1-2. Baikara bukina aika raoiroi aika ti riai ni kaotiota iai te tangira ae koaua i marenara?

 IAI BUKINA aika raraoi aika ti riai ni kaotiota iai te tangira ae koaua i marenara. Baikara tabeua mai iai? Nora kaekaan te titiraki anne n taeka n rabakau man te Baibara aikai: “Tai kariaia bwa e na kitaniko te tangira ae koaua ao te kakaonimaki. . . . Ao ane e na reke iai iroum te akoaki ma te ataibwai ae raoiroi.” “E kakabwaiaa i bon irouna te mwaane ae iai irouna te tangira ae kona n onimakinaki.” “Ane e ukoukora te raoiroi ma te tangira ae koaua, ao e na reke irouna te maiu.”​—TaeRab. 3:​3, 4; 11:​17, kbn.; 21:21.

² A kaotaki n taeka n rabakau aikai bukina aika tenua aika ti riai ni kaotiota iai te tangira ae koaua. Te moan, ngkana ti kaota te tangira ae koaua, ti na riki iai bwa aomata aika kakawaki i matan te Atua. Te kauoua, ti boni kakabwaiaaki naba iai. N te katoto, ti kona ni karekeia raoraora ni koaua iai. Te katenua, e na karekei kakabwaiaara nakon taai aika a na roko n ikotaki ma te maiu are aki toki. Ngaia are ti bon riai n ongeaba n ana kauring Iehova aei: “Bwaina te tangira ae koaua ao te nanoanga i marenami.”​—Tek. 7:9.

3. Baikara titiraki aika ti na rinanoi n te kaongora aei?

³ N te kaongora aei, ti na nori kaekaan titiraki aika aua. Antai ae ti riai ni kaotiota te tangira ae koaua nakoina? Tera reireiara man te boki ae Ruta ibukini kaotiotan te tangira ae koaua? Ti na kaanga ni kaotiota te tangira ae koaua ni boong aikai? Baikara kakabwaiaaia naake a kaotiota te tangira ae koaua?

4. Ti na kangaa ni kakairi iroun Iehova ni kaotiota te tangira ae koaua? (Mareko 10:​29, 30)

⁴ N aron ae ti noria n te kaongora are mai mwaina, e tii kaotiota Iehova te tangira ae koaua nakoia naake a tangiria ao ni beku ibukina. (Tan. 9:4) Ti kan riki bwa “taani katotonga aron te Atua, ngkai naati aika tangiraki ngaira.” (IEbe. 5:1) Ngaia are ti kani karikirakea te tangira ae koaua ae te reitaki ae teimatoa ibukia tarira ao mwaanera n te onimaki.​—Wareka Mareko 10:​29, 30.

5-6. Tera ae nanonaki n “te kakaonimaki ni koaua”?

⁵ Ko na bae ni kakoauaa ae ngkana ti ota riki n ae nanonaki n te tangira ae koaua, ti na kona riki iai ni kaotiotia nakoia raora n te onimaki. Ibukini karekean riki otara n te taeka anne, ti na nora aroni kabotauana ma te kakaonimaki ni koaua. Iangoa te katoto aei.

 ⁶ Ti kona ni kabwarabwaraa te aomata ae mwakuri ibukin te kambwana ae tii teuana i nanoni ririki aika bati, bwa te tia mwakuri ae kakaonimaki ni koaua, e ngae ngke e tuai mani kaitiboo ma taani bwaibwai n te kambwana. Tao e kona naba n aki nanoraoi n taiani babaire n te kambwana. Akea tangiran te kambwana anne irouna ma e kukurei ni mwakuri iai ibukina bwa e rereke boona mai iai. E na bon teimatoa ni mwakuri iai ni karokoa ae e ritaea, ke ni karokoa ae reke ana mwakuri ae bubura riki iai boona.

7-8. (a) Tera ae kaira te aomata bwa e na kaotiota te tangira ae koaua? (b) E aera ngkai ti na neneri kiibu tabeua man te boki ae Ruta?

⁷ Te kaokoro i marenan te kakaonimaki ni koaua are kabwarabwaraaki ni  barakirabe 6 ma te tangira ae koaua, boni bukini karaoan te bwai teuana iroun te aomata. Tera ae kairiia ana toro te Atua bwa a na kaotiota te tangira n taai ake a karakinaki n te Baibara? Naake a kaotiota anne, a karaoia tiaki ibukina bwa a kairoroaki iai, ma a kairaki mai nanoia bwa a na karaoia. Iangoa ana katoto Tawita. E kairaki mai nanona bwa e na kaotiota te tangira ae koaua nakon raoraona ae Ionatan e ngae ngke taman Ionatan e kan tiringnga. Imwin ririki aika bati imwini maten Ionatan, e teimatoa Tawita ni kaotiota te tangira ae koaua nakon natin Ionatan ae Mebiboteta.​—1Tam. 20:​9, 14, 15; 2Tam. 4:4; 8:15; 9:​1, 6, 7.

⁸ Ti kona ni karekea reireiara ae bati ibukin te tangira ae koaua ngkana ti neneri kiibu tabeua man te boki ae Ruta. Tera reireiara ibukin te tangira ae koaua ae ti kona ni karekea mairouia naake a taekinaki n te boki anne? Ti na kangaa ni maiuakin reirei akanne n ara ekaretia? *

9. E aera ngke e a iangoia Naomi bwa e kaitaraaki iroun Iehova?

⁹ N te boki ae Ruta, ti wareka iai rongorongon Naomi, buun natina are Ruta, ao te mwaane ae mamaaka te Atua ae Boati ae ana koraki buun Naomi. Ibukin te rongo i Iteraera, e a mwaing Naomi ma buuna ao natiia mwaane aika uoman nako Moaba. Ni menaia ikanne ao e a mate buuna. A mare natina mwaane ake uoman, ma e kananokawaki bwa a a manga mate imwina. (Ruta 1:​3-5; 2:1) Kabuanibwai akanne a karikirakea te bwarannano iroun Naomi. E a rangi n taonaki n te rawawata n te aro are e a iangoia bwa e kaitaraaki iroun Iehova. Nora arona ni kaota ana namakin ibukin te Atua: “E a tia bain Iehova n ekainako.” “E a tia n rangi ni karawawataa maiuu Teuare Moan te Mwaaka.” E taekina  naba aei: “Bon Iehova ae kaitaraai ao bon Teuare Moan te Mwaaka ae karawawataai.”​—Ruta 1:​13, 20, 21.

10. Tera aron Iehova ni kaineti ma ana taeka Naomi aika kammaraki?

¹⁰ Tera aron Iehova ni kaineti ma ana taeka Naomi aika kammaraki? E aki kitana ana toro ae rawawata aei, ma e kaota te nanoanga nakoina. E ota Iehova ae “e kona te karawawata ni karokoa rangirangin te aomata ae wanawana.” (TeMin. 7:7) Ma e kainnanoa buokana Naomi bwa e aonga n ataia ae e bon aki kitanna Iehova. Tera buokana ae e katauraoia te Atua? (1Tam. 2:8) E kaira Ruta bwa e na kaota te tangira ae koaua nakon Naomi. E kukurei Ruta ni buoka tinani buuna aei ni kaungaa nanona ao n ataia ae e bon tangiria Iehova. Tera reireiara n ana katoto Ruta?

11. E aera ngkai a bati taari aika akoi ake a kataia ni buokiia naake a rawawata?

¹¹ Ti kairaki n te tangira ae koaua bwa ti na buokiia aika rawawata. N aron Ruta ae aki kitana Naomi, a bati taari aika akoi ni boong aikai ake a teimatoa ni buokiia kaain te ekaretia aika rawawata ke ni bwara nanoia. A tangiriia taari ao a ingainga ni kani buokiia ni baike a kainnanoi. (TaeRab. 12:​25, kbn.; 24:10) E boraoi anne ma ana kaungaunga te abotoro Bauro aei: “Taetae ni kabebeteia akana rawawata nanoia, boutokaiia akana mamaara, ao bwaina te taotaonakinnano nakoia aomata nako.”​—1Tet. 5:14.

12. Tera te anga ae te kabanea n tamaroa ibukini buokan te tari ae bwara nanona?

¹² N angiin te tai, te anga ae te kabanea n tamaroa ae ko kona iai ni buoka te tari ae bwara nanona boni man arom ni kakauongo nakoina ao ni karaua nanona bwa ko tangiria. E nora Iehova am akoi ae ko kaotia nakon ana tiibu ae rangi ni kakawaki. (TaiAre. 41:1) E kangai Taeka N Rabakau 19:17: “Ane e akoiia akana kainnano ao e kataaraua Iehova, ao e na angan te aomata anne booni mwin te bwai ae e karaoia.”

13. Tera kaokoron Ruta ma Orebwa, ao e kangaa Ruta ni kaota te tangira ae koaua? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

¹³ Ti kona ni karekea riki otara n te tangira ae koaua ngkana ti nenera te baere e rinanona Naomi imwini mateni buuna ao natina ake uoman. Ngke e a ataia Naomi “ae e a manga mutiakinia ana aomata Iehova n arona n angania te amwarake,” ao e a baireia bwa e na okira abana. (Ruta 1:6) E mwananga ma buuia natina aika uoman. Ma i nanoni mwanangaia, tenua ana tai Naomi ni kaungaia aine aikai bwa a na okira Moaba. Tera ae riki? Ti wareka aei: “E kaboria Orebwa ma tinani buuna ao e nako. Ma Ruta e nimta neiei.” (Ruta 1:​7-14) E karaoa Orebwa te baere e tuangnga Naomi ao e okira Moaba. Ma e karaoa ae bati riki Ruta. Iai inaomatana n oki, ma ibukin ana tangira ae koaua e a baireia bwa e na tiku i rarikin Naomi. (Ruta 1:​16, 17) E motikia bwa e na nimta  Naomi tiaki ibukina bwa e riai ni karaoia, ma e boni kani karaoia. Ana motinnano Ruta aei boni kaotan te tangira ae koaua. Tera reireiara n te rongorongo aei?

14. (a) Tera ae a rineia bwa a na karaoia taari aika tatangira ni boong aikai? (b) Ni kaineti ma Ebera 13:​16, baikara karea aika a kakukureia te Atua?

¹⁴ E karaoa ae bati riki te tangira ae koaua. N aron taai ake rimoa, a bati naba taari ni boong aikai aika a rineia bwa a na kaotiota te tangira ae koaua nakoia raoia n te onimaki aika tuai naba ni kinaia. N te katoto, ngkana a ataia ae e riki te kabuanibwai ae karina, a waekoa ni kan ataia bwa tera aroia n ibuobuoki. Ngkana iai temanna n te ekaretia ae iai ana kangaanga ma ana kataumwane, a aki tabwara n anga te ibuobuoki ae manena nakoina. N aroia kaaini Maketonia n te moan tienture, a karaoa ae bati riki nakon ae kantaningaaki. A kakeaia ao n anga “ae riaon aia konaa” bwa a aonga ni buokiia tariia aika kainnano. (2Kor. 8:3) Ai kukureira Iehova n te nano n tatangira anne!​—Wareka Ebera 13:16.

15-16. E kangaa ni kaotia Ruta bwa e teimatoa ni kataia n ibuobuoki?

¹⁵ Ti kona ni karekei reireiara aika raraoi man neneran aron Ruta ni buoka Naomi. Ti na nori tabeua.

¹⁶ Teimatoa ni kataia n ibuobuoki. Ngke e kan ira tinani buuna Ruta n okira Iuta, ao e aki butimwaeia Naomi n te moantai. Ma e aki bwara nanon Ruta. Tera mwina? “Ngke e noria Naomi bwa e imanono Ruta ni kan iria, ao e a aki manga kataia ni bita nanona.”​—Ruta 1:​15-18.

17. Tera ae e na buokira n aki kai kabwaraa nanora?

¹⁷ Reireiara: E kainnanoaki te taotaonakinnano ibukini buokaia naake a rawawata, ma ti riai n teimatoa ni kataia ni buokiia. E kona te tari te aine ae kainnanoa buokana n aki butimwaea ara ibuobuoki n te moantai. * Ma e na kairira te tangira ae koaua bwa ti na karaoa ara kabanea n tamaroa n aki kaaki taekana. (IKar. 6:2) Ti kantaningaia bwa n te tai teuana e na butimwaea ara ibuobuoki ao ti na kabebetea nanona.

18. Tao tera are karika nanokawakin Ruta?

¹⁸ Tai kakauna nanom. Ngke a a roko Naomi ma Ruta i Betereem, e a kaitiboo Naomi ma naake e kinaia ngkoa. E taku nakoia: “I onrake ngke I nako, ma e kaokai Iehova n akea uotau.” (Ruta 1:21) Iangoa ana namakin Ruta n ana taeka Naomi akanne! E a tia Ruta ni kabanea ana konaa ni buoka Naomi. E tang ma ngaia, e kabebetea, ao e raonna ni mwananga i nanoni boong aika bati. E ngae n anne, e taku Naomi: “E kaokai Iehova n akea uotau.” E bon aki kaomataa Ruta n ana ibuobuoki e ngae ngke e bon teitei i rarikina. E bae n rangi n nanokawaki Ruta iai, ma e bon aki kitana Naomi.

19. Tera ae e na buokira n aki kaaki taekan temanna ae rawawata?

¹⁹ Reireiara: Ni boong aikai, e kona te tari te aine ae rawawata n taetae nakoira n te aro ae kammaraki n aki ongea ara kakorakora ni kani buokia. Ma ti aki kauna nanora iai. Ti aki kaaki taekan tarira ae kainnanoa te ibuobuoki, ao ti butiia Iehova bwa e na buokira ni kakaaea te anga ae ti na kabebetea iai.​—TaeRab. 17:17.

20. Tera ae kakorakoraaki iai Ruta bwa e na teimatoa ni buoka Naomi?

²⁰ Aanga te kaungaunga n te tai ae riai. E a tia Ruta ni kaota te tangira ae koaua nakon Naomi ma e a kainnanoa ngkai Ruta  kaungaakina, ao Iehova e kaira Boati bwa e na kaungaa. E taku Boati nakon Ruta: “E bia anganiko Iehova kaniwangam ibukin te baere ko a tia ni karaoia, ao e bia reke boom ae kororaoi mairoun Iehova ae Atuan Iteraera, are ko a tia n nakomai n ukoukora kamanoam i aani baina ni kiba.” E rangi n ringaki nanon Ruta n taeka akanne. E taku nakoni Boati: “Ko a tia ni kabebeteai ma n taetae ni karaua nanon am toro.” (Ruta 2:​12, 13) Taeka ake e taekin Boati nakon Ruta n te tai ae riai, e boni karekea korakoran neiei bwa e na reitaanako te baere e karaoia.

21. Ni kaineti ma Itaia 32:​1, 2, tera ae a na katauraoia unimwaane aika tatangira?

²¹ Reireiara: Naake a kaotiota te tangira ae koaua nakoia tabemwaang, a boni kainnanoa naba kaungaaia n tabetai. E kamoamoaa Ruta Boati ngke e nora ana mwakuri n akoi nakon Naomi. Ni boong aikai ao unimwaane a kamoamoaia naba taari ngkana a noriia ni karaoi mwakuri n akoi nakoia tabemwaang. Kaungaakia n te tai ae riai, e kona ni kakorakoraia taari aikai ao n reitaanako te baere a karaoia.​—Wareka Itaia 32:​1, 2.

22-23. E kangaa ni bitaki aron Naomi ao bukin tera? (Taian Areru 136:​23, 26)

²² Imwina riki, e tituaraoi Boati ni karekea te amwarake ibukin Ruta ao Naomi. (Ruta 2:​14-18) Tera aron Naomi ibukin tituaraoin Boati? E taku: “E bia kakabwaiaaki iroun Iehova, ae e aki bwaka ana tangira ae koaua nakoia akana maiu ma akana mate.” (Ruta 2:20a) E a bitaki ana namakin Naomi! E tang mai mwaina ao e taku: “Bon Iehova . . . ae kaitaraai,” ma ngkai e a taekina aei ma te kukurei: “E aki bwaka ana tangira ae koaua . . . Iehova.” Tao tera ae karekea bitakin ana namakin Naomi?

 ²³ E a moanna n noria Naomi ae e bon aki kitanna Iehova. E kamanena Ruta Iehova bwa e na boutokaia ni mwanangana nako Iuta. (Ruta 1:16) E nora naba Naomi bain Iehova rinanoni Boati are “temanna i buakoia naake a riai ni kabooia,” ngke e tituaraoi teuaei ni katauraoi baike a kainnanoi. * (Ruta 2:​19, 20b) Tao e bae n iango ni kangai neiei, ‘I a ataia ngkai ae e bon aki kitanai Iehova. E boni memena irou!’ (Wareka Taian Areru 136:​23, 26.) Ai kakaitaura Naomi ngkai a aki kabwaraa nanoia irouna Ruta ma Boati! Ti kona n iangoa kimwareireia naaka teniman aikai ibukini bitakin Naomi.

24. E aera ngkai ti kan teimatoa ni kaotiota te tangira ae koaua nakoia raora n te onimaki?

²⁴ Tera ae ti a tia n reiakinna n te boki ae Ruta ibukin te tangira ae koaua? E kairira te tangira ae koaua bwa ti na aki waekoa ni kaaki taekaia tarira aika rawawata. E kairira naba bwa ti na kakeaira ibukini buokaia. A riai unimwaane n anga te kaungaunga n te tai ae riai nakoia naake a kaotiota te tangira ae koaua. Ngkana ti noriia naake a rawawata bwa a a manga oki korakoraia n te onimaki, ti namakina te kimwareirei. (Mwa. 20:35) Ma tera bukina ae moan te kakawaki ngkai ti na teimatoa ni kaotiota te tangira ae koaua? Ibukina bwa ti kani kakairi ao ni kakukureia Iehova ae “bati irouna te tangira ae koaua.”​—TeOti. 34:6; TaiAre. 33:22.