1. Taekin aia kangaanga Kristian ake n te moan tienture.

TABEUA te tai i marenan ririki aika 62 ao 64 C.E., e korea ana reta te abotoro Betero nakoia naake a “maeka n iruwa ao n uamae i Bonto, Karatia, Kabatokia, Atia, ao Bitunia.” (1Bet. 1:1) A kainnanoa te kaungaunga ao te kairiri ekaretia aika kakaokoro kaaia i aon Asia Minor. A karawawataaki ni kaitaraakia ao kabuakakaaia. A kaaitara ma “kangaanga aika ai aron te ai ae uramwaaka.” Ao a maeka naba n taai aika karuanikai. E korea aei Betero: “E a kaan tokini bwaai ni kabane.” Eng, imwaini koron tebwina te ririki ao e na roko n tokina ae kakamaaku aia waaki I-Iutaia. Tera ae kona ni buokiia Kristian n taabo nako bwa a na nanomwaaka n taai aika rangi ni karawawata akanne?—1Bet. 4:4, 7, 12.

2, 3. E aera Betero ngke e kaumakiia tarina n te onimaki bwa a na kaota te iakoakoi? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

² I buakoni baike e kaumakiia iai tarina Betero, e kaungaia naba ni kangai: “Kam na iakoakoi i marenami.” (1Bet. 4:9) Te taeka ae “iakoakoi” n te taetae ni Kuriiti nanona raoi “tatangiraia, ke akoaia iruwa.” Ma noria bwa Betero e kaumakiia taari bwa a na iakoakoi “i marenaia,” e ngae naba ngke a a kamani kinaia ao ni bobotaki. A na kangaa ni buokaki ni bwainan te iakoakoi?

 ³ A na boni kaaniaki riki i marenaia. Iangoa te bwai ae e a tia n riki nakoim. Ko namakina te kukurei ngke e kaoko temanna nakon ana auti? Tiaki bwa ko ururinga te mwakuri n akoi anne? Ngkana ko kaoia tabeman n am ekaretia, tiaki bwa e a kakorakoraaki riki iai am iraorao ma ngaiia? Ti na rikirake ni kinaia raoi taari ngkana ti kaota te akoi nakoia. N ana tai Betero, a kainnanoa kaaniaia riki i marenaia Kristian nakon are mai mwaina, bwa a a rikirake ni kakaiaki riki kangaanga. A riai ni karaoa naba anne Kristian ni “kabaneani boong” aikai.—2Tim. 3:1.

4. Baikara titiraki aika ti na rinanoi n te kaongora aei?

⁴ Baikara aanga ake ti kona iai ni bwaina te iakoakoi “i marenara”? Ti na kangaa n tokanikai i aoni baika tukira mani kaotiotan te iakoakoi? Tera ae kona ni buokira n riki bwa iruwa aika raoiroi?

5. Ti na kangaa ni kaota akoaia iruwa n ara bobotaki ni Kristian?

⁵ N taai ni bobotaki: Ti butimwaeiia raoi aomata nako ake a roko n ara bobotaki ni Kristian bwa raora ni kaoaki nakon te baka n amwarake. A katauraoi bwaai ni kabane ibukira Iehova ao ana botaki. (IRom 15:7) Ngkana a roko aomata aika boou, ai aron ae ti a riki bwa taani kakao naba. E aera bwa ko aki biririmoa ni kamauriia n aki ongea aroia ni kunnikainia ke ni katamaroaia? (Iak. 2:1-4) Ngkana e tekateka n tii ngaia te iruwa temanna, ko kona ni kairia bwa e na tekateka ma ngkoe? E bae ni kakaitau ngkana ko buokia bwa e na irira kanoan te botaki ke tao ni buokia ni kakaaei kiibu aika warekaki. Bon aei te anga ae tamaroa ibukin ‘akoaia iruwa n taai nako.’—IRom 12:13.

6. Antai iruwa aika ti na akoiia riki?

⁶ Katauraoan te kabuki ke bon te amwarake: N taai ake a karakinaki n te Baibara, ao irian akoaia iruwa boni kaoaia bwa ko na amwarake ma ngaiia ni mwengam. (KBwaai 18:1-8; MotiTae. 13:15; Ruka 24:28-30) Te kakao nakon te amwarake boni kaotan te kan iraorao ao te rau. Antai iruwa aika ti na akoiia riki? Bon tarira ma mwaanera n ara ekaretia. Ngkana a roko taai aika karuanikai, tiaki bwa ti riai n uaia n ibuobuoki i marenara? Ti kainnanoia raoraora aika kakaonimaki ni koaua ao aika ti nakoraoi ma ngaiia. N 2011 ao te Rabwata n Tautaeka e bita tain te Reirei n te Taua-n-Tantani n te utu ni Betaera n te United States man 6:45 nakon 6:15 n te bwakantaai. Bukin tera? E taekinaki n te katanoata bwa e na bebete riki irouia kaain te Betaera bwa a na butimwaea te kakao ke ni kaota te iakoakoi i marenaia ngkana e moantaai riki ni bwara te botaki. A karaoa naba anne aobiti n tararua ake tabeua riki. Man te babaire aei, a a kaaniaki riki i marenaia kaain te utu ni Betaera nakon are mai mwaina.

7, 8. Ti na kangaa ni kaota akoaia taan tei man ana botaki Iehova aika kawarira?

⁷ Ngkana a roko n ara ekaretia taani kabwarabwara man ekaretia ake tabeua, n ikotaki naba ma mataniwi n te aono, ao n tabetai taan tei man te aobiti n tararua n ara aono, a reke iai ara tai ni kaota te iakoakoi. (Wareka 3 Ioane 5-8.) Katauraoan te kabuki ke bon te amwarake bon te anga teuana ae tamaroa ibukini kaotan te akoi. Ko kona ni karaoa aei?

⁸ E ururing rikaaki te tari te aine temanna n te United States ao e taku: “I nanon ririki aika bati, e rereke au tai ma kaainnabau ni kaota akoaia taani kabwarabwara ma buuia ni mwengara. A rangi ni kakukurei taai aikai ni kabane, ti unga iai, ao ae moamoa riki e kakorakoraa ara onimaki. Akea uringaabara iai.”

9, 10. (a) Antai aika a bae ni kainnanoa te akoi n te tai ae maan riki? (b) A kona naba n ibuobuoki naake a aki bati n taubobonga aia auti? Kabwarabwaraa.

⁹ Iruwa aika tiku ni maan riki: N taai ake  a karakinaki n te Baibara, e katauraoaki naba n angiin te tai aia tabo ni maeka iruwa. (Iobi 31:32; Bire. 22) E kainnanoaki naba anne n ara bong aikai. A kainnanoa aia tabo ni maeka mataniwi n te aono ngkana a kawari ekaretia. A kainnanoa aia tabo ni maeka naake a kaei kuura n reirei n ara botaki ao taan anganano naba ibukin te mwakuri ni kateitei. Iai naba utu aika akea mwengaia imwini kabuanibwai aika karina ake a kainnanoa naba aia tabo ni maeka ni karokoa tian aia auti irouia taan ibuobuoki. Ti aki riai n iangoia ae tii naake a kamwengaraoi aia auti ae a riai n ibuobuoki. A bae n tia ni karaoa anne n taai aika bati. Ko kona n anga nanom bwa ko na karekea nnen temanna n am auti e ngae naba ngkana e aki bati n taubobonga?

¹⁰ E ururinga arona te tari te mwaane temanna i Korea Maiaki ngke e kamaekaia i rarikina ataein te reirei n taiani kuura n ara botaki. E korea aei: “I tabwarabwara n te moantai ibukina bwa ti a tibwa tekateka n taanga ao ti maeka n te auti ae uarereke. Ma ngke ti kamaekaia ataein te reirei i rarikira, ti rangi ni kukurei. Ngkai bon taanga aika boou ngaira, ti a kona n nora aroni kukureia taanga ngkana a uaia ni beku ibukin Iehova ao n uaiakin tiia n te onimaki.”

11. E aera bwa a kainnanoa akoaia naake a a tibwa roko n am ekaretia?

¹¹ Naake a boou n te ekaretia: A kona ni mwaing aomata ke utu nakon am aono. Tabeman tao a roko bwa a na ibuobuoki n te tabo ae kainnanoaki riki iai te ibuobuoki, ke tao bwaiania aika mwiokoaki bwa a na ibuobuoki n am ekaretia. Bon te bitaki ae bubura aei irouia bwa a riai ni kataneiaia ma aomata aika boou, te ekaretia ae boou, ao tao te taetae naba ae boou ke te katei. Ngkana ti kaoia bwa ti na kabuki ke n amwarake ma ngaiia, ke ni kamaangang n te tabo teuana, a na boni buokaki iai ni karekeia raoraoia aika boou ao ni kaangaraoi aroia nakoni bitaki ake a kaaitarai.

12. Tera te rongorongo ae kaotaki iai bwa e aki kainnanoaki katauraoani baika bati ibukini kaotan te akoi?

¹² E aki kainnanoaki katauraoani baika bati ibukini kaotiotan te akoi. (Wareka Ruka 10:41, 42.) E ururing rikaaki te tari te mwaane temanna ngke a moana aia mwakuri ni mitinare. E taku: “Ti bon ataei, ti a bon tibwa roko ao ti ururingia ara utu. N te tairiki teuana ao buu e a korakora uringaia ana utu irouna, ao e a aki reke buokana ni baike I kataia ni karaoi. Ngke tao ai 7:30 n te moantairiki, ti a ongo naba te karebwerebwe n te mataroa. Bon te aine ae reirei n te Baibara ao e uotii aoranti aika tenua nakoira, ao e roko bwa e na kamauriia mitinare aika boou. Ti karinna ao ni kamoia n te ran. Imwina ti karaoa nimara te ranibue ao ti a moi. Ti kabi te taetae n Swahili, ao e kabi te taetae n Ingiriti neiei. Ma ti rangi ni kimwareirei n rokona bwa ti a moana iai karekean ara iraorao ma taari n te tabo aei.”

13. Baikara kakabwaia mani bwainan te akoi?

¹³ Iai te tai ae ko tabwarabwara iai ni kaota te akoi? Ngkana iai, ko a katibanakoa am tai ae kakukurei ao am tai ni karekeia raoraom ake a na riki bwa raoraom n aki toki. Bwainan te akoi bon te anga teuana naba ae moan te raoiroi ibukini katokan te nanokawaki. Ma ko kona n iangoa aei, ‘E aera bwa e kona ni kangaanga kaotiotan te akoi?’ Iai bukina tabeua.

14. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana e uarereke ara tai ao korakorara ibukini kaotiotan ao butimwaeana te akoi?

¹⁴ Te tai ao te korakora: A rangi n tatabetabe ana toro Iehova ao n angiin te tai a bati mwiokoaia. A kona n iangoia tabeman bwa ai bon akea aia tai ke korakoraia ni kaotiota te akoi. Ngkana anne ae ko iangoia, tao ko kainnanoa  neneran am kaetieti ibukin am mwakuri aika ko kakaraoi. Ko kona ni karaoi bitaki tabeua bwa e aonga n reke am tai ao korakoram ibukini kaotiotan ke butimwaean te akoi? E kaumakiia Kristian te Baibara bwa a na akoiia iruwa. (Ebera 13:2) Akea bureni kamwawaan te tai ibukin aei. Ni koauana, e riai ni karaoaki. Ma ni karaoan aei, ko riai ni kauarerekea am tai ibukini baika aki bati ni kakawaki.

15. Taekini baika kona ni katabeaiangaia tabemwaang ngkana a kani kaotiota te akoi.

¹⁵ Am namakin i bon ibukim: Iai te tai ae ko kani kaotiota iai te akoi ma ko namakinna bwa ko aki tau ni karaoia? Tabeman a maamaa ao a tabeaianga bwa rimwi a aki rangi ni kukurei aia iruwa. Ake tabeman tao e karako aia karekemwane ao a iangoia bwa a aki kona ni karekei baika a kainnanoi aia iruwa n aron ae a kona ni karekea taari ake tabeman. Uringnga bwa e aki kainnanoaki te auti ae rangi ni kan, ma a riai ni baireaki raoi bwaina, e itiaki ao e kaotiotaki iai te akoi.

16, 17. Tera ae kona ni kabebetea te tabeaianga ibukini butimwaeaia iruwa?

¹⁶ Ngkana ko tabeaianga ibukini butimwaeaia am iruwa, bon tiaki tii ngkoe. E taku unimwaanen te ekaretia temanna i Buritan: “Bon iai te tabeaianga teutana ngkana ko katauraoi ibukia iruwa. Ma e rianako riki kakabwaia ao te raunnano ae reke mai iai, n aron naba beeku ake tabeua ibukin Iehova. I a tia n namakina te kimwareirei tii man tekatekau ni moi kobee ma au iruwa ao ni kakaraki.” Uringnga ae e rangi n ibuobuoki n taai nako kaotiotan tabeakinaia iruwa. (IBir. 2:4) Angia aomata a kukurei ni kakarakin baika riki ni maiuia. Botaki n itamwaomwao bon ara tai ake ti kona iai ni karakin ara rongorongo ke n titirakinia tabemwaang bwa a na karakin aroia. E korea naba aei temanna riki te unimwaane: “I buokaki ni kaoakia raoraou n te ekaretia nakon au auti, bwa N na atai anuaia ao ni kinaia raoi, ai moarara riki aron reken te koaua irouia.” Kaotiotan tabeakinaia iruwa e karekea kukureia naake ko kaoia.

¹⁷ E taku temanna te aine ae te bwaiania are kamaekaia n ana auti naake a irii kuura aika kakaokoro n ara botaki: “N te moantai I tabeaianga ibukina bwa akea baika bobuaka n au auti ao bwain nanona boni baika a tia ni kamanenaaki. E katoka tabeaiangau buun te tia kaira te reirei temanna. E taekinna neiei bwa ngke a karaoa te mwakuri ni mwamwananga ngaia ma buuna, aia wiki aika rangi n raoiroi bon aia tai ni maeka ma te aomata ae korakora ana onimaki ae aki rangi ni bati ana bwai, ma titeboo te bwai ae a kaatuua iangoana ma ngaia ae te beku ibukin Iehova ao kateimatoaan te maiu ae bebete. I kauringaki iai te bwai are e aki toki n tataekinna tinara nakoira ae kangai: ‘E raoiroi riki te raurau ae kanoana aroka aika kakanaki ae irianaki n te tangira.’” (TaeRab. 15:17) Akea te bwai ae ti na tabeaianga iai bwa e kakawaki kaotiotan te tangira nakoia ara iruwa.

18, 19. Ti na kangaa n tokanikai i aon ara iango aika bubuaka ibukia tabemwaang mani bwainan te akoi?

¹⁸ Am namakin ibukia tabemwaang: Iai n am ekaretia ae ko un irouna? Tao e kona ni buakaka nanom irouna ao e kona n tiku ni maan i nanom ngkana ko aki kataia ni kanakoraoia. E kona anne ni bita aroarom ae raoiroi n te aro are ko a rawa ni kaota te akoi nakoina. Ke tao ko aki kona ni mwanuokina marakin nanom iroun temanna rimoa.

¹⁹ E tuangira te Baibara bwa ngkana ti bwaina te akoi, ti kona ni kanakoraoi ara iraorao ma tabemwaang, ao taani kairiribai naba nakoira. (Wareka Taeka N Rabakau 25:21, 22.) E kona ni kamaraua te un ao te nakobuaka i marenaia aomata bwainan te akoi. Ti kona n nori aroaron ara iruwa aika raraoi ake e nori naba Iehova irouna ngke e katikia nakon te koaua. (Ioa. 6:44) Ngkana ko kaungaaki n te tangira bwa ko na kaoa te aomata ae aki kantaningaa anne mairoum, e a kona ni  moanaki te iraorao ae kaan iai. Ko na kangaa ni kakoauaa bwa ko kairaki n te tangira? Te anga teuana, boni maiuakinan te kaungaunga n I-Biribi 2:3 ae kangai: “Kam na nanorinano n iangoia bwa a kakawaki riki tabemwaang nakoimi.” Ti riai n iangoi aroaro aika kakawaki riki iai tarira ma mwaanera nakoira, ae tao aia onimaki, nanomwaakaia, ninikoriaia, ke aroaroia ni Kristian riki tabeua, ake e na kakorakoraaki iai tangiraia iroura ao e na bebete riki iai kaotan ara akoi nakoia.

20. E aera bwa ti riai ni karinea te kakao are ti butimwaeia ao ti na kangaa ni karaoa anne?

²⁰ E titiraki ni kangai te tia areru ae Tawita: “Iehova, antai ae e na riki bwa te iruwa n am umwanrianna?” (TaiAre. 15:1) E taorimwin te titiraki anne n taekin aroaro ake e tangiri te Atua mairouia ana iruwa. Te aroaro teuana boni kakoroan nanon ara taeka. “E kakororaoa ana berita, e ngae ngke e na ruanikai iai.” (TaiAre. 15:4) Ngkana ti butimwaea te kakao, ti na aki manga karautaeka ma tii ngkana iai bukina ae riai. E bae ni katauraoi te aomata are kakao ao a na matebuaka ana mwakuri ni kabane ngkana ti a manga karautaeka. (Mat. 5:37) N tabetai, a a manga rawa tabeman nakon te moani kakao bwa a aonga ni butimwaea ae a taku bwa e raoiroi riki. E kaotaki iai te tangira ao te karinerine? Ti riai ni butimwaea te akoi ma te nano ni kakaitau ni koaua ibukin te bwai ae e katauraoia ibukira te aomata are kaoira. (Ruka 10:7) Ao ngkana iai baika riki aika aki kantaningaaki ake ti a riai ni karautaeka iai nakon te kakao, ti kaota te tangira ao tabeakinan te aomata are kaoira ngkana ti waekoa ni kaongoa.

21. E na kangaa karineani katein te aba ae ti mena iai ni buokira n riki bwa iruwa aika raoiroi?

²¹ E kakawaki naba karineani katein te aba ae ti mena iai. Ni katei tabeua, a kona n roko iruwa ake a aki kaoaki, ao n ake tabeua a riai ni karaoaki babaire imwain ae a iri tabemwaang. N taabo tabeua, a moanibwai n te amwarake iruwa irouia taani kakao, ao aia utu imwina, ao n ake tabeua a bane n titeboo aroia iruwa ma kaain te utu. N taabo tabeua, a taneiai iruwa n uotii rekenibaia, ao n ake tabeua, a kukurei riki taani kakao bwa a na aki rekenibai aia iruwa. Ni katei tabeua, a kantaningaaki iruwa bwa a na karautaeka nakon te moan ao te kauoua ni kakao, ao katei tabeua, ko aki ataa te katei ngkana ko karautaeka nakon te kakao. Ti bia karaoa ara kabanea ni konaa ni kakukureia te aomata are kaoira.

22. E aera bwa e rangi ni kakawaki te ‘iakoakoi i marenara’?

²² E taku Betero: “E a kaan tokini bwaai ni kabane.” (1Bet. 4:7) E a kaan riki nakon are mai mwaina. Ti na kaaitara ma te rawawata ae korakora ae tuai man riki ma rimoa n te aonnaba aei. Kioina ngkai a a rikirake ni kakaiaki riki kangaanga, ti kainnanoa te itangitangiri ae moan te korakora i marenara ma tarira ao mwaanera. E a kaineti riki ngkai nakoia Kristian ana reirei ni kairiri Betero aei: “Kam na iakoakoi i marenami,” ae te aroaro ni maiu ae kakukurei ae e na akea tokina.—1Bet. 4:9.