1, 2. E kangaa Tawita ni kaota kakaonimakina ni koaua nakon te Atua? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

A KARAURAU n rinnako Tawita ma Abitiai ngke e a nukanibong, i buakoia tautia aika 3,000 aika matu. A kunea te Uea are Tauro ni matunako mwaane aika uoman aikai i nuka. E a tia ni mwananga teuaei nakon rereuan Iuta bwa e na kakaaea Tawita ao n tiringnga. E wirikiriki Abitiai ni kangai: “N na oroia [Tauro] n te raanti i aontano, ao N na aki kauoua oreana.” Ma e kakubanako ana kaeka Tawita! “Tai kamatea: ba ai antai ae kona n arora baina n eka nako ana kabiraki Iehova n aki bure iai? . . . E na tukai Iehova ba N na aki arora baiu n eka nako ana kabiraki Iehova!”​—1Tam. 26:8-12, BG.

² E ota Tawita n te bae irekereke ma te kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. E aki kani kaikoaka Tauro. Bukin tera? Ibukina bwa e kabiraki Tauro iroun te Atua bwa uean Iteraera. A karineia naake a mwiokoaki iroun Iehova ana toro aika kakaonimaki ni koaua. E bon tangiriia ana aomata nako Iehova bwa a na ‘tangira te kakaonimaki ni koaua.’​—Wareka Mika 6:8.

3. E kangaa Abitiai ni kakaonimaki ni koaua nakon Tawita?

³ E kaota karinean Tawita Abitiai. N te katoto: Ngke e kataia Tawita  ni karabaa arona ni wene ni kimoa ma Batateba, ao e tua nakon tarin Abitiai are Ioaba bwa e na karekea angani mateni buun neiei are Uria n te buaka. (2Tam. 11:2-4, 14,15; 1Rong. 2:16) Tao e bae n ataa taekan te baei Abitiai, ma e teimatoa ni karinea Tawita bwa te uea ae rineaki iroun te Atua. Irarikina e aki roko n te kabongana mwaakana Abitiai ae te tia kaira te taanga ni buaka, n taua iai kaintokanuean Iteraera. Ma e kamanoa Tawita mairouia taani kamwane ao taani kairiribai.​—2Tam. 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) E kangaa n riki Tawita bwa te katoto ibukin te kakaonimaki ni koaua nakon te Atua? (b) Baikara riki katoto ake ti na rinanoi?

⁴ E oti n aron Tawita n rawa ni kaikoaka te Uea are Tauro bwa bon temanna i buakoia ana toro Iehova aika kakaonimaki ni koaua. Ngke te roro n rikirake Tawita, e kairaki bwa e na kaitaraa te toa mai Biritia are Koria, are e aki maaku ni “kakaewenakoia ana taanga nako te Atua ae maiu”! (1Tam. 17:23, 26, 48-51, BG) Ngke e a uea Tawita ao e karaoi buure aika kakaiaki n aron te wene ni kimoa ao te tiritiri, ma e butimwaea kaetakina mairoun Natan ao e raira nanona. (2Tam. 12:1-5, 13) E teimatoa Tawita ni kaota kakaonimakina ni koaua nakon te Atua ni karokoa ae e a kara. N te katoto, e anga bwaai n tituaraoi ibukini katean ana tembora Iehova. (1Rong. 29:1-5) Eng, e karaoi kairua aika kakaiaki Tawita ma e kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. (TaiAre. 51:4, 10; 86:2) Ngkana ti rinanoi rongorongon riki Tawita ma naake a maiu n ana tai, ti na karekei kaekaan titiraki aikai: Antai ae ti riai ni moanibwaia te kakaonimaki ni koaua nakoina? Baikara aroaro aika ti riai ni kaotiotii ngkana ti na kakaonimaki ni koaua?

5. Tera reireiara ae kona n reke man ana kairua Abitiai?

⁵ Ngke e karaurau n rin Abitiai n ana kaembwa Tauro, ao e aki moanibwaia te kakaonimaki ni koaua nakon Iehova. Ibukin ana kakaonimaki ni koaua nakon Tawita ao e ingainga ni kan tiringa te Uea are Tauro, ma e tukia Tawita ngkai e ataia ae e bure ‘ekakinakoan ana kabiraki Iehova.’ (1Tam. 26:8-11, BG) E reke reireiara ae kakawaki man te baere riki anne: E ngae ngke ti kona ni kakaonimaki ni koaua i nanora nakoia aomata aika kakaokoro, ma e na buokira maiuakinani booto n reirei man te Baibara ni karekea ae ti na moanibwaia te kakaonimaki ni koaua nakoina.

6. E ngae ngke ti taneiai ni kakaonimaki n koaua nakoia ara utu ao raoraora, ma e aera bwa ti riai n taratara raoi?

⁶ E nako te kakaonimaki ni koaua man te nano, ma e rangi ni kamwamwane te nano. (Ier. 17:9) Ngaia are te aomata ae kakaonimaki ni koaua nakon te Atua e kona ni kai kakaonimaki riki nakon raoraona ni kaan ke ana koraki ibukin tangirana, e ngae naba ngkana e kakaraoa ae buakaka te aomata anne. Ma e rangi ni kakawaki uringan ae e riai ni moanibwai ara kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, ngkana iai temanna ae ti tangiria ae e kitana te koaua.​—Wareka Mataio 22:37.

7. E kangaa te tari te aine temanna ni kateimatoa kakaonimakina ni koaua nakon te Atua ngke e aitara ma te kangaanga?

⁷ E kona ni kangaanga rinean ae antai ae ti na kakaonimaki ni koaua nakoina ngkana e kabaneaki kaain ara utu temanna. N te katoto, e tarebooniaki te tari te aine ae Anne ^[1] iroun tinana ae e a tia ni kabaneaki. E kani kawara Anne te tina aei bwa e a rangi n rawawata ni katinanikuana man te utu. E rangi n nanokawaki Anne n ana bubutii ao e berita bwa e na kaekaa n te reta. Imwain ae e kororeta, ao e rinanoi booto n reirei man te Baibara. (1Kor. 5:11; 2Ioa. 9-11) E kororeta Anne ao e kauringa tinana ma te akoi ae boni ngaia ae koreianako man te utu n arona ni bure ao n aki raira nanona. E korea aei Anne: “Te anga ae ko tii kona iai ni kabebeteaki  man rawawatam, boni man okiran Iehova.”​—Iak. 4:8.

8. Baikara aroaro ake a na buokira ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua?

⁸ Kakaonimakia ni koaua naake a maiu n ana tai Tawita e katereterei aroaro aika tenua aika kona ni buokira ni kaota kakaonimakira ni koaua nakon te Atua. Aroaro aikai bon te nanorinano, te akoi, ao te ninikoria. Ti na rinanon teuana imwin teuana.

9. E aera ngke e kataia Abenera n tiringa Tawita?

⁹ Ngke e taua atuni Koria Tawita ao e taetae ma te Uea are Tauro, ao e boni bae n tataraaki irouia uoman mwaane. Temanna bon natin Tauro are Ionatan are berita ma Tawita ibukin reitakia. Are temanna bon te mataniwi n te taanga ni buaka ae Abenera. (1Tam. 17:57–18:3) Imwina riki ao Abenera e boutokaa Tauro n ana kakorakora ni kan tiringa Tawita. E korea aei Tawita: “A ukoukora maiuu akana tiritiri.” (TaiAre. 54:3, BG; 1Tam. 26:1-5) E aera bwa e kaokoro aron Ionatan nakon Tawita ma aron Abenera? N aron Ionatan, e ataia Abenera ae te Atua e rinea Tawita bwa e na uea i Iteraera. Imwini maten Tauro, ao e kona Abenera ni kaota te nanorinano ao ni kaota kakaonimakina ni koaua nakon te Atua n arona ni boutokaa Tawita ao tiaki natin Tauro are Itiboteta. Ma imwina riki e taraa n ukoukora te kaintokanuea i bon ibukina Abenera, man arona ni wewene n taanga ma buun ni kewe te Uea ae Tauro.​—2Tam. 2:8-10; 3:6-11.

10. E aera bwa e aki kakaonimaki ni koaua Abetarom nakon te Atua?

¹⁰ Akea te nanorinano iroun Abetarom are natin Tawita ao ibukin anne e aki kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. “Ao Abetarom e katauraoa ana kanibuaka ma aoti, ma nimangaun te rorobuaka ba a na biribiri ri moana”! (2Tam. 15:1, BG) E anai naba nanoia aomata bwa a na kakaonimaki ni koaua nakoina. N aron Abenera, e ukoukora Abetarom tiringan Tawita, e ngae ngke e ataia ae e rineaki Tawita iroun Iehova bwa uean Iteraera.​—2Tam. 15:13, 14; 17:1-4.

11. Ti na kangaa ni kakabwaiaaki ni karaki man te Baibara n aron taekan Abenera, Abetarom, ao Baruka?

¹¹ E kaotaki n aia katoto Abenera ma Abetarom bwa e kona ukoukoran te kani kakannato ni kai karika te aomata bwa e na aki kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. E boni bae n akea ana toro ae kakaonimaki Iehova ae e na uaiakina te aroaro ane bangaomata  ao ni buakaka anne. Ma e kona tangiran te kaubwai ke te nakoa ae bubura n rotakibuaka iai ana onimaki te Kristian. I nanon tabeua te tai ao e a moanna n rekenako Baruka are ana tia koroboki Ieremia. E kangai ana rongorongo Iehova nakoni Baruka: “Noria, ae I kateia ao N na kabwaka, ao ae I unikia ao N na taekia; ao aei aron aon te aba ni kabuta. Ao ko ukoukori baika kakanato ba am bwai? Tai ukoukori.” (Ier. 45:4, 5, BG) E butimwaea kaetana Baruka. Ai wanawanara ngaira ngkana ti ururing ana taeka te Atua akanne, ngkai ti a kantaningaa tokin te waaki ae buakaka ae ngkai i aon te aba!

12. Taekinna bwa e aera ngkai ti aki kona ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ngkana ti bangaomata.

¹² E riai Daniel ae te tari i Mexico n rineia bwa e na kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ke e na bangaomata n ukera oini kabwaiana. E kani mare ma te aine ae tiaki kaain te onimaki. E taku Daniel: “I teimatoa ni kororeta ma neiei imwin naba rikiu bwa te bwaiania. Ma n tokina ao I a nanorinano n tuanga te unimwaane ae mwaatai tabeaiangau bwa antai ae N na kakaonimaki ni koaua nakoina. E buokai bwa N na ota ae ngkana N na kakaonimaki ni koaua nakon te Atua, I riai ni katoka au kororeta nakon neiei. Imwin au tataro ae bati ma te tang ao I a karaoa anne. N te tai ae waekoa ao e a rikirake kimwareireiu n te mwakuri ni minita.” Imwina riki ao e a mare Daniel ma te tari te aine ae raoiroi ao e a beku ngkai bwa te mataniwi n te aono ae uarereke.

13. E kangaa Natan n teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ao Tawita ngke e bure Tawita?

¹³ E kona ara kakaonimaki ni koaua nakon Iehova n rotii ara kakaonimaki nakoia aomata. E teimatoa te burabeti are Natan ni kakaonimaki ni koaua nakon Tawita ao nakon naba te Atua. E a ataia Natan ae e a tia Tawita ni wene ni kimoa ao ni bairea kamateani buun neienne n te buaka. Ngke e kanakoa Natan Iehova bwa e na boaa Tawita, ao e ongeaba Natan ma n ninikoria, e ngae ngke e kakaonimaki nakon Tawita. E boaa Tawita Natan ma te wanawana ao te akoi. Ibukini buokan Tawita bwa e na ota ni kakaiakin ana bure, e kabongana Natan te kaikonaki ae kaota ribuakan te mwaane ae kaubwai are anaa ana tiibutetei teuae maiu ni kainnano. Ngke e roko unin Tawita n te baere e karaoia te kaubwai anne, ao e taku Natan nakoina: “Boni ngkoe te aomata anne.” E a reke otan Tawita!​—2Tam. 12:1-7, 13, BG.

14. Ko na kangaa ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova ao raoraom ke am koraki?

 ¹⁴ E kona te akoi ni buokiko n rinea ae ko na kakaonimaki ni koaua nakoina. N te katoto, tao ko ataa kaain te onimaki temanna bwa e reketaati n te bure ae kakaiaki. Tao ko namakina ae ko na kakaonimaki nakoina, ai moarara riki ngkana bon raoraom ni kaan ke am koraki. Ma ngkana ko karabaa te bure anne, ko a aki ngkanne kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. E bon riai ni moanibwai kakaonimakira ni koaua nakon Iehova. Ngaia are n aron Natan, bwaina te akoi ma matoatoa naba. Kaumaka raoraom ke am koraki anne bwa e na karekea buokana irouia unimwaane. Ngkana e aki karaoia i nanon te tai ae tau maanna, e na kairiko kakaonimakim ni koaua nakon te Atua bwa ko na kaongoia unimwaane. Ni karaoan aei, ko kakaonimaki ni koaua nakon Iehova ao ko bwaina te akoi nakon raoraom ke am koraki, bwa ane a na kataia unimwaane ni bita te aomata anne ma te nimamannei.​—Wareka Nakoaia Ibonga 5:1; I-Karatia 6:1.

15, 16. E aera ngke e kainnanoa te ninikoria Utiai bwa e aonga ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua?

¹⁵ E kainnanoa te ninikoria te mwaane ae Utiai bwa e aonga ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. Bon raoraon raoi te Uea are Tawita Utiai. Ma e a kataaki ana kakaonimaki ni koaua ngke e anai nanoia aomata aika bati natin Tawita are Abetarom, ao n ukera tauan Ierutarem ma te kaintokanuea. (2Tam. 15:13; 16:15) E birinako Tawita man te kaawa, ma tera aron Utiai? E na bitaki ao ni kakaonimaki ni koaua nakon Abetarom, ke e na ira ana uea are e a kara are birinako n rawea maiuna? E motika nanona bwa e na kakaonimaki ni koaua nakon te uea are e rineaki iroun te Atua, ngaia are e a kawara Tawita n te Maunga ae Oriweta.​—2Tam. 15:30, 32.

¹⁶ E butiia Utiai Tawita bwa e na okira Ierutarem ni baka n riki bwa raoraon Abetarom, ao ni kamangaoa ana taeka n reirei Aitobera. E karuanikaia maiuna Utiai ni kaota kakaonimakina ni koaua nakon Iehova, ngke e a karaoa te baere e butiia Tawita. N aron are e tataroakinna Tawita, e boni kamangaoaki ana reirei ni kairiri Aitobera iroun Utiai are ninikoria.—2Tam. 15:31; 17:14.

17. E aera bwa ti kainnanoa te ninikoria bwa ti aonga ni kakaonimaki ni koaua?

¹⁷ Ti kainnanoa te ninikoria bwa ti aonga ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova. A bati i buakora aika a tia n ninikoria ni kaaitarai kariri mairouia aia utu, raoia ni mwakuri ke naake a mwiokoaki n te tautaeka, ni kaota iai kakaonimakia ni koaua nakon te Atua. N te katoto, i Tiaban ao e moanibwai ni maiun Taro te ongeaba irouia ana karo mangke e uarereke. E aki karaoia bwa tabena, ma e boni kani kakukureiia ana karo. Ngaia are ngke a a kaitaraa reitakina ma Ana Tia Kakoaua Iehova, e a bon rangi n rawawata nanona n tuangia ae e a tia ni motikia bwa e nang iriri bobotaki. E taku Taro: “A bon rangi n un n te aro are I a katabuakaki n roko ni kawariia n te auti i nanon ririki aika bati. I tataroa te ninikoria bwa N na aki bita au motinnano. E a marau ngkai nanoia, ao I a kona ni kakawariia.”​—Wareka Taeka N Rabakau 29:25.

18. Tera kakabwaiaam n te reirei aei?

¹⁸ N aron Tawita, Ionatan, Natan, ao Utiai, e bia reke iroura te raunnano ae bati ni kaotani kakaonimakira ni koaua nakon Iehova. N te itera are teuana, ti bia karekea reireiara man aia aki kakaonimaki Abenera ma Abetarom. Ti boni kan nimta Iehova n aron Tawita. Ngkai ti aki kororaoi ti boni kona ni karaoi kairua. Ma ti kona ni kaotia bwa e moanibwai i nanora te kakaonimaki ni koaua nakon Iehova.