Aron Reken te Inaomata ni Koaua
“Ngkana e kainaomataingkami te Nati, ao ane kam na bon inaomata raoi.”—IOA. 8:36.
1, 2. (a) Tera ae a kakorakoraia ni karaoia aomata ibukini karekean inaomataia? (b) Tera mwina?
NI BOONG aikai, e rangi ni bati te ngurengure ibukini kaboraoakia aomata, ao te inaomata. A tangiria aomata n aaba aika bati bwa a na kainaomataaki man te karawawataaki, te kairiribai, ao te maiu ni kainnano. Ake tabeman a tangiria bwa a na inaomata n taekini baike a kan taekin, n rinei baike a kan rinei, ao n rinea aroni maiuia ae a tangiria. E taraa n ae e korakora tangiran te kan inaomata irouia aomata n taabo nako.
2 Bon te kangaanga karekeani baika tangiraki aikai. N aia itera aomata ao te tautaeka, a bati aika baireia bwa a na taowae, a na mwaati ni kaotinano, ao a na kaitaraa ke ni kabwakaa te tautaeka. Ma te koaua bwa a karekei iai baika a tangiri? A aki. N angiin te tai, a a karawawataaki riki ao ni mate naba iai. E kakoauaaki mani baikai ni kabane ana taeka te Uea ae Toromon i aani kairana n te taamnei ae kangai: “A tautaeka . . . aomata i aoia aomata, ni karekea rawawataia.”—TeMin. 8:9.
3. Tera ae ti kona ni karaoia bwa ti aonga ni karekea te kukurei ni koaua ao te raunnano?
3 E kamataataa te tia rimwini Kristo ae Iakobo aroni karekean te kukurei ni koaua ao te raunnano. E taku: “Ane e tirotiroa te tua are kororaoi are karekea te inaomata ao n teimatoa iai, . . . e na kukurei n te bwai ae e karaoia.” (Iak. 1:25) Iehova are anga te tua ane kororaoi anne, e bon atai raoi baika a kainnanoia aomata bwa a aonga ni karekea te kukurei ao te raunnano ni koaua. E angania te moan taanga bwaai ni kabane ake a kainnanoi bwa a aonga ni karekea te kukurei ao te inaomata ni koaua.
TE TAI ARE A INAOMATA NI KOAUA IAI AOMATA
4. Tera te inaomata are reke iroun Atam ma Ewa? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)
4 Ngkana ti wareki moani mwakoroni Karikani Bwaai ake uoua, ti na kai ota iai bwa iai iroun Atam ma Ewa te inaomata ae a rangi ni kani karekea aomata ni boong aikai. Akea iai te maiu ni kainnano, te maaku, ao te karawawataaki. Bon akea tabeaiangaia te moan taanga ni maiuia ni kaineti ma te amwarake, te mwakuri, te aoraki, ao te mate. (KBwaai 1:27-29; 2:8, 9, 15) E nanonaki n aei bwa akea tian inaomataia Atam ma Ewa? Ti na noria.
5. N aki ongeia bwa tera aia iango aomata aika bati, tera ae kainnanoaki bwa a aonga n inaomata aomata?
5 A bati aomata ni boong aikai aika iangoia bwa nanon te inaomata raoi, a riai ni kona ni karaoi bwaai ni kabane ake a kani karaoi n aki ongei baika a na riki imwia. E kabwarabwaraaki n te World Book Encyclopedia nanon te taeka ae inaomata bwa “te konabwai ni karaoi motinnano ao kakoroani bukia.” Ma e taekinaki naba iai bwa a inaomata aomata ngkana te tautaeka e katei tuua aika eti, a riai, ao a manena. E nanonaki n aei bwa e riai tiatianakini bwaai tabeua bwa a aonga ni kakabwaiaaki aomata ni kabane n te inaomata are a anganaki. Ma antai ngkanne ae iai riaina ni baireia bwa tera tian te inaomata ae eti, ae riai, ao ae manena?
6. (a) E aera bwa bon tii Iehova ae iai irouna te inaomata ni koaua ae akea tiana? (b) Tera te aeka n inaomata ae kona n reke irouia aomata, ao bukin tera?
6 E kakawaki bwa ti na ururinga ae Iehova ae te Atua bon tii ngaia ae iai irouna te inaomata ni koaua ae akea tiana. Bukin tera? Ibukina bwa boni ngaia ae karikii bwaai ni kabane ao te tia Tautaeka ae moan te mwaaka n te iuniweeti. (1Tim. 1:17; TeKao. 4:11) Kauringi ana taeka aika anainano te Uea ae Tawita ngke e kabwarabwaraa nakoan Iehova ae rietata ao n onoti nakoina. (Wareka 1 Rongorongo 29:11, 12.) Ni kaitaraan anne, iai tian inaomataia baika maiu ni kabane i karawa ao i aon te aba. A riai n ataia bwa bon tii Iehova ae te Atua ae iai mwaakana ni baireia bwa tera tian inaomataia aomata ae eti, ae riai, ao ae manena. Bon anne te bwai are e karaoia Iehova ae te Atua ngke e moani karikiia aomata.
7. Taekini baika ti karikaki ma ngaai aika karekea kukureira.
7 E ngae ngke a inaomata n te moantai Atam ma Ewa n aaro aika bati, ma bon iai naba tian inaomataia. Tabeua mai iai a boni karikaki ma ngaia ma bon iai naba tiaia. N te katoto, a ataia ara moani karo bwa ngkana a na teimatoa ni maiu, a riai n ikeike, n amwarake, ni matu, ao a a bati riki. A namakinna bwa a tauaki inaomataia ngkai a kakaraoi baikai? A bon aki, ibukina bwa e taraia raoi Iehova bwa kakaraoani baikai irouia n akea ataakina, a kona ni kukurei ao n rau nanoia iai. (TaiAre. 104:14, 15; TeMin. 3:12, 13) Antai ae e na aki kukurei n ikeikena te ang ae boou, ni kana te amwarake ae e tatangiria, ke n uti imwini matuna raoi n te tairiki? Ti karaoi baikai n akea namakinan ae a tauaki inaomatara iai ke ti karawawataaki iai. A boni bae n namakina naba aei Atam ma Ewa.
8. Tera te tua ae okoro are e anga te Atua nakoia ara moani karo, ao bukin tera?
8 E anga Iehova te tua ae okoro nakon Atam ma Ewa bwa a na kaona te aonnaba ao n tararuaia raoi. (KBwaai 1:28) E anaaki inaomataia n te tua aei? E bon aki! A anganaki te tua aei bwa a aonga ni kakoroa bukin ana kantaninga te tia Karikiriki are e na riki te aonnaba bwa te bwaretaiti ni kabutaa, ae mwengaia aomata aika kororaoi n aki toki. (Ita. 45:18) Ni boong aikai, a aki karitei aomata nakon Iehova ngkana a motinnanoia bwa a na aki iein, ke a na iein ma a na aki kariki. Ma e ngae n anne, a boni mare naba aomata ao ni karikiia natiia n aki ongei kangaanga aika kona n riki man aia motinnano aei. (1Kor. 7:36-38) Bukin tera? Ibukina bwa a iangoia bwa e reke iai kukureia ao raun nanoia. (TaiAre. 127:3) Ngke arona bwa a ongeaba Atam ma Ewa iroun Iehova, a na boni kukurei n tekatekaia n taanga n aki toki.
ARONI BUAN TE INAOMATA NI KOAUA
9. E aera bwa ana tua te Atua ni Karikani Bwaai 2:17 e bon eti, e riai, ao e manena?
9 E anga Iehova nakoia Atam ma Ewa te tua riki teuana ae irianaki n te tuuaa ae mataata ngkana a urua, ae kangai: “Ko na tai amwarake man te kai n ataa te raoiroi ao te buakaka, bwa n te bong are ko amwarake mai iai ao ko na boni mate.” (KBwaai 2:17) E koaua bwa te tua aei e aki eti, e aki riai, ao e aki manena? E anaaki iai inaomataia Atam ma Ewa? E bon aki. Ni koauana, a bati taan rabakau i aon te Baibara aika taekinna bwa e eti ao e riai te tua anne. N te katoto, e taku temanna i buakoia taan rabakau akanne: “E kaotaki n ana tua te Atua ni [Karikani Bwaai 2:16, 17] bwa bon tii te Atua ae ataa te bwai ae raoiroi . . . ibukia aomata ao tii te Atua ae ataa te bwai ae aki raoiroi . . . ibukia. Ngkana a na karekea te ‘bwai ae raoiroi’ aomata, a riai n onimakina te Atua ao n ongeaba irouna. Ngkana a aki ongeaba, a na katukaki bwa a na iangoia i bon ibukia bwa tera ae raoiroi . . . ao tera ae aki raoiroi.” Anne te bwai ae a aki kona ni karaoia aomata i bon irouia.
E karekea te kabuanibwai aia rinerine Atam ma Ewa! (Nori barakirabe 9-12)
10. E aera ngkai e kaokoro te inaomata n rinea ae ti na karaoia, ma te inaomata ni baireia bwa tera ae raoiroi ao ae buakaka?
10 Ngkana a wareka aomata ana tua Iehova are e angan Atam, a bati ni boong aikai aika taekinna bwa e aki anganaki Atam inaomatana ni karaoa ae e tangiria. N taekinan anne, a aki ataia ae te inaomata ni karaoa ae a tangiria ke riaia ni bairea ae a riai ni karaoia, e boni kaokoro ma bairean te bwai ae raoiroi ao te bwai ae buakaka. Iai inaomataia Atam ma Ewa n rineia bwa a na ongeaba iroun te Atua ke a na aki. Ma e ngae n anne, tii Iehova ae iai riaina ae kororaoi ni baireia bwa tera te bwai ae raoiroi ao ae buakaka, n aron ae kaikonakaki n “te kai n ataa te raoiroi ma te buakaka” n te onnaroka are i Eten. (KBwaai 2:9) Ti riai ni kakoauaa ae ti aki ataia n taai nako bwa tera mwin ara rinerine, ao ti aki kona ni koaua raoi naba bwa a na nakoraoi n taai nako mwia ke ana aki. Anne bukina ngkai ti noriia aomata n angiin te tai ni karaoi aia motinnano ke aia babaire ma kantaningaani mwina ae raoiroi, ma ni koauana a karekea te rawawata, te kabuanibwai, ke te kangaanga ae kakaiaki. (TaeRab. 14:12) Eng, iai tian aia konabwai aomata. Ngke e anga Iehova ana tua nakoia Atam ma Ewa, e bon reireinia iai ma te tangira aroia ni kamanena inaomataia ni koaua. Tera are a baireia te moan taanga bwa a na karaoia?
11, 12. E aera ngkai e karekea te kabuanibwai aia rinerine Atam ma Ewa? Kabwarabwaraa.
11 N aron ae ti ataia, a rineia ara moani karo bwa a na aki ongeaba. Ana berita ae anainano Tatan ae, “a na kaureaki matami ao kam na riki bwa ai aron te Atua n ataa te raoiroi ao te buakaka,” e noraki bwa e bwaka nanon Ewa iai. (KBwaai 3:5) E karekea te inaomata ae raka riki aia rinerine Atam ma Ewa n aron are e taekinna Tatan? E kananokawaki bwa e bon aki. E aki reke te bwai are e taekinna Tatan bwa e na reke irouia. Ni koauana, a a waekoa n ataia bwa e karika te kabuanibwai aia aki ongeaba nakon ana kairiri Iehova ao karaoan oin nanoia. (KBwaai 3:16-19) Bukin tera? Ibukina bwa e bon aki anga Iehova nakoia aomata te inaomata ni baireia bwa tera te bwai ae raoiroi ao ae buakaka.—Wareka Taeka N Rabakau 20:24 ao te kabwarabwara mai nano; Ieremia 10:23.
12 E kona ni kabotauaki aei ma te bwairati n te wanikiba. Ngkana e na roko raoi n te tabo are e na nako iai n akea te kangaanga, n angiin te tai e riai n toua te kawai ni kiba ae katauaki. E kona te bwairati ni boong aikai ni kamanenai bwaai ni mwakuri ibukin te kibakiba ake i aon te wanikiba, ao n teimatoa n reitaki ma taani kairi kawaini wanikiba n ana tai ni kiba, bwa e aonga n roko n te tabo are e na nako iai. Ma ngkana e rineia bwa e na aki tabe ma te kairiri anne ao e kiba n te kawai riki teuana ae e tangiria, e na boni kurati. N aron te bwairati anne, a kani karaoi bwaai n oin nanoia Atam ma Ewa. A aki mutiakina ana kaetieti te Atua. Tera mwina? Titeboo aroia ma te bwairati ae kurati aei, ike a a karekea te bure ao te mate nakoia ao nakoia naba kanoaia. (IRom 5:12) Ibukina bwa a kataia ni bairei aroia i bon irouia, a a kabuaa te inaomata ni koaua are a anganaki.
ARON REKEN TE INAOMATA NI KOAUA
13, 14. Ti na kangaa ni karekea te inaomata ni koaua?
13 A bae n iangoia aomata bwa ngkana akea tian inaomataia, e na nakoraoi riki aroia, ma e koaua anne? E karokoi kakabwaia aika bati te inaomata ni koaua, ma tera aron te aonnaba ngkana akea tianakini bwaai iai bwa ai bon akea tuua? E taekinaki n The World Book Encyclopedia bwa e kangaanga te ota n tuua n taiani botaki aika baireaki raoi, ibukina bwa a riai ni kamanoa ao n tiatiana inaomataia aomata. E aki bebete aei n taai nako. Anne bukina ngkai ti nori tuua aika bati ao rooia aika bati ao taani moti aika kataia ni kabwarabwarai tuua ao ni kamanenai.
14 Ni kaitaraan anne, e katerea Iesu Kristo te anga ae bebete ibukini karekean te inaomata ni koaua. E taku: “Ngkana kam teimatoa n taua au taeka, ao bon taan rimwiu ngkami, ao ane kam na ataa te koaua, ao e na kainaomataingkami te koaua.” (Ioa. 8:31, 32) E irekereke ana taeka Iesu ibukini karekean te inaomata ni koaua ma bwaai aika uoua: Te moan, butimwaea te koaua are e reireinia iai aomata, ao te kauoua, riiki bwa te tia rimwina. Ni karaoan anne e na reke iai te inaomata ni koaua. Ma te inaomata man tera? E reitia Iesu ni kabwarabwaraa ni kangai: “Aomata nako ake a karaoa ae bure a bon toro iroun te bure. . . . Ngkana e kainaomataingkami te Nati, ao ane kam na bon inaomata raoi.”—Ioa. 8:34, 36.
15. E aera bwa te inaomata are e beritanna Iesu e na karekea nakoira te “inaomata raoi”?
15 E teretere bwa te inaomata are e beritanna Iesu nakoia taan rimwina e rangi n raoiroi riki nakon te inaomata man aia botaki aomata ke te tautaeka, ae a ingainga ni kani karekea angia aomata ni boong aikai. Ngke e kangai Iesu: “Ngkana e kainaomataingkami te Nati, ao ane kam na bon inaomata raoi,” e bon taekina te inaomata man te tautoronaki ae korakora ae a rinanona aomata, ae te “toro iroun te bure.” E kairira te bure bwa ti na karaoa ae buakaka ao e kona naba n tukira mani karaoan te bwai ae ti ataia ae eti, ke mani maiuakinan te bwai ae ti ataia bwa ti kona ni karaoia. Ibukin anne, ti a toro iroun te bure, ao e karekea te bwarannano, te maraki, te rawawata, ao tokina te mate. (IRom 6:23) E rinanoni kammarakin te tautoronaki n te bure te abotoro Bauro. (Wareka I-Rom 7:21-25.) Ti kona ni kantaningaa reken te inaomata ni koaua are irouia ngkoa ara moani karo, tii ngkana e a kamaunaaki raoi te bure.
16. Ti na kangaa n inaomata raoi?
16 Ana taeka Iesu ae “ngkana kam teimatoa n taua au taeka,” e kaotaki iai bwa iai bwaai tabeua aika ti riai ni karaoi ao aika ti aki riai ni karaoi, ngkana ti kani kainaomataaki irouna. Ngkai Kristian ngaira aika ti katabui maiura, ti kakeaira n taon nanora ao n rinea te maiu ae iai tiana bwa ana angareirei Iesu ibukia taan rimwina. (Mat. 16:24) N aron are e beritanna Iesu, ti na inaomata raoi ngkana ti karekei kakabwaia man ana karea ni kaboomwi.
17. (a) Ti na kangaa ni karekea te maiu ae kakukurei ao te raunnano ni koaua? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora ae imwina?
17 Ngkana ti ongeaba n ana reirei Iesu ngkai taan rimwina ngaira, e na rangi ni manena iai maiura ao ni kakukurei. Ngkana ti karaoi baikai, n tokina ti a kona ni kainaomataaki raoi man te toronaki n te bure ao te mate. (Wareka I-Rom 8:1, 2, 20, 21.) N te kaongora ae imwina, ti na rinanon arora ni kamanena ma te wanawana te inaomata ae iroura ngkai, bwa ti aonga ni kona n neboa Iehova, ae Atuan te inaomata ni koaua n aki toki.
