1. Tera ana namakin Tawita ibukin Iehova, ao e kairaki iai bwa e na karaoa tera?

E KOREA aei te uea ae Tawita: “E kakannato Iehova ao e rangi n tau ni karaoiroaki.” (TaiAre. 145:3) E tangira Iehova Tawita, ao e kairaki iai bwa e na karaoiroa te Atua “i buakon te botaki n aomata.” (TaiAre. 22:22; 40:5) Ni koauana, ko tangira Iehova ao ko inanoi ma ana taeka Tawita aikai: “Ko bia karaoiroaki ngkoe ae Iehova ae Atuan Iteraera are tamara, n aki totoki.”​—1Rong. 29:​10-13.

2. (a) Ti na kangaa ni karaoiroa Iehova? (b) Baikara kangaanga ake a kaaitarai tabemwaang, ao tera ae ti na rinanona?

² Ni boong aikai, te anga teuana ae ti karaoiroa iai Iehova boni man ara anga kaeka ni bobotaki ni Kristian. Ma a bati taari aika kaaitara ma te kangaanga iai. A kan anga aia kaeka n taai ni bobotaki ma e tukiia te maaku. Tera ae a kona ni karaoia ibukini maakuia anne? Ao baikara aanga aika manena ake ti kona ni buokaki iai n anga ara kaeka aika kaungaunga? Imwaini kaekaan titiraki akanne, ti na rinanoni moa bukina aika aua aika kakawaki ngkai ti anga ara kaeka n ara bobotaki.

3-5. (a) N aron ae e taekinaki n Ebera 13:​15, e aera bwa ti anga ara kaeka n ara bobotaki? (b) Ti riai ni bane n anga te kaeka ae tii te arona? Kabwarabwaraa.

³ E anganira iai Iehova ara tai ni karaoiroia. (TaiAre. 119:108) Bon iteran naba ara “karea ni karaoiroi,” ara kaekaeka n ara bobotaki, ao akea ae kona n anga te karea anne ibukira. (Wareka Ebera 13:15.) E kairoroira Iehova bwa ti na anga ara  karea ke ara kaeka ae titeboo n tatabemanira nako? E aki!

⁴ E ataia Iehova ae a kakaokoro ara konabwai ao aroarora ao e kakawaki irouna te karea ae ti kona n anganna. Iangoi aia angakarea tibun Iteraera ake e butimwaei. Tabeman tibun Iteraera a kona n anga te tiibutetei ke te kooti. Ma ngkana iai ae e maiu ni kainnano, e kona n anga “taobe aika uoman ke bitin aika uoman aika ataei.” Ao ngkana e aki kona n anga baikanne, e butimwaea naba Iehova “te burawa ae mte ae teuana katebwinani mwakoron te eba.” (NakIbo. 5:7, 11) E karako riki boon te burawa ma e boni butimwaea naba te karea anne Iehova tii ngkana te “burawa ae mte.”

⁵ E namakina naba anne Atuara ae akoi ni boong aikai. Ngkana ti anga ara kaeka, e aki kantaningaira bwa ti na bane ni wikateke n aron Aboro ke ni mwaatai n anainano n aroni Bauro. (Mwa. 18:24; 26:28) Ma te bwai ae e kantaningaia mairoura Iehova bwa ti na anga ara kaeka n aron ara kabanea ni konaa. Iangoa te aine ae e a tia ni mate buuna are anga ana bwaintangira ae uoua te maibibi ni mwane. E rangi ni kakawaki iroun Iehova ibukina bwa e anga neiei n aron ana kabanea ni konaa.​—Ruka 21:​1-4.

6. (a) N aron ae taekinaki n Ebera 10:​24, 25, tera aron rotakira ni kaeka ake ti ongoraei? (b) Ko na kangaa ni kaota am kakaitau n taiani kaeka ake ko kaungaaki iai?

⁶ Ti ikaungaunga i marenara n ara kaekaeka. (Wareka Ebera 10:​24, 25.) Ti bane ni kukurei ngkana ti ongoraei taiani kaeka aika kakaokoro n ara bobotaki. Ti kukurei naba ngkana e anga ana kaeka ae kimototo n oin ana taeka te teei temanna. A kaungaaki nanora ngkana e kaeka temanna ma te bwanaa ni kimwareirei ibukin te koaua are e a reiakinna. Ao ti kamoamoaia naake a ‘kaninikoriaia’ n anga aia kaeka e ngae naba ngke a maamaa ke a a tibwa reiakina ara taetae. (1Tet. 2:2) Ti na kangaa ni kaota ara kakaitau ibukin aia kekeiaki? Ti kona ni karabwaia ni bwaran te botaki n aia kaeka ae kaungaunga. Ao te anga riki teuana, ti na anga naba ara kaeka. Ti aki tii karekea iai kaungaakira ma ti kaungaunga naba.​—IRom 1:​11, 12.

7. Tera kakabwaiaara ngkana ti anga ara kaeka?

⁷ Ti kakabwaiaaki ngkana ti anga ara kaeka. (Ita. 48:17) N te aro raa? Te moan, ngkana ti iangoia bwa ti na anga ara kaeka, ti a kaungaaki riki iai bwa ti na katauraoi raoi imwain te botaki. Ngkana ti katauraoi raoi, ti a  ota riki n Ana Taeka te Atua. Ao ngkana ti a ota riki, ti a mwaatai riki ni maiuakini baika ti reiakin. Te kauoua, ti na bae n unga riki n te botaki ibukina bwa ti uataboa te maroro. Te katenua, ibukina bwa e kainnanoaki te kakorakora ngkana ti na anga ara kaeka, n angiin te tai ti uringi riki baike ti taekin ni bwaran ara botaki.

8-9. (a) N aron ae kaotaki ni Maraki 3:​16, tera ana namakin Iehova ngkana ti anga ara kaeka? (b) Tera aia kangaanga tabeman?

⁸ Ti kakukureia Iehova ngkana ti kaotiota ara onimaki. Ti kona ni kakoauaa bwa e kakauongo Iehova ao e kakawaki irouna ara kakorakora n anga ara kaeka n ara bobotaki. (Wareka Maraki 3:16.) E kaota ana kakaitau n arona ni kakabwaiaira ngkana ti kakorakoraira ni kakukureia.​—Maraki 3:10.

⁹ E teretere bwa iai bukina aika raraoi ngkai ti riai n anga ara kaeka n taai ni bobotaki. Ma e ngae n anne, tao iai tabeman ake e kangaanga irouia kateani baia. Ngkana anne naba arom, tai kabwaraa nanom. Ti na rinanoi tabeua ana boto n reirei te Baibara, katoto, ao aanga aika manena ake a kona ni buokira bwa ti na kataia n anga ara kaeka n ara bobotaki.

10. (a) Tera te raraoma ae reke irouia angiina i buakora? (b) E aera bwa boni kanikinaean te aroaro ae raoiroi raraomam n anga am kaeka?

¹⁰ E nanako nanom ngkana ko iangoia bwa ko na katea baim ao n anga am kaeka? Ngkana ngaia anne, bon tiaki tii ngkoe. Ni koauana, a namakina te maaku teutana angiina i buakora ngkana a na anga aia kaeka. Imwain ae ko kona n tokanikai i aoni maakum, ko riai n ataa te bwai ae karikia. Ko raraoma bwa rimwi ko mwaninga te bwai ae ko kan taekinna ke e na bure am taeka? Ko raraoma bwa e na aki tamaroa am kaeka n aron aia kaeka tabemwaang? N etina, e kona n riki te maaku anne bwa kanikinaean te aroaro ae raoiroi. E kaotaki iai bwa ko nanorinano ao ko iangoiia tabemwaang bwa a rabakau riki nakoim. E tangira te aroaro anne Iehova. (TaiAre. 138:6; IBir. 2:3) Ma e tangiria naba Iehova bwa ko na karaoiroia ao ko na kaungaia  taari n taai ni bobotaki. (1Tet. 5:11) E tangiriko ao e na anganiko te ninikoria ae ko kainnanoia.

11. Baikara ana kauring te Baibara aika kona ni buokira?

¹¹ Iangoi kauring tabeua man te Baibara. E taekinna te Baibara bwa ti bane n titibanako n ara taetae ao n arora n taekinna. (Iak. 3:2) E aki kantaningaira Iehova bwa ti kororaoi ao a aki naba iangoira taari n aron anne. (TaiAre. 103:​12-14) Bon ara utu n te onimaki, ao a tangirira. (Mareko 10:​29, 30; Ioa. 13:35) A ataia bwa n tabetai ti kona n taekina te bwai ae ti aki kan taekinna.

12-13. Tera reireiara man aia katoto Neemia ao Iona?

¹² Iangoi katoto tabeua n te Baibara aika kona ni buokira bwa ti na tokanikai i aoni maakura. Uringa Neemia. E mwakuri n ana baareti te uea. E nanokawaki bwa e kaongoaki ae a a uruaki oon ao mataroan Ierutarem. (Neem. 1:​1-4) Iangoa nakon nanona ngke e titirakinna te uea bwa e na kabwarabwaraa bwa e aera ngkai e ubu n nanokawaki! E waekoa n tataro Neemia ao imwina e anga ana kaeka. Man ana kaeka, e a bati te bwai are e karaoia te uea ibukini buokaia ana aomata te Atua. (Neem. 2:​1-8) Iangoa naba Iona. Ngke e tuangnga Iehova bwa e na taetae nakoia kaain Ninewe, e rangi ni maaku Iona ao e birinako nakon te tabo teuana. (Iona 1:​1-3) Ma e bon nako n uarongorongo i Ninewe Iona man ana ibuobuoki Iehova. Ao a a karaoi bitaki aika korakora kaain Ninewe mani baike e taekin Iona. (Iona 3:​5-10) E reke reireiara mairoun Neemia bwa e kakawaki te tataro imwain ae ti kaeka. Ao mairoun Iona, ti reiakina iai ae e kona ni buokira Iehova bwa ti na beku ibukina n aki ongea korakorani maakura. Ni koauana, e bebete riki ae ti anga ara kaeka n te ekaretia nakon tataekinani motikan taekaia kaain Ninewe.

¹³ Baikara aanga aika manena aika kona ni buokiko bwa ko na anga am kaeka ae kaungaunga n taai ni bobotaki? Ti na rinanoi tabeua mai iai.

14. E aera bwa ti riai ni katauraoi raoi imwain ara bobotaki, ao n ningai ae ti kona ni karaoia iai?

¹⁴ Katauraoi imwaini bobotaki ni kabane. Ngkana ko a kamani karaoa am babaire bwa ko na katauraoi raoi, ane ko na aki raraoma ngkana ko anga am kaeka. (TaeRab. 21:5) Ni koauana, a bane ni kakaokoro ara kaetieti ibukin ara tai ni katauraoi nakoni bobotaki. E moana ana katauraoi ni moan te wiki ibukin te reirei n te Taua-n-Tantani te aine ae e a tia ni mate buuna ae Eloise ae 80 tabun ana ririki. E taku: “I ingainga riki ni kani kaakaei bobotaki ngkana I a kamani katauraoi.” E mwakuri ni kabwanina ana tai Joy ma e kaokoroa ana tai n te Kaonobong ibukin rinanoan ana Taua-n-Tantani. E taku neiei: “E bebete riki irou uringan te reirei ngkana I katauraoi tabeua te tai imwain rinanoakina.” E taku Ike ae te unimwaane n te ekaretia ae bati tabena ao e bwaiania naba: “I noria bwa e raoiroi riki irou katauraoani barakirabe tabeua imwin tabeua i nanon  te wiki, nakoni katauraoana ni kabane n tii te taina.”

15. Ko na kangaa ni katauraoi raoi imwain te botaki?

¹⁵ Tera ae irekereke ma te katauraoi raoi imwain te botaki? Tataroa ana ibuobuoki te taamnei ae raoiroi n taai nako imwaini moanakin am katauraoi ibukin reirei ni kabane. (Ruka 11:13; 1Ioa. 5:14) Imwina, kabanea tabeua te miniti ni wareka te reirei. Karekea otam n atun te reirei, atuni mwakorona nako, taamnei, ao bwaoki ni kauring. Ngkana ko rinanon te barakirabe teuana ma teuana, kataia ni wareki kiibu akana kaotaki. Kananoa am iango n te rongorongo, ao kaatuua riki am iango n reirei ake ko kan anga am kaeka iai. Ngkana e nakoraoi am katauraoi, ko na kakabwaiaaki riki ao e na bae ni bebete riki iroum bwa ko na anga am kaeka.​—2Kor. 9:6.

16. Baikara bwaai ni mwakuri aika katauraoaki, ao ko na kangaa ni kabonganai?

¹⁶ Ngkana e angaraoi iroum, kabonganai bwaai ni mwakuri n te kaombiuta n te taetae ae ko ota iai. E a tia Iehova rinanon ana botaki n anganira bwaai ni mwakuri ake a na buokira ngkana ti katauraoi ibukin ara bobotaki. Te burokuraem ae te JW Library^® e buokira ni karekei booki ibukin te reirei n te Baibara ake ti kona ni karin n ara mobwaao ao ara tablet. Ao ti a kona ni waakina ara reirei ke tao ni wareka ke n ongora te kaongora anne n te tai ao n te tabo ae angaraoi. Tabeman a kabongana te bwai ni mwakuri anne ni karaoa iai aia reirei n aia tai ni motirawa n te tawanou, n aia tabo ni mwakuri ke n te tabo n reirei, ke ni mwamwanangaia. E na rangi ni bebete kakaaean reirei ake ti kan reiakin riki ngkana ti kabongana te Watchtower Library ao te Watchtower ONLINE LIBRARY^™.

17. (a) E aera bwa e raoiroi katauraoan ara kaeka tabeua? (b) Tera reireiam man te taamnei ae Riiki Bwa Raoraon Iehova​—Katauraoa Am Kaeka?

¹⁷ Katauraoi am kaeka tabeua ibukin reirei nako ngkana ko konaa. Bukin tera? Ibukina bwa ko na bae n aki rineaki n taai ake ko kakatea iai baim. E kona n titeboo am tai ni katea baim ma tabemwaang ao e kona te tia kaira te reirei n rinea temanna i buakoia. E kona te tia kaira te reirei n tiatiana mwaitin te kaeka bwa e aonga ni bane te botaki n taina ae katauaki. Ngaia are tai un ke ni kabwaraa nanom ngkana e aki waekoa n rineiko. Ngkana ko katauraoi am kaeka tabeua, e na bati riki iai am tai n anga am kaeka. Ko kona naba ni katauraoa am kaeka ae warekan te kibu teuana. Ma ngkana ko konaa, katauraoa naba am kaeka teuana n oin am taeka. *

18. E aera bwa ti riai n anga ara kaeka aika kimototo?

¹⁸ Aanga am kaeka aika kimototo. N angiin te tai, a kaungaunga riki kaeka aika kimototo ao a bebete. Ngaia are kataia ni kakimototoi am  kaeka n taai nako. Kataia n taekin i nanon tao 30 te tekan. (TaeRab. 10:19; 15:23) Ngkana ko a tia n anganga am kaeka n taai ni bobotaki i nanon ririki aika bati, katea te katoto n arom n anganga am kaeka aika kimototo. Ngkana ko taekini baika bati i nanon tabeua te miniti, a na bae ni maamaa tabemwaang ao n iangoia ae a aki kona n anga aia kaeka n ai arom. Ngkana a kimototo ara kaeka, a kona naba ni bati riki aika a na anga aia kaeka. Ao riki ngkana ko moan rineaki, aanga am kaeka ae mataata ao e kaineti raoi nakon te titiraki. Tai kataia n taekini kanoan te barakirabe anne ni kabane. Ngkana e a tia ni maroroakinaki te boto n iango iai, ko kona n anga am kaeka i aoni bwaai riki tabeua.​—Nora te bwaoki ae “ Tera ae I Kona n Anga Au Kaeka Iai?”

19. E na kangaa ni buokiko te tia kaira te reirei, ma tera ae ko riai ni karaoia?

¹⁹ Tuanga te tia kaira te reirei bwa ko kan anga am kaeka n te barakirabe teuana. Ngkana ko kani karaoa aei, ko riai ni kamani kawara te tia kaira te reirei imwaini moanakin te botaki. Ngkana e roko te tai ni kaeka n te barakirabe anne, waekoa ni katea baim bwa e aonga ni kai noria te tia kaira te reirei.

20. E na kangaa n riki te botaki n te ekaretia bwa kaanga ko kaai n amwarake iai ma raoraom?

²⁰ Iaiangoi bobotaki n te ekaretia bwa kaanga ko kaai n amwarake iai ma raoraom ni kaan. Iangoia bwa a iangoia tabeman raoraom n te ekaretia bwa a na bwabwakiu, ao a tuangko bwa ko na katauraoa te amwarake teutana. Tera arom iai? Ko bae n raraoma teutana, ma ko na bae ni karaoa am kabanea ni konaa n uota te amwarake ae kangkang. E a tia te tia Kaoira ae Iehova ni katauraoa te taibora ae on ni baika raraoi ibukira n ara bobotaki. (TaiAre. 23:5; Mat. 24:45) Ao e kukurei ngkana ti uota ara bwaintangira nakoina ae uarereke ae te kabanea n tamaroa ae ti kona n anga. Ngaia are katauraoi raoi ao kataia ni kabatiaa am tai ni kaeka. Ni karaoan anne, ko aki tii kaamwarakeaki iai n ana taibora Iehova ma ko uota naba am bwaintangira are ko na kaai n tibwauaia ma kaain te ekaretia.