1-2. Antai aika a kona ni buoka temanna ae reirei n te Baibara bwa e na rikirake nakon te bwabetito?

“I TATANGIRA te bwai ae I reiakinna man te Baibara,” e taku Amy are maeka i Biti. “I ataia ae bon te koaua. Ma e aki reke anne irou ni karokoa are I a moanna n iriria taari, ao I a riai ni karaoi bitaki tabeua ake N na rikirake iai nakon te bwabetito.” Te bwai are e rinanona Amy, e reireinira te koaua ae kakawaki aei: E na boni bae te aomata ae reirei n te Baibara n teimatoa ni karaoi bitaki ake e na rikirake iai nakon te bwabetito, ngkana e butimwaei aia ibuobuoki taari tabeman.

² A kona taan uarongorongo n tatabemania nako ni boutokaa rikiraken te ekaretia. (IEbe. 4:16) E taku te bwaiania ae Leilani, are maeka i Vanuatu: “E aki toki n taekinaki bwa ngkana e na kaikawaaki te teei, a riai kaain te kaawa n tatabemania nako n ibuobuoki. Irou e kaineti naba ibukini karekeaia taan rimwini Kristo bwa a aki toki n ibuobuoki kaain te ekaretia ibukini katikan temanna nakon te koaua.” Ao ibukini kaikawaan te teei, e kainnanoaki aia ibuobuoki iai kaaro, kaain te utu, raoraoia kaain te utu, ao taan reirei. A karaoa aei ngkana a kaungaa te teei ao n reireinna bwaai aika kakawaki. Ai arona naba, a kona taan uarongorongo n anga te taeka n reirei, ni kaungaunga, ao ni katea te banna ni katoto ae raoiroi ibukia aika reirei n te Baibara, ni buokiia bwa a na rikirake nakon te bwabetito.​—TaeRab. 15:22.

3. Tera reireiara n aia taeka Ana, Dorin, ao Leilani?

³ E aera bwa e riai te tia uarongorongo are iai ana reirei n te Baibara ni kukurei ngkana a anga aia ibuobuoki tabeman taan uarongorongo? Nora ana taeka te bwaiania ae okoro ae Ana are mena  i Moldova, ae kangai, “E rangi ni kangaanga iroun temanna bwa e na karaoa te ibuobuoki ae bati nakon temanna ae reirei n te Baibara are e a tibwa rikirake.” E taku Dorin, ae te bwaiania ae okoro n te aba naba anne, “A aki toki n taekina te bwai teuana tabeman taan uarongorongo are e anaaki iai nanon temanna ae reirei n te Baibara, ae te bwai ae I aki tabennanoia.” E taekina bukina riki teuana Leilani ni kangai, “Man aia tangira ao aia mwamwannano taari nakon temanna ae reirei n te Baibara, e a buokaki iai n ataiia bwa bon ana aomata Iehova.”​—Ioa. 13:35.

4. Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

⁴ Ma ko na bae n iango ni kangai, ‘N na kangaa ni buoka ae reirei n te Baibara bwa e na rikirake ngkana tiaki ngai ae I reirei ma ngaia?’ Ti na noria bwa tera ae ti na karaoia ngkana iai ae ti na katoaa n ana reirei n te Baibara, ao tera ae ti na karaoia ngkana e a moana irirakini bobotaki te aomata anne. Ti na noria naba bwa a na kangaa unimwaanen te ekaretia ni buokiia aika reirei n te Baibara bwa a na rikirake nakon te bwabetito.

5. Tera tabem ngkana iai ae ko na katoaa n ana reirei n te Baibara?

⁵ Bon taben te tia reirei n te Baibara bwa e na buoka ana aomata n ota n ana Taeka te Atua. Ngkana ko na katoaa temanna, ko riai n iangoiko bwa tii te tia katoaa ngkoe ao tiaki te tia reirei. Tabem ae kakawaki boni boutokaana. (TeMin. 4:9, 10) Tera ae ko kona ni buoka iai karaoan te reirei n te Baibara bwa e na uaana?

6. Ngkana iai ae ko na katoaa n ana reirei n te Baibara, ko na kangaa ni maiuakina te boto n reirei are n Taeka N Rabakau 20:18?

⁶ Katauraoi imwain te reirei n te Baibara. Te moan, tuanga te tia kaira te reirei bwa e na taekina teutana rongorongon ana aomata. (Wareka Taeka N Rabakau 20:18.) Ko kona n titiraki ni kangai: “Tera baike e kakoauai, n ikotaki ma ana ririki, ke ana utu? Tera te maroro are ko na reirei iai ma ngaia? Tera reireian am reirei n te Baibara ae ko tangiria man ana reirei aei? Iai te bwai ae I kona ke ae I riai n aki karaoia ke n taekinna n tain te reirei? Tera ae kona ni kaungaaki iai am aomata bwa e na rikirake?” Ni koauana, e aki riai te tia kaira te reirei n taekini bwaai ni kabane aika aki riai n taekinaki, ma a kona n ibuobuoki tabeua baike e na tibwai nakoim. E karaoa naba ae aron aei te mitinare temanna ae arana Joy, nakon temanna are e katoaa n ana reirei n te Baibara. E taku neiei: “E buokaki n te aeka ni maroro aei te tari are e katoaai bwa e na kinaa riki au reirei n te Baibara ao e a ataa arona n ibuobuoki.”

7. E aera bwa ngkoe are ko na katoaa te tari temanna, ko riai ni katauraoi imwain te reirei?

⁷ Ngkana iai ae ko na katoaa n ana reirei n te Baibara, e raoiroi ngkana ko moantaai ni katauraoa te reirei are e na rinanoaki. (Etira 7:10) E taku Dorin, ae te tari are taekinaki mai mwaina: “I rangi ni kukurei ngkana e a kamani katauraoi  te tari are e na katoaai imwaini waakinan te reirei ma au aomata. E a kona imwina n anga ana ibuobuoki aika manena.” Irarikin anne, e na bae te aomata are reirei n te Baibara n noria bwa ko boni katauraoi raoi, ao e kona n riki bwa te katoto ae tamaroa ibukina. E ngae naba ngkana e aki reke am tai n rinanon te reirei ni kabane ma kataia n taekin reirei tabeua aika kakawaki n te mwakoro ane e rinanoaki.

8. Ko na kangaa n ataia raoi bwa am tataro n tain te reirei n te Baibara e bon ibuobuoki?

⁸ Te tataro bon iteran naba waakinan te reirei n te Baibara ae kakawaki, ngaia are kaman iangoa am taeka ngkana ko tuangaki bwa ko na tataro. N te aro aei, e na rota riki iai nanon te aomata are reirei n te Baibara. (TaiAre. 141:2) E teimatoa Hanae, are maeka i Tiaban n uringi ana tataro te tari te aine temanna are katoaa ana tia reirei n te Baibara. E taku neiei: “I ataia ae e rangi ni kaan reitakin neiei ma Iehova, ao I kani katotonga. I namakina naba tangirakiu ngke e mwanewea arau n ana tataro.”

9. Ni kaineti ma Iakobo 1:19, tera ae ko kona n riki iai bwa te rao ae ibuobuoki n tain te reirei n te Baibara?

⁹ Buoka te tia kaira te reirei n tain te reirei n te Baibara. “Te rao ae ibuobuoki e irira te bwai ae rinanoaki n tain te reirei,” e taku Omamuyovbi, ae te bwaiania ae okoro i Nigeria. “E uaana ana ibuobuoki te rao anne ngkana e aki taua atin te maroro, n ataakin ae tiaki ngaia ae kaira te reirei.” Ko na kangaa n ataia bwa n ningai ao n te aro raa ae ko ibuobuoki iai n tain te reirei? (TaeRab. 25:11) Kakauongo raoi ngkana a uaia ni maroro te tia kaira te reirei ma ana aomata. (Wareka Iakobo 1:19.) Ko a tibwa kona ngkanne imwina n anga am ibuobuoki. Ma ko bon riai naba n iango imwain ae ko taetae. N te katoto, iai te tai ae ko riai n aki taua iai atin te maroro, n taetae ngkana e kabwarabwara te tia kaira te reirei, ke n taekina te maroro teuana ae kaokoro. Ma ngkana ko anga am taeka ae kimototo, am kaikonaki, ke am titiraki, ko a buoka iai kamatataan te boto n iango are maroroakinaki. N tabetai, ko kona n iangoia bwa ko a aki kona n anga ae bati riki n tain te reirei. Ma ngkana ko kamoamoaa te aomata are reirei ao ni kaota tabeakinana, ko a buokia riki iai bwa e na rikirake.

10. E na kangaa te baere ko a tia n rinanoi ni buoka temanna ae reirei n te Baibara?

¹⁰ Taekini baike ko a tia n rinanoi. Ngkana e angaraoi, taekin n te aro ae kimototo nakon te aomata ae reirei n te Baibara arom n reiakina te koaua, arom n tokanikai i aon te kangaanga teuana, ke arom n nora ana ibuobuoki Iehova i nanoni maium. (TaiAre. 78:4, 7) E bae n ae bon anne ae e kan ongoraeia te aomata ae reirei n te Baibara. E kona ni kakorakoraaki iai ana onimaki ke ni kaungaaki iai bwa e na kateimatoa rikirakena nakon te bwabetito. Ao e na bae ni bwaati naba arona n tokanikai i aon te kangaanga teuana are kaitaraa. (1Bet. 5:9) E uringa arona ni kakabwaiaaki ngke e reirei n te Baibara  Gabriel are maeka i Brazil, ao e a beku ngkai bwa te bwaiania. E taku: “Ngkana I ongongoraei rongorongoia taari, I a ataia ae e nori kangaanga Iehova ake ti aitara ma ngaai. Ao ngkana a kona n tokanikai i aoia, I boni kona naba ngai.”

11-12. E aera bwa ti riai ni kaotiota te imwanemwane nakon temanna ae reirei n te Baibara are e a iriri bobotaki?

¹¹ Ngkana e na rikirake nakon te bwabetito temanna ae reirei n te Baibara, e riai ni katoatai n iriri bobotakin te ekaretia ao ni kakabwaiaaki mai iai. (Ebera 10:24, 25) E boni bae ana tia reirei n te Baibara ni kaoa nakon ana moani botaki. Ngkana e roko, ti riai ni bane ni kaungaa bwa e na kateimatoa rorokona n te Tabo n Taromauri. Ao n aanga raa are ti kona ni karaoa iai anne?

¹² Kaotiota te imwanemwane nakon te aomata ae reirei n te Baibara. (IRom 15:7) Ngkana e na namakinna te aomata ae reirei anne bwa e butimwaeaki raoi nakoni bobotaki, e na bae n teimatoa ni kan roroko n te Tabo n Taromauri. Ngkana e na aki maamaa, butimwaeia ngkana e roko ao kairia nakoia tabemwaang bwa e aonga n ikikina ma ngaiia. Tai iangoia bwa e boni bwaati arona, riki ngkana e tuai roko ana tia reirei ke iai tabena aika e karaoi. Kakauongo raoi irouna ao kaota tabeakinana. Tera mwini kaotiotan te imwanemwane nakoina? Ti na iangoa te baere riki iroun Dmitrii, are bwabetitoaki tabeua te ririki n nako ao e a beku ngkai bwa te tabonibai n te ekaretia. E uringa ana moan tai n ira te botaki teuaei ao e taku: “E norai temanna te tari ngke I tataninga i tinanikun te Tabo n Taromauri ao e a kairai naba n rinnako. A bati ake a kawarai ao ni kamaurai. I bon rangi ni mimi iai. E anaaki nanou iai n te aro are I a tangiria ni kan iriri bobotaki ni katoatai i nanon te wiki. Bon te namakin ae e aki rereke irou mai mwaina.”

13. E na kangaa aroarom ni buokaki iai temanna ae reirei n te Baibara?

¹³ Katea te katoto ae tamaroa. E kona aroarom ni buokaki iai temanna ae reirei n te Baibara bwa e na kakoauaa ae e a kunea raoi te koaua. (Mat. 5:16) E taku Vitalii, ae beku ngkai bwa te bwaiania i Moldova: “I a nora aroni maiuia taari tabeman, aroia n iaiango, ao anuaia. I a kakoauaa iai bwa e boni koaua aia Aaro Ana Tia Kakoaua Iehova.”

14. E na kangaa am katoto ni buoka temanna bwa e na teimatoa n rikirake?

¹⁴ Ngkana e na tau nakon te bwabetito te aomata ae reirei n te Baibara, e riai ni maiuakina te baere e reiakinna. E bon aki bebete n taai nako karaoan aei. Ma ngkana e tataraa arom ni buokaki mani maiuakinan ana boto n reirei te Baibara, e kona ni kaungaaki bwa e na katotongko. (1Kor. 11:1) Iangoa te baere e rinanona Hanae, are taekinaki mai mwaina. E taku neiei: “Boni banna ni katoto taari mwaane ao aine ni baike a karaoi aika I reiakinaki iai. I a ataa aron te ikaungaunga ao te ikabwarabure ao arou  ni kaotiota te tangira. Ao a aki toki naba n taekini baika raraoi ibukia tabemwaang. I kani katotongia.”

15. E kangaa Taeka N Rabakau 27:17 ni buokira bwa e aera ngkai ti riai ni karekea ara iraorao ma ara reirei n te Baibara ngkana e teimatoa n iriri bobotaki?

¹⁵ Karika am reirei n te Baibara bwa raoraom. Ngke e a kateimatoa irirakini bobotaki am reirei n te Baibara, teimatoa ni kaotiota tabeakinana ni baike e kainnanoi. (IBir. 2:4) E aera bwa ko aki mamaroro ma ngaia? Ko kona ni kamoamoaa ibukini bitaki aika raraoi ake e karaoi ao n ongora aron ana reirei n te Baibara, aroia ana utu ao ana mwakuri, ma tai tabeki titiraki ake e na maama iai. A kona maroro n aron aikai ni kaaniko riki ma ngaia. Ngkana e a riki bwa raoraom am reirei n te Baibara, buokia bwa e aonga n rikirake nakon te bwabetito. (Wareka Taeka N Rabakau 27:17.) E a beku ngkai Hanae bwa te bwaiania ae katoatai. N ururingan ana moantai n roko n te taromauri, ao e taku neiei: “Ngke a a reke raoraou n te ekaretia, I a ingainga nakon taiani bobotaki, ao I kakaaei e ngae naba ngkana I namakina te kua. I kukurei ni mena i buakoia raoraou aika boou, ao I buokaki iai bwa N na katoka reitakiu ma naake tiaki titeboo au koaua ma ngaiia. I kani kaaniai riki ma Iehova ao taari n te onimaki. Ngaia are, I a motinnanoia bwa N na bwabetitoaki.”

16. Tera ae ko kona ni buoka riki iai temanna ae reirei n te Baibara bwa e na namakinna bwa e a kaaina te ekaretia?

¹⁶ Ngkana e teimatoa temanna ae reirei n te Baibara n rikirake ao ni karaoi bitaki, buokia bwa e na namakinna bwa e a kaaina te ekaretia. Ko kona ni karaoa aei ngkana ko kaotiota te akoi nakoina. (Ebera 13:2) Ngke e reirei ngkoa n te Baibara Denis are e a beku ngkai i Moldova, ao e taku: “A bati taai ake I kaoaki iai ma kaainnabau nakon aia botaki n ikaungaunga taari. Ti ongoraei aroia ni buokaki iroun Iehova, are ti a rangi ni kaungaaki iai. Ti buokaki naba iai bwa ti na kamatoaa nanora ni kani beku iroun Iehova ao ni kakoauaa ae iai te maiu ae kakukurei ae imwaira.” Ngkana e a tau n riki bwa te tia uarongorongo ae tuai bwabetitoaki am reirei n te Baibara, ko kona naba ni kairia bwa toam n te mwakuri ni minita. E taku Diego ae te tia uarongorongo mai Brazil: “A bati taari aika kairai bwa N na katoaia n te mwakuri ni minita. Aei te anga ae rangi n tamaroa ibukini kinaakia riki. Ngke I karaoa anne, a bati reireiau iai mairouia, ao I namakinna bwa I a kaan riki ma Iehova ao Iesu.”

17. A na kangaa unimwaanen te ekaretia ni buokiia aika reirei n te Baibara?

¹⁷ Kamwaawa ami tai ibukia aika reirei n te Baibara. Unimwaanen te ekaretia, kam kona ni buokiia aika reirei n te Baibara bwa a aonga n rikirake nakon te bwabetito. Kam katoatai ni mamaroro ma ngaiia n taai ni bobotaki? A kona n ataia bwa ko tabeakinia ngkana ko uringi  araia, moarara riki ngkana aia moantai n anga aia kaeka. Kam kona ni kaangaraoi ami babaire ni boong tabeua ibukini katoaan te tia uarongorongo temanna ae e na reirei n te Baibara ma ana aomata? Tao kam kona ni buoka riki ane e reirei n te Baibara n aron ae kam iangoia. E taku te bwaiania ae Jackie, are e maeka i Nigeria: “A bati au reirei n te Baibara aika mimi ngke a a kunea imwina bwa te tari are irai nakon aia reirei bon te unimwaane n te ekaretia. E taku temanna naba ae reirei n te Baibara: ‘E aki kona ni karaoa anne au mitinare. E tii kawariia aika kaubwai ao ngkana iai ae e kabwakamwane nakoina!’” E a iriri ngkai bobotaki te aomata ane reirei n te Baibara anne.

18. A na kangaa unimwaanen te ekaretia ni kakororaoa mwiokoaia are taekinaki ni Mwakuri 20:28?

¹⁸ Reirei ni kataneiaia ao kaungaia taan angareirei n te Baibara. Unimwaanen te ekaretia, tabemi ae kakawaki boni buokaia taan uarongorongo bwa e na uaana riki aia mwakuri ni minita, n ikotaki naba ma aroia n angareirei man te Baibara. (Wareka Mwakuri 20:28.) Ngkana iai temanna ae maamaa n angareirei man te Baibara ibukina bwa ko mena irarikina, a anga nanom bwa ko na kaira te reirei. E taku Jackie, are taekinaki mai mwaina: “A katoatai unimwaanen te ekaretia n titirakinai ibukia au reirei n te Baibara. Ngkana iai au kangaanga ni kairan te reirei n te Baibara, a kukurei n anga te taeka n reirei ae manena.” A kona unimwaane ni karaoa ae bati riki ibukini kaungaaia ao kateimatoaaia taan angareirei n te Baibara bwa a na nanomwaaka. (1Tet. 5:11) E reitia ni kangai Jackie: “I kukurei ngkana a kaungaai unimwaanen te ekaretia ao ni kakaitau ibukin au mwakuri korakora. Taeka ni kaungaunga akanne kaanga ai aron te ran ae mwaitoro ae I moi iai n tain te kabuebue. I a aki rangi n nanokokoraki man aroia anne ao I a kimwareirei riki ngkana I a angareirei man te Baibara.”​—TaeRab. 25:25.

19. Tera te kimwareirei ae ti bane ni kona ni karekea?

¹⁹ E ngae ngkana akea ae ti reirei ma ngaia n te Baibara n te tai aei, ma ti kona ni buoka temanna bwa e na rikirake nakon te bwabetito. Ti kona ni katauraoi maroro ake e na buokaki iai te tia angareirei n tain te reirei, ao n aki taua atin te maroro. Ti kona ni karekeia bwa raoraora naake a reirei n te Baibara ngkana a roko n te Tabo n Taromauri, ao n riki naba bwa banna ni katoto aika raraoi nakoia. Ao a kona unimwaane ni kaungaia aika reirei n te Baibara n aroia ni kamwaawa aia tai ibukia ao taan angareirei naba n reirei ni kataneiaia ao ni kamoamoaia. Ai kakukureira riki ngkana ti kona ni karaoa te bwai teuana, ae tao e uarereke naba ibukini buokan temanna bwa e na tangira Tamara ae Iehova ao ni beku ibukina!