1. Tera ae ko bae ni kubanako iai ngke ko a kataia n tibwaa te rongorongo man te Baibara nakoia tabemwaang?

KO URINGA te tai are e moan reke iai te koaua iroum? A taraa n rangi ni mataata ao ni kai ota ana reirei te Baibara ake ko reiakin. Ko iangoia bwa a na boni kan ongora naba n reirei aikai aomata nako. Ko kakoauaa ae e na boni kakukurei riki iai maiuia, ao a na karekea naba te kantaninga ae tamaroa ibukin taai aika a na roko. (TaiAre. 119:105) Ngaia are ko ingainga n tibwaa te koaua anne nakoia raoraom ao am utu. Ma tera ae riki? Ko boni kubanako ngkai a bati aika aki kan ongora.

2-3. N ana bong Iesu, tera aroia angia aomata nakoina?

² Ti aki riai ni kubanako ngkana a aki butimwaea ara rongorongo aomata. N ana bong Iesu, a rawa ni butimwaeia angia aomata e ngae ngke e karaoi kakai ni kaotia bwa e boni boutokaia te Atua. N te katoto, e kauta Rataro man te mate Iesu, ae te kakai ae a bon aki kona ni kakewea taani kaitaraa. Ma e ngae n anne ao taani kairiri aika I-Iutaia a bon aki naba kakoauaa ae bon te Mesia Iesu, ao a kani kamatea Iesu ma Rataro!​—Ioa. 11:​47, 48, 53; 12:​9-11.

³ E ataia Iesu ae a na bon rawa aomata ni kakoauaa ae bon te Mesia ngaia. (Ioa. 5:​39-44) E taku nakoia taan rimwin Ioane te tia Bwabetito: “E a kukurei ane e aki kariaia bwakana man te onimaki ibukiu.” (Mat. 11:​2, 3, 6) E aera ngkai a rangi ni bati aika aki butimwaea Iesu?

4. Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

⁴ N te kaongora aei ao are imwina, ti na nori bukina tabeua bwa e aera ngkai a bati aika aki onimakina Iesu n te moan tienture.  Ti na noria naba bwa e aera ngkai a bati ni boong aikai aika rawa ni butimwaea ara rongorongo. Ma ae kakawaki riki, ti na reiakinna bwa e aera ngkai e boni kona ni korakora onimakinan Iesu iroura n te aro ae ti na aki tutukaki man irirakina.

5. E aera ngkai a iangoia tabeman bwa Iesu bon tiaki te Mesia are taetae ni burabetinaki?

⁵ A bati aika aki butimwaea Iesu ibukin rikiana. A kakoauaa ae te tia reirei ngaia ae mwaatai ao e kakaraoi naba kakai. Ma a iangoia bwa bon tii natin te kabentaa ae akea arona ao kaain Natareta ae te kaawa ae mangori. E taekina naba aei n te moantai Natanaera are e a riki imwina bwa te tia rimwin Iesu: “E kona n nako te bae raoiroi mai Natareta?” (Ioa. 1:46) Tao iroun Natanaera e aki rangi ni kakannato te kaawa are e maeka iai Iesu n te tai anne. Ke tao e iangoa te taetae ni burabeti are ni Mika 5:​2, are kaotaki iai bwa e na bungiaki te Mesia i Betereem ao tiaki i Natareta.

6. Tera ae kona ni buokiia aomata ake n ana bong Iesu bwa a na kinaa ae bon te Mesia ngaia?

⁶ Tera ae taekinaki n te Koroboki ae Tabu? E a kaman taekinna te burabeti ae Itaia bwa taani kairiribai nakon Iesu a na aki tabe “ma kabwarabwaraan raoi rikiana [te Mesia].” (Ita. 53:8) A a kaman taetae ni burabetinaki kabwarabwaraan taekana. Ngke arona bwa a karekea aia tai aomata akanne n neneri rongorongona ni kabane, a na bon ataia ae e bungiaki Iesu i Betereem ao boni kanoan te Uea ae Tawita. (Ruka 2:​4-7) Ngaia are ana tabo ni bungiaki Iesu, e bon eti ma te taetae ni burabeti are ni Mika 5:2. Ma tera te kangaanga? A waekoa aomata ni karaoa aia moti ao e aki bwanin raoi aia rongorongo. Ibukin anne, a a rawa ni butimwaea Iesu.

7. E aera ngkai a bati ni boong aikai aika aki butimwaeiia ana toro Iehova?

⁷ Ti nora naba te kangaanga anne ni boong aikai? Eng. Bon aomata aika mangori angia ana toro Iehova. A iangoaki bwa “e uarereke aia reirei ao a aki kakannato.” (Mwa. 4:13) A iangoia tabeman bwa a aki kona ana aomata te Atua n angareirei man te Baibara, ibukina bwa akea aia beeba mani kuura n reirei n te Aro aika rietata. Tabeman a aki butimwaeiia Ana Tia Kakoaua Iehova bwa a taku bwa aongkoa te Aro mai Amerika, e ngae ngke a aki mena i Amerika angia Ana Tia Kakoaua Iehova. Ake tabeman a tuangaki bwa Ana Tia Kakoaua Iehova a aki kakoauaa Iesu. I nanon ririki aika bati, a a tia n aranaki ana aomata Iehova bwa aongkoa taiani Komuniti, tibwaai mai Amerika, ao taani karitei. Ibukin rongorongo aikai, a bati aika aki kan riki bwa ana aomata Iehova, e ngae ngke e aki bwanin raoi aia rongorongo.

8. Ni kaineti ma Mwakuri 17:​11, tera ae a riai ni karaoia aomata ngkana a kani kinaia ana toro te Atua ni boong aikai?

⁸ Tera ae e na buoka temanna n aki kabuaa ana onimaki? A riai aomata n nenera raoi bwaninin te rongorongo. Anne te bwai ae e kakorakoraa ni karaoia te tia korea te Euangkerio ae Ruka. E barongai “bwaai ni kabane mai moana n te aro ae eti raoi.” E tangiriia taani wareware bwa a na “ataia ae [a] kona n onimakini raoi baike” a ongo ake taekan Iesu. (Ruka 1:​1-4) Titeboo aroia I-Iutaia ake i Beroia ma Ruka. Ngke a moan ongo te rongorongo ae raoiroi ae taekan Iesu, a kabotaua te baere a ongoraeia ma te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera. (Wareka Mwakuri 17:11.) N aron naba anne, a riai aomata n nenera raoi bwaninin te rongorongo. A riai ni kabotaua aia reirei ana aomata te Atua ma te Baibara. A na nenera naba rongorongoia ana aomata  Iehova ni boong aikai. Ngkana a kakaaea raoi koauan rongorongoia, a na bon aki ngkanne kamatakiaki n te kairiribai ao n taiani maningongo ibukia.

9. Tera are riki ngke e rawa Iesu ni kaota te kanikina mai karawa?

⁹ N ana bong Iesu, a aki rau nanoia tabeman n ana angareirei aika tamaroa. A tangira ae bati riki. A kairoroa bwa e na kaota koauan ae bon te Mesia ngaia mani kaotan “te kanikina mai karawa.” (Mat. 16:1) Tao a karaoa anne ibukina bwa e aki eti raoi otaia n Taniera 7:​13, 14. Ma e bon tuai roko ana tai Iehova ibukini kakororaoan te taetae ni burabeti anne. A kona ni kakoauaa ae bon te Mesia Iesu man ana angareirei. Ma ngke e aki kani kaota te kanikina are a ukoukoria, ao a a rawa ni butimwaeia.​—Mat. 16:4.

10. E kangaa Iesu ni kakoroa bukin ana koroboki Itaia ibukin te Mesia?

¹⁰ Tera ae taekinaki n te Koroboki ae Tabu? E korea aei te burabeti ae Itaia ibukin te Mesia: “E na aki takarua ke ni kanenea bwanaana, ao e na aki kaongongo bwanaana i nanon te kawai.” (Ita. 42:​1, 2) E karaoa ana mwakuri ni minita Iesu ma te nanorinano ao te aki kan taraaki. E aki katei tembora aika tamaroa ke ni bwaini kunnikai aika okoro, ao e aki naba kani weteaki n aara aika rine. Ngke e boowiaki taekana bwa e na kamateaki, e aki kan anaa nanon te Uea ae Erote ni karaoa te kakai. (Ruka 23:​8-11) E boni karaoi kakai tabeua Iesu, ma e kakawaki riki irouna tataekinan te rongorongo ae raoiroi. E taku nakoia taan rimwina: “Ngaia aei bukin nakomaiu.”​—Mareko 1:38.

11. Baikara iango aika kairua ake a iangoi tabeman ni boong aikai?

¹¹ Ti nora naba te kangaanga anne ni boong aikai? Eng. A bati ni boong aikai aika anaaki riki nanoia ni kateitein taian Aro aika bububura ma katamaroaaia aika bobuaka. A anaaki naba nanoia irouia mataniwi n Aaro aika bubura nakoaia ao bukamaru aika moan riki mairouia beekan, ma a aki tabe iai angia aomata. A bon aki karekea reireiaia ibukin te Atua ma ana kantaninga aomata ake a kaei aia  bobotaki n taromauri Aaro aikai. Ni kaitaraan anne, naake a kaei ara bobotaki ni Kristian a reiakinna bwa tera ae e tangiria mairouia Iehova, ao aroia ni kakaraoa nanona. A itiaki ao n taraaraoi ara Tabo n Taromauri ao a aki katamaroaaki ni baika bobuaka. A aki bwaini kunnikai aika okoro taani kairiri, ke ni weteaki n aara aika rine. A boto ara reirei ao ara koaua i aon Ana Taeka te Atua. Ma e ngae n anne, a bati aika rawa ni butimwaea ara rongorongo ibukina bwa e taraa ni kabotu ara waaki n taromauri, ao ara reirei e aki botau ma aia kantaninga.

12. N aron ae kabwarabwaraaki n Ebera 11:​1, 6, tera ae ti riai ni kabotoa ara onimaki iai?

¹² Tera ae e na buokira n aki kabuaa ara onimaki? E taku te abotoro Bauro nakoia Kristian ake i Rom: “E reke te onimaki imwin te ongora n te taeka, ao e ongoraeaki te taeka, ngkana iai ae e taekina taekani Kristo.” (IRom 10:17) Ngaia are ti karikirakea ara onimaki man ara ukeuke n reirei n te Baibara, ao tiaki mani bukamaruan aia botaki Aaro aika aki boto man te Baibara, e ngae ngke e rangi ni kakukurei irouia aomata aika bati. Ti riai ni kakorakoraa ara onimaki ae boto i aon te atatai ae eti, ibukina bwa “ngkana akea te onimaki ao e aki kona ni kakukureiaki te Atua.” (Wareka Ebera 11:​1, 6.) Ngaia are ti aki kainnanoa noran te kanikina mai karawa ibukini kakoauaan ae e a reke iroura te koaua. Ti kakoauaa raoi anne man neneran ana reirei te Baibara aika kakorakoraa te onimaki.

13. E aera ngkai a bati aika kabuakakaa Iesu?

¹³ N ana bong Iesu, a mimi taan rimwin Ioane te tia Bwabetito ngke a aki kakaraoa te aki mamatam taan rimwin Iesu. E kabwarabwaraa Iesu ae a aki kainnanoa karaoan anne ngkai e boni maiu. (Mat. 9:​14-17) Ma e ngae n anne, a kabuakakaa Iesu Baritaio ma taani kakaitaraa ibukina bwa e aki taui aia katei ake a taneiai iai. E roko unia ngke e kamarurungia aoraki n te Bongi n Taabati. (Mareko 3:​1-6; Ioa. 9:16) A kamoaia n taekinna bwa a karinea te Bongi n Taabati. Ma n te itera are teuana, bon akea  aia kangaanga ni waakina te bitineti i nanon te tembora. A maraki nanoia ngke e kabuakakaia Iesu ibukin aroia anne. (Mat. 21:​12, 13, 15) A rangi n un naba naake e uarongorongo Iesu nakoia n te tinakoka i Natareta, ngke e taekin rongorongo tabeua rimoa ni kaotaraea iai bangaomataia ao karakon aia onimaki. (Ruka 4:​16, 25-30) A bati aika rawa ni butimwaea Iesu ibukina bwa e karaoi baika kaokoro ma aia kantaninga.​—Mat. 11:​16-19.

14. E aera Iesu ngke e kabuakakai aia katei aomata ake a aki boraoi ma te Koroboki ae Tabu?

¹⁴ Tera ae taekinaki n te Koroboki ae Tabu? E taku Iehova rinanon ana burabeti ae Itaia: “A kaaniai aomata aikai ni wia ao a karineai n riaia, ma e rangi n raroa nanoia mairou, ao e boto maakakiu irouia i aon aia tua aomata ake a reiakinaki iai.” (Ita. 29:13) E bon eti Iesu ngke e kabuakakai aia katei aomata aika aki boraoi ma te Koroboki ae Tabu. Te koraki ake e kakawaki riki irouia aia tua aomata ma aia katei nakon te Koroboki ae Tabu, a bon rawa nakon Iehova ao te Mesia are e kanakomaia.

15. Tera ae a aki kukurei iai aomata aika bati irouia Ana Tia Kakoaua Iehova?

¹⁵ Ti nora naba te kangaanga anne ni boong aikai? Eng. A bati aika aki kukurei irouia Ana Tia Kakoaua Iehova ngkai a aki raonia ni bukamarui katei aika aki boto man te Baibara, n aron te rekenibong ao te Kiritimati. Ake tabeman a un irouia Ana Tia Kakoaua Iehova ibukina bwa a aki raonia ni bukamarui botaki ibukini karinean te aba, ke ni kakairi n taiani katei n taunimate aika aki boraoi ma Ana Taeka te Atua. Tao a kakoauaa te koraki aei bwa e kukurei te Atua n aia taromauri. Ma a bon aki kona ni kakukureia ngkana a tangiri riki aia katei aomata nakon ana reirei te Baibara aika rangi ni mataata.​—Mareko 7:​7-9.

16. Ni kaineti ma Taian Areru 119:​97, 113, 163-165, tera ae ti riai ni karaoia ao ae ti aki riai ni karaoia?

¹⁶ Tera ae e na buokira n aki kabuaa ara onimaki? Ti riai ni kakorakoraa tangiran ana tua Iehova iroura ma ana boto n reirei. (Wareka Taian Areru 119:​97, 113, 163-165.) Ngkana ti tangira Iehova, ti na bon rarawa nakoni katei ni kabane ake e aki kukurei iai. Ti na aki kariaia te bwai teuana bwa e na moanibwai riki nakon tangiran Iehova iroura.

17. N ana bong Iesu, tera ae a kantaningaia aomata aika bati mairoun te Mesia?

¹⁷ Iai tabeman n ana bong Iesu aika tangira bitakin te tautaeka. A kantaningaa te Mesia bwa e na kainaomataia mani karawawataaia i aan te tautaeka n Rom. Ma ngke a kataia ni kaueaa Iesu ao e rawa. (Ioa. 6:​14, 15) A raraoma tabeman n ikotaki ma ibonga bwa tao e na bita te tautaeka Iesu ao a na un kaain Rom ake a a tia n anga te mwaaka ni kairiri nakoia ibonga aikai. A bati aika rawa ni butimwaea Iesu ibukin raraomaia n te waaki n tautaeka.

18. Baikara taetae ni burabeti man te Baibara ibukin te Mesia aika rawa ni butimwaei aomata aika bati?

¹⁸ Tera ae taekinaki n te Koroboki ae Tabu? E ngae ngke a bati taetae ni burabeti aika taekinna bwa e na riki te Mesia bwa te tia buaka ae totokanikai, ma a kaotaki n taetae ni burabeti ake tabeua bwa e riai ni mate moa ibukin ara bure. (Ita. 53:​9, 12) Ma e aera ngkai e kairua aia iango I-Iutaia ibukin te Mesia? A bati aomata n ana bong Iesu aika rawa ni butimwaei taetae ni burabeti aika aki beritanaki iai kamaiuaia man aia kangaanga n te tai anne.​—Ioa. 6:​26, 27.

19. Baikara iango aika kairua aika kairaki iai aomata aika bati bwa a na aki butimwaea ara rongorongo?

¹⁹ Ti nora naba te kangaanga anne ni boong aikai? Eng. Ni boong aikai, a bati aika rawa ni  butimwaeira ibukina bwa ti aki irekereke ma te waaki n tautaeka. A kantaningaira bwa ti na ira te karebwaoki. Ma ti ataia ae ngkana ti rinea te aomata bwa ara tia tautaeka, ti a aki butimwaea iai Iehova. (1Tam. 8:​4-7) Tao a iangoia aomata bwa ti riai ni katei kuura n reirei, onnaoraki, ao ni karaoi mwakuri n ibuobuoki riki tabeua. A rawa ni butimwaeira ngkai ti kabanei riki korakorara n te mwakuri n uarongorongo, ao ti aki kataia ni katoki kangaanga ni boong aikai.

20. N aron ae e katereterea Iesu ni Mataio 7:​21-23, tera ae riai ni moanibwai iroura?

²⁰ Tera ae e na buokira n aki kabuaa ara onimaki? (Wareka Mataio 7:​21-23.) E riai ni moanibwai iroura karaoan te mwakuri are e tuangira Iesu bwa ti na karaoia. (Mat. 28:​19, 20) Ti aki riai ni katabetabei ara iango n te waaki n tautaeka ke ni kataia ni katoki kangaanga n te aonnaba aei. Ti tangiriia aomata ao ti tabe ma aia kangaanga. Ma ti ataia ae te anga ae te kabanea n tamaroa ibukini buokaia, bon reiakinaia taekan Ana Tautaeka n Uea te Atua ao buokaia bwa a na karikirakea aia iraorao ma Iehova.

21. Tera ae ti riai ni motinnanoia?

²¹ N te kaongora aei, ti a tia n rinanoi bukina aika aua ake a rawa iai aomata aika bati ni butimwaea Iesu n te moan tienture, ao aika kona naba n rawa iai tabeman ni boong aikai ni butimwaeiia taan rimwin Iesu. Ma te koaua bwa tii baikai aika ti riai n tarataraira mai iai? Tiaki ngaia anne. N te kaongora are imwina, ti na maroroakini bukina riki aika aua. Ti bia motinnanoia bwa ti na teimatoa n irira Iesu ao ni kateimatoa korakoran ara onimaki.