1-2. (a) E aera bwa a riai taanga aika tibwa mare n onimakina Iehova? (Taian Areru 37:​3, 4) (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

 KO NANG mare ke ko a tibwa mare? Ko bae n ingainga nakoni kabanean am tai i rarikin te aomata ae ko rangi n tangiria. Bon iai kangaanga n te mare, ao iai motinnano aika kakawaki aika ko riai ni karaoi. Arom ni kaaitarai kangaanga ao motinnano aikai, e na bon rota kukureim n tekatekam n taanga i nanon ririki aika imwaim. Ngkana ko onimakina Iehova, ko na boni karaoi motinnano ma te wanawana, e na rikirake ni korakora am mare, ao ko na kukurei riki. Ngkana ko aki mutiakina ana kantaninga te Atua, ko na bae n rawawata n am mare ao n aki kukurei.​—Wareka Taian Areru 37:​3, 4.

² E ngae ngke e kaineti te kaongora aei nakoia taanga aika tibwa mare, ma e na maroroakinaki naba iai kangaanga ake a kona ni kaaitarai taanga ni kabane. A na kaotaki iai reireiara man aia katoto mwaane ao aine aika kakaonimaki ake a taekinaki n te Baibara. Ti kona ni maiuakin reireiara akanne n iterani maiura aika kakaokoro ao n ara mare naba. Ti na nori naba reireiara man aia katoto taanga ni boong aikai.

3-4. Baikara kangaanga ake a kona ni kaaitarai taanga aika boou?

³ A kona tabeman ni kaungaia taanga aika boou bwa a na karaoa ae taneiai te aba iai. N te katoto, a kona aia karo ke aia koraki ni kairoroiia taanga aikai bwa a na waekoa ni karikiia natiia. A kona naba ni kaungaaki bwa a na karekea aia auti ao ni karekei baika bati ibukini mwengaraoia.

 ⁴ Ngkana a aki taratara raoi taanga, a kona ni karaoi motinnano ake a na kairiia nakon te koko n taarau. Imwina, tao a a riai ni mwakuri i nanon aoa aika bati ibukini kabwaraan aia taarau. E kona aia mwakuri ni kareketianti n anaa aia tai are a bon riai ni kabanea ibukin te ukeuke n reirei n te Baibara, te taromauri n utu, ao te mwakuri ni minita. A kona naba n aki kaei bobotaki ibukini karakaan aia aoa ni mwakuri bwa e aonga ni bati riki booia, ke bwa e aonga n aki bua aia mwakuri. Ibukin anne, a a katibanakoi taai aika kakukurei ake a kona iai ni beku ibukin Iehova.

5. Tera reireiam man aia katoto Klaus ma Marisa?

⁵ A bati katoto aika kaotia bwa uaiakinani bwaikorakin te maiu aei, e bon aki karekea te kukurei. Iangoa reireiaia te taanga ae Klaus ao Marisa ibukin aei. * Ngke a moani mare, a kabwanina aia tai ni mwakuri ni kareketianti bwa e aonga ni bati aia mwane ma aia bwai. Ma a ataia i nanoia ae a aki kukurei ni koaua. E taku Klaus: “A bati riki ara bwai irarikini baike ti boni kainnanoi, ma akea tiara n te onimaki. Ni koauana, a bati kangaanga ni maiura ao e karawawata.” Tao ko a tia naba n noria ae uaiakinani karekeani bwaikoraki e aki karekea te kukurei ni koaua. Ngkana ngaia anne, tai kabwaraa nanom. E kona ni buokiko iaiangoan aia katoto aika raraoi tabemwaang. Ti na rinanoni moa reireiaia buu mwaane man ana katoto te Uea ae Ieotiabata.

6. Ni kaineti ma te reirei ni kairiri are n Taeka N Rabakau 3:​5, 6, e kangaa Ieotiabata ni kaitaraa ana kangaanga ae bubura?

⁶ Buumwaane, kam namakinna n tabetai bwa kam a taonakinako n tabemi? Ngkana ngaia anne, kam kona ni kakabwaiaaki n ana katoto te Uea ae Ieotiabata. Ngkai te uea teuaei, bon tabena kamanoaia te natannaomata ae bwanin! E kangaa ni kakororaoa tabena anne? E karaoa are e konaa Ieotiabata ni kamanoia aomata aika mena i aan ana tararua. E kamatoai kaawan Iuta ao e karekeia kaain ana taanga ni buaka aika korakora ae raka i aon 1,160,000 tautia. (2Rong. 17:​12-19) Imwina ao e a kaaitara ma te kangaanga ae bubura Ieotiabata. E a kakamaakaki ma ana utu ao ana aomata iroun te taanga ni buaka ae buburakaei ae kaaina tibun Ammon, tibuni Moaba, ao mwaanen te aono ae maungaunga i Teira. (2Rong. 20:​1, 2) Tera are e karaoia Ieotiabata? E bubutiia Iehova buokana ao kakorakoraana. E boraoi anne ma te reirei ni kairiri are n Taeka N Rabakau 3:​5, 6. (Warekia.) E kaotaki n ana tataro teuaei ma te nanorinano ae koreaki n 2 Rongorongo 20:​5-12, korakoran onimakinan Tamana are i karawa irouna. Tera aron Iehova ni kaekaa ana tataro?

7. Tera aron Iehova ni kaekaa ana tataro Ieotiabata?

⁷ E taetae Iehova nakon Ieotiabata rinanon tibun Rewi ae Iaatiara. E taku Iehova: “Teei ni nnemi, tai kakammwakuri ao nora ana kakamaiu Iehova ibukimi.” (2Rong. 20:​13-17) Akea ae e kakaraoa anne n tain te buaka! Ma  kaetieti akanne boni mairoun Iehova ao tiaki aomata. E onimakina raoi te Atua Ieotiabata ao e karaoa tuangana. Ngke e a otinako ma ana aomata ni kaaitaraia aiaia, e kaakiia mai moa taan anene aika aki uabwai ni buaka, ao tiaki tautia aika mwaatai n te buaka. E kakoroa bukin ana taeka Iehova nakon Ieotiabata. E kataenikaiia aiaia.​—2Rong. 20:​18-23.

8. Tera reireiaia buumwaane man ana katoto Ieotiabata?

⁸ Buumwaane, kam kona ni karekea reireiami mairoun Ieotiabata. Bon tabemi tabeakinaia ami utu, ngaia are kam kakorakoraingkami ni kamanoia ao ni boutokaiia. Ngkana ko kaaitara ma kangaanga, ko bae n iangoia bwa ko kona ni kanakoraoia i bon iroum. Ma rarawa n onimakina oini korakoram. N oneani mwin anne, tataro n tii ngkoe ni butiia Iehova ana ibuobuoki. Tatataro naba ma buum. Ukera ana kairiri Iehova n arom n ukeuke n reirei n te Baibara ao booki ake a katauraoaki n ana botaki, ao maiuakina te reirei ni kairiri are ko karekea. A kona n aki kukurei tabeman ni motinnano aika ko karaoi aika boto i aon te Baibara, ao tao a na tuangko naba bwa ko nanobaba. Tao a taekinna bwa e kona te mwane ma baike a reke iai ni karekea te mwengaraoi ni koaua irouia am utu. Ma uringa ana katoto Ieotiabata. E onimakina Iehova ao e kaotia n ana mwakuri. E aki kitana te mwaane ane kakaonimaki anne Iehova, ao e na bon aki naba kitaniko. (TaiAre. 37:28; Ebera 13:5) Tera ae a kona ni karaoia taanga bwa a aonga ni karekea te kukurei ni koaua ni maiuia?

9. Tera ae kona n taekinaki ibukin te burabeti ae Itaia ma buuna?

⁹ E kakawaki ni maiun Itaia ma buuna te beku ibukin Iehova. Bon te burabeti Itaia, ao n taraana iai naba mwiokoani buuna ni burabeti, ngkai e aranaki bwa “te burabeti n aine.” (Ita. 8:​1-4) A kaatuua aia iango i aon taromaurian Iehova n tekatekaia n taanga. Ai tamaroara aia katoto ibukia taanga ni boong aikai!

10. E na kangaa te ukeuke n reirei i aon taetae ni burabeti ni buokiia taanga bwa a na kani karaoa ae bati riki ibukin Iehova?

¹⁰ A kona taanga ni boong aikai ni karina te beku ibukin Iehova i nanoni maiuia, n aroia ni karaoa ae a konaa n aia beku ibukina. A kona ni kakorakoraa riki onimakinan Iehova ngkana a uaia n ukeuke n reirei n taetae ni burabeti man te Baibara, ao n nori kakoroani bukia. * (Tit. 1:2) A kona n iaiangoa tabeia ibukini kakororaoan taetae ni burabeti tabeua man te Baibara. N te katoto, a kona n uataboa kakoroani bukin ana taetae ni burabeti Iesu are e na tataekinaki te rongorongo ae raoiroi ni kabutaa te aonnaba imwain te toki. (Mat. 24:14) Ngkana a kakoauaa raoi taanga bwa a boni koro bukin taetae ni burabeti man te Baibara, a na kani karaoa ae bati riki ibukin Iehova.

11. Tera are a kona ni karaoia Beritikira ma Akura, ao bukin tera?

¹¹ A kona taanga n ataei ni karekea reireiaia mairouni Beritikira ma Akura ae te taanga aika I-Iutaia aika maeka i Rom. A ongo te rongorongo ae raoiroi ae taekan Iesu ao a riki bwa Kristian. A boni bae ni kukurei ni maiuia. Ma e waekoa ni bitaki anne ngke e a tua te Embera ae Keraurio bwa a riai I-Iutaia ni kabane ni kitana Rom. Iangoa te baere riki nakon Akura ma Beritikira ibukin anne. A riai ni kitana te tabo ae a taneiai iai, a na karekea  aia auti ae boou, ao ni manga waakina aia bitineti ni karao umwanrianna n te tabo ae boou. Ma e toki aroia ni moanibwaia te Tautaeka n Uea ibukini bitaki akanne? Ko bae n ataa te kaeka. Ni mwengaia ae boou i Korinto, a katabetabeia Akura ma Beritikira n te ekaretia ikanne, ao a uaia ni mwakuri ma te abotoro Bauro ni kakorakoraia taari. Imwina riki, a mwaing nakoni kaawa tabeua ake a kainnanoaki riki iai taan uarongorongo. (Mwa. 18:​18-21; IRom 16:​3-5) A rangi n tabetabe ao ni kukurei ni maiuia!

12. E aera ngkai a riai taanga ni katei tiaia n te onimaki?

¹² A kona taanga ni boong aikai ni kakairi irouni Beritikira ma Akura ni moanibwaia te Tautaeka n Uea. Te tai ae moan te tamaroa ibukia taanga bwa a na maroroakina tiaia ni maiuia, boni mangke a iraorao ni karekenano. Ngkana a uaia ni karaoi motinnano ao ni kakorakoraia n roko n tiaia n te onimaki, a na boni bati riki aanga ake a kona iai n nora ana ibuobuoki Iehova ni maiuia. (TeMin. 4:​9, 12) Iangoa aia katoto Russell ma Elizabeth. E taku Russell, “Ngke ti iraorao ni karekenano, ti maroroakinna bwa baikara tiara n te onimaki.” E taku Elizabeth, “Ti karaoa anne bwa ti aonga n taraia raoi bwa ti na aki tukaki man rokora n tiara akanne, ngkana ti a karaoi motinnano aika kakaokoro imwina riki.” A a kona te taanga aei ni mwaing nako Micronesia ni beku n te tabo are a kainnanoaki riki iai taan uarongorongo.

13. Ni kaineti ma Taian Areru 28:​7, tera ae e na riki ngkana ti onimakina Iehova?

¹³ N aron Russell ma Elizabeth, a bati taanga aika motinnanoia bwa a na aki katabetabeia ni bwaai tabeua, ma a na kabanea aia tai n te uarongorongo ao n te angareirei. Ngkana a katei tiaia aika manena taanga ibukin Iehova ao a kakorakoraia n roko iai, a na boni kakabwaiaaki. A na bon nora aron Iehova n tabeakinia, e na rikirake onimakinana irouia, ao a na kukurei ni koaua.​—Wareka Taian Areru 28:7.

14. A kangaa ni kaotia Betero ma buuna bwa a onimakina te berita are ni Mataio 6:​25, 31-34?

¹⁴ A kona ni karekea reireiaia taanga man ana katoto te abotoro Betero ma buuna. Tao  e kaania teuana te ririki imwini kaitiboon te abotoro Betero ma Iesu, ao e a riai ni karaoa te motinnano ae kakawaki. E karekea maiuna Betero man ana bitineti n akawa. Ma ngke e a kaoaki iroun Iesu bwa e na riki bwa te tia rimwina, e riai Betero n iangoa buuna ni karaoan ana motinnano. (Ruka 5:​1-11) E rineia Betero bwa e na irira Iesu n ana mwakuri n uarongorongo. Bon te motinnano ae raoiroi! Ao ti kona n taekina buuni Betero bwa e boutokaa ana motinnano. E kaotaki n te Baibara bwa imwini kautan Iesu ao e ira Betero neiei ni mwanangana. (1Kor. 9:5) Akea te nanououa bwa ibukin raoiroin aroaron neiei, e a aki maaku Betero n anga te reirei ni kairiri ibukia buumwaane ao buuaine aika Kristian. (1Bet. 3:​1-7) A bon onimakina ana berita Iehova Betero ma buuna, are E na katauraoi baike a kainnanoi ngkana a moanibwaia te Tautaeka n Uea.​—Wareka Mataio 6:​25, 31-34.

15. Tera reireiara man rongorongon Tiago ma Esther?

¹⁵ Ngkana kam a tia n tekateka n taanga i nanon tabeua te ririki, kam na kangaa ni kateimatoa nanomi ni kani karababaa ami mwakuri ni minita? Te anga teuana boni man rinanoan aia katoto taanga tabeman. N te katoto, kam kona ni wareka te kaongora ae bati mwakorona ae “A Kukurei n Anga Ngaiia.” A buokaki ni kaongora akanne Tiago ma Esther ae te taanga mai Brazil, bwa a na karikirakea nanoia ni kani beku n te tabo ae kainnanoaki iai te ibuobuoki. E taku Tiago: “Ngke ti wareki rongorongo aika kaota aron Iehova ni buokiia ana toro n taai aikai, ti tangiria naba n nora bain Iehova ni kairirira ao n tabeakinira.” Imwina riki, a a mwaing nako Paraguay ao man 2014 a a beku n te aono ae kamanena te taetae ni Portuguese. E taku Esther: “Te kibu teuana ae ti rangi n tatangiria bon I-Ebeto 3:20. Ti okioki n nora kakoroani bukin taeka aikai n ara beku ibukin Iehova.” N te reta nakoia I-Ebeto anne, e berita Bauro bwa e na karaoi baika bati riki Iehova nakon are ti bubutii iai. E boni koaua te berita anne!

16. Ngkana a iangoi tiaia taanga n ataei, antai aika kona ni karekei aia taeka n reirei?

¹⁶ A kona taanga n ataei ni boong aikai ni kakabwaiaaki man aia katoto naake a a tia n onimakina Iehova. A a tia taanga tabeman ni kabanei ririki aika bati ni kabwanina aia tai n te mwakuri ni minita. E aera bwa ko aki ongora n aia taeka n reirei ngkana ko iaiangoa tiam? Anne naba te anga ae ko kaota iai onimakinan Iehova. (TaeRab. 22:​17, 19) A kona naba ni buokiia taanga n ataei unimwaane bwa a na katei tiaia ao n roko iai.

17. Tera are riki nakoni Klaus ma Marisa, ao tera reireiara man aia katoto?

¹⁷ Ma n tabetai e kona n aki nakoraoi ara motinnano ibukini karababaan ara beku, n aron are ti kantaningaia. Iangoa aia katoto Klaus ma Marisa ake a taekinaki mai mwaina. Imwini koron tenua aia ririki ni mare, a mwaing man aia auti ao n ibuobuoki n te kateitei n te aobiti n tararua i Finland. Ma a ataia imwina ae e aki kariaiakaki tikuia ikanne n te maan ae raka i aon onoua te namwakaina. E bwara nanoia n te moantai. Ma imwina riki, a a kaoaki bwa a na ira te reirei n te taetae n Arabic. A a kukurei ngkai ni beku n te aono ae kamanena te taetae n Arabic n te aba teuana. E uringa te baere riki Marisa ao e taku: “I maaku ni karaoa te bwai ae I aki taneiai iai ao I kainnanoa onimakinan raoi Iehova. Ma I a tia n nora aron Iehova ni buokira n taai nako n aanga aika ti aki kantaningai. Ibukin aei, e a rikirake onimakinana irou.” N aron ae oti n te katoto aei,  ko kona ni kakoauaa bwa e na anganiko kaniwangam Iehova n taai nako ngkana ko onimakinna raoi.

18. Tera ae a kona ni karaoia taanga ibukini kateimatoaan onimakinan Iehova?

¹⁸ Te mare bon te bwaintangira mairoun Iehova. (Mat. 19:​5, 6) E tangiriia taanga bwa a na kukurei n te bwaintangira anne. (TaeRab. 5:18) Ngkami taanga n ataei, e aera bwa kam aki iangoi baika kam na karaoi ni maiumi? Kam karaoa ami kabanea ni konaa ni kaotia nakon Iehova bwa kam kakaitau n ana bwaintangira ae e anganingkami? Maroro ma Iehova n te tataro. Kakaaei booto n reirei n ana Taeka aika kaineti ma aromi. Ao mutiakina te taeka n reirei are e anga Iehova. Kam kona ni kakoauaa raoi bwa e na kakukurei ao ni karaunano maiumi ngkana kam moanibwaia te beku ibukin Iehova n ami mare!