1-2. (a) Tera aroni kabwarabwaraani Mote, ao tera are e karaoia? (b) Tera bukina ngkai ti kani karikirakea te nimamannei?

E TAEKINAKI Mote n te Baibara bwa “te mwaane ae te kabanea n nimamannei . . . i buakoia aomata ni kabane i aon te aba.” (WarIte. 12:3) E nanonaki n aei bwa e mamaara, e maaku ni karaoi ana motinnano, ao e maaku n tei n nene ngkana e kaitaraaki? Anne aia kabwarabwara tabeman ibukin te aomata ae nimamannei. Ma e aki koaua te iango anne. Mote bon ana toro te Atua ae korakora, e aki maaku ni karaoi ana motinnano, ao e ninikoria. Man ana ibuobuoki Iehova, e kaitaraa te tia tautaeka ae korakora mwaakana i Aikubita, e kairiia aomata aika tao 3,000,000 rinanon te rereua, ao e buoka te natannaomata ae tibun Iteraera bwa a na konaia aiaia.

² E kaokoro ara kangaanga ma ake e kaaitarai Mote, ma ni katoabong ti aitara ma aomata ke baika riki ake e a kangaanga iai kaotiotan te nimamannei. Ma iai bukina ae kakawaki ae ti kani karikirakea iai te aroaro aei. E berita Iehova bwa “a na abana te aonnaba akana nimamannei.” (TaiAre. 37:11) Ko na taekinna bwa ko nimamannei? A na taekiniko tabemwaang n aron anne? Imwain ae ti na kaekai titiraki akana kakawaki akanne, ti riai moa n ataa ae nanonaki n te nimamannei.

3-4. (a) E kona ni kabotauaki te nimamannei ma tera? (b) Baikara aroaro aika aua aika riai n reke iroura ngkana ti na nimamannei, ao bukin tera?

³ Te nimamannei * kaanga te korotaamnei ae kantara. N te  aro raa? N aron te tia korotaamnei ae ikotii kaara aika bati aika kantara ibukini korean ana taamnei, ti riai naba ni kaotiotii aroaro aika anainano ngkana ti na nimamannei. Tabeua aroaro aika kakawaki riki i buakon akanne bon te nanorinano, te ongeaba, te aki kakaiun, ao te ninikoria. E aera bwa ti kainnanoi aroaro akanne ngkana ti kani kakukureia Iehova?

⁴ Tii aomata aika nanorinano aika a na ongeaba ni karaoa nanon te Atua. Bon ana kantaninga naba te Atua bwa ti na nimamannei. (Mat. 5:5; IKar. 5:23) Ti kauna Tatan ngkana ti kakaraoa nanon te Atua. Ngaia are e ngae ngkana ti nanorinano ao n nimamannei, ma a bati aomata aika arona aroia kaain ana aonnaba Tatan aika ribaira. (Ioa. 15:​18, 19) Ibukin anne, ti kainnanoa te ninikoria bwa ti na rarawa nakon Tatan.

5-6. (a) E aera bwa e riribaiia aomata aika nimamannei Tatan? (b) Baikara titiraki aika ti na kaekai?

⁵ Kaitaraan te aomata ae nimamannei bon te aomata ae kainikatonga, e kakaiun, ao e aki ongeaba iroun Iehova. Bon anne raoi anuan Tatan. Maroaka ae e riribaiia aomata aika nimamannei! A boni kaotaraei aroarona aika bubuaka. Ao ae e rangi ni buakaka riki iroun Tatan, a kaotia bwa bon te tia kewe. Bukin tera? Ibukina bwa n aki ongea te baere e taekinna ke e karaoia, ma e bon aki kona ni katokiia aomata aika nimamannei man aia beku ibukin Iehova!​—Iobi 2:​3-5.

⁶ N ningai te tai ae ti kunea iai bwa e kangaanga kaotiotan te nimamannei? Ao e aera bwa ti riai n teimatoa n ukoukora te nimamannei? Ibukini kaekaan titiraki aikai, ti na rinanon aia katoto Mote, taian Ebera ake teniman ake taenikai i Baburon, ao Iesu.

7-8. Tera aroni Mote ngke e aki karineaki irouia tabemwaang?

⁷ Ngkana ti anganaki te mwaaka ni kairiri: E kona ni kangaanga irouia naake iai mwaakaia ni kairiri bwa a na teimatoa n nimamannei, moarara riki ngkana e aki karineaki ke e tiribureaki aia babaire irouia naake a kairiia. E a tia n riki anne nakoim? Tera arom ngkana iai temanna n am utu ae karaoa anne? Iangoa aroni Mote ni kaineti ma anne.

⁸ E mwiokoaki Mote iroun Iehova bwa e na  kairiia tibun Iteraera ao e na korei naba tuua ibukia. Akea te nanououa bwa Iehova e boni boutokaa Mote. Ma e ngae n anne, e kaitaraaki Mote irouni mwanena ae Miriam ao tarina ae Aaron, ao a tiriburea ana babaire ibukin rineani buuna. Tabeman mwaane ake a kaaitara ma te baere riki nakoni Mote a na bae n un ao n irantangaia i bon irouia, ma e aki karaoa anne Mote. E aki kakaiun. E boni bubutiia naba Iehova bwa e na katoka katuuaaean Miriam. (WarIte. 12:​1-13) E aera bwa e karaoa anne?

9-10. (a) Tera aron Iehova ni buoka Mote bwa e na karekea otana? (b) Tera reireiaia atun utu ao unimwaane n te ekaretia mairouni Mote?

⁹ E kariaia Mote bwa e na reireinaki ni kataneiaaki iroun Iehova. Tao 40 te ririki n nako, e kaaina te utu ni bwaanuea i Aikubita ao e aki bwaina te nimamannei. E boni kakaiun n te aro are e a tiringa te mwaane temanna are e iangoia bwa e karaoa ae aki riai. E iangoia bwa e bae ni kukurei Iehova ni baike e karaoi. E buoka Mote Iehova i nanon 40 te ririki bwa e na ataia ae e aki tii kainnanoa te ninikoria ibukini kairaia tibun Iteraera, ma e kainnanoa naba te nimamannei. Ngkana e na nimamannei, e kainnanoa naba te nanorinano, te aantaeka, ao te aki kakaiun. E reke reireiana ao e a riki bwa te mataniwi ae rangi n raoiroi.​—TeOti. 2:​11, 12; Mwa. 7:​21-30, 36.

¹⁰ Ni boong aikai, a riai atun utu ao unimwaane n te ekaretia ni kakairi irouni Mote. Ngkana e aki kaotaki te karinerine nakoim, tai waekoa n un. Bwaina te nanorinano ao kakoauaa bwa ko kairua. (TeMin. 7:​9, 20) Aantaeka ao kakairi n ana kaetieti Iehova ibukin aroni kanakoraoani kangaanga. Kaeka n taai nako ma te nimamannei. (TaeRab. 15:1) Atun utu ao mataniwi ake a karaoa anne a kakukureia Iehova, a karikirakea te rau, ao a katea te katoto ibukin te nimamannei.

11-13. Tera te katoto ae a kateia ibukira taian Ebera ake teniman?

¹¹ Ngkana ti bwainikirinaki: A bwainikirinaki ana aomata Iehova irouia taan tautaeka mangkekei ni karokoa ngkai. A kona ni bukinira bwa aongkoa ti karaoi mwakuri aika buakaka, ma ni koauana bon ibukin ae ti rineia bwa ti na “ongeaba iroun te Atua bwa te tia tautaeka, nakon ae ti na ongeaba irouia aomata.” (Mwa. 5:29) Ti kona ni kakanikoaki, ni kabureaki, ke ni batiboaki. Ma e ngae n anne, man ana ibuobuoki Iehova ti na bon aki kabooa mwin te buakaka ma ti na teimatoa n nimamannei ni kataakira nako.

¹² Iangoa te katoto ae a kateia ibukira taian Ebera aika teniman ake taenikai, aika Aanania, Mitiaera, ao Ataria. * E tua ueani Baburon bwa  a na bobaraaki nakon te boua ae te koora ae totoakaei. A kabwarabwaraa bukina ma te nimamannei nakon te uea ngkai a aki kona n taromauria te boua arei. A teimatoa n aantaeka nakon te Atua e ngae ngke e kakamaakuia te uea bwa e na kabuekiia n te ai ae uramwaaka. E baireia Iehova bwa e na kamaiuia mwaane aikai ngkekei naba, ma a aki kantaningaa rikin anne. Ma a kukurei ni kataua te bae e na riki ngkana e kariaia Iehova. (Tan. 3:​1, 8-28) E kakoauaaki irouia mwaane aikai bwa aomata aika nimamannei a bon ninikoria. Akea te uea, te bwai ni kakamaaku, ao te katuuaa ae kona ni katokira man ‘taromaurian Iehova n tii ngaia.’​—TeOti. 20:​4, 5.

¹³ Ti na kangaa ni kakairi irouia taian Ebera aikai ngkana e kataaki kakaonimakira ni koaua nakon te Atua? Ti nanorinano n onimakina Iehova bwa e na tabeakinira. (TaiAre. 118:​6, 7) Ti kaeka ma te nimamannei ao te karinerine nakoia naake a bukinira bwa ti karaoa ae bure. (1Bet. 3:15) Ao ti rawa ni karaoa te bwai teuana ae e na uruaki iai ara iraorao ma Tamara ae tatangira.

14-15. (a)Tera ae kona n riki ngkana ti rawawata? (b) N aron ae taekinaki n Itaia 53:​7, 10, e aera bwa ti kona n taekinna ae moan te rianako ana katoto Iesu ni kaotiotan te nimamannei i aani karawawataana?

¹⁴ Ngkana ti rawawata: Ti bane n namakina te rawawata i aani bukina aika kakaokoro. Ti kona n namakinna imwaini karaoan ara ukeuke n te tabo n reirei ke karaoan te bwai teuana n ara tabo ni mwakuri. Ke ti taonaki n te rawawata ngkana ti iaiangoa te mwakuri ni kuakua ae tao ti kainnanoia. Ngkana ti karawawataaki, e kangaanga bwainan te nimamannei. A kona ni manga kaunira bwaai aika bon akea ara kangaanga iai. Ti a kona n taekin taeka aika aki raoiroi ao n aki kaotiota te akoi. Ngkana e riki anne nakoim, iangoa ana katoto Iesu.

¹⁵ E korakora rawawatan Iesu n ana kabanea n namwakaina i aon te aba. E ataia bwa e na kamateaki ao e na rinanon te maraki ae korakora. (Ioa. 3:​14, 15; IKar. 3:13) Tabeua te namwakaina imwaini matena, e taekinna bwa e a rawawata nanona. (Ruka 12:50) Ngke ai tii tabebong imwaini matena ao e taku: “I a rawawata.” Ti kona n ataia bwa e nanorinano ao e aantaeka nakon te Atua ngke e bunra nanona n ana tataro, ni kangai: “Tamau, kamaiuai man te aoa aei. Ma e ngae n anne, bon aei bukin rokou n te aoa aei. Tamau, neboa aram.” (Ioa. 12:​27, 28) Ngke e a roko te tai anne, e ninikoria Iesu n anga ngaia nakoia taani kairiribai nakon te Atua, ao a kamatea n te aro ae moan te kammaraki ao ni kamaamaa. E bon nimamannei Iesu ni karaoa nanon te Atua n aki ongea rawawatana ao marakina. Ti boni kona n taekinna ae moan te rianako ana katoto Iesu ni kaotiotan te nimamannei i aani karawawataana!​—Wareka Itaia 53:​7, 10.

16-17. (a) E kangaa ni kataaki nimamannein Iesu irouia raoraona? (b) Ti na kangaa ni kakairi iroun Iesu?

¹⁶ N ana kabanea n tairiki Iesu i aon te aba, a boni kataa nimamanneina raoraona ni kaan. Iangoa rawawatan Iesu n te tairiki anne. E na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua n uaa matena? Ngkana e aki kakaonimaki, a aki kona aomata aika birion ma birion ni karekea te kantaninga ibukin te maiu. (IRom 5:​18, 19) Ao ae kakawaki riki, e irekereke iai taekan Tamana. (Iobi 2:4) N ana kabanea ni katairiki ma raoraona ni kaan ake abotoro, e a bitaki aia maroro nakon “te kauntaeka” bwa “antai te kabanea ni kakannato i buakoia.” E a bati ana tai Iesu ni kaetiia raoraona aikai ibukin aei, ao ni bon te tairiki naba anne! E kamimi bwa e aki un Iesu. Ma e kaeka ma te nimamannei. E boaiia ma te akoi ni kabwarabwaraa riki nakoia te aroaro ae a riai ni bwainna. Imwina, e kamoamoaia ibukini kakaonimakia ni koaua ni  memena i rarikina.​—Ruka 22:​24-28; Ioa. 13:​1-5, 12-15.

¹⁷ Tera arom ngkana ko rinanon te aekaki anne? Ti kona ni kakairi iroun Iesu ao n teimatoa n nimamannei e ngae ngkana ti rawawata. Aantaeka ao ongeaba n ana tua Iehova aei: “Teimatoa n taotaon nanomi i marenami.” (IKoro. 3:13) Ti na ongeaba n te tua aei ngkana ti ururinga ae ti kona ni kaunia tabemwaang n ara taeka ao n ara mwakuri. (TaeRab. 12:18; Iak. 3:​2, 5) Kamoamoaia n taai nako tabemwaang ibukin aroia aika raraoi.​—IEbe. 4:29.

18. E kangaa Iehova ni buokiia aomata aika nimamannei bwa a na karaoi motinnano aika raraoi, ma tera ae a riai ni karaoia?

¹⁸ Ti na karaoi iai motinnano aika tamaroa riki. Ngkana ti aitara ma motinnano aika kangaanga, e kona ni buokira Iehova bwa ti na karaoi ara motinnano aika raraoi, ma tii ngkana ti nimamannei. E berita bwa e na ongo “aia bubutii aomata aika nimamannei.” (TaiAre. 10:17) Ao e bati riki ae e na karaoia i rarikin anne. E berita te Baibara ni kangai: “E na kairiia akana nimamannei n te eti, ao e na reireinia akana nimamannei kawaina.” (TaiAre. 25:9) E katauraoa te kairiri anne Iehova n te Baibara ao booki, * taamnei, ao bobotaki, rinanon “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana.” (Mat. 24:​45-47) Ti riai n nanorinano ni butimwaea ae ti kainnanoa te ibuobuoki, n arora n neneri baike e katauraoi Iehova ao n tauraoi ni maiuakini baike ti reiakin mai iai.

19-21. Tera te kairua ae e karaoia Mote i Kateti, ao baikara reireiara mai iai?

¹⁹ Ti na totokoa iai karaoan ae bure. Iangoa riki rongorongoni Mote. E teimatoa n nimamannei ao ni kakukureia Iehova i nanon tatabebwi te ririki. Ma n raatokin mwanangaia tibun Iteraera ae kangaanga n te rereua i nanon 40 te ririki, e a kabwaka ni kaotiota te nimamannei. E a tibwa mate mwaanena are e bae ni buoka kamaiuani Mote ngkoa i Aikubita ao e taunaki i Kateti. A a manga ngurengure naba tibun Iteraera n taekinna bwa a aikoa tabeakinaki raoi. N te tai aei, a a “kauntaeka aomata ma Mote” ibukin akean te ran. N aki ongei kakai ni kabane ake e karaoi Iehova rinanoni  Mote ao n aki ongea maanin ana kairiri Mote ae aki bangaomata, ma a boni ngurengure naba tibun Iteraera. A aki tii ngureakina akean te ran ma a ngureakina naba Mote bwa ngaia ae riai ni bukinaki iai.​—WarIte. 20:​1-5, 9-11.

²⁰ E korakora unin Mote ao e a aikoa kaotiota te nimamannei. Ngke e tua Iehova nakoina bwa e na taetae nakon te bwaa, e bon aki karaoia ma e taetae ma te un nakoia aomata ao e taetae ni kamoamoa bwa ngaia ae karaoa te kakai. Imwina, e kauouaa orean te bwaa ao e tiinako te ran ae bati. E kairaki n te nanorieta ao n te un bwa e na karaoa te bure ae kakaiaki. (TaiAre. 106:​32, 33) Ibukina bwa e aki nimamannei n te tai anne, e a aki kariaiakaki bwa e na rin n te Aba ni Berita.​—WarIte. 20:12.

²¹ A reke reireiara aika kakawaki man te rongorongo aei. Te moan, ti riai ni mwakuria n taai nako kateimatoaan aroarora ae te nimamannei. Ngkana ti aki karaoa anne i nanon tabeua te tai, ti kona ni waekoa ni kainikatonga ao n taetae ke ni karaoa te bwai teuana ma te aki wanawana. Te kauoua, e kona te rawawata ni kamamaaraira ngaia are ti riai ni kakorakoraira ni kaotiota te nimamannei e ngae naba ngkana ti karawawataaki.

22-23. (a) E aera bwa ti riai n teimatoa n ukoukora te nimamannei? (b) Tera ae kaotaki n te bae taekinaki n Tebania 2:3?

²² Ti na kamanoaki iai. N te tai ae e a kaan ao Iehova e na kamaunaia aomata ni kabane aika buakaka mai aon te aba, ao tii aika nimamannei aika a na tiku. E nang reke te rau ni koaua n te aonnaba. (TaiAre. 37:​10, 11) Ko na mena i buakoia te koraki akana nimamannei akanne? Ko boni kona, ngkana ko karaoa te baere e kaungako Iehova bwa ko na karaoia n Tebania 2:3 (Warekia).

²³ E aera bwa e taekinaki aei n Tebania 2:3: “Tao ane kam na karabaaki”? E aki nanonaki n anne bwa e aki kona Iehova ni kamanoia naake a kani kakukureia ao naake e tangiriia. Ma e kaotaki iai bwa ti riai ni karaoa te bwai teuana bwa ti aonga ni kamanoaki. Ti boni kona ni kamaiuaki ni “bongin unin Iehova” ao ni maiu n aki toki ngkana ti kakorakoraira ngkai n ukoukora te nimamannei ao ni kakukureia Iehova.