1. Tera ae a kan ataia raoi kaaro aika Kristian imwaini bwabetitoaia natiia?

“I TUTUANGIA au karo i nanon namwakaina aika bati bwa I a kani bwabetitoaki, ao a aki toki ni maroroakinna ma ngai. A kan ataia raoi bwa I ataa kakawakin au motinnano aei ke I aki. N Ritembwa 31, 1934, e a roko te bong ae kakawaki ni maiuu.” E kabwarabwarai Blossom Brandt baika riki ngke e motinnanoia bwa e nang bwabetitoaki. Ni boong aikai, a kani karaoa naba anne kaaro aika Kristian ibukini buokaia natiia bwa a na karaoi motinnano ma te wanawana. Ngkana a kabaenikaia ke n tautaua aia bwabetito natiia n akea bukina ae riai, e kona n ruanikai aia iraorao natiia ma Iehova. (Iak. 4:17) Ma imwain ae a bwabetitoaki natiia, a kan ataia raoi kaaro aika wanawana bwa a a tauraoi natiia n riki bwa taan rimwini Kristo ke a tuai.

2. (a) E aera ngkai a raraoma tabeman mataniwi n te aono? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

² A kaota raraomaia tabeman mataniwi n te aono ibukina bwa iai rooro n rikirake ake e a kani koro 20 aia ririki ke ai 20 tabun ao a tuai mani bwabetitoaki, e ngae ngke a kaikawaaki n te koaua.  N angiin te tai, a iririi bobotaki n te ekaretia ao n uataboa te mwakuri ni minita. A iangoiia i bon irouia bwa Ana Tia Kakoaua Iehova. Ma e ngae n anne, iai bukina ae a tuai ni katabui iai maiuia nakon Iehova ao ni bwabetitoaki. Tao tera bukina? N tabetai, boni kaaro ae a kaungaia natiia bwa a na tautaua aia bwabetito. N te kaongora aei, ti na rinanon aua bukin raraomaia tabeman kaaro aika Kristian ake a tukaki iai mani kaungaaia natiia nakon te bwabetito.

3. Tera are a raraoma iai ana karo Blossom?

³ A raraoma ana karo Blossom ake a mwaneweaki n te moani barakirabe bwa e a roko n te roro ni bwabetito natiia ao e a ataa raoi nanon te bwabetito ao kakawakina ke e tuai. A na kangaa n ataia kaaro bwa e a tauraoi nakon te bwabetito natiia?

4. E kangaa ana tua Iesu ni Mataio 28:19, 20 ni buokiia kaaro n reireinia natiia?

⁴ Wareka Mataio 28:19, 20. E aki taekinaki n te Baibara bwa iraua raoi te ririki ae e a riai ni bwabetitoaki iai temanna. Ma a kona ni buokaki kaaro ngkana a iaiangoa ae nanonaki ni karekean te tia rimwini Kristo. Te taetae ni Kuriiti ae rairaki bwa ‘reireinia bwa a na riki bwa taan rimwiu’ ni Mataio 28:19, e nanonaki iai reireinan te aomata ma tiam ae ko na buokia bwa e na reirei, ke e na riki bwa te tia rimwini Kristo. Te tia rimwini Kristo bon te aomata ae reiakina ana reirei Iesu, e ota iai, ao e motinnanoia bwa e na kakairi iai. Ngaia are a riai kaaro aika Kristian ni kabane n reireinia natiia man uarerekeia ma tiaia ae a na buokiia bwa a na riki bwa taan rimwini Kristo aika a tia ni bwabetitoaki. A bon aki katauaki nakon te bwabetito merimeri. Ma e ngae n anne, e kaotaki n te Baibara bwa a kona naba ataei aika uarereke n ota ao n tangiri ana koaua te Baibara.

5, 6. (a) Ni kaineti ma kabwarabwaraan Timoteo n te Baibara tera ae ti kona n iangoia ibukini bwabetitoana? (b) A na kangaa kaaro aika wanawana ni buokiia natiia n te aro ae uaana?

⁵ Timoteo bon te tia rimwini Kristo are motinnanoia bwa e na beku ibukin Iehova ngke e ataei. E taekinna te abotoro Bauro bwa e moana reiakinan te koaua man te Koroboki ae Tabu Timoteo mangke te merimeri ngaia. E ngae ngke e ikawairake Timoteo n te utu ae a kakaokoro aia Aro kaaina, ma tinana ao tibuna te unnaine aika I-Iutaia a karikirakea i nanona tangiran te Koroboki ae Tabu. N tokina, e a rangi n nene ana onimaki. (2Tim. 1:5; 3:14, 15) E a kaman riki bwa te tia rimwini Kristo ngaia ngke tao e a kani koro 20 ke ai tibwa 20 tabun ana ririki, ao e a kona ni katauaki nakoni mwioko aika okoro n te ekaretia.—Mwa. 16:1-3.

⁶ A kakaokoro ataei n tatabemania nako ni kaineti ma rikirakeia n te onimaki. Tabeman a ota n te koaua, a karaoi motinnano ma te wanawana, ao a kani bwabetitoaki ngke a ataei. Ake tabeman a bae n aki tauraoi nakon te bwabetito ni karokoa ae a a ikawai riki teutana. Ngaia are kaaro aika wanawana a aki kairoroiia natiia bwa a na bwabetitoaki. Ma a buokiia bwa a na rikirake n te onimaki n aron ae boraoi ma roroia ao aia konabwai n tatabemania nako. A kona ni kimwareirei kaaro ngkana natiia e mutiakina te reirei man Taeka N Rabakau 27:11. (Warekia.) Ma a riai n ururinga tiaia ae a na buokiia natiia bwa a na riki bwa taan rimwini Kristo. N ururingan anne, a na iaiangoa te titiraki aei: ‘E a bon tau ana atatai natiu ao e a kona ni katabua maiuna nakon te Atua ao ni bwabetitoaki?’

7. E riai te aomata ae e kani bwabetitoaki n atai ana reirei te Baibara ni kabane? Kabwarabwaraa.

⁷ Ngkai taan reirei kaaro n te utu, a tangiriia natiia bwa a na karekea aaia ae nene ae  te atatai, ae e na kaungaia bwa a na katabui maiuia. Ma tiaki nanona bwa e riai te teei n atai ana reirei te Baibara ni kabane imwain ae e katabua maiuna nakon te Atua ao ni bwabetitoaki. Imwin te bwabetito, a riai taan rimwini Kristo ni kabane n teimatoa ni karikirakea te atatai ae eti. (Wareka I-Korote 1:9, 10.) Ngaia are mwaitira te atatai ae riai n reke imwain ae e kona temanna ni bwabetitoaki?

8, 9. Tera reireiara man rongorongoni Bauro ao te tia tararuaiia buure?

⁸ E kona n reke buokaia kaaro man rongorongon te utu teuana n te moan tienture. (Mwa. 16:25-33) E nako Biribi Bauro tao n 50 C.E., ni kauouani mwanangana ni mitinare. N tikuna ikanne, e a katikaki ni kabureaki ma raona ae Tira i aani bukinaia aika kewe. Ngke e a nukanibong, e roko te mwaeiei ao e a mwainging aan te karabuuti, ao a bane n uki mataroana. E maaku te tia tararuaiia buure bwa e taku bwa a birinako buure ngaia are e nang bakabureia, ma e a takarua naba Bauro nakoina. E reke aia tai Bauro ma Tira n taekina te koaua ibukin Iesu nakon teuanne ma ana utu. A kakoauai koaua ake a reiakini kaain te utu aei ao a ataia ae e rangi ni kakawaki te ongeaba iroun Iesu. Ngaia are a a bwabetitoaki ngkekei naba. Tera reireiara man te rongorongo aei?

⁹ N aron ae e taneiai te aba iai, te tia tararuaiia buure e boni bae n te tautia n Rom ae e a tia n ritaea. E aki ataa Ana Taeka te Atua. Ngaia are ngkana e na karekea aana ae nene ae te atatai man te Baibara, e riai n reiakini moan reirei man te Baibara, e na ota raoi bwa tera ae nanonaki n te riki bwa ana toro te Atua, ao ni motinnanoia bwa e na ongeaba n ana reirei Iesu. Imwin te tai ae aki maan, e a kaungaaki bwa e na bwabetitoaki man ana atatai i aoni baika kakawaki ake e reiakin n te Baibara. Akea te nanououa bwa e teimatoa ni karikirakea ana atatai imwini bwabetitoana. Man iaiangoan te katoto aei, tera ae ko kona ni karaoia ngkana e tuangko natim bwa e a kakoauai raoi moan reirei man te Baibara ao e ota n nanon ao ni kakawakin te katabu ao te bwabetito? Ngkami kaaro aika Kristian, kam na bae ni kariaia natimi bwa e na maroro ma unimwaane n te ekaretia bwa a aonga n ataia bwa e a tau nakon te bwabetito ke e tuai. * N aroia taan rimwini Kristo ake tabeman, e na teimatoa naba natimi ni karikirakea ana atatai ibukin ana kantaninga Iehova i nanoni maiuna ao n aki toki.—IRom 11:33, 34.

10, 11. (a) Tera aia iango kaaro tabeman? (b) Tera ae a riai ni moanibwaia kaaro?

¹⁰ Tabeman kaaro a iangoia bwa e rangi n tamaroa bwa e na bwabetitoaki natiia imwini banen ana reirei ae rietata ao reken ana mwakuri. A kona kaaro aikai n iangoia bwa e ibuobuoki anne, ma e koaua bwa e na buokaki iai natiia ni karekea te kabwaia ni koaua? Ma ae kakawaki riki, e boraoi aei ma te bwai ae ti reiakinna n te Baibara? Tera aroni kamanenaani maiura ae e tangiria Iehova?—Wareka Te Minita 12:1.

¹¹ E kakawaki ururingan ae te aonnaba aei ma waakina nako boni kaitaraan raoi baike e tangiri Iehova ao n iaiangoi. (Iak. 4:7, 8; 1Ioa. 2:15-17; 5:19) Te iraorao ae kaan ma Iehova bon te bwai ni kamanomano ae moan te tamaroa ibukia ataei ibukini kaitaraan Tatan, ana aonnaba, ao baika bubuaka aika iaiangoaki iai. Ngkana a moanibwaia te reirei ao te mwakuri ae bubura te boo iai kaaro, a kona ni kamangaoa ana iango natiia n te aro are e na iangoia bwa e kakawaki riki  bwaikorakin te maiu aei nakon ana iraorao ma Iehova. E koaua bwa kaaro aika Kristian aika tatangira a kukurei bwa e na kairaki natiia n ana iango te aonnaba aei bwa tera ae e na nakoraoi iai maiuia? Ni koauana, ti karekea te kimwareirei ni koaua ao maiura ae nakoraoi tii mani moanibwaian Iehova ni maiura.—Wareka Taian Areru 1:2, 3.

12. E aera bwa kaaro tabeman a tangira natiia bwa e na tautaua riki ana bwabetito?

¹² E taku temanna te tina ae te Kristian ngke e kabwarabwaraa bwa e aera ngke e aki tangira natina bwa e na bwabetitoaki: “I maamaa n taekinna ae bukin raoi aki kukureiu iai bon te babaire ibukin te kabaneaki man te ekaretia.” N aron te tina anne, tabeman kaaro a iangoia naba bwa e raoiroi riki ngkana e aki bwabetitoaki natiia ni karokoa ae e a ikawai raoi ke e a kitan arona n nanobaba. (KBwaai 8:21; TaeRab. 22:15) A kona kaaro akanne n iangoa aei, ‘E aki kona ni kabaneaki man te ekaretia natiu ngkana e aki bwabetitoaki.’ Ma tera kairuan te iango aei?—Iak. 1:22.

13. E koaua bwa ngkana e aki bwabetitoaki temanna, e na aki tei iai i matan Iehova ibukin ana bure? Kabwarabwaraa.

¹³ Ni koauana, kaaro aika Kristian a aki tangiria bwa e na bwabetitoaki natiia imwain ae e a tauraoi ni katabua maiuna nakon Iehova. Ma e ngae n anne, e kairua iangoan ae ngkana e tuai ni bwabetitoaki natiia, e nang aki tei i matan Iehova ibukin ana bure. Bukin tera? Ibukina bwa e na aki tii motiki taekaia aomata Iehova ngkana a a tia ni bwabetitoaki. Ma e na motika naba taekan te ataei te Atua ngkana e a ataa te bwai ae eti ao ae bure i matana. (Wareka Iakobo 4:17.) Ngaia are n oneani mwin are a na kabwaraa nanon natiia bwa e na aki bwabetito kaaro aika wanawana, a boni kakorakoraia ni katei aia katoto aika raoiroi. A tangiria bwa a na karikirakea i nanon natiia mangke e merimeri, tangiran ana kaetieti Iehova aika raraoi ibukin te aroaro ni maiu ae riai. (Ruka 6:40) Tangiran Iehova bon te bwai ni kamanomano ae te kabanea n tamaroa ibukin natim, ae kaungaaki iai bwa e na kateimatoa nakonakona ni kawain Iehova ae raoiroi.—Ita. 35:8.

14. A na kangaa unimwaane ni boutokai aia kakorakora kaaro aika buokiia natiia bwa a na rikirake nakon te bwabetito?

¹⁴ Ngkai taani kawakina te nanai unimwaane n te ekaretia, a kona ni boutokai aia kakorakora kaaro man aroia n tataekin tiia n te onimaki. Iai temanna te tari te aine ae ururinga ana maroro ma Brother Charles T. Russell, ngke ai tibwa onoua ana ririki. E taku: “E kabanea 15 te miniti ma ngai ni maroroakin tiau n te onimaki.” Tera mwina? Rimwi riki e a riki te tari te aine anne bwa te bwaiania ao e bwaiania n te maan ae raka i aon 70 te ririki. Eng, taeka aika raraoi ao ni kaunganano a teimaan mwia aika raraoi i nanoni maiun te aomata. (TaeRab. 25:11) A kona naba unimwaane ni kaoia kaaro ma natiia bwa a na buoka te mwakuri ni kateitei ibukin Taabo n Taromauri. A kona n angania ataei tabeia ni kaineti ma aia ririki ao aia konabwai.

15. Taekin aanga tabeua ake a kona iai kaain te ekaretia ni kaungaia ataei.

¹⁵ A kona n ibuobuoki kaain te ekaretia ngkana a kaota mwannanoaia ataei. E irekereke iai waekoaia n nori kanikinaean rikirakeia n te onimaki. N te katoto, e anganga ana ibuobuoki te teei anne mai nanona, e iangoi raoi ana kaeka ke iai mwiokoana ni kanoan te botaki n te wiki? E a tia n tokanikai i aoni kataakin etin arona, ke e kakamanena raoi ana tai n uarongorongo n te tabo n reirei? Ngkana ngaia anne, ko riai ni waekoa ni  kamoamoaa. Ti kona ni karikia bwa anuara te mamaroro ma ataei ni kaota mwannanoaia imwain ao imwini bobotaki. Ngkana ti kakaraoi baikai ao ake tabeua riki, a kona n ataia ataei bwa boni ngaiia naba kaain “te botaki n aomata ae rangi ni bati kaaina.”—TaiAre. 35:18.

16, 17. (a) E kangaa n irekereke te bwabetito ma ana kantaninga temanna ibukini maiuna n taai aika a na roko? (b) Tera te kimwareirei ae a bane ni kakorakoraia ni karekea kaaro aika Kristian? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

¹⁶ Teuana naba mwiokoaia kaaro ae moan te kakawaki boni kaikawaaia natiia n ana “reirei ni kaetieti ao ana kaungaunga Iehova.” (IEbe. 6:4; TaiAre. 127:3) A bungiaki ni katabuaki nakon Iehova natiia te natannaomata ae Iteraera, ma a kaokoro natira bwa a aki bungiaki ni katabuaki nakon Iehova. Irarikin anne, e aki bungiaki temanna ma tangiran te Atua ao te koaua. Man te bong are e bungiaki iai natiia, a riai kaaro ni katea tiaia ae buokan natiia bwa e na riki bwa te tia rimwini Kristo, e na katabua maiuna nakon te Atua, ao ni bwabetitoaki. Bon anne te bwai ae rangi ni kakawaki. Ni koauana, katabuani maiuna, bwabetitoakina, ao kakaonimakina ni beku ibukin te Atua, bon te bwai ae e na reke iai kamaiuana n tain te rawawata ae korakora ae e a kaan roko.—Mat. 24:13.

¹⁷ Ngke e iangoia Blossom Brandt bwa e a kani bwabetitoaki, a kan ataia raoi ana karo aika mamaaka te Atua bwa e a tauraoi neiei ni karaoa te mwaneka ae moan te kakawaki ni maiuna ke e tuai. A boutokaa ana iango ngke a ataia raoi bwa e a tauraoi. N te tairiki are imwain ana bwabetito, e karaoa te bwai teuana tamana ae ringa te nano. E taku Blossom: “E tuangira ni kabane bwa ti na katorobubua, ao e tataro. E tuanga Iehova bwa e rangi ni kukurei n ana motinnano natina te aine ae uarereke ae e nang katabua maiuna nakon te Atua.” Imwin 60 tabun te ririki ao e taku Blossom: “Ko kona ni kakoauaa bwa I aki kona ni mwaninga te tairiki anne i nanon ririki ake imwina!” Kaaro, kam bia namakina te kimwareirei ao te raunnano ae reke man norakia natimi n riki bwa ana toro Iehova aika katabui maiuia ao ni bwabetitoaki.