1-2. (a) Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 16:​31, tera arora n iaiangoiia taari aika kara aika kakaonimaki? (b) Baikara titiraki aika ti na kaekai n te kaongora aei?

N TE tabo ni kamaangang teuana i Arkansas, i U.S.A., ao a kona n noraki taiman i aontano n te tabo anne. Ma a bon tuai ni kaitiakaki ao ni koreaki taiman akanne ibukini kamanenaaia ni bwaai ni katamaroa. Ibukin anne, a bati aika aki tabe iai ngkana a nori, ma aki ataia ae a rangi ni kakawaki.

² Ai aron taiman akanne taari aika kara aika kakaonimaki. A rangi ni kakawaki. E kabotauaki iraia ae iaia ma te baunuea n Ana Taeka te Atua. (Wareka Taeka N Rabakau 16:31; 20:29) Ma e ngae n anne, a boni kona n tarariaoaki taari aika kara aikai. Ngkana a ataia rooro n rikirake ae a kakawaki kaara, a na boni karekea te bwai ae kakawaki riki. N te kaongora aei, ti na kaekai titiraki aika tenua aikai: E aera ngkai e iangoiia kaara aika kakaonimaki Iehova bwa a kakawaki? E aera ngkai a kakawaki n ana botaki Iehova? Tera ae ti kona ni karaoia bwa ti aonga ni kakabwaiaaki n aia katoto?

3. Ni kaineti ma Taian Areru 92:​12-15, e aera ngkai a rangi ni kakawaki taari aika kara iroun Iehova?

³ A rangi ni kakawaki kaara aika kakaonimaki iroun Iehova ae te Atua. E boni kinaia raoi bwa e nora nanoia. E ataia bwa aeka n aomata raa ngaiia ao e rangi ni kakawaki irouna aroaroia aika raraoi. E kukurei ngkana a tibwauaa te wanawana are a karekea i nanoni maiuia are a beku iai ma te kakaonimaki, nakoia rooro n rikirake. (Iobi 12:12; TaeRab. 1:​1-4) E kakawaki  naba iroun Iehova nanomwaakaia. (Maraki 3:16) Bon iai naba kangaanga ni maiuia, ma e teimatoa ni korakora onimakinan Iehova irouia. E a nene riki aia kantaninga ibukin taai aika a na roko, ni kabotauaki ma te tai are a moan reiakina iai te koaua. Ao e tangiriia Iehova ibukina bwa a teimatoa n tataekina arana “e ngae naba [ngkai] a kara.”​—Wareka Taian Areru 92:​12-15.

4. Tera ae a kona ni kaungaaki iai taari aika kara?

⁴ Ngkai ko a tabe ni kara, karaua nanom bwa e bon ururingi am mwakuri n taai aika nako Iehova. (Ebera 6:10) Ko a tia ni boutokaa te mwakuri n uarongorongo ma te ingaingannano, ao anne ae e kakukureia Tamara are i karawa. Ko nanomwaaka i aani kataaki n ikotaki naba ma aika karawawata. Ko kakairi ni kaetieti aika raraoi man te Baibara, ko kakaonimaki ni karaoi mwioko aika kakawaki n ana botaki Iehova, ao ko reireinia ni kataneiaia tabemwaang. Ko karaoa am kabanea ni konaa n irira butin ana botaki Iehova. Ko boutokaiia ao ni kaungaia tabemwaang ake a kabwanina aia tai n te mwakuri ni minita. E rangi n tangiriko Iehova ae te Atua ibukin am kakaonimaki ni koaua. E berita bwa “e na aki kaaki taekaia ana aomata aika kakaonimaki ni koaua.” (TaiAre. 37:28) E karaua nanom ni kangai: ‘N na teimatoa n uouotiko ni karokoa ae e a iaia iram.’ (Ita. 46:4) Ngaia are tai iangoia bwa ngkai ko a kara, ko a aki kakawaki n ana botaki Iehova. Ko bon rangi ni kakawaki!

5. Tera ae a riai n ururingnga aika kara?

⁵ A kona n rangi ni manena kaara n ana botaki Iehova n aanga aika bati. E ngae ngke ai tiaki aroni korakoraia mai mwaina, ma e rangi ni bati aia atatai ae a karekea imwin ririki aika bati. E kona Iehova n teimatoa ni kamanenaia n aanga aika kakaokoro n aron ae e na kaotaki n te katoto n taai aika nako, ao aika ngkai.

6-7. Aanga te katoto man te Baibara ibukia ake a a kara ake a karekei kakabwaiaaia ibukini kakaonimakia n aia beku.

⁶ Ti kona n nori katoto n te Baibara ibukia aika kakaonimaki ake a teimatoa ni beku iroun Iehova ngke a a kara. N te katoto, tao 80 ana ririki Mote ngke e moani beku bwa ana burabeti Iehova ao n rineaki bwa te tia kairiri  irouia te natannaomata ae Iteraera. E teimatoa ni kamanenaaki Taniera iroun Iehova bwa ana tia taetae, ngke tao 90 tabun ana ririki te burabeti aei. Ao tao 90 tabun naba ana ririki te abotoro Ioane ngke e kairaki n te taamnei bwa e na korea te boki ae Te Kaotioti.

⁷ A bati naba aika kakaonimaki aika aki rangi n kinaaki ike a a kona n tarariaoaki. Ma e bon noriia Iehova ao e kakabwaiaa aia kakaonimaki ni koaua. N te katoto, e aki bati n taekinaki n te Baibara taekan te mwaane ae “raoiroi . . . ma n taatangira te Atua” ae Timeon. Ma e kinaaki raoi iroun Iehova ao e kakabwaiaaki bwa e kona n nora te merimeri ae Iesu, ao n taetae ni burabeti ibukin te teei ma tinana. (Ruka 2:​22, 25-35) Iangoa naba te burabeti n aine ae e a tia ni mate buuna ae Ana. Bon 84 ana ririki ma “e a bon roroko naba n te tembora.” Ibukini kakaonimakina n roroko ni bobotaki, e a kakabwaiaaki naba bwa e nora te merimeri ae Iesu. A rangi ni kakawaki iroun Iehova Timeon ao Ana.​—Ruka 2:​36-38.

8-9. Tera ae a kona n teimatoa ni karaoia aine ake a a tia ni mate buuia?

⁸ A bati aika kara aika kakaonimaki ni boong aikai, ake a a riki bwa banna ni katoto aika raoiroi nakoia rooro n rikirake. Iangoa rongorongon te tari te aine ae Lois Didur. Ai tibwa 21 ana ririki ngke e moana ana beku bwa te bwaiania ae okoro i Kanata. Imwin anne, e kabanei ririki aika bati ngaia ma buuna ae John n te mwakuri ni mwamwananga. Imwina, a mwakuri n te Betaera i Kanata n te maan ae raka i aon 20 te ririki. Ngke ai 58 ana ririki Lois, e a kaoaki ma John bwa a na beku i Ukraine. Tera ae a na karaoia? A iangoia bwa a a kara ibukin te mwaing nakon te aba teuana? A boni butimwaea te mwioko anne, ao e a riki John bwa kaain te Komete n te Aobiti n Tararua ikanne. Imwin itiua te ririki ao e a mate John, ma e rineia Lois bwa e na tiku ni beku ikanne. Ai 81 ana ririki ngkai Lois, ma e teimatoa ni kakaonimaki ni beku iroun Iehova ma kaain te utu ni Betaera i Ukraine ao e rangi n tangiraki.

⁹ A a bae n aki rangi ni mwannanoaki ngkai aine aika a tia ni mate buuia n aron Lois, ni kabotauaki ma te tai are a maiu iai buuia. Ma a bon teimatoa naba ni kakawaki. A rangi ni kakawaki iroun Iehova taari aine ake a a tia ni boutokaia buuia i nanon ririki aika bati, ao a teimatoa naba ngkai ni kakaonimaki ni beku ibukina. (1Tim. 5:3) A bon riki naba bwa bwaai ni kaungaunga nakoia naake a ataei riki.

10. Tera te katoto ae tamaroa are e kateia Tony?

¹⁰ A rangi ni kakawaki naba kaara aika kakaonimaki ake a mena n taabo ake a kawakinaki iai kaara. N te katoto, e maeka ngkai n te tabo anne te tari te mwaane ae arana Tony. E bwabetitoaki i Pennsylvania, i U.S.A. n Aokati 1942 ngke 20 ana ririki. E aki maan imwina,  e a tuangaki bwa e na kaaina te taanga ni buaka. Ibukina bwa e rawa ao e a kabureaki i nanon uoua ma te iterana te ririki. A kaikawaiia natiia aika uoman n te koaua ngaia ma buuna ae Hilda. E beku Tony i nanon ririki aika bati n ekaretia aika tenua bwa te mataniwi ae te tia babaire, (ae ataaki ngkai bwa te tia babaire n te rabwata n unimwaane) ao te mataniwi n te runga n aono. E kakawari karabuuti ni karaoa te taromauri iai ao ni kairi reirei n te Baibara. Ngke ai 98 ana ririki Tony ao e aki kani katoka ana beku ibukin Iehova. E teimatoa ni karaoa ana kabanea n tamaroa ni beku ibukin Iehova ma taari n ana ekaretia!

11. Ti na kangaa ni kaotia bwa a kakawaki iroura kaara ake a mena n taabo aika kawakinaki iai?

¹¹ Ti na kangaa ni kaota karineaia kaara ake a mena n taabo aika kawakinaki iai? Ngkana e angaraoi, a kona unimwaane n te ekaretia ni buokiia kaara bwa a na kaei ke n ongoraei botaki n taromauri ao te uarongorongo. Ti kona ni kaota tabeakinaia ni kawariia ke ni maroro ma ngaiia n te tareboon. Ti tangiria n tabeakinia riki kaara ake a mena n taabo ake a kawakinaki iai, aika raroanako ma aia ekaretia. Ti riai n taraia raoi bwa ti na aki kaaki taekaia kaara aikai. A kona tabeman mai buakoia n aki bebete irouia karakinan rongorongoia ke n iangoia bwa a aki riai ni karaoia. Ma ti na boni kaungaaki riki ngkana ti karekea ara tai n titirakinia ao ni kakauongo irouia ngkana a karakina kimwareireia are a karekea n ana botaki Iehova.

12. Tera ae ti kona ni kunea n ara ekaretia?

¹² Ti kona ni mimi n ataakin ae iai kaara aika rianako aia katoto ibukin te kakaonimaki n ara ekaretia. E kakaonimaki ni beku ibukin Iehova te tari te aine ae Harriette i nanon ririki aika bati n ana ekaretia i New Jersey, i U.S.A. Imwina e mwaing nakon natina te aine ni maeka ma ngaia. A karekea aia tai taari n ana ekaretia ae boou ni kinaa neiei, ao a a kunea te bwai ae rangi ni kakawaki irouna. E kaungaia taari neiei n rongorongon te mwakuri ni minita ngke e moan reiakina te koaua n 1920 tabun. N taai akanne, e aki toki n uouota ana burati ni wi ni kakatauraoia bwa e kona n ae e a boni kamatawarikaki naba i nanon tabebong. Ni koauana, bon uoua ana tai ni kamatawarikaki ao e kabanea iai kaka teuana te wiki n 1933. Bon tiaki te tia Kakoaua buuna ma e rangi ni boutokaa neiei. Ngke e kabureaki neiei ao e tabeakinia natiia aika uarereke aika teniman. A bon tau ni karineaki taari aika kara aika kakaonimaki n aron Harriette.

13. Tera ae ti a ataia ibukia kaara n ana botaki Iehova?

¹³ A rangi ni kakawaki kaara iroun Iehova ao n ana botaki. A a tia n nora aron Iehova ni kakabwaiaia ma ana botaki n aanga aika bati. A a tia ni karekei reireiaia aika kakawaki man aia kairua ake a karaoi. Iangoiia bwa boni “koburaken te wanawana” ao karekea reireiam mairouia. (TaeRab. 18:4) Ngkana ko karekea am tai ni kinaia riki, e na kona ni kakorakoraaki am onimaki, ao ko na karekea reireiam ae bati.

14. Tera ae a kaungaaki iai rooro n rikirake bwa a na karaoia n Te Tua-Kaua 32:7?

¹⁴ Biririmoa ni kataetaeia taari aika kara. (Wareka Te Tua-Kaua 32:7.) Ni koauana, e aikoa raoiroi aia taratara, e a kangaanga nakonakoia, ao e a aau riki aia taetae, ma a rangi ni marurung nanoia ao a a tia ni karekea ‘araia ae raoiroi’ i matan Iehova. (TeMin. 7:1) Uringnga bwa e aera ngkai a rangi ni kakawaki iroun Iehova, ao teimatoa ni karineia. Katotonga Eritai are rawa ni kitana Eria n ana kabanea ni bong ma ngaia. E taekina aei Eritai  tenua te tai: “N na bon aki kitaniko.”​—2Uea 2:​2, 4, 6. 

15. Baikara titiraki ake ti kona n titirakinia iai taari aika kara?

¹⁵ Kaota raoi tabeakinaia kaara n arom n tabeki titiraki ma te akoi. (TaeRab. 1:5; 20:5; 1Tim. 5:​1, 2) Tabeki titiraki n aron aikai: “Ngke ko ataei riki, tera ae kairiko bwa ko na kakoauaa ae ko a kunea te koaua?” “A kangaa baike a riki nakoim ni buokiko ni kaaniko riki ma Iehova?” “Tera ae buokiko ni kateimatoa kukureim n am beku ibukin Iehova?” (1Tim. 6:​6-8) Imwina, kakauongo ngkana a karaki.

16. A na kangaa ni kakabwaiaaki te tari ae e a kara ao ae ataei riki ngkana a kaai ni mamaroro?

¹⁶ Ngkana a uaia ni mamaroro te tari ae e a kara ma ae ataei riki, a na kaai ni kaungaaki. (IRom 1:12) Ngkami rooro n rikirake, ane kam na karikirakea ami kakaitau ibukin Iehova n arona n tabeakinia ana toro aika kakaonimaki, ao e na namakinna te tari ae e a kara bwa e tangiraki. E na boni kukurei ni karakina nakoim aron Iehova ni kakabwaiaa.

17. E aera bwa ti kona n taekinia kaara aika kakaonimaki bwa e ririkirake tamaroaia ni waakinakon te tai?

¹⁷ N angiin te tai, e tabe ni maunanako tamaroan te aomata ngkana e a kara. Ma te koraki aika kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, e ririkirake tamaroaia ni waakinakon te tai. (1Tet. 1:​2, 3) Bukin tera? Ibukina bwa i nanon ririki aika bati, a a tia ni kariaia taamnein te Atua bwa e na kataneiaia ao ni buokiia ni karikirakei aroaro aika raraoi. Ngkana ti karekea ara tai ni kinaia riki taari aika kara, ni karineia, ao ni karekea reireiara mairouia, ti na bon iangoiia riki ngkanne bwa a rangi ni kakawaki.

18. Tera ae ti na rinanona n te kaongora are imwina?

¹⁸ E aki tii rikirake korakoran te ekaretia ngkana rooro n rikirake a ataa kakawakia taari aika kara, ma ngkana taari aika kara naba a ataa kakawakia rooro n rikirake. N te kaongora are imwina, ti na maroroakina aroia taari aika kara ni kaotia bwa a kakawaki rooro n rikirake irouia n te ekaretia.