1-3. (a) Tera arora ae riai nakon te koaua man te Baibara? Kabwarabwaraa. (Nori taamnei ni moan te kaongora aei.) (b) Baikara titiraki aika ti na rinanoi n te kaongora aei?

NI BOONG aikai, e a taabangaki kaokakin te bwai ae e a tia ni kabooaki. E oti n te katautau bwa n aaba tabeua, e kaania 9 te katebubua taani boobwai ake a a manga kaoki baika kabooi. E kona n raka i aon 30 te katebubua mwaitini bwaai aika otanaki n te intanete ake a a manga kaokaki. Tao a noria taani boobwai bwa e aki roko n are a kantaningaia, a uruaki, ke e aki boraoi ma ae a tangiria. Ngaia are a a baireia bwa a na kaibibitia ke e na kaokaki aia mwane.

² Ti aki riai ni karaoa anne nakon te koaua man te Baibara. Imwini ‘kabooan’ ke reken te koaua iroura ti na aki kani “kaboonakoa,” ke ni kitanna. (Wareka Taeka N Rabakau 23:23; 1Tim. 2:4) Ti maroroakinna n te kaongora are imwain aei bwa e reke te koaua iroura imwini kabanean ara tai ae bati n reiakinna. Irarikin anne, ngkana ti na kabooa te koaua, ti bae ni kitana ara mwakuri ae bubura iai boora, ti karaoi bitaki n reitakira ma tabemwaang, n ara iango ao n aroarora, ke ti kitani katei ao mwakuri aika aki boraoi ma te Baibara. Ma e ngae n anne, e uarereke te  bwai ae ti kabwakaa bwa boon te koaua ni kabotauaki ma kakabwaia aika ti a tia ni karekei.

³ Ngkana ti iangoa ana koaua te Baibara, titeboo ara iango ma te mwaane are e kabwarabwaraa taekana Iesu n te kaikonaki. E kaota Iesu kakawakin te koaua ae taekan Ana Tautaeka n Uea te Atua nakoia naake a kunea, ngke e karakina te tia iokinibwai ae mwamwananga ni kakaaei moomin te bwaeao aika raraoi ao e kunea teuana. E rangi ni kakawaki moomin te bwaeao anne ngaia are e a “waekoa ni kaboonakoi ana bwai” ni kabane bwa e aonga ni kabooa. (Mat. 13:​45, 46) N aron naba anne, e rangi ni kakawaki te koaua ibukin Ana Tautaeka n Uea te Aua ae ti kunea ao koaua aika kakawaki ake tabeua riki man te Baibara, ngaia are ti waekoa ni kakeaira n taon nanora ibukini karekeana. Ngkana e rangi ni kakawaki iroura te koaua, ti na bon ‘aki kaboonakoa.” Ma e kananokawaki bwa e a aki kakawaki irouia ana aomata te Atua tabeman te koaua are a karekea, ao a a kaboonakoa. Ti bia aki karaoa anne! Ti kaotia bwa e kakawaki iroura te koaua ngkana ti aki kaboonakoa, ma ti mutiakina ana kaungaunga te Baibara ae ti na “teimatoa n nakonako i nanon te koaua.” (Wareka 3 Ioane 2-4.) Nanon anne bwa ti na moanibwaia te koaua ao ni kaotiotia ni maiura. Ti na rinanoi titiraki aikai: E aera bwa a “kaboonakoa” te koaua tabeman ao n te aro raa? Ti na kangaa n rarawa ni karaoa te kairua anne? Ti na kangaa ni kamatoai nanora bwa ti na “nakonako i nanon te koaua”?

4. E aera ngke a “kaboonakoa” te koaua tabeman n ana tai Iesu?

⁴ N ana tai Iesu, a aki teimatoa n nakonako n te koaua naake a moani butimwaea te koaua. N te katoto, imwini kaamwarakeaia aomata aika bati n te kakai iroun Iesu, a a ririmwina nakon iteran te Nama ae Kariraia. E taekina nakoia te bwai teuana Iesu are a a un iai ngke e kangai: “Ngkana kam aki kana irikon Natin te aomata ao n nima raraana, ao akea te maiu i nanomi.” A aki butiia Iesu bwa e na kabwarabwaraa te baere e nanonna, ma a a bon un naba ao a taku: “E rangi ni kamatauninga te taetaenikawai aei, ai antai ae e nang kan ongora iai?” Ao “a bati taan rimwina ake a a kitanna ni manga okiri aroia rimoa ao a aikoa manga iriria.”​—Ioa. 6:​53-66.

5, 6. (a) E aera bwa a kitana te koaua tabeman n taai aika tibwa nako? (b) E aera bwa e kona temanna ni betinako man te koaua teutana imwin teutana?

⁵ E kananokawaki bwa a a tia tabeman ni boong aikai ni kitana te koaua. Tabeman a aki butimwaea te oota ae boou ni kibun te Baibara teuana ke a un n te baere e taekinna ke e karaoia te tari te mwaane ae iai mwiokoana. Ake tabeman a un ngke a anganaki te reirei ni kaetieti man te Baibara, ke a kitana te koaua bwa a un iroun te tari temanna. Ma tabeman a irania taan tannako man te koaua ao taani kakaaitaraira ake a kabuakakai ara koaua. Aikai bukina tabeua ae tabeman a a ‘kitana’ iai Iehova ao te ekaretia. (Ebera 3:​12-14) Ai raoiroira riki ngke a kateimatoa aia onimaki ao ni kakoauaa Iesu n aron te abotoro Betero! Ngke e titirakinia abotoro Iesu bwa a kan nako naba ao Betero e waekoa ni kaeka ni kangai: “Te Uea, ti na nakon antai? A mena iroum taeka aika kairiri nakon te maiu are aki toki.”​—Ioa. 6:​67-69.

⁶ A a tia tabeman ni kitana te koaua teutana imwin teutana n akea ataakina irouia. Te aomata ae kitana te koaua teutana imwin teutana ai aron te booti ae beibetinako teutana imwin teutana mai mataniwin  te bike. E kabwarabwaraaki n te Baibara te bitaki anne bwa te “betinako.” (Ebera 2:1) N angiin te tai, te aomata ae beibetinako man te koaua bon tiaki nanona bwa e na karaoa anne. Ma e kariaia ana iraorao ma Iehova bwa e na rikirake ni mamaara ao imwin tabeua te tai e a bua. Ti na kangaa n taraia raoi bwa e na aki riki aei nakoira?

7. Tera ae e na buokira bwa ti na rarawa ni kaboonakoa te koaua?

⁷ Ngkana ti na nakonako n te koaua, ti riai ni butimwaei ao n ongeaba n ana taeka ni kabane Iehova. Ti riai ni moanibwaia te koaua ni maiura ao ni maiuakin ana boto n reirei te Baibara. E taku te Uea ae Tawita ngke e tataro nakon Iehova: “N na nakonako n am koaua.” (TaiAre. 86:11) E matoa raoi nanon Tawita bwa e na karaoa anne. Ti riai naba ni kamatoai nanora bwa ti na teimatoa n nakonako n ana koaua te Atua. Ma ngkana ti aki, ti kona ni manga uringaaba ni baike ti kabooa iai te koaua ao tao ni kaririaki bwa ti na manga tangiri. Ma ti riai n taua raoi te koaua ni kabane. Ti ataia bwa ti aki kona n rinei koaua aika ti na butimwaei ao aika ti na kakeai bongaia. Ni koauana, ti riai n nakonako “n te koaua” ni kabane. (Ioa. 16:13) Ti na rinanoi baika nimaua ake ti kona ni kabooa iai te koaua. Ni karaoan aei, e na kamatoaaki iai nanora bwa ti na aki kaririaki ni manga tangiri bwaai tabeua mani baike ti a tia ni kabooa iai.​—Mat. 6:19.

8. E na kangaa ni betinako man te koaua te Kristian ae aki kamanena ana tai ma te wanawana? Taekina te katoto.

⁸ Te tai. Ngkana ti na aki betinako man te koaua, ti riai ni kamanenai raoi ara tai ma te wanawana. Ngkana ti aki taratara raoi, ti a kona ni kabanea te tai ae bati n te kaakibotu, baika mamate nanora iai, ao te mamataku n te intanete ke te terewitin. E ngae ngke a aki bure baikai, ma a kona n anaa ara tai are ti kakamanena ibukin ara ukeuke n reirei i bon iroura ao bwaai riki tabeua aika irekereke ma ara onimaki. Iangoa te baere riki nakon te tari te aine temanna ae Emma. * E rangi n tatangiri taian aoti neiei mangke e uarereke. Ngkana iai mwaawan ana tai, e toka i aon te aoti ao e nakon taabo tabeua. Imwin tabeua te tai, e a raraoma n ana tai ae e kamanena ibukin aroarona aei. E karaoi bitaki ao n tokina e a rabakau arona ni kamanena ana tai ibukin ana kaakibotu. E kaungaaki naba neiei n rongorongon Cory Wells, ae te tia kamataku i aon te aoti rimoa. * E a kukurei ngkai Emma bwa e a kabanea riki ana tai ni bwaai n taamnei, ao e a bati riki ana tai ma kaain ana utu n te onimaki ao raoraona. E namakinna bwa e a kaaniaki riki ma Iehova ao e rau nanona n ataakin ae e kamanena ana tai ma te wanawana.

9. E na kangaa ukeran te kaubwai ni kairiia tabemwaang bwa a na mwinibwaia aia beku ibukin Iehova?

⁹ Te Kaubwai. Ngkana ti kan teimatoa n nakonako n te koaua, ti na aki iangoia bwa e rangi ni kakawaki te kaubwai. Ngke ti reiakina te koaua, ti a ataia ae e kakawaki riki te beku ibukin Iehova nakoni bwaikoraki. Ti kukurei n taon nanora ni kakeaa tangiran te kaubwai bwa ti aonga n nakonako n te koaua. Ma imwin te tai ae maan, ti a kona n noriia tabemwaang ni kabooi karaobwai aika boou ke ni karekei bwaai riki tabeua. Ti a kona n iangoia bwa e a bua kakabwaiaara, ao a aikoa rau nanora ni baika iroura ao ti a moanna ni kaatuua iangoan te kaubwai nakon ara beku ibukin Iehova. Ti kauringaki n anne rongorongon Tema. E kairaki n tangiran  “te waaki ae ngkai i aon te aba” bwa e na kitana te mwioko are e karaoia ma te abotoro Bauro. (2Tim. 4:10) E aera Tema ngke e kitana Bauro? Tao e tangira riki bwaikorakin te maiu nakon ana beku ibukin te Atua, ke e a aikoa kan taona nanona nakoni bwaai tabeua bwa e aonga n teimatoa ni beku ma Bauro. Ti na bon aki kani manga kauekei tangirani bwaikoraki ao ni kariaia tangirani bwaai n anainano akanne bwa a na karibwaa tangiran te koaua.

10. Tera te kariri ae ti riai n rarawa nako iai bwa ti aonga n teimatoa n nakonako n te koaua?

¹⁰ Te iraorao. Ngkana ti na teimatoa n nakonako n te koaua, ti aki riai ni kariaia bwa ti na kaririaki irouia tabemwaang. Ngkana ti a moana nakonakora n te koaua, e na rotaki ara iraorao ma naake tiaki taani Kakoaua ao kaain ara utu. Tabeman a karinei ara koaua, ma ake tabeman a kakaaitaraira. (1Bet. 4:4) E ngae ngke ti kakorakoraira ni kateimatoa ara iraorao ae kaan ma kaain ara utu ao n akoiia, ma ti riai n taratara raoi bwa ti na aki kakeaa bongan te koaua ibukini kakukureiaia. Ti na teimatoa ni kekeiaki ni karaoa ae raoiroi nakoia kaain ara utu. Ni kaineti ma te kauring ae mataata n 1 I-Korinto 15:​33, ti na boni karekeia bwa raoraora ni kaan naake a tangira Iehova.

11. Ti na kangaa n rarawa nakon iango ao aroaro ake e ribai te Atua?

¹¹ Iango ao aroaro ake e ribai te Atua. A riai n itiaki aomata nako aika nakonako n te koaua. (Ita. 35:8; wareka 1 Betero 1:​14-16.) Ni moan reken te koaua iroura, ti bane ni karaoi bitaki ni maiura bwa ti aonga ni kakairi n ana kaetieti aika raraoi te Baibara. Tabeman a riai ni karaoi bitaki aika bubura. N aki ongei baika riki nakoira, ma ti riai n aki kaboonakoa arora ae itiaki ibukin aroaron te aonnaba aei ae buakaka. Ti na kangaa n rarawa ni kairaraangaki n te aroaro ae kamwara? Iangoa te boo ae rangi ni kakawaki are e kabwakaa Iehova bwa ti aonga n itiaki, ae raraan Natina ae kakawaki ae Iesu Kristo. (1Bet. 1:​18, 19) Ngkana ti kani kateimatoa itiakira i matan Iehova, ti riai n teimatoa n ururinga kakawakin ana karea ni kaboomwi Iesu n ara iango ao i nanora.

12, 13. (a) E aera bwa ti riai n iaiangoi boong ni motirawa n aron iangoaia iroun Iehova? (b) Tera ae ti na rinanona imwina?

¹² Katei ao mwakuri aika aki boraoi ma te Baibara. A kona ni kataia ni kairira bwa ti na raonia n aia bukamaru kaain ara utu, raora ni mwakuri, ao raora n reirei. Tera ae kona ni buokira bwa ti na rarawa n uataboi katei ao boong ni motirawa ake e aki kukurei iai Iehova? Ti riai n ota raoi n ana iango Iehova ni kaineti ma katei akanne. Ti kona ni karaoa ara kakaae n ara boki ao ni kakauringnga bwa tera aroni moan rikin bong akanne. Ngkana ti ururinga ana reirei te Baibara bwa e aera ngkai ti na aki bukamarui boong ni motirawa akanne, ti a kakoauaa iai bwa ti teimatoa n nakonako n te aro ae “e kukurei iai te Uea.” (IEbe. 5:10) Ti na kamanoaki mani “maakakia aomata” ngkana ti onimakina Iehova ao ana Taeka.​—TaeRab. 29:25.

¹³ Ti kantaningaia bwa ti na teimatoa n nakonako n te koaua n aki toki. Tera ae e na buokira ni kamatoai nanora bwa ti na karaoa anne? Ti na rinanoi aanga aika tenua.

14. (a) E na kangaa te teimatoa n ukeuke n reirei n te Baibara ni kamatoai nanora bwa ti na aki kaboonakoa te koaua? (b) E aera bwa e kakawaki te wanawana, te reirei ni kaetieti, ao te ataibwai?

¹⁴ Te moan, teimatoa n ukeuke n reirei i aoni koaua aika kakawaki n Ana Taeka te Atua ao kananoa am iango iai. Eng, kabooa te koaua n arom ni kaokoroa te tai  ibukini kanuaakim n taiani koaua aika kakawaki man te Baibara. Ane e na korakora iai tangiran te koaua iroum ao ko na aki kaboonakoa. Irarikini kabooan te koaua, e tuangira Taeka N Rabakau 23:23 bwa ti riai ni kabooa “te wanawana naba ma te reirei ni kaetieti ao te ataibwai.” E aki tau tii ataakin te koaua, ma ti riai ni maiuakinna naba. Ngkana e reke iroura te ataibwai, ti a ikotii iai ara atatai aika boou ma ake mai imwaina. Ti kairaki n te wanawana bwa ti na maiuakini baika ti atai. N tabetai, ti anganaki te reirei ni kaetieti rinanon te koaua ni kaineti ma itera ake ti riai ni karaoi iai bitaki. Ti bia butimwaea te kairiri anne n taai nako bwa e kakawaki riki nakon te tirewa.​—TaeRab. 8:10.

15. Ti na kangaa ni kamanoaki n te kabaea n nuka ae te koaua?

¹⁵ Te kauoua, kamatoaa nanom bwa ko na maiuakina te koaua ni katoabong. Kabaea nukam n te koaua. (IEbe. 6:14) N taai ake a karakinaki n te Baibara, te kabaea n nuka e kakorakoraa te tautia ao e kamanoa nukana n tain te buaka. Ma e riai ni koo raoi ngkana e na kamanoaki iai. E na aki manena ngkana e matabwara. Ti na kangaa ni kamanoaki ni kabaean nukara ae te koaua? Ngkana ti teimatoa ni kakooa raoi i aora te koaua n aron te kabaea n nuka, e na boni kamanoira man iango aika bubuaka ao e na buokira bwa ti na karaoi motinnano aika manena. Ngkana ti kaririaki ke ni kataaki, a na kamatoaaki nanora n ana koaua te Baibara bwa ti na karaoa ae eti. E aki kona n nako ni buaka te tautia n akea kabaean nukana, ao ai arora naba bwa ti riai n iangoia bwa e na aki matabwara ke ni bwaranako kabaean nukara ae te koaua. Ti riai ni karaoa ara kabanea ni konaa bwa e na teimatoa ni koo man arora ni kaboraoa maiura ma te koaua. Teuana riki manenan ana kabaea n nuka te tautia bwa e kona n tine iai ana kabaang. E irekereke anne ma te anga riki teuana ibukini kamatoaan nanora bwa ti na nakonako n te koaua.

16. E na kangaa ni kamatoaaki nanora bwa ti na nakonako n te koaua man reiakinaia aomata te koaua?

¹⁶ Te katenua, reireinia aomata te koaua man te Baibara n aron am kabanea ni konaa. Ni karaoan aei, ko a teimatoa iai n taua ni kamatoaa te kabaang ae “ana taeka te Atua.” (IEbe. 6:17) Ti bane ni kona ni katamaroai riki rabakaura ngkai taan angareirei ngaira aika ti “kabwarabwaraa taekan te koaua n te aro ae eti.” (2Tim. 2:15) Ngkana ti kamanena te Baibara n reireinia iai tabemwaang bwa a na kabooa te koaua ao n ribai reirei aika kewe, ti a karina iai ana taeka te Atua n ara iango ao i nanora. Ao a kamatoaaki iai nanora bwa ti na teimatoa n nakonako n te koaua.

17. E aera ngkai e kakawaki iroum te koaua?

¹⁷ Te koaua bon te bwaintangira ae kakawaki mairoun Iehova. Ti kona ni karekea iai ara bwai ae kakawaki ae ara iraorao ae kaan ma Tamara are i karawa. E a tia n reireinira Iehova baika bati, ma e tuai toki ikanne! E a tia naba ni beritana te maiu n aki toki bwa irian te koaua are ti a tia ni kabooa. Ngaia are kawakina raoi te koaua n aroni moomin te bwaeao. Teimatoa ni “kabooa te koaua ao tai kaboonakoa.” Ao n aron Tawita, ane ko na kakororaoa nakon Iehova te berita aei: “N na nakonako n am koaua.”​—TaiAre. 86:11.