1. Ngkana e na iangoa te mare te tari te aine, baikara titiraki ake e riai n titirakinna iai?

A BANE Kristian ni mena i aan te tia kairiri ae kororaoi ae Iesu Kristo. Ma ngkana e a mare te Kristian ae te buu te aine, e a mena ngkanne i aan ana kairiri te mwaane ae aki kororaoi. Ao e kona anne ni kangaanga teutana. Ngaia are ngkana e na iangoa te mare te tari te aine, e riai n iangoi titiraki aikai ibukin te mwaane are e na riki bwa buuna: ‘Tera ae e oti iroun te tari aei bwa e tau n riki bwa atun te utu ae raoiroi? E moanibwai ni maiuna bwaai n taamnei? Ngkana e aki, e na kona n riki bwa atun te utu ae tangiri bwaai n taamnei, imwini marera?’ Ni koauana, e riai naba te tari te aine temanna n titirakinna i bon ibukina ni kangai: ‘Baikara aroaro ake iai irou ake a na kanakoraoa tekatekara n taanga? I taotaonakinnano ao n tituaraoi? E korakora reitakiu ni kaan ma Iehova?’ (TeMin. 4:9, 12) Ngkana e karaoi motinnano aika tamaroa te tari te aine imwain iangoan te mare, e na kona ni buoka ana mare bwa e na nakoraoi ao ni kakukurei.

2. Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

² A rangi ni bati Kristian aika taari aine aika katea te banna ni katoto ae tamaroa ibukin te ongeaba ao te aantaeka nakoia buuia. A bon riai ni kamoamoaaki! Ti rangi ni kukurei ni beku ibukin Iehova i rarikia aine aika kakaonimaki ni koaua aikai! N te kaongora aei, ti na maroroakini kaekaan titiraki aika tenua aikai: (1) Baikara kangaanga ake a aitara ma ngaai buuaine? (2) E aera bwa e riai te buu te aine n rineia bwa e na aantaeka n ana kairiri buuna? (3) Tera reireiaia buumwaane ao buuaine aika Kristian ibukin te aantaeka man aia katoto Iesu, Abikaira,  ao Maria are buun Ioteba ao tinan naba Iesu?

3. E aera bwa e aki kona n noraki te mare ae kororaoi?

³ Te mare bon ana bwaintituaraoi te Atua ae kororaoi, ma a aki kororaoi aomata. (1Ioa. 1:8) Anne bukina are e kauring iai Ana Taeka te Atua nakoia taanga ni mare, bwa a na aitara ma kangaanga ake a taekinaki n te Baibara ae “rawawatan te rabwata.” (1Kor. 7:28) Nori tabeua kangaanga ake e kona te buu te aine n aitara ma ngaai.

4. E aera bwa e kona te buu te aine n iangoia bwa e aki kakawaki te aantaeka n ana kairiri buuna?

⁴ Tao man aroni kaikawaan te buu te aine, e bae n iangoia bwa e aki kakawaki te aantaeka irouni buuna. E taku Marisol, are maeka n te United States: “N te tabo are I ikawairake iai, a tutuangaki aine bwa a riai n titeboo aroia ma mwaane ni bwaai ni kabane. I ataia ae e a tia Iehova ni karaoa te babaire ibukin te kairiri ao e a tia n angania aine tabeia ae mangori ma ni karineaki naba. Ma bon te kangaanga kateimatoaan te iango ae riai ibukin te kairiri.”

5. Baikara aroaro aika aki nako man te Baibara ake a iaiangoia tabeman ibukin tabeia aine?

⁵ N te itera are teuana, e kona te aine ni mare ma te mwaane ae iangoaia aine irouna, a aki rangi ni kakawaki riki nakoia mwaane. E taku te tari te aine ae Ivon, ae maeka i Amerika Maiaki: “N ara katei, ao mwaane moa aika riai n amwarake ao imwina aine. A kantaningaaki ataeinnaine aika uarereke bwa a na kuuka ao ni kaitiaki, ma ataeinimwaane aika uarereke a na touatinaki irouia tinaia ao mwaneia, ao a tuangaki bwa ngaiia ‘ueea n te mwenga.’” E taku te tari te aine ae Yingling, ae maeka i Atia: “I abara ao e kakoauaaki te iango ae kaineti ibukia aine bwa a aki riai ni mwaatai riki ke n iai aia konabwai. Tabeia bon tii tararuaan te mwenga, ma a aki riai ni kaotii aia iango nakoia buuia.” Te buu te mwaane ae e iraraang n aroaro aikai, aika akea iai te tangira ao a aki nako man te Baibara, e a karawawataa iai buuna, e kabwaka ni kakairi iroun Iesu, ao e aki kakukureia Iehova.​—IEbe. 5:28, 29; 1Bet. 3:7.

6. Tera ae a riai ni karaoia buuaine ibukini kakorakoraan aia reitaki ae kaan ma Iehova?

⁶ N aron ae taekinaki n te kaongora are imwain aei, e kantaningaia Iehova buumwaane aika Kristian bwa a na tabeakini baike a kainnanoi aia utu n te itera n taamnei, aia namakin, ao bwaai n rabwata naba. (1Tim. 5:8) E ngae n anne, a riai taari aine ake a tia ni mare ni karekea aia tai i buakon tabeia ae bati bwa a na wareka Ana Taeka te Atua, a na kananoa aia iango iai, ao n tataro mai nanoia nakon Iehova. E kona ni kangaanga karaoani baikai. A tatabetabe buuaine, ngaia are a kona n iangoia bwa e aki kona n reke aia tai ke korakoraia ni karaoi, ma e kakawaki bwa a na kamwawaa aia tai iai. Bukin tera? Ibukina bwa e tangirira Iehova n tatabemanira nako bwa ti na karikirakea ao ni kateimatoa ara reitaki ae kaan ma ngaia.​—Mwa. 17:27.

7. Tera are e na bebete riki iai iroun te buu te aine ngkana e na kakororaoa mwiokoana?

⁷ Ni koauana, e riai te buu te aine ni mwakuri korakora ngkana e na aantaeka n ana kairiri buuna ae aki kororaoi. Ma e kona ni kunea neiei bwa e bebete riki kakororaoani mwiokoana are mairoun Iehova ngkana e a ota ao ni butimwaei reirei man te Baibara ibukin arona n aantaeka.

8. Ni kaineti ma I-Ebeto 5:​22-24, e aera bwa e riai te buu te aine ae te Kristian n aantaeka n ana kairiri buuna?

⁸ E riai te buu te aine ae te Kristian n aantaeka n ana kairiri buuna ibukina bwa anne ae e  tangiria Iehova mairouna. (Wareka I-Ebeto 5:22-24.) E onimakina Tamana are i karawa neiei ibukina bwa e ataia ae E tangiria ao tiaki n ae e tii tuangnga te bwai ae e na karaoia ngkana e raoiroi ibukina.​—TuaKau. 6:24; 1Ioa. 5:3.

9. Tera ae riki ngkana te tari te aine ae te Kristian e ongeaba n ana kairiri buuna?

⁹ N te aonnaba aei, ao a kaungaaki aine bwa a na aki tabe ma ana kaetieti Iehova ao n iangoa te aantaeka bwa e aki kakawaki. Eng, naake a kaungai aeka n iango aikai, a aki kinaa Atuara ae tatangira. E bon aki kona Iehova n angania natina aine te tua ae a na kakeaaki iai bongaia. E karikirakea te rau ni mwengana te tari te aine ae mwakuri korakora, n arona ni kakororaoa tabena are e mwiokoia iai Iehova. (TaiAre. 119:165) E a kakabwaiaaki iai kainnabana, boni ngaia, ao natina naba.

10. Tera reireiara n ana taeka Carol?

¹⁰ Te buu te aine ae aantaeka irouni buuna ae aki kororaoi, e kaotia bwa e tangira buuna ao e karinea Iehova, are anga te mwaaka ni kairiri. E taku Carol, are maeka i Amerika Maiaki: “I ataia ae e kona ni karaoi kairua buu. I ataia naba ae arou nakoina ngkana e karaoi kairua akanne, e oti iai bwa I moanibwaia riki au iraorao ma Iehova. Ngaia are I kataia n teimatoa n aantaeka n ana kairiri ibukina bwa I kani kakukureia Tamau are i karawa.”

11. Tera ae buoka te tari te aine ae Aneese bwa e na mwanuokini kairua, ao tera reireiara n ana taeka?

¹¹ E kona ni kangaanga iroun te buu te aine bwa e na ongeaba ao ni karinerine ngkana e namakinna bwa e aki tabe buuna n ana namakin ao tabeaiangana. Ma nora ana taeka te tari te aine ae iai buuna ae Aneese ngke e riki anne. E taku: “I kataia n aki waekoa n un. I uringnga are ti bane ni kona ni karaoi naba kairua. Tiau iai boni kakeaan te bure mai nanou, n aron are e karaoia Iehova. Ngkana I karaoa aei, I a karekea riki iai raun nanou.” (TaiAre. 86:5) Te buu te aine ae mwanuokini kairua e kai bebete riki irouna te aantaeka.

12. Antai aia katoto aika taekinaki n te Baibara?

¹² A kona n iangoia tabeman bwa te aomata ae aantaeka e boni mamaara. Ma e aki inanoi te iango anne ma te koaua ae n te Baibara. N te  Baibara ao a bati aia katoto naake a aantaeka ake a rangi n ninikoria. Iangoa reireiara mairoun Iesu, Abikaira, ao Maria.

13. E aera bwa e aantaeka Iesu iroun Iehova? Kabwarabwaraa.

¹³ E aantaeka Iesu iroun Iehova, ma tiaki ibukina bwa e aki wanawana ke n aki konabwai. Bon tii te aomata ae rangi ni wanawana ae kona n angareirei n te aro ae bebete mani mataata, n aron Iesu. (Ioa. 7:45, 46) E karinea Iehova ana konabwai ae rianako Iesu, n te aro are E a kariaia bwa e na mwakuri ma ngaia ngke e karika te iuniweeti. (TaeRab. 8:30; Ebera 1:2-4) Ao imwini kautan Iesu iroun Iehova, e a anganna “te mwiokoaki i aoni bwaai ni kabane i karawa ao i aonnaba.” (Mat. 28:18) E ngae ngke e rangi ni bati ana atatai Iesu, ma e aki toki ni kawara Iehova ibukini kairirana. Bukin tera? Ibukina bwa e tangira Tamana.​—Ioa. 14:31.

14. Tera reireiaia buumwaane ni kaineti ma (a) aron Iehova nakoia aine? (b) baike a taekinaki n Taeka N Rabakau 31?

¹⁴ Reireiaia buumwaane. E aki karaoa Iehova te buu te aine bwa e na aantaeka irouni buuna ibukina bwa E iangoiia aine bwa a mangori riki nakoia mwaane. E katereterea anne Iehova ngke e rineia aine n ikotaki naba ma mwaane bwa a na tautaeka ma Iesu. (IKar. 3:26-29) E kaotia Iehova bwa e rangi n onimakina Natina ngke e anganna te mwaaka ni kairiri. N aron naba anne, te buu te mwaane ae wanawana, e kona n angani buuna te mwaaka ni kairiri i aoni bwaai tabeua. Ni kaineti ma taben te buu te aine ae konabwai, e taekinaki n te Baibara bwa e kona n tararuai bwaai n te mwenga, ni kabooa te aba ao ni kaboonakoa, ao n iokinibwai. (Wareka Taeka N Rabakau 31:15, 16, 18.) Bon tiaki ngaia te toro are akea riaina n taekina ana iango. Ma e riai buuna n onimakinna ao n ongora n ana iango. (Wareka Taeka N Rabakau 31:11, 26, 27.) Ngkana e kaotiota te karinerine te buu te mwaane nakoni buuna, e na kukurei neienne n aantaeka irouna.

15. Tera reireiaia buuaine n ana katoto Iesu?

¹⁵ Reireiaia buuaine. E ngae ngke e karaoi baika bati Iesu, ma e aki iangoia bwa e a kamangoraki ngkai e a kaakaki i aan ana kairiri Iehova. (1Kor. 15:28; IBir. 2:5, 6) N aron naba anne, te aine ae wanawana ni kakairi n ana katoto Iesu, e na aki iangoia bwa e a kamangoraki ngkai e aantaeka irouni buuna. E na boutokaa buuna tiaki tii ibukina bwa e tangiria, ma e moanibwai riki irouna tangiran Iehova ao karineana.

16. Ni kaineti ma 1 Tamuera 25:3, 23-28, baikara kangaanga ake e kaaitarai Abikaira? (Nora te taamnei i tinanikun te maekatin.)

¹⁶ Iai buun Abikaira ae arana Nabara. Bon te mwaane ae kainikatonga, e kamoamoa, ao e aki kakaitau. E ngae n anne, e aki kakaaea Abikaira te anga are e na kona n uruaki iai ana mare. E kona ni kainabwabu ao ni kariaia Tawita ma mwaane ake a iria bwa a na tiringa buuna. Ma n oneani mwin anne, e karaoi mwaneka aika manena ibukini kamanoan Nabara ma kaaini bataia ni kabane. Iangoa ninikorian Abikaira ngke e a kawariia mwaane aika uabwai ni buaka aika 400 mwaitiia, ao e taetae ma te karinerine ni kabwarabwaraa te kangaanga nakon Tawita. E kukurei naba ni bukintaeka n te baere e karaoia buuna. (Wareka 1 Tamuera 25:3, 23-28.) E a ataia Tawita bwa e kabongana Iehova te aine ae ninikoria aei, n anganna te taeka n reirei are e na totokoia mani karaoan te bure ae kakaiaki.

17. Tera reireiaia buumwaane n rongorongoia Tawita ao Abikaira?

¹⁷ Reireiaia buumwaane. Abikaira bon te aine ae iangoraoi. E boni wanawana Tawita ngke e ongo n ana taeka n reirei. Ao ibukin anne, e a  kamanoaki iai mani karaoan te mwakuri ni katuturaraa. N aron naba anne, e riai te buu te mwaane ae wanawana ni butimwaea ana iango buuna ngkana iai baika kakawaki aika a na karaoaki. Tao e kona ana iango neienne ni buoka buuna bwa e na aki karaoa te babaire ae aki raoiroi.

18. Tera reireiaia buuaine n ana katoto Abikaira?

¹⁸ Reireiaia buuaine. Man ana mwakuri te buu te aine ae tangira Iehova ao ni karinea, a kona ni kakabwaiaaki iai ana utu, e ngae naba ngkana buuna e aki beku ibukin Iehova ke e aki maiuakin Ana kaetieti. E na aki kakaaea te anga ae e aki inanoi iai ma ana taeka te Baibara n urua iai ana mare. Ma n arona ni karinerine ao n aantaeka, e a kona ni buoka buuna bwa e aonga n reiakina taekan Iehova. (1Bet. 3:1, 2) Ma e ngae ngke e aki butimwaea ana katoto ae raoiroi buuna, ma e kukurei Iehova iroun te buu te aine anne ibukin arona ni kakaonimaki ao n aantaeka Nakoina.

19. N ningai are e riai iai te buu te aine n aki ongeaba irouni buuna?

¹⁹ E ngae n anne, e aki kona te buu te aine ae te Kristian ni boutokaa buuna ngkana e tuangaki irouni buuna bwa e na ekaanako ana tua te Baibara ke ana boto n reirei. N te katoto, tao e tuangaki te tari te aine irouni buuna ae tiaki te tia kakoaua bwa e na kewe, e na iraa, ke ni karaoi aroaro aika aki kakukureia Iehova. E moanibwai irouia Kristian ni kabane, n ikotaki naba ma taari aine aika a tia ni mare, te ongeaba iroun Iehova ae te Atua. Ngkana e tuangaki te tari te aine bwa e na urui ana boto n reirei te Baibara, e riai n rawa ma e na taetae ma te akoi ao ni kabwarabwaraa bukin rawana ni karaoia.​—Mwa. 5:29.

20. Ti kangaa n ataia bwa e rangi ni kaan reitakin Maria ma Iehova?

²⁰ E rangi ni kaan reitakin Maria ma Iehova. Ao e ataa raoi kanoan te Koroboki ae Tabu neiei. N ana maroro ma Eritabeta are tinan Ioane te tia bwabetito, ao e raka i aon 20 te tai mwaneweani kanoan te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera irouna. (Ruka 1:​46-55) Ao iangoa te rongorongo aei: E ngae ngke e kainrouaki Maria nakon Ioteba, ma e aki kaoti ana anera Iehova nakon Ioteba. E bon taetae moa te anera nakoni Maria ao n tuangnga ae e na bungia Natin te Atua. (Ruka 1:26-33) E kinaa  raoi Iehova Maria ao e kakoauaa bwa e na bon tangira Natina ao n tabeakinna. Ao e boni kateimatoa Maria reitakina ae kaan ma Iehova e ngae naba ngke e a tia ni mate Iesu ao ni kautaki nako karawa.​—Mwa. 1:14.

21. Tera reireiaia buumwaane ibukini Maria are taekinaki n te Baibara?

²¹ Reireiaia buumwaane. E kukurei te buu te mwaane ae wanawana ngkana e ataa raoi kanoan te Koroboki ae Tabu buuna. E aki un irouna ao n iangoia bwa e kan riki bwa atun te utu. E ataia bwa te tari te aine ae iai mwaataina n te Baibara ma booto n reirei ake iai, e kona ni buokaki iai ana utu. E ngae naba ngkana e bubura riki ana reirei n te rabakau n aonnaba te buu te aine nakoni buuna, ma bon taben te buu te mwaane bwa e na kaira aia taromauri n utu ao bwaai riki tabeua n ana botaki te Atua.​—IEbe. 6:4.

22. Tera reireiaia buuaine mairouni Maria?

²² Reireiaia buuaine. E riai te aine n aantaeka irouni buuna, ma bon taben neienne karikirakean ana onimaki. (IKar. 6:5) Ngaia are e riai ni kamwaawa ana tai ibukin ana ukeuke n reirei i bon irouna ao kananoan ana iango iai. E na buokaki iai ni kateimatoa ana tangira ao karinean Iehova irouna ao ni kukurei n aantaeka i aan ana kairiri buuna.

23. A kangaa buuaine ni kakabwaiaaki n aroia n aantaeka, n ikotaki naba ma aia utu, ao kaain te ekaretia?

²³ Buuaine ake a teimatoa n aantaeka irouia buuia ibukin tangiran Iehova, a na kukurei riki ao n rau nanoia, nakoia buuaine ake a aki butimwaea ana babaire Iehova ibukin te mwaaka ni kairiri. A katea naba te katoto ae tamaroa ibukia mwaane ao aine aika rooro n rikirake. Ao a buoka naba te rau ao te katiteuanaaki tiaki tii n aia utu ma n te ekaretia naba. (Tit. 2:3-5) Ni boong aikai, ao angia ana toro Iehova aika kakaonimaki bon aine. (TaiAre. 68:11) E ngae ngke tao mwaane ke aine ngaira, ma a bane n iai tabera aika kakawaki n te ekaretia. N te kaongora ae imwina, e na maroroakinaki iai arora ni kakororaoa tabera anne n tatabemanira nako.