1, 2. (a) N te aro raa ae a riki iai I-Iteraera bwa kaanga te tiibu ae tiku n tii ngaia ae otabwaniniaki irouia kameaanti? (Nora te taamnei ni moan te mwakoro aei.) (b) Tera are a kariaia I-Iteraera ma aia uea bwa e na riki?

I NANON irabubua te ririki ao a a tia n riki I-Iteraera bwa kaanga te tiibu ae tiku n tii ngaia ae otabwaniniaki irouia kameaanti. A aki karauaki irouia tibun Ammon, tibuni Moaba, ao I-Etom ake a iaontia ma ngaiia mai mainikuia. A teimatoa ni kairiribai I-Biritia nakoia I-Iteraera, ao a taua te aono are mai maeaoia. Mai meangia bon te kaawa ae Turo ae kaubwai ma ni kakawaki ibukin te waaki n iokinibwai. Ao mai maiakia bon ana aono te natannaomata ngkoa ae Aikubita, ae a tautaekanaki iroun aia uea are Barao are a atuanna naba.

² Ngke a onimakina Iehova I-Iteraera ao e kamanoia mairouia aiaia. Ma a okioki ana aomata aikai ma aia uea ni kariaia kabarekaaia irouia natannaomata ake i rarikia. Bon te katoto ae buakaka te Uea ae Aaba n arona ni kariaia bwa e na iraraang n te aki kakaonimaki nakon Iehova. E maiu teuaei n ana tai Uean Iuta are Ieotiabata, ao e tautaeka Aaba n aia baronga I-Iteraera ake tebwina. E mare teuaei ma natin uean Titon are tautaekana te kaawa are kaubwai ae Turo. Aran te aine anne Ietebera are kauekea taromauriani Baara i Iteraera, ao e kairaraanga buuna bwa  e na kabarekaa te taromauri ae itiaki n te aro ae riao.​—1Uea 16:​30-33; 18:​4, 19.

3, 4. (a) Antai ake e a manga taekinia ngkai Etekiera? (b) Baikara titiraki aika ti na rinanoi?

³ E a tia Iehova n anga te kauring nakoia ana aomata ni kaineti ma mwin te aki kakaonimaki ni koaua nakoina. E a toki ngkai ana taotaonakinnano. (Ier. 21:​7, 10; Etek. 5:​7-9) N 609 B.C.E. ao a a manga oki ana taanga ni buaka Baburon nakon te Aba ni Berita, te katentai. E a kaania tebwina te ririki imwin ninian ngkoa te tabo aei irouia. N te tai aei, a a urua oon Ierutarem ao ni kamateia taani karitei nakon Nebukaneta. Ngke e a otabwaniniaki te kaawa ao ni kakororaoaki n te aro ae kananokawaki ana taetae ni burabeti Etekiera ake e taekin ni kairana n te taamnei, ao e a manga taekinia ngkai natannaomata ake a otabwaninia te Aba ni Berita.

⁴ E kaotia Iehova nakon Etekiera bwa a na kimwareirei taani kairiribai nakon Iuta ni kamaunaan Ierutarem, ao a na karawawataia naake a reke maiuia. Ma natannaomata ake a kabuakakaa aran Iehova ma ni bwainikirinia ke ni kamwaraeia ana aomata, a na boni kana uaan aia mwakuri. Tera reireiara ae manena ni kaineti ma reitakia I-Iteraera ma natannaomata aikai? Ao e kangaa ni karekea ara kantaninga ae raoiroi ngkai, ana taetae ni burabeti Etekiera ibukia natannaomata aikai?

5, 6. Tera irekerekeia tibun Ammon ao I-Iteraera?

⁵ Ammon, Moaba, ao Etom bon ana utu ni kaan Iteraera. E ngae ngke te utu ni kaan ngaiia ao e a kaman reke te reitaki i marenaia ma rimoa, ma a rangi ni kairiribai nakoia ana aomata te Atua ao ni kaaitaraia n “te kakaniko ae korakora.”​—Etek. 25:6.

⁶ Iangoiia tibun Ammon. Boni kanoan ai natin Aberaam are Rota, mairoun natina te aine are te karimwi. (KBwaai 19:38) E kuri n titeboo aia taetae ma te taetae n Ebera ae a kona n ota iai ana aomata te Atua. Ibukina bwa bon te utu ni kaan, e a tuangia I-Iteraera Iehova bwa a na aki buakania tibun Ammon. (TuaKau. 2:19) Ma n aia bong taani Motikitaeka ao a a raona Ueani Moaba are Ekiron tibun Ammon, ni karawawataia I-Iteraera. (MotiTae. 3:​12-15, 27-30) Imwina riki ngke e a kaueaaki Tauro, ao tibun Ammon a a buakania I-Iteraera. (1Tam. 11:​1-4) Ao n ana bong te Uea are Ieotiabata, a a manga raonia aia taanga ni buaka tibuni Moaba n ninia te Aba ni Berita.​—2Rong. 20:​1, 2.

7. Tera aroia tibuni Moaba ­nakoia ai tariia ake kanoan Iteraera?

⁷ Tibuni Moaba boni kanoan naba Rota mairoun natina te aine are te ikawai. (KBwaai 19:​36, 37) E tuangia I-Iteraera Iehova bwa a na aki buakania tibuni Moaba. (TuaKau. 2:9) Ma a aki kabooa mwin te akoi anne tibuni Moaba. A aki buokiia ai tariia ake a birinako man tautoronakia i Aikubita, ma a kataia n tukiia bwa a  na aki rin n te Aba ni Berita. E kabooa Baraam Ueani Moaba are Baraka bwa e na kamaraiaia I-Iteraera, ao Baraam e reireina Baraka te bae e kona ni kairaraangia mwaanen I-Iteraera nakoni karaoan te wene ni bure ao taromauriani bouannanti. (WarIte. 22:​1-8; 25:​1-9; TeKao. 2:14) A teimatoa tibuni Moaba i nanon irabubua te ririki ni karawawataia aia utu aikai, n uaa ana bong Etekiera.​—2Uea 24:​1, 2.

8. E aera Iehova ngke e arana Etom bwa tarin Iteraera, ma tera ae a karaoia tibun Etom?

⁸ Tibun Etom boni kanoani bwebween Iakoba are Etau. E rangi ni kaan irekerekeia ma I-Iteraera, n te aro are e a taekinia Iehova bwa taari ngaiia. (TuaKau. 2:​1-5; 23:​7, 8) Ma tibun Etom a kakaaitaraia I-Iteraera man tain te Otinako n uaa kamaunaan Ierutarem n 607 B.C.E. (WarIte. 20:​14, 18; Etek. 25:12) N te tai anne, a aki tii kimwareirei tibun Etom n rawawataia I-Iteraera ao ni kaumakiia kaaini Baburon bwa a na kamaroaea Ierutarem, ma a tuka naba kawaia I-Iteraera ake a birinako n rawei maiuia, ao a a manga tauia nakoia taani kairiribai.​—TaiAre. 137:7; Oba. 11, 14.

9, 10. (a) Tera ae riki nakoia tibun Ammon, tibuni Moaba, ao tibun Etom? (b) Antai ake a kaotia n aia katoto bwa a aki bane kaain natannaomata akanne ni kairiribai nakoia I-Iteraera?

⁹ E motiki taekaia ana koraki Iteraera Iehova, ibukin aroia nakoia Ana aomata. E taku: “N na anga . . . tibun Ammon bwa aia bwai kaaini Mainiku bwa a aonga n aki manga uringaki tibun Ammon i buakoia natannaomata.” E kangai naba: “N na karokoa te motikitaeka i Moaba, ao a na ataia bwa bon Iehova ngai.” (Etek. 25:​10, 11) Nimaua tabun te ririki imwini bwakan Ierutarem, ao a a kakororaoaki taetae ni burabeti akanne ngke a a kataenikaiaki tibun Ammon ao tibuni Moaba irouia kaaini Baburon. E taekina Etom Iehova bwa e na “koreianako mai iai aomata ao te nanai ni man” ao e na boni “kamaroaea.” (Etek. 25:13) N aron are e a kaman taekinaki, n tokin te tai ao a a boni maunanako tibun Ammon, tibuni Moaba, ao tibun Etom.​—Ier. 9:​25, 26; 48:42; 49:​17, 18.

¹⁰ Ma a aki bane kaain natannaomata akanne n riribaia ana aomata te Atua. N te katoto, Tereka are tibun Ammon ao Itema are te I-Moaba, a mwaneweaki naba araia i buakoia ana tautia aika korakora te Uea are Tawita. (1Rong. 11:​26, 39, 46; 12:1) Ao Ruta are te I-Moaba e riki bwa te tia taromauria Iehova ae kakaonimaki ni koaua.​—Ruta 1:​4, 16, 17.

11. Tera reireiara n reitakia I-Iteraera ma natannaomata ake tibun Ammon, tibuni Moaba, ao tibun Etom?

¹¹ Tera reireiara n reitakia I-Iteraera ma natannaomata aikai? Te moan, ngke a aikoa taratara raoi I-Iteraera, ao a a rin naba waakin Aaro aika kewe aika buakaka, n aron taromaurian atuaia I-Moaba ae Baara Beore ao atuaia tibun Ammon ae Moreka. (WarIte. 25:​1-3; 1Uea 11:7) E kona naba n riki aekakin anne nakoira. Ti kona ni kaririaki irouia ara utu aika tiaki kaain te onimaki ake a kaungaira bwa ti na kakeaa naba teutana ara onimaki. N te katoto, tao a aki ota bwa e aera ngkai ti aki bukamarua te Itita, ti aki anga batia n te Kiritimati, ke ti aki uataboi katei aika  taabangaki aika irekereke ma aia koaua Aaro aika kewe. E ngae ngke a karaoia ma raoiroin nanoia, ma a kona ni karirira bwa ti na kakeai kaetieti ake ti kairiraki iai. Ai kakawakira ngkanne bwa ti na aki mwamwane ni kariri aikai! N aron ae oti ni karakinaia I-Iteraera, e kona n uruaki ara iraorao ma Iehova, ngkana ti kakeaa naba teutana ara onimaki.

12, 13. Tera te kakaaitara ae ti kona ni boo ma ngaia, ma tera ae kona n riki ngkana ti teimatoa ni kakaonimaki ni koaua?

¹² Iai riki reireiara man rongorongoia I-Iteraera ma tibun Ammon, tibuni Moaba, ao kaain Etom. Ti kona ni boo ma te kakaaitara ae korakora mairouia ara utu aika tiaki kaain te onimaki. E anga ana kauring Iesu bwa n tabetai ao te rongorongo ae ti tataekinna e na “karika te iraraure. E na kaitaraa tamana te nati te mwaane, ao te nati te aine e na kaitaraa tinana.” (Mat. 10:​35, 36) E tuangia I-Iteraera Iehova bwa a na aki kauekea te kauntaeka ma aia utu, ao ngaira ti aki naba kani kauntaeka ma kaain ara utu aika tiaki kaain te onimaki. Ma ti aki riai ni mimi ngkana ti boo ma te kakaaitara.​—2Tim. 3:12.

¹³ E ngae ngke a aki tukira raoi ara koraki man taromaurian Iehova, ma ti na aki kariaia bwa ti na ira riki nanoia nakon Iehova. Bukin tera? Ibukina bwa e bon riai ni moanibwai Iehova i nanora. (Wareka Mataio 10:37.) Irarikina, ngkana ti teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, tao a na kona ara koraki tabeman n riki bwa kaanga Tereka, Itema, ao Ruta, ao ni manga raonira n te taromauri ae itiaki. (1Tim. 4:16) Ao a na kakabwaiaaki naba ni beku iroun te Atua ae tii temanna ae koaua, ao ni karekea tangiraia irouna ao kamanoaia.

14, 15. Tera ae a karaoia I-Biritia nakoia I-Iteraera?

¹⁴ A mwaing I-Biritia man te aba ae Kirete nakon te aba are e beritanna imwina riki Iehova nakon Aberaam ma kanoana. A a tia Aberaam ao Itaaka n rereitaki ma aomata aikai. (KBwaai 21:​29-32; 26:1) Ngke a a rin I-Iteraera n te Aba ni Berita, ao e a tia Biritia n riki bwa te botannaomata ae korakora ma aia taanga ni buaka ae kakamaaku. A taromaurii atua aika kewe n aroni Baaratebuba ao Takon. (1Tam. 5:​1-4; 2Uea 1:​2, 3) N tabetai a a manga taromaurii atua aikai I-Iteraera.​—MotiTae. 10:6.

¹⁵ Ibukin aia aki kakaonimaki I-Iteraera, e a kariaia Iehova I-Biritia bwa a na taui aroia ana aomata i nanon ririki aika bati. (MotiTae. 10:​7, 8; Etek. 25:15) A taui aroia I-Iteraera rinanon tuua aika matoatoa * ao a tiringia aika bati mai buakoia. (1Tam. 4:10) Ma e kamaiuia Iehova I-Iteraera ngke a rairi nanoia ao n okiria. E kateirakeia mwaane n aron Tamton, Tauro, ao Tawita bwa a na kamaiuia Ana aomata. (MotiTae. 13:​5, 24; 1Tam. 9:​15-17; 18:​6, 7) Ao n aron are e a kaman taekinna Etekiera, a karekei  “tuuaa aika korakora” I-Biritia, ngke e a niniaki abaia irouia kaaini Baburon, ao imwina riki irouia kaaini Kuriiti.​—Etek. 25:​15-17.

16, 17. Tera reireiara n reitakia I-Iteraera ma I-Biritia?

¹⁶ Tera reireiara n reitakia I-Iteraera ma I-Biritia? A kakaitaraaki naba ana aomata Iehova ni boong aikai, irouia natannaomata aika korakora aika taui aroia aomata. Ti kaokoro ma I-Iteraera, bwa ngaira ti kateimatoa ara kakaonimaki ni koaua nakon Iehova. Ma n tabetai ao e taraa n nakoraoi aia waaki taani kakaitaraa te taromauri ae itiaki. N te katoto, ni moan te ka-20 n tienture ao e kataia te tautaeka n te United States ni katoka aia mwakuri ana aomata Iehova, ngke e kabureia irabwi te ririki taani kairiri n ara botaki. N te kauoua ni buaka are kabutaa aonnaba ao a kataia taian Nazi i Tiaman ni kamaunaia ana aomata te Atua, a kabureia iranga ao a tiringia irabubua. Imwin te buaka anne ao e a kateirakea te waaki ni kakaaitara i nanon ririki aika bati te Soviet Union nakoia Ana Tia Kakoaua Iehova, ike e a kanakoia tarira nakon taabo ni kaikain ke taabo aika raroanako.

¹⁷ A kona tautaeka n teimatoa n tuka te mwakuri n uarongorongo, ni kabureia ana aomata te Atua, ao n tiringia naba tabeman mai buakora. Ti na maaku ni baikai ke ni kabuaa iai ara onimaki? Ti na aki! E na kateimatoaia ana aomata aika kakaonimaki ni koaua Iehova. (Wareka Mataio 10:​28-31.) Ti a tia n nori tautaeka aika korakora aika karawawataa te aba ni maunanako, ma a teimatoa ni maiureirei ana aomata Iehova. A na waekoa tautaeka n aomata ni kabane n rinanon naba are a rinanona I-Biritia, ae a na kairoroaki bwa a na ataa Iehova. N tokin te tai ao a na boni maunanako naba, n aroia I-Biritia!

18. Tera aron te embwaea ae Turo ngkoa?

¹⁸ Te kaawa rimoa ae Turo * bon te kaawa naba ngkoa ae rangi ni korakora ana waaki n iokinibwai. A rokoroko naba n aono  ake mai maeao ana kaibuke, n rinanon Taari ae te Meriteranian. Iai naba kawain Turo riaon te aba nakon aono ake mai mainiku, are e a toma iai ma kaawa aika raroanako. A rereke kaubwaina aika bati i nanon irabubua te ririki man taabo aika raroanako aikai. A a rangi ni kaubwai ana tia iokinibwai, n te aro are a a iangoiia i bon irouia bwa tooka.​—Ita. 23:8.

19, 20. Tera kaokoroia kaain Turo ma kaaini Kibeon?

¹⁹ N aia tai Ueea ake Tawita ma Toromon, ao a itabon n te waaki n iokinibwai I-Iteraera ma kaain Turo, ake a a kakanakoi bwaai ma taani karaobwai aika mwaane ibukini buokani katean ana baareti Tawita, ao imwina te tembora are e kateia Toromon. (2Rong. 2:​1, 3, 7-16) Aei te tai are a rangi ni kakaonimaki iai I-Iteraera nakon Iehova, ao e kakabwaiaia. (1Uea 3:​10-12; 10:​4-9) Iangoa reken aia tai kaain Turo aika nga ma nga n reiakina taekan te taromauri ae itiaki, n ataa Iehova, ao n nori kakabwaia ake a reke n te beku ibukin te Atua ae koaua!

²⁰ E ngae ngke a kona ni karaoa anne, ma a teimatoa kaain Turo ni mataai ni kanibwaibwai. A aki kakairi n ana katoto kaawani Kanaan ae korakora ae Kibeon, ake a kairaki kaaina bwa a na riki bwa ana toro Iehova tii man ongoia taekan ana mwakuri aika korakora. (Iot. 9:​2, 3, 22–10:2) A a manga boni kaaitaraia ana aomata te Atua kaain Turo, ao a kaboonakoia naba tabeman bwa tooro.​—TaiAre. 83:​2, 7; Ioera 3:​4, 6; Amota 1:9.

21, 22. Tera ae riki nakon Turo, ao bukin tera?

²¹ E taku Iehova nakoia taani kairiribai aikai, rinanon Etekiera: “Akea bwa I a ekikonako ngkoe ae Turo, ao N na kateirakeia natannaomata aika bati bwa a na ekikonako, n ai aron taari ngkana e katei naona. A na urui oon Turo ma ni kabwakai taua ake iai, ao N na kaaraanako tanona ma ni karika neiei bwa te bwaa ae tangaina ae maranran.” (Etek. 26:​1-5) A onimakina kaubwaia kaain Turo ibukini kamanoaia, ao a iangoia bwa a na kamanoaki iai n aroni kamanoaia n oon aia kaawa ae 46 te mita  rietana. A riai ni kamani mutiakina ana kauring Toromon are kangai: “Kaubwain te aomata ae kaubwai bon ana kaawa ae nonoaki, ao e iangoia bwa kaanga te oo ni kamanomano.”​—TaeRab. 18:11.

²² Ngke a kakororaoa ana taetae ni burabeti Etekiera kaaini Baburon ao imwina riki kaani Kuriiti, ao a a noria kaain Turo bwa ngaia bon tii kanoan aia iango te kamanomano are kona n reke mani kaubwaia ao oon aia kaawa. Ngke a a tia kaaini Baburon ni kamauna Ierutarem, ao a a manga waakina aia buaka ni kakaitaraa Turo i nanon 13 te ririki. (Etek. 29:​17, 18) Ao n 332 B.C.E., e a kakororaoaki ana taetae ni burabeti ae kamimi Etekiera, iroun Alexander te Kakannato. * A a kaaraanako mwin uruakin kautun te aba ae Turo ana taanga ni buaka teuaei, ao a karenakoi atibuna ma kaina ao tanona n te ran, ni katea iai te kootiweei nakoni kaawana ae uarereke are teuana. (Etek. 26:​4, 12) E kabwangabwangaa te oo Alexander, e kuribwaia te kaawa, ao n tiringia nga ma nga tautia ma kaain Turo, ao irabwi tenga ake e kaboonakoia bwa tooro. A kairoroaki kaain Turo bwa a na ataa Iehova, ngke a a kakoauaa imwin rekeia n te kangaanga bwa e aki kona ‘te kaubwai ae bati’ ni kamanoia n aki toki.​—Etek. 27:​33, 34.

23. Tera reireiara mairouia kaain Turo?

²³ Tera reireiara mairouia kaain Turo? Ti na bon aki kariaia “te kaubwai ae kona ni mwamwanaa te aba” bwa e na kairira nakon onimakinani bwaikorakin te maiu aei, ao n iangoi bwa kaanga te oo ni kamanomano. (Mat. 13:22) Ti aki kona ni “kaai n toro iroun te Atua ao te Kaubwai.” (Wareka Mataio 6:24.) A na mano raoi tii naake a beku iroun Iehova ma nanoia ni kabane. (Mat. 6:​31-33; Ioa. 10:​27-29) A na kakororaoaki raoi taetae ni burabeti nako ibukin tokin te waaki ae ngkai, n aroni kakororaoan taetae ni burabeti ake ibukini kaitaraan Turo. N te tai anne ao a na kairoroaki akana onimakina te kaubwai bwa a na ataa Iehova, ngkana e a kamauna te waaki ni bitineti n te waaki aei Iehova, ae e bati iai te nanonrang ma te bangaomata.

24-26. (a) E aera Iehova ngke e arana Aikubita bwa “te mwakoro n uteute”? (b) E kangaa te Uea are Tetekia ni katinanikua ana kaetieti Iehova, ao tera mwina?

²⁴ Mai mwain ana bong Ioteba n uaa te tai are a a toua iai aon Ierutarem kaaini Baburon, ao e a kaman roko mwaakan ana tautaeka Aikubita n aonon te Aba ni Berita. Ibukina bwa ai kaman iai te aba aei, e a taraa ni korakora n aron te kai ae e a kaman unikaki ae maiureirei. Ma ngkana e kabotauaki ma Iehova, bon akea okoroni korakorana ma “te mwakoro n uteute.”​—Etek. 29:6.

²⁵ E aki ataa taekan Aikubita anne te Uea ae Tetekia are te tia tannako man te koaua. E kaumaka Tetekia Iehova rinanon te burabeti are Ieremia bwa e na taenikai nakon ueani Baburon. (Ier. 27:12) E bon tuea naba Tetekia n aran Iehova bwa e na aki karitei  nakon Nebukaneta. Ma imwina e a manga katinanikua ana kaetieti Iehova, e urua ana taetae n tuea nakon Nebukaneta, ao e bubutiia Aikubita buokana ni buakania kaaini Baburon. (2Rong. 36:13; Etek. 17:​12-20) Ma I-Iteraera ake a onimakina korakoran ana tautaeka Aikubita a bon uotiia nakon te kabuanibwai ae korakora. (Etek. 29:7) Tao e kona n taraa ni kakamaaku Aikubita n aroni “manin taari ae totoakaei.” (Etek. 29:​3, 4) Ma e taku Iehova bwa e na boni karaoa nakoina aron ae a kakaraoia taani kaeman ake a tataui korokorotairen te Naire. E na karini matau ni mwangaina ao ni kaaerakea nakon te kamaunaaki. E karaoa anne ngke e a kamwanangaia kaaini Baburon bwa a na kataenikaia te aba are iai mangkoangkoa.​—Etek. 29:​9-12, 19.

²⁶ Tera are e riki nakon Tetekia are aki kakaonimaki? Ibukina bwa e karitei nakon Iehova, e a taetae ni burabetinna Etekiera bwa ‘te mataniwi ae buakaka aei’ e na anaaki ana baunuea ao e nang toki ana tautaeka. Ma e taekina naba te kantaninga ae raoiroi Etekiera. (Etek. 21:​25-27) E kairaki iroun Iehova bwa e na taetae ni burabetinna ae e na roko te uea temanna man te utu n uea, ae iai ‘riaina ni bwaina’ te kaintokanuea aei. Ti na noria bwa antai te uea aei n te mwakoro ae imwina.

27. Tera reireiara n reitakin Iteraera ma Aikubita?

²⁷ Tera reireiara n reitakin Iteraera ma Aikubita? A aki riai ana aomata Iehova ngkai n onimakin tautaeka aika korakora, n iangoan ae a kona tautaeka aika korakora aikai ni kamanoia raoi. Ti riai naba n teimatoa n “aki arona aroia kaain te aonnaba” n  ara iango. (Ioa. 15:19; Iak. 4:4) A kona n taraa ni korakora tautaeka aikai, ma n aron Aikubita ngkoa, a maraurau n aron te mwakoro n uteute. Ai matakira ngaira ngkana ti onimakinia aomata aika mamate, ao tiaki Teuare moan te mwaaka n te iuniweeti aei!​—Wareka Taian Areru 146:​3-6.

28-30. Tera kaokoron aroia natannaomata aika ‘a na ataa’ Iehova, ma arora ngaira n ataa Iehova?

²⁸ E okioki n te boki ae Etekiera mwanewean ae kangai iroun Iehova ibukia natannaomata: A “na ataia bwa bon Iehova ngai.” (Etek. 25:17) A boni koro bukin taeka akanne n taai ake rimoa, ngke e karokoa Iehova te motikitaeka i aoia taani kairiribai nakoia ana aomata. Ma e na rianako riki kakororaoan taeka akanne n ara bong aikai. N te aro raa?

²⁹ N aroia ana aomata te Atua rimoa, ti otabwaniniaki naba irouia natannaomata aika iangoira bwa ti aki mano n aron te tiibu ae tiku n tii ngaia. (Etek. 38:​10-13) N aron ae e na maroroakinaki ni Mwakoro 17 ao 18 n te boki aei, a na waekoa natannaomata aikai ni kateirakea te buaka ae te kabanea ni korakora ni kaaitaraia ana aomata te Atua ma te iowawa. Ma ngkana a karaoa anne, ao ane a nang reireinaki raoi ae nanonaki n te mwaaka ae korakora. N te tai are a a kamaunaaki iai iroun Iehova n te buaka ae Aremaketon, ao a nang kairoroaki iai bwa a na ataa Iehova, ae nanona bwa a nang kakoauaa ae boni moan te rietata n te aonnaba ni kabutaa.​—TeKao. 16:16; 19:​17-21.

³⁰ Ma e na boni kawakinira Iehova ao ni kakabwaiaira. Bukin tera? Ibukina bwa ti kabongana raoi ara tai ngkai ni kaotia ae ti ataa Iehova n arora n onimakinna, n ongeaba irouna, ao n taromauria n te aro ae itiaki ae bon tau ni karaoaki nakoina.​—Wareka Etekiera 28:26.