1. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni koaua raoi bwa e kukurei Iehova n ara taromauri, ao bukin tera?

E TAKU Iesu: “A nang taromauria iai te Tama n te taamnei ao n te koaua, taan taromauri ni koaua, bwa e bon ukoukoriia aeka n aomata aikai te Tama bwa a na taromauria.” (Ioane 4:23; 6:44) Ti riai ngaira n tatabemanira nako n “teimatoa n tuoa bwa tera ae e kukurei iai te Uea.” (I-Ebeto 5:10) E aki bebete aei n taai nako. E kataia Tatan ni burebureira bwa ti aonga ni karaoi baika e aki kukurei iai Iehova.​—Te Kaotioti 12:9.

2. Kabwarabwaraa te bae riki i rarikin te Maunga ae Tinai.

² E kangaa Tatan ni kataia ni burebureira? Te anga teuana boni mani kamengomengoara ni kaineti ma te bae eti ao ae kairua. Nora te baere riki nakoia te natannaomata ae Iteraera ngke a kaembwa i rarikin te Maunga ae Tinai. E mena n te maunga Mote ao a tataningaa okina aomata. N tokina ao a a kua n tataninga ao a a tuanga Aaron bwa e na karaoa atuaia. E karaoa te bouannanti ae te koora ae kaanga tein te kao te teei, ao a a karaoa te toa aomata. A mwamwaie ni katobibia te kao te teei aei ao ni bobaraaki nakoina. Irouia ngkana a bobaraaki nakon te kao te teei, a taromauria  iai Iehova. Ma e boni kairua bwa a na iangoia aomata bwa aei “te toa nakon Iehova.” Iroun Iehova bon taromauriani bouannanti, ao a bati i buakoia ake a mate. (Te Otinako 32:​1-6, 10, 28) Tera reireiara iai? Tai kariaia bwa ko na mwamwanaaki. “Tai ringa te bwai ae kamwara” ao kariaia bwa e na reireiniko Iehova bwa tera ae eti ao ae kairua.​—Itaia 52:11; Etekiera 44:23; I-Karatia 5:9.

3, 4. E aera ngkai e raoiroi nenerani moan rikini bukamaru aika bati aika kakaraoaki?

³ Ngke e mena n te aonnaba Iesu ao e kataneiaia ana abotoro bwa a na katea te katoto n te taromauri ae itiaki. Imwini matena ao a teimatoa abotoro n reireinia taan rimwini Kristo aika boou ana boto n reirei Iehova. Ma imwini mateia abotoro, ao taan angareirei ni kewe a a karin iango aika kairua ao katei ma bukamaru ni beekan n te ekaretia. A bitii naba tabeua aran aia bukamaru beekan bwa a na taraa n riki bwa aia botaki Kristian. (2 I-Tetaronike 2:​7, 10; 2 Ioane 6, 7) A kakaraoaki naba ngkai angiini bukamaru aikai, ao a bon teimatoa naba ni boutokai koaua aika kewe, ao aia reirei naba taimonio. *​—Te Kaotioti 18:​2-4, 23.

⁴ Ni katobibia te aonnaba ao a a riki bukamaru ma boong ni motirawa bwa baika kakawaki irouia aomata. Ma ngkai ko tabe n reiakina aron Iehova n iaiango, ane ko na nora riaini kaetan am iango ni kaineti ma bukamaru tabeua. E bae n aki bebete aei, ma ko kona n ataia raoi bwa e na buokiko Iehova. Ti na neneri  moan rikini bukamaru tabeua aika kakaraoaki, bwa ti aonga n ota n ana namakin Iehova iai.

5. Tera te kakoaua bwa e bon aki bungiaki Iesu n Ritembwa 25?

⁵ N taabo aika bati n te aonnaba ao e bubukamaruaki te Kiritimati n Ritembwa 25, ae a iangoia angia aomata bwa ana bong ni bung Iesu. E aki tuangira te Baibara bwa te bong raa ke te namwakaina raa ae bungiaki iai Iesu, ma e tuangira te bae riki n te ririki anne. E koreia Ruka bwa ngke e bungiaki Iesu i Betereem ao iai “taani kawakintiibu aika titiku i tinaniku,” n tararuaia aia nanai. (Ruka 2:​8-11) N te namwakaina ae Ritembwa ao e kamwaitoro Betereem, e kakarau, ao e tino, ngaia are a aki kona n tiku taani kawakintiibu i tinaniku ma aia nanai n te tairiki. Tera reireiara man aei? E bungiaki Iesu n tain te raoi, ma tiaki n Ritembwa. E kaotaki n te Baibara ao ni bwaai ni kakoaua ni kaineti ma rongorongon rimoa bwa e bungiaki i marenan namwakaina aika ti a atai ngkai bwa Tebetembwa ao Okitobwa.

6, 7. (a) A kangaa ni moan reke katein te Kiritimati aika rangi ni bati aika kakaraoaki? (b) Tera bukin ara anga bwaintangira?

⁶ Ngaia are e kangaa ni moan reke te Kiritimati? E reke man aia toa beekan, ae te toa ae karaoaki irouia kaain Rom ae te Saturnalia, ae te bukamaru ae karaoaki nakon Saturn, ae atuan te ununiki. E taku te Encyclopedia Americana: “Saturnalia, ae aia toa kaain Rom ngkoa e booaki n nukan Ritembwa, ao bon te botaki ae aanaki iai katei aika mwaiti ibukin te kakukurei n tain te Kiritimati. N te katoto, n te bukamaru aei ao a kakaraoaki iai botaki aika bubura, te anga batia,  ao kauraan taura nenea.” E bukamaruaki naba n Ritembwa 25 ana rekenibong atuan taai ae Mithra, irouia I-Botia.

⁷ Ma angia aomata aika bubukamarua te Kiritimati ngkai a aki iangoia ae e moan riki mairouia beekan. A tii kakariariaa te Kiritimati bwa aia tai ma aia utu, aia tai n amwamwarake raraoi, ao aia tai n anga batia. Ti bon tangiriia ara utu ao raoraora, ao e tangiria Iehova bwa a na kaai n ibuobuoki ana toro i marenaia. Bwa e  kangai 2 I-Korinto 9:​7, “te Atua e tangira ane e anga ma kukurein nanona.” E aki tangiria Iehova bwa ti na tii anga bwaai nakoia aomata n taai aika okoro. A kukurei ana aomata Iehova n anga bwaintangira ao n ikoikotaki ma raoraoia ao aia utu i nanon te ririki, n aki kariaa kabooani mwina. A anganga ibukina bwa a tangiriia aomata.​—Ruka 14:​12-14.

8. A anga bwaintangira taani kaiwan itoi nakon Iesu ngke e a tibwa bungiaki? Kabwarabwaraa.

⁸ Ibukini boutokaan te iango ae te anga batia n te Kiritimati, a bati aika taku bwa a uabwaintangira mwaane ake a wanawana ake teniman ngke e bungiaki Iesu n aia tabo maan. E eti bwa a kawara Iesu mwaane akanne ao n uabwaintangira. N taai ake a karakinaki n te Baibara, ao e bwabwaintangiraaki te aomata ae kakannato. (1 Uea 10:​1, 2, 10, 13) Ma ko ataia ae e taku te Baibara bwa mwaane aikai bon taani kaiwan itoi, aika taan tabunea ao a aki taromauria Iehova? A aki naba kawara Iesu ngke e moani bungiaki n aia tabo maan. A kawaria imwina riki ngke ai “te teei” ngaia ae e a ikawai riki ae maeka n te auti.​—Mataio 2:​1, 2, 11.

9. Antai aia rekenibong aika bukamaruaki aika taekinaki n te Baibara?

⁹ E kakukurei te bong ae e bungiaki iai te merimeri. (Taian Areru 127:3) Ma tiaki nanona bwa ti riai ni bukamarui rekenibong. Iangoa aei: Tii uoua bukamaruan rekenibong aika taekinaki n te Baibara. Teuana bon ana rekenibong te I-Aikubita ae Barao ao are teuana te Uea ae Erote Antibati. (Wareka Karikani Bwaai  40:​20-22; Mareko 6:​21-29.) Tiaki ana toro Iehova taan tautaeka aikai. Ti bon tuai naba mani warekia n te Baibara bwa e bukamarua te rekenibong te tia taromauria Iehova.

10. Tera aia iango Kristian rimoa ni bukamaruan te rekenibong?

¹⁰ E taku te World Book Encyclopedia bwa Kristian rimoa “a iangoa bukamaruan ana rekenibong temanna bwa te katei ni beekan.” A boto katei aikai i aoni koaua aika kewe. N te katoto, a kakoauaa I-Kuriiti rimoa bwa e kakawakinaki te aomata iroun te anti are kaoti n ana tai ni bungiaki. Ao a iangoia bwa e reitaki te anti anne ma te atua ae titeboo ana tai ni bungiaki ma te aomata anne. Irarikini koaua ni beekan akanne, a bon irekereke naba rekenibong ma te kaiwa ni kabonganaani bwaini karawa, ao kaiwanakin taai aika a na roko.

11. Tera ana iango Iehova n ara tituaraoi?

¹¹ A bati aomata aika iangoia bwa e okoro te bong are a rekenibong iai ao a riai n rangi ni kakawaki iai ao n tangiraki. Ma ti kona ni kaota tangiraia ara utu ao raoraora ni katoatai ao tiaki n tii te tai ae okoro. E tangirira Iehova bwa ti na akoi ao n tituaraoi n taai nako. (Wareka Mwakuri 20:35.) Ti kakaitau nakoina ni katoabong ibukin te bwaintangira ae rangi ni kakawaki ae te maiu, ao tiaki tii n te bong are e a koro iai ara ririki.​—Taian Areru 8:​3, 4; 36:9.

12. E na kangaa n raoiroi riki ara bong ni mate nakon ara bong ni bungiaki?

¹² E kangai Te Minita 7:1: “E raoiroi riki te ara ae raoiroi nakon te kabira ae raoiroi, ao e raoiroi riki te bong ni mate nakon te bong ni bungiaki.” E na kangaa  n raoiroi riki ara bong ni mate nakon ara bong ni bungiaki? Ni bungiakira ao ti tuai ni karaoi bwaai ni maiura aika raraoi ke aika bubuaka. Ma ngkana ti kabongana maiura n toro iroun Iehova ao ni karaoa ae raoiroi nakoia aomata, ti a karekea iai “te ara ae raoiroi” ke taekara, ao e na uringira Iehova e ngae naba ngkana ti a mate. (Iobi 14:​14, 15) A aki bubukamarua aia rekenibong ana aomata Iehova ke ana rekenibong  Iesu. Tii teuana te bwai ae e tua Iesu bwa ti na kakaraoia ae Kauringaani matena.​—Ruka 22:​17-20; Ebera 1:​3, 4.

13, 14. E irekereke ma tera bukamaruan te Itita?

¹³ A bati aomata aika kakoauaa bwa a bukamarua mangautin Iesu ngkana a bukamarua te Itita. Ma e bon irekereke bukamaruan te Itita ma Eostre, ae atuaia beekan ae te aine ae ataaki naba irouia kaain Engiran ngkoa, bwa atuani moan otin taai ao atuan tain te abue. E kabwarabwaraa te Dictionary of Mythology bwa bon atuan naba te kakariki neiei. Iai tabeua katein te Itita aika irekereke ma anne. N te katoto, e taku te Encyclopædia Britannica: “A rangi ni kakawaki bunnimoa bwa a tei ibukin te maiu ae boou ao te mangauti.” A a kamani kakabonganaaki naba maan aika rabiti bwa kanikinaean te kakariki n te taromauri ni beekan. E teretere bwa e aki irekereke te Itita ma mangautin Iesu.

¹⁴ E kukurei Iehova ngke e noriia aomata n rengani katein te taromauri ae kewe ma mangautin Natina? E aki. (2 I-Korinto 6:​17, 18) E bon aki tuangira Iehova bwa ti na bukamarua mangautin Iesu.

15. E kangaa ni moan reke te Halloween?

¹⁵ E aranaki naba te Halloween, bwa All Hallows’ Eve ke te bong are imwain te All Saints’ Day ae irekereke ma taan tabunea, antimaomata, ao ai anti. E aki boou te bukamaru aei. N tain tabwaninin namwakaina n uakaan ma Nobembwa 1, ao a bubukamarua  te toa ae Samhain taian Celts rimoa i Buritan ao i Ireland. A kakoauaa bwa n tain te toa aei, ao a okira te aonnaba taamneia maate. A katauraoi amwarake ao moi aomata bwa a aonga n aki ruanikai irouia taamnei aikai. Ngkana a oneiia ataei ni kunnikai aika kaineti ma te bong aei ao n nakon te auti teuana ma teuana ni bubutii ni kangai: “Trick or treat” ae nanona, “N na kumeiko ke ko na karekea kaniwangau,” a aki ataia iai ae a a boni kakairi n te katei rimoa ae irekereke ma taimonio.

16, 17. Tera ae ti riai n iangoia ngkana ti bairea ara mare?

¹⁶ Te mare bon te botaki ae kakukurei. A kakaokoro aroni bukamaruani maare ni katobibia te aonnaba. A aki iaiangoia aomata bwa a nako mai ia katei n te botaki ni mare, ngaia are a bae n aki ataia ae a nako tabeua man aia koaua beekan. Ma a taraia raoi Kristian aika bairea aia mare, bwa e na kukurei iai Iehova. Ngkana a reiakini moan rikini katei n te botaki ni mare, a na kona ni karaoi aia babaire aika raraoi.​—Mareko 10:​6-9.

¹⁷ A kakoauaaki katei tabeua n te mare bwa a uota ‘te tetekeraoi’ nakoia taanga aika boou. (Itaia 65:11) N te katoto, n taabo tabeua ao a kakaaurakea te raiti aomata ke te bwai ae kuri n aekakin te raiti, nako aoia taani mare. A kakoauaa bwa a na reke iai natiia, a na kukurei, ao a na abwabwaki maiuia, ao e na kamanoia naba man te bae buakaka. Ma a taratara raoi Kristian bwa a na rarawa nakoni katei aika reitaki ma te Aro ae kewe.​—Wareka 2 I-Korinto 6:​14-18.

18. Baikara riki ana boto n reirei te Baibara ibukin te botaki ni mare?

 ¹⁸ A tangiria Kristian bwa e na kakimwareirei aia mare, e na nakoraoi, ao a na unga iai taani kaea. A aki riai iruwa aika roko n te mare ni Kristian n anga aia taetaenikawai aika aki kaota te akoi, e taetaebuaka, ke e kamatauningaia taanga ni mare ke tabeman riki. (Taeka N Rabakau 26:​18, 19; Ruka 6:31; 10:27) Akea “te kainikatonga ni kaubwain te maiu aei” n aia mare Kristian. (1 Ioane 2:16) Ngkana ko a bairea am mare, taraia raoi bwa ko na ururingnga ma te kukurei.​—Nora Kabwarabwaraana 28.

19, 20. Baikara moan rikin te katekeraoi ae tabekani ke katomaani mwangko ni moi?

¹⁹ E kakaraoaki n taiani mare ke ni botaki riki tabeua, te katekeraoi ae tabekani ke katomaani mwangko ni moi. N te tai aei e anga temanna ana katekeraoi, ao aomata a tabekirake aia mwangko aika kiraati. Tera ae a riai n iangoia Kristian ibukin aei?

²⁰ E taku te boki ae te International Handbook on Alcohol and Culture bwa te katekeraoi ae tabekani ke katomaani mwangko ni moi, e bae n reke man te katei ni beekan rimoa “ae e kabwaroaki iai te ran ae tabu nakoia atua.” E karaoaki aei “ibukini karekean te bwai ae ko tangiria, ke te tataro ae kakimototoaki n taeka aika ‘ke e abwabwaki maium’ ke ‘ko na mamauri!’ ” N taai ake rimoa ao a tatabekirake aia mwangko aomata bwa a na butiia atuaia te kakabwaia. Ma tiaki anne aron Iehova ni karekea te kakabwaia.​—Ioane 14:6; 16:23.

21. Baikara riki bukamaru ake a riai n rarawa nako iai Kristian?

²¹ Ngkana ko iangoia bwa ko na ira te bukamaru teuana ke ko na aki, iangoa te aroaro ke te anua ae ueke iai. N te katoto, bukamaru tabeua ma tooa, a kakaraoaki iai te mwaie ae bwaitingako, te moi manging ae riao, ao te aroaro naba ae aki riai. Aeka ni bukamaru aikai, a kona naba ni boutokaiia naake a iein ma raoia ni mwaane ao n aine, ke a kaungaa te nanonnaba. Ngkana ti kakaraoi naba aeka ni bukamaru aikai, ti ribai raoi ngkanne baike e ribai Iehova?​—Taian Areru 1:​1, 2; 97:10; 119:37.

22. Tera ae e kona ni buoka te Kristian ni baireia bwa e na ira te bukamaru teuana ke e na aki?

²² A riai Kristian n rangi n taratara raoi bwa a na rarawa nakoni bukamaru ake a aki karinea te Atua. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ngkana kam amwarake ke kam moi ke kam karaoa te bwai teuana, ao karaoi bwaai ni kabane ibukin neboan te Atua.” (1 I-Korinto 10:31; nora Kabwarabwaraana 29.) A bon aki bane bukamaru n irekereke ma te aroaro ae aki riai, te Aro ae kewe, ke te nanonnaba. Ngkana e aki urui ana boto n reirei te Baibara te bukamaru teuana, ti riai ni motinnanoia i bon iroura bwa ti na iria ke ti na aki. Ti kan iangoia naba bwa tera aron rotakia aomata n ara motinnano.

23, 24. Ti na kangaa ni kabwarabwaraa ara motinnano nakoia ara utu aika tiaki taani Kakoaua ibukini bukamaru tabeua?

²³ Ko a bae n tia ni katoka irakini bukamaru aika aki karinea Iehova. Ma a kona n iangoia tabeman kaain am utu ake tiaki Ana Tia Kakoaua Iehova bwa ko aki tatangiriia  ke ko aki kan iririia. A kona n iangoia bwa boong ni motirawa bon tii taai ake a kona n ikotaki iai. Ngaia are tera ae ko na karaoia? A bati aanga ake ko kona ni karaui nanoia iai bwa ko bon tangiriia ao a kakawaki iroum. (Taeka N Rabakau 11:25; Te Minita 3:​12, 13) Ko kona ni kaoia bwa a na kabanea aia tai ma ngkoe n taai tabeua.

²⁴ Ngkana a kan ataia am koraki bwa e aera ngkai ko a aki iririi boong ni motirawa tabeua, ko kona ni kakaaea rongorongona n ara boki ao n te jw.org, bwa a na buokiko ni kabwarabwaraa bukina nakoia. Tai karekea irouia iangoan ae ko kataia ni kaotia bwa e eti ane iroum, ke ko kairoroiia bwa a na ira are iroum. Buokiia am utu bwa a na noria bwa ko iangoi baika bati ao imwina ko a tibwa motinnanoia. Bwaina te rau ao e na “raonaki n taai nako ami taeka n te atataiaomata ao n taoronaki.”​—I-Korote 4:6.

25, 26. A na kangaa kaaro ni buokiia natiia bwa a na tangiri ana kaetieti Iehova?

²⁵ E kakawaki bwa ti na bane n ota raoi n ara motinnano ngkai ti aki irii bukamaru tabeua. (Ebera 5:14) Tiara boni kakukureian Iehova. Ao ngkana ngaira kaaro, ti riai ni buokiia raoi natira bwa a na ota n ana boto n reirei te Baibara ao n tangiri. Ngkana a iangoa Iehova bwa e maiu ao e koaua, a na kani kakukureia naba.​—Itaia 48:​17, 18; 1 Betero 3:15.

²⁶ E kukurei Iehova n norira ni karaoa ara kabanea ni konaa n taromauria n te aro ae itiaki ao ni bwaina te koaua. (Ioane 4:23) Ma a bati aika iangoia bwa e a aki kona ni bwainaki te koaua n te aonnaba aei ae bati iai te kewe. E koaua anne? Ti na maroroakina aei n te mwakoro ae imwina.