ni kangai: “Taratarai raoi aromi n nakonako, bwa kam na aki nakonako bwa aomata aika nanobaba ma kam na nakonako bwa aomata aika wanawana, ni kabonganai raoi ami tai ni  kabane.” (I-Ebeto 5:​15, 16) Ngaia are ti riai n tiatiana maanin ara tai ni kaakibotu ao n taraia raoi n taai nako bwa e na moanibwai ni maiura ara beku ibukin te Atua.​​—I-Biribi 1:10.

15. Ti na kangaa ni kamanoira man te kaakibotu ae kona n urua ara iraorao ma Iehova?

¹⁵ E teretere bwa ti riai n rarawa nakon te kaakibotu ae ti ataia bwa e aki riai i matan Iehova. Ma tera aron te kaakibotu ae ti aki koaua raoi iai? Ti riai naba n tarataraira raoi mai iai? Iangoa aei. Ngkana ko nakonako n te kawai ae mena n te maunga, ko na nako ni kaania mangeena? Ko na aki. Ngkana e kakawaki iroum maium, ko na boni kararoako man te kangaanga. Anne naba aron rinean ara kaakibotu. E tuangira ae kangai Ana Taeka te Atua: “Kararoaa waem man te bwai ae buakaka.” (Taeka N Rabakau 4:​25-27) Ngaia are ti aki tii rarawa nakon te kaakibotu ae ti ataia bwa e buakaka, ma ti kararoaira naba man te kaakibotu ae ti kanamakinna bwa e aki raoiroi ibukira, ao e kona n urua ara iraorao ma Iehova.

16. (a) Baikara bwaai tabeua aika e ribai Iehova? (b) Ti kangaa ni kaotia bwa ti ribai baika e ribai Iehova?

¹⁶ E korea ae kangai te tia areru: “Ngkami aika kam tangira Iehova, ribaa te bwai ae buakaka.” (Taian Areru 97:10) Ti reireinaki n te Baibara ana iango Iehova ma ana namakin. Titirakiniko bwa ko kangaa ni buokaki n iango n aron Iehova, mani baika ko reiakin. N te katoto, ti reiakinna bwa Iehova e ribaa “te newe ae kewekewe, ao baai aika katutua raraan te aomata ae akea ana bure, te nano ae iangoi babaire aika rangi ni  bubuaka, ao waae aika waekoa ni biri nakon te buakaka.” (Taeka N Rabakau 6:​16-19) Ti reiakinna bwa ti riai n rarawa nakon “te wene ni bure, . . . taromauriani bouannanti, te tabunea, . . . te bakantang, taian un, . . . te nanonibwi, te koro ni manging, botaki aika akea te taubaang iai, ao aroaro riki n aron aikai.” (I-Karatia 5:​19-21) Ko nora aroni buokam n rinea am kaakibotu, ni booto n reirei man te Baibara aikai? Ti kani kakairi n ana kaetieti Iehova n iterani maiura ni kabane, ngkana iai kaain rarikira ao ngkana tii ngaira naba. (2 I-Korinto 3:18) Ni koauana, ara rinerine ake ti karaoi n taai ake tii ngaira iai, e oti riki iai bwa aeka n aomata raa raoi ngaira.​​—Taian Areru 11:4; 16:8.

17. Imwain rinean ara kaakibotu, baikara titiraki aika ti riai n titirakinira iai?

¹⁷ Ngaia are ngkana ko rinea am kaakibotu, titirakiniko ni kangai: ‘E na kangaa n rota au iraorao ma Iehova? E na kangaa n rotaki iai mataniwin nanou?’ Ti na rinanoi booto n reirei tabeua aika kona ni buokira n rinean ara kaakibotu.

18, 19. (a) Tera te taeka n reirei are e anga Bauro nakoia Kristian? (b) Baikara booto n reirei aika a na buokira n rinea ara kaakibotu?

¹⁸ Ngkana ti rinea ara kaakibotu, ti rinea te bae ti na kaona iai ara iango. E korea ae kangai Bauro: “Kam na teimatoa n iangoi baikai, aika bwaai ni kabane aika koaua, bwaai ni kabane aika kakawaki, bwaai ni kabane aika eti, bwaai ni kabane aika itiaki, bwaai ni kabane aika kauekea te tangira, bwaai ni kabane aika atongaki bwa a raoiroi, bwaai ni kabane aika riai, ao bwaai ni kabane aika riai ni kamoamoaaki.” (I-Biribi 4:8) Ngkana ti kaoni ara iango ni baika raraoi aikai, ti  a kona n taekina aei: “A bia riki ana taeka wiu ao ana iango nanou, bwa baika kakukurei nakoim ngkoe ae Iehova.”​​—Taian Areru 19:14.

¹⁹ Titirakiniko aei, ‘Baikara baika I kaona au iango iai? Imwini matakuakinan te taamnei ke te kamataku teuana, a rio au iango aika kakukurei ao ni kaunganano? E rau mataniwin nanou? (I-Ebeto 5:5; 1 Timoteo 1:​5, 19) I namakinna bwa I kona n tataro nakon Iehova? Ke I uringaaba? E titiku n au iango taekan te iowawa ma te tiritiri ke baika kammaira? (Mataio 12:33; Mareko 7:​20-23) Man au kaakibotu ae I rineia, I a katotonga iai “aron te waaki ae ngkai i aon te aba”?’ (I-Rom 12:2) Ara kaeka aika eti raoi, a kona ni buokira n nora te bae ti kainnanoa karaoana ibukini kakorakoraan ara iraorao ma Iehova. Ti kan tataro n aron te tia areru ngke e kangai: “Katannakoi matau man taraan te bwai ae akea manenana.” *​​—Taian Areru 119:37.

20, 21. E aera bwa ti riai n iangoa aia namakin tabemwaang, ngkana ti rinea ara kaakibotu?

²⁰ Aio naba te boto n reirei teuana ae kakawaki bwa ti na ururingnga: “A bane bwaai ni kariaiakaki, ma a aki bane ni kateimatoa te aba. Ke e tai ukera oini kabwaiana temanna ma temanna, ma e na ukera ae e na kabwaia iai raona.” (1 I-Korinto 10:​23, 24) E ngae ngke ti inaomata ni karaoa te bwai teuana, ma tiaki nanona bwa ti riai ni karaoia. Ti riai n iangoia raoi bwa e na tera aron rotakia taari n ara motinnano.

 ²¹ A kakaokoro mataniwin nanoia aomata. N te katoto, e kona ni kariaia mataniwin nanom bwa ko na mataku n te kaongora teuana n te terewitin. Ma ko a ataia imwina ae te kaongora anne e rotakibuaka iai mataniwin nanon tarim ke mwaanem temanna. Tera ae ko na karaoia? E ngae ngke ko inaomata ni mataku iai, ma ko na bae ni motikia bwa ko na aki. Bukin tera? Ibukina bwa ko aki kani ‘bure nakon tarim’​​—ke ni “bure iai nakoni Kristo.” (1 I-Korinto 8:12) Ti aki kani karaoa te bwai teuana ae e na mamaara iai raora ni Kristian.​​—I-Rom 14:1; 15:1; 1 I-Korinto 10:32.

22. Ti na kangaa ni kaotia bwa ti iangoraoi, ngkana a karaoa aia rinerine Kristian tabemwaang?

²² Ma tera ngkanne arom ngkana e aki kariaia mataniwin nanom bwa ko na mataku, ko na wareka, ke ko na karaoa te bwai ae e taku temanna bwa e riai irouna? Ibukina bwa ko tangira tarim ao ni karinea, ko na bon aki kairoroa bwa e na ira are iroum. Te aomata ae turaiua, e ataia ae iai turaiua aika kabuubuti riki nakoina ke a aki, ma a boni mwaatai naba. N aron anne, tao ko uaia ni kakairi ni booto n reirei man te Baibara ma te tari temanna, ma e na boni kakaokoro ami iango ni kaineti ma kaakibotu aika riai.​​—Te Minita 7:16; I-Biribi 4:5.

23. Tera ae e na buokira n rinea raoi ara kaakibotu?

²³ Ngaia are tera ae e na buokira n rinea raoi ara kaakibotu? Ti kona n rinea raoi ara kaakibotu ngkana ti kabongana mataniwin nanora ae kataneiaaki ni booto n reirei man te Baibara, ao ngkana ti tabeakinia tarira. Ao ti na kukurei ngkai ti karaoi “bwaai ni kabane ibukin neboan te Atua.”