1-3. Baikara kangaanga ake ti kona n rawawata ma n tang iai?

 N NINGAI te kabanea n tai ae ko tang iai? N tabetai, a tiinako rannimatara ibukini kimwareireira. Ma n angiin te tai, ti tang ibukin rawawatan nanora. N te katoto, ti kona n tang ngkana e mate ae tangiraki iroura. E korea aei Lorilei ae te tari te aine man te United States: “Iai taai ake e a rangi n rawawata iai nanou ibukini maten natiu te aine, ao akea te bwai ae kona ni kabebeteai. N taai akanne, I iangoia bwa I a aki kona n tokanikai i aon rawawatau.” *

² Ti kona n tang ibukini baika kakaokoro. E taekina aei Hiromi ae te bwaiania mai Tiaban: “I nanamakina te bwarannano ibukin aki bwerengakia aomata ake I kaitiboo ma ngaiia n te uarongorongo. N tabetai ao I tang ma ni butiia Iehova bwa e na buokai ni kairai nakon te aomata ae ukoukora te koaua.”

³ Ko a tia n rinanon namakin akanne? A bati i buakora aika a tia. (1Bet. 5:9) Ti kani “[beku] iroun Iehova ma te kakatonga,” ma ti kona n tang n tabetai ibukini maten ae tangiraki iroura, te bwarannano, ke te kangaanga ae kataaki iai kakaonimakira nakon te Atua. (TaiAre. 6:6; 100:2) Ti na kangaa n tokanikai i aon namakin akanne?

4. Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

⁴ Ti kona ni karekea reireiara mairoun Iesu. N tabetai ao e rawawata naba ao a ‘tiinako rannimatana.’ (Ioa. 11:35; Ruka 19:41; 22:44; Ebera 5:7) Ti na nori taai ake a riki iai anne, ao ni karekei reireiara mai iai. Ti na nori naba aanga  aika manena ake ti kona ni karaoi, ngkana ti aitara ma baika ti rawawata ma n tang iai.

5. Tera reireiara man rongorongon Iesu are kaotaki n Ioane 11:​32-36?

⁵ N tain te kamwaitoro n 32 C.E., e a aoraki ao ni mate raoraon Iesu ae Rataro. (Ioa. 11:​3, 14) Iai uoman mwaanen teuaei aika Maria ao Mareta, ao e rangi n tatangiriia kaain te utu aei Iesu. A rangi n rawawata aine aikai ni mateni mwaaneia. Imwini maten Rataro, e a mwananga Iesu nakon te kaawa ae Betania are a maeka iai Maria ma Mareta. Ngke e ongo Mareta bwa e a roko Iesu ao e waekoa n nako ni kawaria. Iangoa nanokawakin neiei ngke e taekina aei: “Te Uea, ngke arona bwa ko mena ikai, ao e na bon aki mate mwaaneu.” (Ioa. 11:21) Ao ngke e nora Maria ma tabeman riki Iesu bwa a tang, ao a ‘tiinako rannimatana.’​—Wareka Ioane 11:​32-36.

6. E aera ngke e tang Iesu n te tai aei?

⁶ E aera ngke e tang Iesu n te tai anne? E kangai te Insight on the Scriptures: “Maten raoraona ae Rataro ao te rawawata are a rinanona mwaanen Rataro, e karika ‘ngirangiran Iesu ao tiinakon rannimatana.’ ” * Tao e iangoa Iesu kainnanon raoraona aei n ana tai n aoraki ao ana namakin ngke e a ataia ae e nangi mate. E bae naba n tang Iesu ngke e nora rawawataia Maria ma Mareta ni mateni mwaaneia. Ngkana iai raoraom ke am utu ae e a tia ni mate, ko bae n tia n rinanon namakin akanne. Iangoi reirei aika tenua aika ko kona ni karekei man te bwai ae riki aei.

7. Tera reireiara ibukin Iehova ngke e tang Iesu ibukia raoraona?

⁷ E ota Iehova n am namakin. Iesu boni “katotongan raoi” Tamana. (Ebera 1:3) Ngke e tang Iesu, e kaota iai ana namakin Iehova ngkana iai ae mate. (Ioa. 14:9)  Ngkana ko rawawata ni maten ae tangiraki iroum, ko kona ni kakoauaa raoi ae e aki tii nora rawawatam Iehova, ma e namakinna naba. E kani kabebeteko ngkai e uruaki nanom.​—TaiAre. 34:18; 147:3.

8. E aera bwa ti kona ni kakoauaa ae e na boni kautiia aika tangiraki iroura Iesu?

⁸ E kani kautiia Iesu naake a tangiraki iroura. Teutana te tai imwain are e tang Iesu, e karaua nanoni Mareta ni kangai: “E na mangauti mwaanem.” E kakoauaa anne Mareta. (Ioa. 11:​23-27) Ngkai te tia taromauria Iehova Mareta, e boni bae n atai kautiuti ake a karaoi ngkoa te burabeti ae Eria ao Eritai. (1Uea 17:​17-24; 2Uea 4:​32-37) E bae naba n tia n ongo taekani kautiuti ake e karaoi Iesu. (Ruka 7:​11-15; 8:​41, 42, 49-56) Ko kona naba ngkoe ni kakoauaa ae ko na bon noriia naake a tangiraki iroum ake a a tia ni mate. Ngke e tang Iesu ao ni karaui nanoia raoraona ake a rawawata, e kaotia raoi iai bwa e ingainga ni kani kautiia maate!

9. Ti na kangaa ni boutokaiia ake a rawawata n aron Iesu? Taekina te katoto.

⁹ Ko kona ni boutokaiia naake a rawawata. E aki tii tang Iesu ma Mareta ao Maria, ma e kakauongo naba nakoia ao ni karaui nanoia. Ti kona ni karaoa naba anne nakoia ake a rawawata. E taku Dan ae te unimwaane n te ekaretia ae mena i Aotiteria: “I kainnanoa boutokaau imwini mateni buu. A tauraoi ni kakauongo irou taanga tabeman n te ngaina ao n te bong. A kariaia bwa N na kaota rawawatau, ao a aki nuka ngkana I tang. A buokai naba n au mwakuri tabeua n aroni kaitiakan au kaa, te boobwai, ao te kuuka, ngkana I namakinna bwa I a aki kona ni karaoi baikai. A tatataro naba ma ngai. A kaotia raoi bwa raao ni koaua ngaiia ao taari aika ‘bungiaki ibukin tain te rawawata.’ ”​—TaeRab. 17:17.

10. Kabwarabwaraa te baere riki are kaotaki n Ruka 19:​36-40.

¹⁰ E roko Iesu i Ierutarem n Nitian 9, 33 C.E. Ngke e nang rin n te kaawa, a ikotaki aomata aika bati ma ni karerenai aia kauaatao i nanon te kawai, ni butimwaeia bwa aia Uea. Bon te tai ae kakukurei anne. (Wareka Ruka 19:​36-40.) Ngaia are a bae n aki kantaningaa te baere riki imwina taan rimwina. “Ngke e a uakaan [Iesu] ao e taraa te kaawa ma n tang ibukina.” E tang ngke e taetae ni burabetina te kabuanibwai are e na riki nakoia kaain Ierutarem.​—Ruka 19:​41-44.

11. E aera ngke e tang Iesu ibukia kaain Ierutarem?

¹¹ E rawawata Iesu bwa e ataia ae e ngae ngke a butimwaeia I-Iutaia ma te kukurei, ma bon angiina ake a na rawa ni butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea. Ibukin anne, e na boni kamaunaaki Ierutarem ao a na kairakinako bwa taenikai I-Iutaia ake a reke maiuia. (Ruka 21:​20-24) E kananokawaki bwa n aron are e taekinna Iesu, a bon aki butimwaeia angia aomata. Ma tera aroia angia aomata n am aono nakon rongorongon te Tautaeka n Uea? Ngkana a karako aika butimwaeia n aki ongea am kakorakora n reireinia taekan te koaua, tera reireiam mairoun Iesu ngke e tang ibukia aomata? Iangoi riki reirei aika tenua.

12. Tera reireiara ibukin Iehova ngke e tang Iesu ibukia raona n aomata?

¹² E tabeakinia aomata Iehova. Aron Iesu n tang ibukia tabemwaang, e kauringira  ae e rangi n tabeakinia aomata Iehova. “E aki tangira kamaunaan temanna ma e tangiriia aomata nako bwa a na rairi nanoia.” (2Bet. 3:9) Ni boong aikai, ti kaota tangiraia raora n aomata ngkana ti kakorakoraira ni buokiia bwa a na rotaki nanoia n te rongorongo ae raoiroi.​—Mat. 22:39. *

13-14. E kangaa Iesu ni kaota nanoangaaia aomata, ao ti na kangaa ni karikirakea te aroaro anne?

¹³ E kakorakoraa Iesu n ana mwakuri ni minita. E kaota tangiraia aomata, n arona n teimatoa n reireinia n taai ake a kona n reke iai. (Ruka 19:​47, 48) Tera ae kairia bwa e na karaoa anne? E nanoangaiia aomata Iesu. N tabetai, a a rangi ni bati aika kan ongora iroun Iesu n te aro are e ‘aikoa reke amwarakena ma taan rimwina.’ (Mareko 3:20) E tauraoi naba ni maroro ma te mwaane temanna n te bong, ae te tai ae angaraoi iroun teuaei. (Ioa. 3:​1, 2) A aki riki bwa taan rimwin Iesu angia aomata ake a ongora irouna. Ma a boni bane n ongo taekan te rongorongo ae raoiroi. Ni boong aikai, ti kan angania aomata nako aia tai bwa a na ongora te rongorongo ae raoiroi. (Mwa. 10:42) Ibukini karaoan anne, tao ti riai ni bita ara anga n uarongorongo.

¹⁴ Tauraoi ni karaoi bitaki aika kainnanoaki. Ngkana ti aki katai taai aika kakaokoro n uarongorongo iai, ti na bae n aki kaitiboo ma aomata ake a na kan ongora n te rongorongo ae raoiroi. E taku te bwaiania ae Nei Matilda: “I kataia ma buu ni kawariia aomata n taai aika kakaokoro. Ti kawari taabo ni bitineti n te moaningabong. N te tawanou are e a bati iai aika ririaki, ti mwakuri ma te kaa ni boki. Ao n te bwakantaai, ti noria bwa a a kona n reke riki aomata i aani mwengaia.” Ti na aki tii tauraoi n uarongorongo n te tai ae angaraoi iroura, ma ti riai n tauraoi naba ni bita ara tai ni mwakuri nakon te tai are ti na boo riki iai ma aomata. Ni karaoan anne, ti kona ni kakoauaa bwa e na boni kukurei iai Iehova.

15. Tera are riki n ana kabanea n tairiki Iesu i aon te aba n aron ae oti n Ruka 22:​39-44?

¹⁵ N tairikin Nitian 14, 33 C.E., ao e a nakon te onnaroka ae Ketetemane Iesu. Ikanne are e a bunra iai nanona nakon Iehova. (Wareka Ruka 22:​39-44.) E rangi n rawawata Iesu n te tai anne, ngaia are e a “kakorakoraa n tataro ni bubutii ma te korakai ao te tang.” (Ebera 5:7) Tera are e tataroia Iesu n te tairiki are imwaini matena? E tataro ni bubutii kakorakoraana bwa e na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, ao ni karaoa nanona. E ongo Iehova n ana kakorakora n tataro Natina, ao e kanakoa te anera bwa e na kakorakoraa.

16. E aera bwa e rawawata Iesu ngke e tataro n te onnaroka ae Ketetemane?

¹⁶ E boni bae n tang Iesu ngke e tataro n te onnaroka ae Ketetemane, ibukina bwa e rawawata ngkai e iangoaki bwa e bakannatua. E ataa naba tabena ae kakawaki bwa e riai n teimatoa ni kakaonimaki ao ni kaitiaka taekan aran Tamana. Ngkana ko kaaitara ma te kangaanga ae kataaki iai kakaonimakim ni koaua nakon Iehova, tera reireiam mairoun Iesu ngke e tang? Iangoi riki reirei aika tenua.

17. Tera reireiara ibukin Iehova man arona ni kaekaa ana kakorakora n tataro ni bubutii Iesu?

¹⁷ E ongoraei Iehova am kakorakora n tataro ni bubutii. E ongoraei Iehova ana tataro ni kakorakora ni bubutii Iesu. Bukin tera? Ibukina bwa e kakawaki riki iroun Iesu bwa e na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakon Tamana ao ni kaitiaka taekan arana. Ngkana e kakawaki naba iroura kateimatoaani kakaonimakira nakon Iehova ao kaitiakan arana, e na boni kaekai naba ara tataro ni kani buokaki.​—TaiAre. 145:​18, 19.

18. E kangaa n riki Iesu bwa kaanga raoraora ae ota n ara namakin?

¹⁸ E ota Iesu n am namakin. Ngkana ti rawawata, ti kukurei ngkana e karaua nanora raoraora ae ota n ara namakin, moarara riki ngkana e a tia naba ni kaaitara ma te kangaanga are ti kaitaraa. Anne raoi aron Iesu. E a tia naba n namakina te rawawata ao ni kainnanoa te ibuobuoki.  E nanoangaira ni mamaarara ao e na taraia raoi bwa ti na karekea buokara “n te tai are ti kainnanoia iai.” (Ebera 4:​15, 16) N aron Iesu ae butimwaea buokana mairoun te anera n te onnaroka ae Ketetemane, ti riai naba n tauraoi ni butimwaea buokara mairoun Iehova, tao rinanon te boki teuana, te taamnei, te kabwarabwara, ke kawarakira iroun te unimwaane ke raoraora ae ikawai n te onimaki.

19. Ko na kangaa ni karekea korakoram ngkana ko rinanon te kangaanga ae kataaki iai kakaonimakim nakon te Atua? Taekina te katoto.

¹⁹ E na anganiko Iehova “te rau are mairoun te Atua.” E na kangaa Iehova ni kakorakoraira? Ngkana ti tataro, ti na boni karekea “te rau are mairoun te Atua ae riaon aia iango aomata.” (IBir. 4:​6, 7) Te rau are e anga Iehova, e na kabebeteira ao ni buokira bwa ti na bwaina te iangoraoi. E nora koauan anne te tari te aine ae Luz. E taku: “I kabokorakora ma namakinan ae ai tii ngai. N tabetai, I kairaki n namakin akanne bwa N na iangoia bwa e a aki tangirai Iehova. Ma ngkana e riki anne, I waekoa ni kaota au namakin nakon Iehova. E buokai te tataro bwa N na aki taonakinako n au namakin.” N aron ae oti n rongorongon neiei, ti boni kona ni karekea te rau rinanon te tataro.

20. Baikara reireiara mairoun Iesu ngke e tang?

²⁰ Ti kabebeteaki ao ni karekei reireiara aika manena mairoun Iesu ngke e tang! Ti kauringaki iai bwa ti na boutokaiia raora aika rawawata ao n onimakina Iehova ma Iesu bwa a na boni boutokaira ngkana e mate ae tangiraki iroura. Ti kairaki n te nanoanga bwa ti na uarongorongo ao n angareirei ibukina bwa a kaotiota naba te aroaro anne Iehova ae te Atua ao Iesu Kristo. Ao ti kabebeteaki n ataakin ae Iehova ma Natina a ota n ara namakin, a nanoangaira ni mamaarara, ao a kani buokira bwa ti na nanomwaaka. Ti bia teimatoa ni maiuakina reireiara ae ti karekea, ni karokoa te bong are e na kakoroa iai bukin ana berita ae tamaroa Iehova are e na “kaoa te rannimata ni kabane mai [matara]”!​—TeKao. 21:4.