1, 2. Tera ana namakin Iehova ngkana e norira ni kabanea ara konaa ni bwabwaina te koaua?

NGKE e rianna n okira ana auti te teinimwaane temanna man ana reirei, ao e a kunea naba i aontano te bwauti ae on n te mwane. Tera ae e na karaoia? E kona n taua, ma e aki bwa e kaoka te bwauti nakon te aomata are ana bwai. E rangi ni kakatonga tinana ngke e ongo taekana.

² A kukukurei angia kaaro ngkana a bwabwaina te koaua natiia. Tamara are i karawa ae Iehova bon “te Atua ae tataekina te koaua,” ao ti kakukureia ngkana ti bwabwaina te koaua. (Taian Areru 31:5) Ti kani kakukureia ao “ti kani bwabwaina te koaua ni bwaai ni kabane.” (Ebera 13:18) Ti na maroroakin iterani maiura aika aua ake e kona ni kangaanga iai bwabwainan te koaua. Ao ti na iangoi tabeua kakabwaia aika kona n reke ngkana ti tokanikai iai.

3-5. (a) Ti na kangaa n aki bwabwaina te koaua ngkana ti tuoa nanora? (b) Tera ae e na buokira ni bwabwaina te koaua ngkana ti tuoa nanora?

³ Ti riai moa ni bwabwaina te koaua ngkana ti tuoa nanora imwain ae ti na bwabwaina te koaua nakoia aomata. E aki bebete n taai nako aei. N te moan tienture  ao a mwamwanaiia i bon irouia taari ake n te ekaretia are i Raorikeia ngke a taku bwa a kakukureia te Atua, ma a bon aki. (Te Kaotioti 3:17) Ti kona naba ni mwamwanaira i bon iroura bwa aeka n aomata raa ngaira.

⁴ E kabwarabwaraa ni kangai te tia rimwini Kristo ae Iakobo: “Ma ngkana iai ae e taku bwa te tia taromauria te Atua ngaia, ma e aki taua aron newena, ma e teimatoa ni mwamwanaia i bon irouna, ao akea manenan ana taromauri.” (Iakobo 1:26) Ti mwamwanaira i bon iroura n iangoan ae ngkana ti tii karaoi bwaai aika raraoi, ao e a kona naba te Atua n tarariaoi arora n aki ataa te riai ke n taekin taeka aika kammaraki ke ni kewe. Tera ae e kona ni buokira bwa ti na aki mwamwanaira i bon iroura?

⁵ Ngkana ti tiroira n te kiraati ao ti kona n nora tinanikura. Ngkana ti wareka te Baibara ao ti kona n nora te bae raba i nanora. E kona te Baibara ni buokira n atai korakorara ao kabwakara. Ti reiakini bitaki aika ti riai ni karaoi n arora n iango, ni mwakuri, ao n taetae. (Wareka Iakobo 1:​23-25.) Ma ngkana ti taku bwa akea kairuara, ti aki ngkanne kona n rikirake. Ngaia are ti riai ni kabongana te Baibara n tuoa iai nanora. (Bwaebwaeti 3:40; Akai 1:5) E kona naba te tataro ni buokira n ataia raoi bwa aeka n aomata raa ngaira. Ti kona ni butiia Iehova n te tataro bwa e na tuoa nanora ao ni buokira n atai ara kairua bwa ti aonga ni kaetii. (Taian Areru 139:​23, 24) Ti uringnga bwa “e riribaa te aomata ae mwamwanaa te aba Iehova, ma e kaan Ana iraorao ma akana raoiroi.”​—Taeka N Rabakau 3:32.

6. E aera bwa a riai taanga ni bwabwaina te koaua i marenaia?

⁶ E rangi ni kakawaki bwabwainan te koaua n te utu. Ngkana a aki imamaakin taanga i marenaia, a na namakina  ae a mano ao a kona n onimakinia raoi i marenaia. E kona n aki bwabwainaki te koaua n te tekateka n taanga n aanga aika bati. N te katoto, e kona temanna ae iai buuna n reketaati n te kababa ke matakuakinan te bwaitingako, ke e kona ni karaba ni karekenano ma temanna ae tiaki buuna. Nora ana taeka te tia areru ae kangai: “I aki iraorao ma aomata aika mwamwanaa te aba, ao I rarawa nakoia te koraki aika karabai aroia.” (Taian Areru 26:4) Ngkana ko aki bwabwaina te koaua nakoni buum n am iango naba, e na bon ruanikai tekatekam.

7, 8. Ko na kangaa ni kabongana te Baibara n reireinia iai natim kakawakini bwabwainan te koaua?

⁷ A riai naba naati n ataia ae e kakawaki bwabwainan  te koaua. A kona kaaro ni kabongana te Baibara n reiakinia iai natiia. Iai n te Baibara taekan aia katoto ae aki raoiroi aomata ake a aki bwabwaina te koaua, n aron Akan are riki bwa te tia iraa, Keati are kewe ibukini karekean te mwane, ao Iuta are iraea te mwane ao imwina riki e kamwanea Iesu ibukini karekean 30 te mwane ae te tirewa.​—Iotua 6:​17-19; 7:​11-25; 2 Uea 5:​14-16, 20-27; Mataio 26:​14, 15; Ioane 12:6.

⁸ A bati naba aia katoto aika raraoi aomata n te Baibara ake a bwabwaina te koaua n aron, Iakoba are kaumakiia natina bwa a na kaoka te mwane are a kunea, Iebeta ao natina te aine ake a kakororaoa aia berita nakon te Atua, ao Iesu are bwabwaina te koaua n taai naba aika karuanikai. (Karikani Bwaai 43:12; Taani Motikitaeka 11:​30-40; Ioane 18:​3-11) A kona katoto aikai ni buokiia naati bwa a na ataa kakawakini bwabwainan te koaua.

9. A na kangaa ni buokaki naati ngkana a bwabwaina te koaua aia karo?

⁹ A kona kaaro ni karekea reireiaia man te boto n reirei ae kakawaki man te Baibara ae kangai: “Ngkoe ae ko reireinia aomata, ko bon reireiniko moa? Ngkoe ae ko tataekina ae kangai, ‘Ko na tai iraa,’ ko iraa?” (I-Rom 2:21) A kona n ataia naati bwa aia karo a taekina te bwai teuana, ma a karaoa te bwai teuana. A na aki ota natira ngkana ti tutuangia bwa a na bwabwaina te koaua, ao ngaira ti aki. Ngkana a noria naati bwa a tataekina te kewe aia karo ni baika a uarereke naba, a na karaoa naba anne. (Wareka Ruka 16:10.) Ma ngkana a noria bwa a bwabwaina te koaua aia karo, a na bae ni buokaki iai bwa a na riki bwa kaaro aika kona n onimakinaki ngkana a a manga kariki.​—Taeka N Rabakau 22:6; I-Ebeto 6:4.

10. Tera arora ni bwabwaina te koaua ngkana ti maroro ma taari?

¹⁰ Ti riai naba ni bwabwaina te koaua nakoia taari. E kona ni kai bitaki ara mamaroro nakon te winnanti ao te uarao naba. Ngkana ti kaokioka taekinan te bae ti aki ataia raoi bwa e koaua ke e aki, ti a kona ni kabutaanako te kewe. E tamaroa riki bwa ti na ‘taui aron riara.’ (Taeka N Rabakau 10:19) Tiaki nanona bwa bwabwainan te koaua, e nanonaki iai bwa ti na taekin ara iango nako, baika ti atai, ke baika ti ongo. E ngae ngke e koaua te bae ti nang taekinna, ma tao bon akea ara bwai iai, ke tao e aki riai taekinana ao e kaun kaokiokana. (1 I-Tetaronike 4:11) A karekei angaia tabeman ngkai a aki ataa te riai n aroia ni kangai: “Ma I bon taekina te koaua.” Ma ngkai ngaira ana aomata Iehova, ti kan tataekini taeka aika kaota te atataiaomata ao te akoi.​—Wareka I-Korote 4:6.

11, 12. (a) E na kangaa te aomata ae bure ni kakorakoraa te kangaanga n arona ni karabaa te koaua? (b) Ngkana ti a kunea bwa raoraora e karaoa te bure ae kakaiaki, tera te iango ae ti riai n rarawa nako iai, ao bukin tera? (c) Ti na kangaa ni bwabwaina te koaua n ana botaki Iehova?

¹¹ E a tia Iehova ni mwiokoiia unimwaane bwa a na buokiia kaain te ekaretia. A kakai buokira riki unimwaane ngkana ti bwabwaina te koaua nakoia. Bukin tera? Ngkana ko aoraki ao ko kawara te taokita ibukini buokam, ko na karabai nakoina tabeua kanikinaean aorakim? E na kangaa ni buokiko ngkana ko karaoa anne? N aron naba anne, ngkana ti bure kakaiaki ao ti aki riai ni karabaa te koaua. Ma ti riai ni kawariia unimwaane ao n taekinna raoi nakoia. (Taian Areru 12:2; Mwakuri 5:​1-11) Iangoa te kangaanga riki teuana: Tera arom ngkana  ko a kunea bwa raoraom e karaoa te bure ae kakaiaki? (Nakoaia Ibonga 5:1) Tao ko na kangai: “Ngkana te rao ni koaua ngai, N na karabaa taekana”? Ke ko na uringnga are a tauraoi unimwaane n anganna te ibuobuoki ae e kainnanoia, bwa e aonga ni kanakoraoa ao ni kakorakoraa ana reitaki ma Iehova?​—Ebera 13:17; Iakobo 5:​14, 15.

¹² Ti riai naba ni bwabwaina te koaua n ana botaki Iehova ngkana ti karin ara ribooti, n aroni karinani mwin ara mwakuri ni minita. Ao ti bwabwaina te koaua ngkana ti karina arara ibukin te bwaiania ke beeku riki tabeua.​—Wareka Taeka N Rabakau 6:​16-19.

13. Ti na kangaa ni bwabwaina te koaua ngkana ti bitineti ma raora ni Kristian temanna?

¹³ A riai Kristian n aki ikota aia waaki ni bitineti ma te taromauri. N te katoto, ti aki riai ni bitineti ngkana ti mena n te Tabo n Taromauri ke n te mwakuri ni minita. Ao ti aki aonikaia taari n te waaki ni bitineti. Ngkana ko kammwakuriia taani Kakoaua, kabwakai booia n taina, angania te mwaiti are ko beritanna, ao karekei nakoia baika a riai n reke irouia aika katauaki i aan te tua. A nanonaki naba iai boon aia bwainnaoraki ke aia motirawa n te ririki. (1 Timoteo 5:18; Iakobo 5:​1-4) Ao ngkana ko kammwakuraki iroun raom n tia Kakoaua, tai kantaningaia bwa ko na akoaki riki. (I-Ebeto 6:​5-8) Taraia raoi bwa ko na mwakuri n te aoa are katauaki ao ko karaoa te mwakuri are ko kabooaki iai.​—2 I-Tetaronike 3:10.

14. Tera ae a riai ni karaoia Kristian imwain ae a kaai ni kabuta te bitineti?

¹⁴ Tera arora ngkana ti kaai ni kabuta te bitineti ma te tari temanna? Tao e irekereke aei ma karikirakean te mwane ke te katangomwane. Iai te boto n reirei ae rangi  ni manena n te Baibara ibukin aeka ni waaki aikai, ae kangai: Korei mwini bwaai nako! Ngke e kabooa te aba teuana te burabeti are Ieremia ao e korei uoua katoton te boraraoi ao e tiainaaki teuana irouia taani kakoaua, ao a kawakinaki ibukini bwaai ni kakoaua imwina riki. (Ieremia 32:​9-12; nora naba Karikani Bwaai 23:​16-20.) Irouia tabeman, korean te boraraoi e oti iai aki onimakinan tariia. Ma ni koauana, koreani mwin te boraraoi e kona n totokoi aki mataata aika bati, te nakobuaka, ao te aki boraoi n iango. Uringnga are n te waaki ni bitineti naba, e kakawaki riki raun te ekaretia nakon te boraraoi ibukin te bitineti.​—1 I-Korinto 6:​1-8; nora Kabwarabwaraana 30.

15. Tera ana namakin Iehova n aki bwabwainan te koaua n te waaki ni bitineti?

¹⁵ Ti riai ni bwabwaina te koaua nakoia aomata nako, n ikotaki naba ma aika tiaki Ana Tia Kakoaua Iehova. E kakawaki iroun Iehova bwa ti na bwabwaina te koaua. “E riribaaki iroun Iehova te kainikatine ae kewe, ma e kukurei n te bwai n tau rawawata ae eti.” (Taeka N Rabakau 11:1; 20:​10, 23) N taai ake a karakinaki n te Baibara, e kakabonganaaki te kainikatine ibukin te boobwai. Ma iai taan iokinibwai aika babakanikawai nakoia aia aomata n angania ae kee nakon are a a tia n tuangia, ke a karakai aia kabwakamwane aomata nakon are a bon riai ni kabwakaa. Ngkai naba ao e a taabangaki aki bwabwainan te koaua n te waaki ni bitineti. N aron Iehova ngkoa n riribaa aki bwabwainan te koaua, ai bon arona naba ngkai.

16, 17. Baikara aki bwabwainan te koaua aika ti riai n rarawa nako iai?

 ¹⁶ Ti bane ni kakaaitara ma taai ake ti kona iai n aki bwabwaina te koaua, n aroni kanoaani booma ibukin te mwakuri, booma man te tautaeka, ke tain te ukeuke n te reirei. A bati aika kakoauaa bwa akea buren te kewe, karakarakaan te koaua, ke korean reeke aika akea koauaia. Ti aki mimi n aei. E a kaman taekinna te Baibara bwa ni kabaneani boong ao a na riki aomata bwa “taan tangiriia i bon irouia, taani bakimwane . . . taan riribaa te raoiroi.”​—2 Timoteo 3:​1-5.

¹⁷ N tabetai ao a kona n taraa n nakoraoi aia waaki aomata aika aki bwabwaina te koaua n taai aikai. (Taian Areru 73:​1-8) E kona ni bua ana mwakuri te Kristian temanna, e babakanikawaiaki ibukin te mwane, ke e bwainikirinaki n ana tabo ni mwakuri ibukini bwabwainan te koaua. Ma e bon uaana kakeaara ibukini bwabwainan te koaua. Bukin tera?

18. E aera ngkai e rangi ni kakawaki karekean atongam ae raoiroi?

¹⁸ Karekean atongam ae ko bwabwaina te koaua, ko kona n onimakinaki, ao ko kakaonimaki, bon te bwai ae rangi ni kakawaki ao e karako n te aonnaba aei. Ti kona n tatabemanira nako ni karekea atongara ae aron anne. (Mika 7:2) E eti bwa a kona ni bwainingareiko tabeman ibukina bwa ko bwabwaina te koaua, ao n araniko bwa ko burababa. Ma iai aika a na kakaitau ibukini bwabwainan te koaua iroum ao a na onimakiniko ibukin anne. A kinaaki Ana Tia Kakoaua Iehova ni katobibia te aonnaba n aroia ni bwabwaina te koaua. Iai taani kammwakuri tabeman ake a kukurei riki ni kammwakuria taani Kakoaua bwa a ataia ae a na bwabwaina te koaua. Ao ngkana iai taani  mwakuri aika kabaneaki ibukin aki bwabwainan te koaua, ma a aki kakabaneaki taani Kakoaua.

19. E na kangaa bwabwainan te koaua n rota am iraorao ma Iehova?

¹⁹ Bwabwainan te koaua ni bwaai ni kabane, e na anganiko te mataniwinnano ae raoiroi ao te raunnano. Ti kona ni katotonga Bauro are korea ae kangai: “Ti onimakinna bwa a bon itiaki mataniwin nanora.” (Ebera 13:18) Ao ae kakawaki riki, e na nori am kakorakora ni bwabwaina te koaua ni bwaai ni kabane Tamam ae tatangira ae Iehova, ao a kakawaki irouna.​—Wareka Taian Areru 15:​1, 2; Taeka N Rabakau 22:1.