1-3. A kangaa kaaini Baburon ni bwainingareiia taan taromauria Iehova, ao bukin tera?

IANGOIA bwa aongkoa ngkoe te I-Iutaia ae kakaonimaki ae ko mena i Baburon. Ai 50 te ririki ke e nako riki maania am koraki n taenikai. N aron ae ko kakaraoia n te bongi n Taabati, ko a kawariia raom n onimaki bwa kam na taromauria Iehova. Ko a ribuakoia aomata aika bati, ao ko rirarikin tembora aika kantara ma bangota aika mwaiti. A a uarurung aomata aika bati nakon taabo akanne, n angakarea ao n anene nakoia atuaia n aroni Marduk.

² Ngke ko a raroa ma aomata ao akea bwa ko a boo ma raom n taromauri. * Kam a nora te tabo ae rau ae tao i rarikini kawain te ran teuana n te kaawa, ae kam na tataro iai, kam na anenei taian areru, ao ni kananoi ami iango i aon ana Taeka te Atua. Ko kona n ongo ngke kam tataro mwakaikain te ebaeba are rooaki ni kawain te ran arei. Ko namakina te rau n te tabo aei. Ko kantaningaia bwa e na akea temanna ae e na kakiriwea ami taromauri, n aron ae a kakaraoia. E aera ngkai a karaoa anne?

³ E totokanikai Baburon n te buaka ao a neboa atuaia aika kewe  kaain te kaawa aei ibukini korakoran aia kaawa. A iangoia bwa kamaunaan Ierutarem, boni kakoauaan ae e korakora riki atuaia ae Marduk nakon Iehova! Ngaia are a a bwainingarea Atuam ma ana aomata. N tabetai ao a kakaniko ni kangai: “Anenea nakoira kunan Tion tekorana”! (TaiAre. 137:3) A bati kuuna ake a kauringia aomata totokanikain Tion i aoia taani kairiribai nakon Iehova. Tao a kani kakanikoi kuuna aikai kaaini Baburon. Ma kuuna tabeua, iai taekaia kaaini Baburon iai n aron aei: “A karika Ierutarem bwa te kaawa ae urubekebeke. . . . Ao a bwainingareira ma ni kakanikoira te koraki ake a otabwaninira.”​—TaiAre. 79:​1, 3, 4.

4, 5. Tera te kantaninga are n ana taetae ni burabeti Etekiera, ao tera ae ti na rinanona n te mwakoro aei? (Nora te taamnei ni moan te mwakoro aei.)

⁴ Iai naba I-Iutaia aika taan tannako man te koaua ake a kani bwabwainingareiko ngkai ko onimakina Iehova ao ana burabeti. N aki ongei kakaniko aikai, ma e karekea raun nanom ma am utu te taromauri ae itiaki. E kakukurei te kaai n tataro ao n anene, ao e karaunano warekan Ana Taeka te Atua. (TaiAre. 94:19; IRom 15:4) Iangoia bwa aongkoa n te bong aei ao iai iroumi ae uota te bwai ae okoro nakon ami botaki, ae te nira ni boki ae kanoana ana taetae ni burabeti Etekiera. Ko kan ongongora taekan ana berita Iehova are e na boni kaokiia ana aomata nako abaia. E rotaki nanom ngke e warekaki te taetae ni burabeti aei ni kabaibati, ao ko iaiangoa te kantaninga ae n te taina ao ko na bae ni manga kaokaki ma am utu nako abam ao n ibuobuoki iai!

⁵ E rangi ni bati te berita n aron anne n ana taetae ni burabeti Etekiera. Ti na nenera te kantaninga ae kakukurei aei. A kangaa ni kakororaoaki berita aikai ibukia taenikai? Tera ae e nanonaki n taetae ni burabeti akanne n taai aikai? Ti na rinanon naba taetae ni burabeti aika a na kakororaoaki n taai aika imwaira.

6. E kangaa te Atua n okioki n anga te kauring nakoia ana aomata aika karitei?

⁶ E kamataataa Iehova nakoia ana aomata rinanon Etekiera, arona ni katuuaaeia ibukin aia karitei. E taku: “A na mwananga nako bwa taenikai, nakon te kataenikaiaki.” (Etek. 12:11) N aron ae ti noria ni Mwakoro 6 n te boki aei, e boni kaotiotina naba taekan te motikitaeka anne Etekiera. Ma tiaki aei te moani kauring ae a anganaki I-Iteraera. Man ana bong Mote ae kaania tenga te ririki n nako, ao e anga te kauring Iehova nakoia ana aomata bwa ngkana a teimatoa ni karitei ao a na kataenikaiaki. (TuaKau. 28:​36, 37) A anga naba te kauring ae aekan anne burabeti aika Itaia ao Ieremia.​—Ita. 39:​5-7; Ier. 20:​3-6.

7. N aaro raa are e katuuaaeia iai ana aomata Iehova?

⁷ Ma e kananokawaki bwa a aki mutiakini kauring akanne angia aomata. Imwina riki ao e a uruaki nanon Iehova n aia karitei ana aomata, n taromauriani bouannanti irouia, n aki kakaonimakia, ao n rikirakeni buakakaia i aan aia kairiri taani kawakintiibu aika buakaka. Ngaia are e a kariaia rotakia n te rongo, ae te kabuanibwai  ao te bae kamaamaa ngkai abaia bon te tabo ngkoa ae “raanga iai rannimamman te man ma aia karewe manibeeru.” (Etek. 20:​6, 7) Ao n aron are e a kaman taekinna Iehova, e a kariaia bwa a na kataenikaiaki ana aomata aika titibanako aikai. N 607 B.C.E. ao e a karokoa te kabanea n tuuaa Nebukaneta mai Baburon, ni kamauna Ierutarem ma ana tembora. Nga ma nga I-Iutaia ake a reke maiuia ake a kairakinako bwa taenikai i Baburon. A a boo ma te kakanikoaki iai ao te kakaitaraaki n aron ae kabwarabwaraaki ni moan te mwakoro aei.

8, 9. E kangaa te Atua n anga taiani kauring nakon te ekaretia ni Kristian ni kaineti ma te tannako man te koaua?

⁸ Iai te bae titeboo iai te taenikai i Baburon ma te baere e riki nakon te ekaretia ni Kristian? Eng iai! N aroia I-Iutaia ngkoa, a a kaman anganaki naba te kauring taan rimwini Kristo. E taku Iesu ngke e moana ana mwakuri ni minita: “Tarataraingkami mairouia burabeti ni kewe akana nakoimi ni baka n tiibu, ma boni kameaanti aika kaakang ngaiia.” (Mat. 7:15) N ririki ake imwina ao e a anga te aeka ni kauring anne Bauro ni kairana n te taamnei, ni kangai: “I ataia bwa imwin nakou, ao a na rin kameaanti aika tiritiri i buakomi, ao a na aki akoa te nanai, ao a na teirake mai buakomi mwaane aika a na taekin reirei aika kewe bwa a aonga ni katikiianako taan rimwin Iesu bwa a na rimwia.”​—Mwa. 20:​29, 30.

⁹ A reireinaki Kristian aroia ni kinaia mwaane aika karuanikai aikai ao aroia n rawa nakoia. A tuangaki unimwaane bwa a na kabaneia man te ekaretia taan tannako man te koaua. (1Tim. 1:19; 2Tim. 2:​16-19; 2Bet. 2:​1-3; 2Ioa. 10) Ma n aroia I-Iteraera ao I-Iuta rimoa, a bati naba Kristian aika moanna ni kaini taningaia nakoni kauring aika kaota te tatangira aikai. N raabanen te moan tienture ao e a rotakibuaka te ekaretia irouia taan tannako man te koaua. E noria Ioane ae te kabanea n abotoro ae maiu n uaa raabanen te moan tienture C.E., bwa e rikirake te buakaka ao e taabangaki te karitei i nanon te ekaretia. Ai bon tii teuaei nikiraia taani kaitaraa te waaki ae buakaka aei. (2Tet. 2:​6-8; 1Ioa. 2:18) Tera ae riki imwini maten Ioane?

10, 11. E kangaa ni kakororaoaki ana kaikonaki Iesu are te uita ma te titania ni moa man te kauoua n tienture C.E.?

¹⁰ Imwini maten Ioane ao e a moanna ni kakororaoaki ana kaikonaki Iesu are taekan te uita ma te titania. (Wareka Mataio 13:​24-30.) N aron are e taetae ni burabetinna Iesu, e uniki “titania” ke Kristian ni kewe, Tatan n te ekaretia, ao e a baitii rikirakeni buakakan te ekaretia. Ai uruakira nanon Iehova n noran te ekaretia are e kateia Natina, bwa e a kabarekaaki n taromauriani bouannanti n aia bongi n toa beekan ma aia katei, ao n reirei aika kewe ae reke mairouia taani karioiango aika kakeaa te Atua ao man ana Aro nako Tatan! Tera are e karaoia Iehova? N aron are e karaoia nakoia I-Iteraera ake a aki kakaonimaki, e kariaia naba bwa a na kairakinako ana aomata bwa taenikai. Man te kauoua n tienture C.E. ao e a kangaanga ataakia aomata aika ai aroia  uita kioina ngkai a a rangi ni bati Kristian ni kewe. Ai aron ae e a kataenikaiaki te ekaretia ni Kristian ni koaua irouni Baburon ae Kakannato, ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba, ma a riki bwa kaain te botaki anne Kristian ni kewe n ana waaki te embwaea ae buakaka aei. A a kaoti Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia man rikirakeni mwaitiia Kristian ni kewe.

¹¹ I nanon irabubua te ririki n rotongitong ngke a taui aroia aomata Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, ao bon iai naba tabeman Kristian ni koaua ake “uita” ake n ana kaikonaki Iesu. N aroia I-Iutaia ake taenikai ake a kabwarabwaraaki n Etekiera 6:​9, a uringa naba te Atua ae koaua naakai. Iai i buakoia ake a ninikoria ni kaaitarai aia reirei aika kewe Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. A kakanikoaki ao a bwainikirinaki. Te koaua bwa e boni kitania ana aomata Iehova i nanoni bain te Aro ae kewe? E aki! N aron are e riki nakoia I-Iteraera ngkoa, e boni kaota unna ae riai Iehova n taina ae riai. (Ier. 46:28) Irarikin anne, e bon aki kitania ana aomata Iehova n akea te kantaninga ae e angania. Ti na okiriia ngkai I-Iutaia ake taenikai i Baburon rimoa ao n nora aron Iehova n angania te kantaninga ae a na boni kainaomataaki.

12, 13. E aera ngke e a bon toki unin Iehova irouia ana aomata ake a taenikai n ana bong Etekiera?

¹² E boni kaota unna Iehova nakoia ana aomata, ma e karaui naba nanoia bwa e na aki teimatoa unna ae riai. N te katoto, nori taeka aikai: “E na roko n tokina uniu ao e na kerikaaki marakin nanou irouia, ao N na rauaki. Ao a na ataai bwa bon Iehova ngai, ae I taetae ibukin au tauaninne ibukin tangiran taromauriau n tii ngai, ngkana I a tia ni kaota marakin nanou irouia.” (Etek. 5:13) E aera ngkai e na toki unin Iehova?

¹³ Iai naba ikekei I-Iutaia aika kakaonimaki, ake a kairakinako bwa taenikai i rarikia naake a aki kakaonimaki. Ao e a kaman taekinna naba te Atua rinanon Etekiera bwa iai Ana aomata aika a na rairi nanoia n aia tai n taenikai. I-Iutaia akana uringaaba akanne, a na manga taekini baika kamaamaa ake a karaoi ni karitei iai nakon Atuaia, ao a na onnonia Iehova kabwaraan aia bure ao akoaia irouna. (Etek. 6:​8-10; 12:16) I buakoia naake a kakaonimaki bon Etekiera ao Taniera naba ma raona ake teniman. E abwabwaki maiun Taniera n te aro are e a ooa moan ao tokin te kataenikaiaki. E koreaki n Taniera mwakoro 9 ana tataro n rairannano ae nako mai nanona ibukin aia bure I-Iteraera. Akea te nanououa bwa rawawatana arei e kaota aia namakin naake a taenikai  ae iranga mwaitiia, ake a kariariaa kabwaraan aia bure iroun Iehova ao manga kakabwaiaaia aika boou. Ai kakukureira ngkanne berita ake e taekin Etekiera ni kairana n te taamnei, ake a kaineti ma kainaomataaia ao kaokaia nako abaia!

14. E aera Iehova ngke e a kaokiia ana aomata nako abaia?

¹⁴ Ma iai riki te bae kakawaki ni kaineti ma kainaomataaia ao kaokaia ana aomata Iehova. E na toki kataenikaiaia tiaki ibukina bwa a tau ni kainaomataaki, ma ibukina bwa e nangi manga katabua naba arana Iehova i mataia natannaomata nako. (Etek. 36:22) A nang ataia kaaini Baburon bwa atuaia aika taimonio n aroni Marduk, a bon aki kona ni kabotauaki ma te Uea ae Moan te Rietata ae Iehova! Ti na rinanoni berita aika nimaua ake e kaira Etekiera Iehova bwa e na taekinna nakoia raona n taenikai. Ti na maroroakina moa ae nanonaki ni berita aikai n tatabeua nako ibukia naake a kakaonimaki. Ao imwina ti na nori aroni kakororaoani berita aikai n te aro ae kakawaki riki.

15. Tera te bitaki ae e na riki ni kaineti ma waakin Aaro ake a na kakaraoi taan okiri abaia?

¹⁵ BERITA 1. Ai akea taromauriani bouannanti ke ana waaki riki tabeua aika kammaira te Aro ae kewe. (Wareka Etekiera 11:18; 12:24.) N aron are maroroakinaki ni Mwakoro 5 n te boki aei, e a kabarekaaki Ierutarem ao ana tembora ni waakin Aaro aika kewe, n aron taromauriani bouannanti. Ngaia are a a buakaka aomata ao a a ianena mairoun Iehova. E a kaman taekinna Iehova rinanon Etekiera bwa a kona taenikai ni kariariaa te tai are a na manga uataboa iai te taromauri ae itiaki ao ae aki kamwaraeaki. A bane ni boto kakabwaia ake tabeua riki i aoni kaokani bwaai i aon te bae kakawaki aei, ae kaokan ana babaire te Atua ibukin te taromauri ae itiaki.

16. Tera ana berita Iehova ni kaineti ma abaia ana aomata?

¹⁶ BERITA 2. Okia nako abaia. E tuangia taenikai Iehova ni kangai: “N na anganingkami te aba ae Iteraera.” (Etek. 11:17) Bon te berita ae kamimi aei irouia kaaini Baburon ake a kakakanikoia ana aomata te Atua ake a taenikai, ao n aki angangania naakai  te kantaninga ibukin okia nakon abaia ae tangiraki irouia. (Ita. 14:​4, 17) Irarikin anne, ngkana a teimatoa ni kakaonimaki naake a okira abaia, e na boni maiureirei te aba ao ni karikiuaa, ao a na reke kanaia mai iai ao aia mwakuri aika manena. A nang aki manga kamaamaeaki ao n rawawata ibukin te rongo.​—Wareka Etekiera 36:30.

17. Tera are e a riki ni kaineti ma taiani karea nakon Iehova?

¹⁷ BERITA 3. E a manga waaki te angakarea n ana baonikarea Iehova. N aron ae noraki ni Mwakoro 2 n te boki aei, i aan te Tua ao a rangi ni kakawaki karea ao angakarea ibukin te taromauri ae itiaki. Ngkana a teimatoa n ongeaba naake a oki man te taenikai ao n taromauria Iehova n tii ngaia, a na boni butimwaeaki aia angakarea iroun Iehova. A kona ngkanne aomata ni karaoa karekeani kabwaraan aia bure ao n teimatoa ni kaania Atuaia. E berita Iehova ni kangai: “A na toro iai irou tibun Iteraera ni kabane n te aba anne. N na kukurei irouia ikanne, ao N na tua bwa kam na anganai ami angabwai ma ami kabanea n tamaroa man ami karea nako, ake ami bwai aika tabu ni kabane.” (Etek. 20:40) E nang kaokaki raoi te taromauri ae itiaki ao e na uotii kakabwaiaaia ana aomata te Atua.

18. E kangaa Iehova ni kawakinia ana aomata?

¹⁸ BERITA 4. Raumeaakia nako taani kawakintiibu aika buakaka. A bure kakaiaki ana aomata te Atua ibukina raoi bwa a iraraang irouia mwaane aika buakaka ake taani kairiri. E berita Iehova bwa e na bita aei. E berita ni kangai ibukia taani kawakintiibu aika buakaka: “N na kabaneia mani kaamwarakeaia au tiibu . . . N na kamaiuia au tiibu mai wia.” Ma e karaui nanoia ana aomata aika kakaonimaki ni kangai: “N na tabeakinia au tiibu.” (Etek. 34:​10, 12) E na kangaa ni karaoa aei? E na kabonganaia mwaane aika kakaonimaki ni koaua bwa ana tia kawakintiibu.

19. Tera are e beritanna Iehova ni kaineti ma te katiteuanaaki?

¹⁹ BERITA 5. Te katiteuanaaki irouia taan taromauria Iehova. Iangoa rawawataia taan taromauri aika kakaonimaki n noran ae a aki katiteuanaaki ana aomata te Atua imwain te taenikai. A  kairaraangaki irouia burabeti ni kewe ao taani kawakintiibu aika buakaka bwa a na karitei n ekiianako burabeti aika kakaonimaki ake a tei ibukin Iehova. A kakaokoroia naba nakoni kurubu ni kakaaitara. Ngaia are te bwai ae rangi n anainano riki ni kaineti ma te oki aei, bon te berita ae kangai rinanon Etekiera: “N na angania te nanoteuana, ao N na karina i nanoia te iango ae boou.” (Etek. 11:19) Ngkana a teimatoa ni katiteuanaaki I-Iutaia ma Iehova ae te Atua, ao i marenaia naba imwin okia, bon akea ae e na ekiianako. A nangi boni manga neboa Iehova te natannaomata aei n oneani mwin ae a na kabwainrangnga ao ni kamaamaea.

20, 21. A kangaa ni kakoroaki bukin ana berita te Atua nakoia naake a oki man te taenikai?

²⁰ A koro bukini berita aika nimaua aikai nakoia I-Iutaia ake a oki man te taenikai? Ti riai n uringi ana taeka ngkoa Iotua are kakaonimaki are kangai: “Bon akea te taeka teuana ae bwaka mani berita aika raraoi ni kabane ake e taekin nakoimi Iehova ae Atuami. A bane ni koro bukia ibukimi. E aki bwaka te taeka teuana mai buakoia.” (Iot. 23:14) N aron Iehova ni kakororaoa ana berita n ana bong Iotua, e na karaoa naba anne nakoia taenikai ake a okira abaia.

 ²¹ A a katoki taromauriani bouannanti I-Iutaia ao karaoani waaki aika kammaira, aika irekereke ma te taromauri ae kewe are a a ianena iai mairoun Iehova. E ngae ngke e taraa n aki kona n reke okia, ma a bon okira abaia ao ni maekanna, n ribanaia ao ni kimwareirei n uaan aia mwakuri. Te bwai naba are a moani karaoia boni manga karaoan ana baonikarea Iehova i Ierutarem ao n anga taiani karea ake e kukurei iai. (Etira 3:​2-6) E kakabwaiaia Iehova ni karekeia aia tia kawakintiibu ni kaineti ma te onimaki aika mwaane aika raraoi n aron Etira ae te ibonga ae kakaonimaki ao te tia kaewewe, kowana aika Neemia ma Terubabera, te Ibonga ae Rietata ae Iotua, ao burabeti aika ninikoria aika Akai, Tekaria, ao Maraki. Ngke a teimatoa aomata ni butimwaea te kairiri ni kaineti ma aia onimaki, ao a nora kakukurein te katiteuanaaki ae a a maan n tuai n nonoria.​—Ita. 61:​1-4; wareka Ieremia 3:15.

22. Ti kangaa n ataia bwa moani kakoroani bukin taetae ni burabeti ni kaineti ma kaokani bwaai, boni bannan te bae kakawaki riki?

²² E kaunganano moani kakoroani bukin ana berita Iehova aei ni kaineti ma kaokani bwaai! Ma kakoroani bukina aei boni bannan te bae kakawaki riki. Ti kangaa n ataia? E na kakororaoi ana  berita aikai Iehova, tii ngkana a teimatoa aomata aikai n ongeaba ao ni kani kairaki. Imwina riki ao a a manga aki ongeaba naba I-Iutaia ao ni karitei. Ma n aron ae e katerea Iotua, a kokoro bukin ana taeka Iehova. Ngaia are bon iai kakororaoani berita aikai aika kakawaki riki, ao aika teimatoa n aki toki. Ti na nora aroni kakoroani bukia.

23, 24. E moanaki n ningai “taini manga kaokani bwaai ni kabane” ao e kangaa aroni moanakina?

²³ Ngkai taan reirei n te Baibara ngaira, ti ataia bwa e moanaki kabaneani bongin te waaki ae buakaka aei i aon te aba n 1914. Ma a aki nanokawaki iai ana toro Iehova. E boni kaotaki n te Baibara bwa e moanaki te bae rangi ni kakukurei n 1914 ae “taini manga kaokani bwaai ni kabane.” (Mwa. 3:21) Ti kangaa n ataia? Tera are riki i karawa n 1914? Kaueaan Iesu Kristo bwa te Uea ae te Mesia! Tera irekereken anne ma kaokani bwaai? Uringnga are e berita Iehova nakon te Uea are Tawita bwa e na teimatoa n aki toki te nakoa n uea n ana utu teuaei. (1Rong. 17:​11-14) E katokaki te nakoa n uea anne n 607 B.C.E., ngke a kamauna Ierutarem kaaini Baburon ao ni katoka aia kairiri ueea ake kanoan Tawita.

²⁴ Ngkai “Natin te aomata” Iesu ae kanoan Tawita, ngaia are e bon riki bwa te tia bwaibwai n te nakoa n uea are mairoun Tawita. (Mat. 1:1; 16:​13-16; Ruka 1:​32, 33) Ni kaueaan Iesu i karawa iroun Iehova n 1914, e a moanaki naba iai “taini manga kaokani bwaai ni kabane”! E a kona ngkai Iehova ni kabongana te Uea ae kororaoi aei bwa e na reitaanako te mwakuri ni kaoki bwaai.

25, 26. (a) E toki n ningai te taenikai ae maan irouni Baburon ae Kakannato, ao ti kangaa n ataia? (Nora naba te bwaoki ae “Bukin Tera Ngkai 1919?”) (b) Tera ae a moanaki kakororaoana man 1919?

²⁵ Te mwakuri teuana are e moani karaoia Kristo ngke e a Uea, bon raonakin Tamana n tuoa te babaire ibukin te taromauri ae itiaki n te aonnaba. (Maraki 3:​1-5) N aron are e taetae ni burabetinna Iesu n ana kaikonaki are te uita ma te titania, e a kamani kangaanga kaokoroan te uita mai buakoia titania, ae taekaia  Kristian ni koaua aika kabiraki mai buakoia Kristian ni kewe. * Ma e a roko ngkai tain taiakin te uita n 1914 ao e a otara te kaokoro. Tatabebwi te ririki imwain 1914, ao a a tia Taan Reirei n te Baibara aika kakaonimaki ni kaotaraei bureia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, ao a a kaokoroia man te botaki ae rangi ni kairua aei. E a roko ana tai Iehova ni kaokiia naakai nakon aroia ae riai. Ngaia are ni moan 1919, tii tabeua te ririki imwini moanakin “bongin te tai” ao e a kainaomataia naba te Atua ana aomata mani kataenikaiaia irouni Baburon ae Kakannato. (Mat. 13:30) E a toki te taenikai!

²⁶ A a kakororaoaki ngkai n te aro ae kakawaki riki ana taetae ni burabeti Etekiera ni kaineti ma kaokani bwaai, nakoni kakororaoaia ake a nori ana aomata te Atua n taai ake ngkoa. Ti na noria ngkai bwa a kangaa berita ake nimaua ake ti a tia n neneri ni kakoroaki bukia n te aro ae kakawaki riki.

27. E kangaa te Atua ni kaitiakiia ana aomata man taromauriani bouannanti?

²⁷ BERITA 1. Tokin taromauriani bouannanti ao waaki n taromauri riki tabeua aika kammaira. N tokin te ka-19 n tienture ao ni moan te ka-20, a a ikotaki Kristian aika kakaonimaki ao ni kitani waaki n taromauri aika kewe. A a kitan reirei aika te Temanna n teniman, aki mamaten taamnein te aomata, ao reiakinan te ai ni moone, ake a aki nako man te Baibara ma a moan reke raoi man te Aro ae kewe. E a kaotaraeaki bwa kabonganaani bannani bwaai n te taromauri, bon taromauriani bouannanti. E ririkirake otaia ana aomata te Atua n ae kabonganaan te kaibangaki n te taromauri bon taromaurian naba te bouannanti.​—Etek. 14:6.

28. N te aro raa ae a kaokaki iai ana aomata Iehova nakon abaia?

²⁸ BERITA 2. Kaokaia ana aomata te Atua nakon abaia ni kaikonaki ae kaanga te bwaretaiti. Ngke a a kitan ana Aro Baburon Kristian aika kakaonimaki ao a noria bwa a a mena n abaia ni kaikonaki ae a bon riai ni mena iai, ae te waaki ae a kakabwaiaaki iai, ke te tabo are a aikoa kona ni manga mate ni baki iai ni kaineti  ma te onimaki. (Wareka Etekiera 34:​13, 14.) N aron ae ti na noria riki ni Mwakoro 19 n te boki aei, e a tia Iehova ni kakabwaiaa te aba anne n amwarake n taamnei aika akea n ai aroia.​—Etek. 11:17.

29. E kangaa te mwakuri n uarongorongo n rikirake n 1919?

²⁹ BERITA 3. E a manga waaki te angakarea n ana baonikarea Iehova. N te moan tienture C.E. ao a reireinaki Kristian bwa a na anga nakon te Atua karea aika tiaki maan, ma karea aika kakawaki riki, ae baike a taekin n neboa iai Iehova ao n uarongorongoa taekana nakoia aomata. (Ebera 13:15) Ngke a kataenikaiaki ana aomata te Atua i aani Baburon ae kakannato, ao bon akea te botaki ae baireaki bwa e na kaira taromaurian te Atua ao te uarongorongo. Ma n tokin te taenikai anne ao a a tia ana aomata te Atua n anga aeka ni karea n nebonebo akanne. A uarongorongo ao a neboa te Atua ma te kukurei n aia taromauri. Ni moa  man 1919 ao e a kaatuua riki kakawakin te mwakuri n uarongorongo “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana” ao a bairea raoi aroni karaoana. (Mat. 24:​45-47) Ngaia are e a taonako ana baonikarea Iehova n aia karea n nebonebo taan neboa arana ae tabu, aika tabe n ririkirake mwaitiia!

30. Tera are e karaoia Iesu ni kaineti ma kainnanoakia taani kawakintiibu aika raoiroi irouia ana aomata?

³⁰ BERITA 4. Raumeaakia nako taani kawakintiibu aika buakaka. E kainaomataia Kristo ana aomata te Atua mairouia taani kawakintiibu n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ake a bangaomata. I nanon ana ekaretia Kristo ao a kakerikaakaki man nakoaia taani kawakintiibu aika ai aroia taani kawakintiibu ni kewe. (Etek. 20:38) E taraia raoi Iesu ae te tia Kawakintiibu ae Raoiroi, bwa a tabeakinaki raoi ana tiibu. N 1919 ao e rinea ana toro ae kakaonimaki ma ni wanawana. A kaira katauraoan te amwarake n taamnei te kurubu ae uarereke aei ae kaainaki irouia Kristian aika kakaonimaki ni koaua aika kabiraki, bwa a aonga n nuai raoi ana aomata te Atua. Imwina riki ao a kataneiaaki unimwaane bwa a na ibuobuoki n tararuaan “ana nanai te Atua.” (1Bet. 5:​1, 2) E kakabonganaaki te kabwarabwara are kairaki koreana are n Etekiera 34:​15, 16, bwa kauringaaia taani kawakintiibu aika Kristian, taekan te kaetieti are a kateia Iehova ae te Atua ao Iesu Kristo.

31. E kangaa Iehova ni kakororaoa te taetae ni burabeti are n Etekiera 11:19?

³¹ BERITA 5. Te katiteuanaaki irouia taan taromauria Iehova. I nanon irabubua te ririki ao a a bwenaua Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia nakoni botaki n Aro aika tatabebwi tenga, n ikotaki naba ma taiani koraki n Aro aika mwaitikurikuri aika aki katiteuanaaki ao n ununraa i marenaia. Ni kaitaraan anne, e a tia Iehova ni karaoa te kakai ni koaua nakoia ana aomata ake e kaokiia. E a kakororaoaki n te aro ae rianako riki ana berita are e taekinna rinanon Etekiera are kangai, “N na angania te nanoteuana.” (Etek. 11:19) Ni katobibia te aonnaba ao iai mirion ma mirion taan rimwini Kristo aika kakaokoro nako aia reeti, aia Aaro ngkoa, kaubwaia, ao aroaroia. Ma a bane n reireinaki te koaua ae tii teuana ao a karaoa te mwakuri ae tii teuana ma ni katiteuanaaki n te aro ae kamimi. N ana kabanea n tairiki Iesu n te aonnaba, ao e kakorakoraa n tataro bwa a na katiteuanaaki taan rimwina. (Wareka Ioane 17:​11, 20-23.) N ara bong aikai ao e a tia Iehova ni kakororaoa te bubutii anne n te aro ae moan te rianako.

32. Tera am namakin ni kakororaoan taetae ni burabeti ibukini kaokani bwaai? (Nora naba te bwaoki ae “Taetae ni Burabetinakin te Taenikai ao Kaokani Bwaai.”)

³² Ko aki kimwareirei ngkai ko maiu n te tai ae kakukurei ae e a waakinaki iai kaokani bwaai? Ti a nori kakoroani bukin ana taetae ni burabeti Etekiera n ara taromauri ngkai. Ti a kona ni koaua raoi bwa e a kukurei ngkai Iehova irouia ana aomata, n aron are e taetae ni burabetinna rinanon Etekiera ni kangai: “N na kukurei iroumi.” (Etek. 20:41) Ko ataia ae ko kabwaia ngkai ko a raonia aomata aika katiteuanaaki ma ni kanuaaki raoi n aia onimaki,  ake a neboa Iehova ni katobibia te aonnaba, ae te botannaomata ae a a kainaomataaki ngkai imwin irabubua aia ririki n taenikai ni kaineti ma te onimaki? Ma iai riki ana taetae ni burabeti Etekiera aika kaineti ma kaokani bwaai, aika i aoni kawaia ni kakoroaki bukia n te aro ae kakawaki riki.

33-35. (a) Tera ae e nanonaki n te taetae ni burabeti are n Etekiera 36:35 nakoia I-Iutaia ake a taenikai? (b) Tera nanon te taetae ni burabeti anne nakoia ana aomata Iehova ni boong aikai? (Nora naba te bwaoki ae “Taini Manga Kaokani Bwaai ni Kabane Nakon Aroia Rimoa.”)

³³ N aron ae ti a tia n noria, e moanaki “taini manga kaokani bwaai ni kabane nakon aroia rimoa” ni kaokan te nakoa n uea nakoia kanoan Tawita ngke e a kaueaaki Iesu n 1914. (Etek. 37:24) Imwina ao Iehova e a angani Kristo te kariaia bwa e na kaoka te taromauri ae itiaki i buakoia Ana aomata imwin irabubua te ririki n taenikai ni kaineti ma te onimaki. Ma e toki ikanne ana mwakuri Kristo ni kaoki bwaai? E aki! E na waakinako te mwakuri anne n te aro ae kamimi n te tai ae imwaira, ao e kaingaingai nanora ana taetae ni burabeti Etekiera.

³⁴ N te katoto, iangoi taeka aika kairaki koreaia aikai: “A na kangai aomata: ‘E a riki te kaawa are kamaroaeaki bwa kaanga te onnaroka are Eten.’” (Etek. 36:35) Tera nanon te berita anne iroun Etekiera ao raona n taenikai? A aki kantaningaia ae e nang riki raoi abaia are a na kaokaki nako iai bwa te onnaroka rimoa ke te Bwaretaiti are e unikia Iehova! (KBwaai 2:8) Ma a bon ataia bwa e karaui nanoia Iehova bwa te aba are a na okiria, e na bon rangi n tikauarerei ao ni mari.

³⁵ Tera nanon te berita aei nakoira ni boong aikai? Ti aki kantaningaa kakororaoana ngkai, n te aonnaba ae buakaka ae tautaekanaki iroun Tatan te Riaboro. Ma ti ataia bwa a a kakoroaki bukin taeka aikai ngkai ni kaineti ma te onimaki. Ngkai ana toro Iehova ngaira, ti a maeka n te aba ni kaikonaki, ae arora ae ti a beku iai ma ni karikiuaa ao ni kabotoa maiura i aon ana mwakuri ae tabu. E tabe n riiriki teutana imwin teutana te aba ni kaikonaki aei bwa te bwaretaiti. Ma tera aron te tai ae imwaira?

36, 37. Baikara berita aika a na kakororaoaki n te Bwaretaiti ae nang roko?

³⁶ Imwin te buaka ae kakannato ae Aremaketon, ao e nang karababaanako ana mwakuri Iesu ni kaineti ma kaokani bwaai, n ikotaki naba ma te aonnaba aei. N ana tai ni kairiri n te Tautaeka ae Maanna Tenga te Ririki, ao e nang kairiia aomata bwa a na bita te buraneti aei ni kabutaa bwa te onnaroka ae Eten ae te bwaretaiti, n aron ana moani kantaninga Iehova! (Ruka 23:43) Ao a nangi bane ni katiteuanaaki aomata nako ni mwengaia ae te aonnaba. E nang akea iai te kabuanibwai ao te bae kakamaaku ni kabutaa. Iangoa te tai are e nang kakororaoaki naba iai te berita aei: “N na karaoa au berita n raoi ma ngaiia, ao N na kamaunaia maan ni kaakang aika tiritiri man te aba, bwa a aonga ni maeka ma te mweraoi n te rereua ao ni matu n taiani buakonikai.”​—Etek. 34:25.

 ³⁷ Ko kona ni kataamneia? Ko nang rokoroko n taabo nako n te aonnaba ae bubura aei n akea te maaku. Ai akea te man ae ko na ruanikai irouna. Ai akea te kangaanga ae e na manga urua raum. Ko nang kona n rianna n tii ngkoe n te buakonikai ae bubura, n nora tamaroana ma kantarana, ao ko nang kona ni matu iai n akea te kangaanga, ao n uti ma te ang ae booureirei ao n aki ruanikai!

38. Tera am namakin n norakin te berita are koreaki n Etekiera 28:26 bwa e a kakororaoaki?

³⁸ Ti nang nora naba kakororaoan te berita aei: “A na maeka [n te aba] ma te mweraoi ao a na katei auti ma n uniki kureebe ni nne ni kureebe, ao a na maeka ma te mweraoi ngkana I karokoa te motikitaeka i aoia te koraki nako ake a otabwaninia ake a bwainingareiia, ao a na ataia bwa bon Iehova ngai ae Atuaia.” (Etek. 28:26) Imwini kamaunaaia taani kairiribai nakon Iehova, ti nang kimwareirei n te rau ao n te mweraoi ni katobibia te aonnaba. Irarikin tararuaan te aonnaba, ti nang kona naba n tabeakinira ma ara koraki aika tangiraki, ti na katei auti aika kamwengaraoi bwa ti na maeka iai ao n uniki kureebe ma n ribanai.

39. E aera ngkai ko koaua raoi bwa a na boni koro bukin taetae ni burabeti ake e korei Etekiera ibukin te Bwaretaiti?

³⁹ Iroum bon tii karioiango berita aikai? Uringnga bwa tera ae ko a tia n noria n taini “manga kaokani bwaai ni kabane.” N aki ongea ana kakaaitara Tatan ae moan te korakora, ma e a tia Iesu n anganaki te kariaia bwa e na kaoka te taromauri ae itiaki n te waaki ae moan te buakaka aei. Ai korakorara te bwai ni kakoaua aei ae kaotia bwa a na boni bane ni koro bukin ana berita te Atua ake e taekin rinanon Etekiera!