1. Tera ae ko reiakinna ibukin ara tia Karikiriki?

NGKANA ko kaikawaaki bwa temanna Ana Tia Kakoaua, ko bae n reiakina taekan Iehova mangke ko uarereke. Ko reiakinna ae bon te tia Karikiriki, a tamaroa aroarona, ao iai ana kantaninga ibukia te botannaomata.​—KBwaai 1:1; Mwa. 17:​24-27.

2. Tera aia iango tabeman ibukia naake a kakoauaa te tia Karikiriki?

² Ma a bati aika aki kakoauaa ae iai te Atua ke e karikii bwaai ni kabane te Atua. A kakoauaa ae manennanti n riki te maiu ao e moa man te bwai ae bingingi ae rikirake teutana imwin teutana ni karokoa ae e a riki bwa te bwai ae bati kanoana ae kangaanga te ota iai. Tabeman i buakoia nakanne bon aomata aika bubura aia reirei. A taekinna bwa e a tia te rabakau n aonnaba ni kaota kairuan te Baibara, ao onimakinan te tia Karikiriki bon ibukia aomata aika aki reirei, a ronnano, ke ni kai mwamwanaaki.

3. Bukin tera bwa e kakawaki karikirakean ara onimaki?

³ Ti na nanououa n onimakinan ae Iehova bon ara tia Karikiriki ae tatangira, n aia taeka aomata aika bubura aia reirei? E boboto anne i aoni bukina ngkai ti kakoauaa bwa bon te tia Karikiriki Iehova. Ti kakoauaa anne ibukina bwa ti tuangaki, ke ti bon nenera te bwai ni kakoaua iai? (1Kor. 3:​12-15) N aki ongeia bwa ai maanra ngaira n riki bwa Ana Tia Kakoaua Iehova, ma ti riai ni bane ni karikirakea ara onimaki. Ni karaoan anne, ti na bon aki mwamwanaaki “ni wanawanan aon te aba ao n te mwamwanaa te aba ae akea uaana” mairouia aomata aika kaitaraa Ana Taeka te Atua. (IKoro. 2:8; Ebera 11:6) Ibukini buokara, e na maroroakinaki n te kaongora aei (1) bukina ngkai a bati aika aki kakoauaa te tia Karikiriki, (2) arom ni kona ni karikirakea onimakin Iehova ae am tia Karikiriki, ao (3) arom ni kateimatoa korakoran am onimaki.

4. Ni kaineti ma Ebera 11:​1, e boboto i aon tera te onimaki ni koaua?

⁴ A iangoia tabeman bwa te onimaki e nanonaki iai kakoauaan te bwai teuana n akea te bwai ni kakoaua iai. Ma ni kaineti ma te Baibara, bon tiaki anne te onimaki ni koaua. (Wareka Ebera 11:1.) E taekinaki te onimaki n te Baibara bwa e boboto i aon te bwai ni kakoaua. Ngaia are e ngae ngke ti aki kona n nora Iehova, Iesu, ao te Tautaeka n Uea, ma bon iai te bwai ni kakoaua bwa bon iai. (Ebera 11:3) E taku temanna te tia rabakau ni bwain te aonnaba ae te tia Kakoaua: “Bon iai aan te bwai ae a kakoauaa Ana Tia Kakoaua Iehova, ao a aki katinanikui bwaai ni kakoaua aika irekereke ma te rabakau ni bwain te aonnaba.”

5. Bukin tera bwa a bati aomata aika aki kakoauaa ae e riki te maiu mairoun te tia Karikiriki?

⁵ Ti kona n titiraki ni kangai, ‘Ngkai iai bwaai ni kakoaua bwa bon iai te tia Karikiriki, e aera ngkai a boni bati naba aomata aika aki kakoauaa ae e riki te maiu mairoun te Atua?’ Tabeman a bon tuai man neneri bwaai ni kakoaua iai. E taku Robert ae ai Ana Tia Kakoaua Iehova ngkai: “Kioina ngke ti tuai man reiakina taekan te karikibwai n te reirei, I a iangoia bwa bon akea koauana. I teimatoa n au iango anne ni karokoa ae I a maroro ma Ana Tia Kakoaua Iehova ngke 20 tabun au ririki, ike I a nora bukina ae raoiroi n te Baibara bwa e bon riai kakoauaan ae e karikii bwaai ni kabane te Atua.” *​—Nora te bwaoki ae “ “Te Bubutii Nakoia Kaaro.”

6. Bukin tera ngkai a kakoauaa tabeman bwa akea te tia Karikiriki?

⁶ Tabeman a aki kakoauaa te tia Karikiriki,  ibukina bwa a taku bwa a tii kakoauaa te bwai ae a kona n noria. Ma ni koauana, a kakoauai baike a aki kona n nori n aron ana katikitiki te aonnaba, ibukina bwa iai te bwai ni kakoaua bwa bon iai. Te aeka n onimaki ae taekinaki n te Baibara, e irekereke ma kakoauaani “baika boni koaua aika aki noraki.” (Ebera 11:1) E kainnanoaki te tai ao te kakorakora ibukin ukerani bwaai ni kakoaua iroura, ao a bati aika aki tangira kabanean aia tai ni karaoa anne. Te aomata ae aki kan neneri bwaai ni kakoaua i bon irouna, e kona ni motikia bwa akea te Atua.

7. E koaua bwa a bane aomata aika bubura aia reirei n aki kakoauaa ae e karika te iuniweeti te Atua? Kabwarabwaraa.

⁷ Imwin nenerani bwaai ni kakoaua, a a kona tabeman taan rabakau ni bwain te aonnaba ni kakoauaa ae e karika te iuniweeti te Atua. * N  aron Robert are taekinaki mai mwaina, a kona n iangoia tabeman bwa bon akea te tia Karikiriki ibukina bwa e bon tuai man reiakinaki taekan te karikibwai n te reirei ae rietata. Ma e ngae n anne, a bati taan rabakau ni bwain te aonnaba aika kinaa ao n tangira Iehova. N aroia taan rabakau aikai, ti riai ni bane ni karikirakea onimakinan te Atua iroura, n aki ongea buburan ara reirei. Bon akea ae kona ni kona ni karaoa anne ibukira.

8-9. (a) Tera te titiraki ae ti na rinanona ngkai? (b) Ko na kangaa ni kakabwaiaaki n reiakinan te karikibwai?

⁸ Ko na kangaa ni karikirakea am onimaki ibukin te tia Karikiriki? Ti na rinanoi aanga aika aua.

⁹Reiakina te karikibwai. Ko kona ni karikirakea onimakinan te tia Karikiriki ngkana ko tarai raoi maan, aroka, ao itoi. (TaiAre. 19:1; Ita. 40:26) Kabatiaan am tai n reiakini baikanne, e na nene riki iroum kakoauaan ae Iehova bon te tia Karikiriki. A kakarinaki n ara boki kaongora aika kabwarabwarai baika kakaokoro ibukin te karikibwai. Tai katikui kaongora aikai e ngae ngkana e kangaanga otam iai. Karekea reireiam n aron ae ko konaa. Tai mwaninga ni mataku n taamnei aika tamaroa ibukin te karikibwai n ara atureti ae jw.org, aika otinako n ara bwabwaro n ririki aika nako.

10. Taekina te katoto ae kakoauaa nakoira bwa bon iai te tia Karikiriki. (I-Rom 1:20)

¹⁰ Ngkana ko reiakina te karikibwai, kaatuua am iango i aon reireiam aika kona n reke ibukin te tia Karikiriki. (Wareka I-Rom 1:20.) N te katoto, e kanakoa te kabuebue ao te oota taai ae kainnanoaki ibukin te maiu. Ma iai naba ootana ae karuanikai. Ngaira aomata ti kainnanoa kamanoara man ootana anne, ao ti boni kamanoaki! N te aro raa? Iai rabunan te aonnaba ae aranaki bwa te ozone layer ae katobibia te aonnaba ni kamanoa man te oota anne. Ngkana e rangi ni korakora ootan taai ane karuanikai anne, e a korakora riki naba rabunan te aonnaba anne. Ko aki kakoauaa ngkanne ae bon iai temanna ae karikibwai ao e rangi n tatangira ma ni wanawana te tia Karikiriki anne?

11. Ko na karekei ia rongorongo aika karikirakea onimakinan te karikibwai? (Nora te bwaoki ae ““ Bwaai Tabeua Aika Karikirakea te Onimaki.”)

¹¹ Ko kona ni karekei rongorongo aika karikirakea onimakinan te karikibwai ngkana ko nora te Watch Tower Publications Index, ao ngkana ko karaoa am kakaae n te jw.org. Ko kona ni moanna mani kaongora ao te taamnei ae bati kanoana ae “Was It Designed?” Bon taamnei aika kimototo ao a kaotaki iai rongorongo tabeua aika kamimi ibukia maan ao karikibwai riki ake tabeua. A kaotaki naba iai katoto ibukin aroia taan rabakau ni bwain te aonnaba ni kataia ni katotongi karikibwai akanne.

12. Baikara bwaai tabeua aika ti riai n iaiangoi ngkana ti ukeuke n reirei n te Baibara?

¹²Ukeuke n reirei n te Baibara. E bon aki kakoauaa te tia Karikiriki te tia rabakau ni bwain te aonnaba are taekinaki mai mwaina. Ma imwina riki, e a kakoauaa bwa bon iai te tia Karikiriki. E taku teuaei: “E aki tii boto au onimaki i aoni baike I reiakin n te rabakau n aonnaba. Ma e boto naba i aon arou n ukeuke n reirei n te Baibara.” Tao ko a kaman ataa kanoan te Baibara. Ma ibukini karikirakean onimakinan am tia Karikiriki, ko riai n teimatoa n ukeuke n reirei n Ana Taeka te Atua. (Iot. 1:8; TaiAre. 119:97) Iai n te Baibara kabwarabwaraan rongorongon rimoa aika eti raoi. Iaiangoi naba taetae ni burabeti ni kabane n te Baibara ake a a tia ni kakoroaki bukia, ao aron taetae ni burabeti aika kakaokoro ni boraoi. Karaoan anne, e kona ni kakorakoraa am onimaki bwa e  boni karikira te tia Karikiriki ae tatangira ma ni wanawana, ao e kaira naba korean te Baibara. *​—2Tim. 3:14; 2Bet. 1:21.

13. Tera te katoto teuana ibukin te wanawana ae reke man Ana Taeka te Atua?

¹³ Ngkana ko ukeuke n reirei n Ana Taeka te Atua, nora manenan te reirei ni kairiri are iai. N te katoto, e a kamani kauring te Baibara ibukin tangiran te mwane bwa e kaikoaki ao e karekei “maraki aika bati.” (1Tim. 6:​9, 10; TaeRab. 28:20; Mat. 6:24) E manena naba te kauring anne ni boong aikai? E taekinaki aei n te boki ae The Narcissism Epidemic: “N angiin te tai aomata aika tangiri bwaikorakin te maiu aei, a aki rangi ni kukurei ao a rawawata riki. Te koraki naba ake a tangira te mwane ae bati riki a bon nanokawaki ao a karekea te aoraki man te tabeaianga.” E aki ngkanne manena te kauring man te Baibara ae ti na rawa nakon tangiran te mwane! Ko kona n iangoi riki booto n reirei man te Baibara aika ko a tia ni buokaki iai? Ngkana ti iaiangoi raoiroin taeka n reirei man te Baibara, ti nang onimakina riki iai te wanawana are mairoun ara tia Karikiriki ae tatangira. (Iak. 1:5) Ibukin anne, e na kakukurei riki maiura.​—Ita. 48:​17, 18.

14. Tera ae e na kaotaki ibukin Iehova n am ukeuke n reirei n te Baibara?

¹⁴Ukeuke n reirei n te Baibara ma tiam ae kinaakin riki Iehova. (Ioa. 17:3) Ane ko na atai iai aroaron Iehova ake ko reiakin naba ngke ko reiakina te karikibwai. Reiakinan aroaron Iehova e kaotia raoi nakoira bwa bon iai ngaia. (TeOti. 34:​6, 7; TaiAre. 145:​8, 9) Ngkai ko a tabe ni kinaa riki Iehova, ko nang onimakinna riki, e na korakora tangirana, ao e na kaan riki am iraorao ma ngaia.

15. Ko na kangaa ni kakabwaiaaki man tibwaan am onimaki?

¹⁵Tibwaa am onimaki ibukin te Atua nakoia tabemwaang. E na kakorakoraa riki am onimaki karaoan anne. Ma tera arom ngkana ko uarongorongo nakon temanna ae nanououa bwa iai te Atua ke akea, ao ko a aki ataa arom ni kaeka? Kataia ni kakaaea kaekaan te titiraki man te Baibara n ara boki teuana, ao maroroakinna ma ngaia imwina. (1Bet. 3:15) Ko kona naba ni butiia te tia Kakoaua ae mwaatai bwa e na buokiko. E ngae ngke e butimwaea am kaeka man te Baibara te aomata anne ke e aki, ma ko boni kakabwaiaaki mani karaoan am kakaae. E na rikirake korakoran am onimaki. Ibukin anne, ko nang aki kakoauai aia taeka aika kewe aomata aika wanawana ao aika rabakau ake a taku bwa akea te tia Karikiriki.

16. Tera ae kona n riki ngkana ti aki teimatoa ni karikirakea ao ni kateimatoa ara onimaki?

¹⁶ N aki ongeia bwa ai maanra ngaira ni beku ibukin Iehova, ma ti riai n teimatoa ni karikirakea ao ni kateimatoa onimakinana iroura. Bukin tera? Ibukina bwa ngkana ti aki taratara raoi, e na kona ni mamaara ara onimaki. Uringnga are te onimaki e irekereke ma kakoauaani baika aki nonoraki. Ti kona ni kai mwaninga taekani baika ti aki nori. Ngaia are e taekina akean te onimaki Bauro bwa “te bure ae kai nimtira.” (Ebera 12:1) Ti na kangaa ngkanne n rarawa nakon te bwai ni kamwane anne?​—2Tet. 1:3.

17. Tera ae kona ni buokira ni kateimatoa ara onimaki?

¹⁷ Te moan, onnonia Iehova taamneina ae raoiroi ao karaoa anne ni katoatai. Bukin tera? Ibukina bwa te onimaki boni kanoan naba uaan te taamnei. (IKar. 5:​22, 23) Ti bon aki kona ni karikirakea ao ni kateimatoa onimakinan ara tia Karikiriki n akean ana ibuobuoki taamneina ae raoiroi. Ngkana ti teimatoa ni bubutiia Iehova  taamneina, e na bon anganira. (Ruka 11:13) Ti boni kona naba n tataro ni kangai: “Kakorakoraa riki ara onimaki.”​—Ruka 17:5.

18. Ni kaineti ma Taian Areru 1:​2, 3, tera te bwaintangira ae tamaroa ae ti karekea ngkai?

¹⁸ Irarikina, katoatai n ukeuke n reirei n Ana Taeka te Atua. (Wareka Taian Areru 1:​2, 3.) Ngke e oteaki te areru anne, tii tabeman I-Iteraera ae iai irouia katoton Ana Tua te Atua. Ma a kona ni karekei katoto akanne te uea ao ibonga, ao ni katoa itiua te ririki a karaoaki babaire ibukia “mwaane, aine, ataei,” ao aomata aika maeka n iruwa i Iteraera, bwa a na ongora ni warekan Ana Tua te Atua. (TuaKau. 31:​10-12) N ana bong Iesu, e tii kona n reke irouia tabeman katoton te Koroboki ae Tabu ao n taian tinakoka. Ma ni boong aikai, a a kona angia aomata ni wareka mwakoron ke Ana Taeka te Atua ae bwanin. Bon te bwaintangira ae tamaroa anne. Ti na kangaa ni kaotia bwa ti kakaitau iai?

19. Tera ae ti riai ni karaoia ibukini kakorakoraan ara onimaki?

¹⁹ Ti kona ni kaota ara kakaitau ngkai iai iroura Ana Taeka te Atua, mani wawarekana ni katoatai. Ti riai ni bairea ara tai ni wareka te Baibara ao n ukeuke n reirei iai, ao ti na aki tii karaoia n reken ara tai. Ngkana ti karaoa anne, ti a kona iai ni kateimatoa korakoran ara onimaki.

20. Tera ae ti riai ni motinnanoia bwa ti na karaoia?

²⁰ Ti kaokoro ma aomata “aika wanawana ao aika rabakau” n te aonnaba, bwa e boto ara onimaki i aon Ana Taeka te Atua. (Mat. 11:​25, 26) Imwin ara ukeuke n reirei n te boki ane tabu anne, ti a ataa ngkai bukin rikiraken te buakaka n te aonnaba, ao te bwai ae e na karaoia Iehova iai. Ngaia are ti bia motinnanoia bwa ti na kakorakoraa ara onimaki, ao ni buokiia ake ti kona ni buokiia bwa a na onimakina ara tia Karikiriki. (1Tim. 2:​3, 4) Ao ti ingainga ni kantaningaa te tai are a nang bane iai aomata aika maiu i aon te aba n atong taeka ake n Te Kaotioti 4:​11, ae kangai: “Ko riai n anganaki te neboaki . . . ngkoe ae Iehova ae Atuara, ibukina bwa ko karikii bwaai ni kabane.”