1. E ngae ngke e aki toki ni moanaki te mare n te kimwareirei, ma tera ae a na kaaitara ma ngaia naake a mare? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

NGKANA e tei te tia mare te aine ae baaraoi i matani buuna ae botonimwaane n aia bong ni mare, bon akea kabotauani kimwareireia. N tain aia karekenano, e ririkirake ni korakora aia tangira ao a tangiria ni mare ao ni berita bwa a na kaai ni kakaonimaki i marenaia. Ni koauana, a kainnanoaki bitaki irouia naaka uoman aikai ngkai a a katiteuanaaki ao ni katea aia utu ae boou. Ma iai n Ana Taeka te Atua taeka n reirei aika manena ibukia naake a motinnanoia bwa a na mare, bwa e tangiriia taanga ni kabane te tia Karika te mare ae tatangira bwa e na nakoraoi ao ni kakukurei tekatekaia. (TaeRab. 18:22) Ma e kamatataaki nakoira n te Baibara bwa e “na bon reke rawawatan te rabwata irouia” naake a mare ake aki kororaoi. (1Kor. 7:28) E na kangaa ni kauarerekeaki te rawawata anne? Ao tera ae e na kanakoraoa te mare ni Kristian?

2. Aeka n tangira raa ake a riai ni kaotiotia taanga?

² E katuruturuaki n te Baibara kakawakin te tangira. E kainnanoaki kaotiotan te tangira (Kuriiti, phi·liʹa) n te mare. Te tangira ni karekenano (eʹros) e karika te kukurei, ao e kakawaki kaotan  te tangira irouia kaain te utu (stor·geʹ) ngkana a a reke natiia. Ma bon te tangira ae boto i aon te riai (a·gaʹpe) are e na kanakoraoa te mare. Ni kaineti ma te tangira aei, e korea aei te abotoro Bauro: “Ngkami aika buumwaane, e riai n tangira buuna temanna ma temanna n arona n tangiria i bon irouna, ao ai arona naba bwa e riai te buu te aine ni korakora karineani buuna irouna.”​—IEbe. 5:33.

3. Tera aroni korakoran te tangira n te mare?

³ E korea aei Bauro: “Buumwaane, teimatoa n tangiriia buumi, n aron naba te Kristo ngkai e tangira te ekaretia ao e anga boni ngaia ibukina.” (IEbe. 5:25) A riai taan rimwin Iesu n itangitangiri i marenaia ngkana a na kakairi n ana katoto ngkai e tangiriia. (Wareka Ioane 13:34, 35; 15:12, 13.) A riai ni kaota korakoran aia tangira taanga aika Kristian, n te aro are a a kona iai n anga maiuia i bon ibukia ngkana e riai. E kona ni kangaanga karaoan anne iroun temanna ngkana e a rikirake ni kakaiaki te kangaanga. Ma te tangira ae a·gaʹpe “e taona nanona nakoni bwaai ni kabane, e onimakini bwaai ni kabane, e kantaningai bwaai ni kabane, ao e nanomwaaka nakoni bwaai ni kabane.” Eng, “akea kabwakan te tangira.” (1Kor. 13:7, 8) N ururingan aia berita taanga ni mare aika mamaaka te Atua are a na tangiriia ao ni kakaonimaki i marenaia, a kona ni buokaki ni kanakoraoi aia kangaanga ngkana a uaia ni kaboraoi maiuia ma ana boto n reirei Iehova aika kakawaki.

4, 5. (a) Tera taben te buu te mwaane ngkai atun te utu? (b) Tera aron te buu te aine ni kaineti ma te kairiri? (c) Baikara bitaki ake a riai ni karaoia te taanga ni mare teuana?

⁴ N iaiangoan tabeia taanga n tatabemania nako, e korea aei Bauro: “Ke a aantaeka buuaine nakoia buuia, n aroia n aantaeka nakon te Uea, ibukina bwa te buu te mwaane bon atuni buuna, n aron naba te Kristo ngkai atun te ekaretia.” (IEbe. 5:22, 23) E aki karaoaki te babaire aei bwa e na kamangoraki iai te buu te aine nakoni buuna. Ma e boni buokaki te buu te aine bwa e na kakoroa raoi tabena iroun te Atua ngke e kangai: “E aki raoiroi bwa e na teimatoa n tiku te mwaane aei [Atam] n tii ngaia. N na karaoa te tia buokia bwa raona ae riai.” (KBwaai 2:18) N aroni Kristo ae “atun te ekaretia” are kaotiota te tangira, e riai naba te Kristian ae te buu te mwaane ni kairiri n te utu ma te tangira. Ngkana e karaoa aei, e na namakinna buuna bwa e mano raoi ao e kukurei ni karinea, ni boutokaia, ao n aantaeka.

⁵ E kakoauaa Cathy ^[1] bwa iai bitaki aika riai ni karaoaki n te mare, bwa e taku: “Ngke akea buu ao I bon inaomata ao n tabeakina arou. E karika te bitaki ni maiuu te mare ngkai I a ataia bwa I riai ni katan i aani buu. E aki bebete karaoan anne n taai nako, ma ti a rangi ni kaaniaki riki bwa taanga n arora ni kakaraoa nanon Iehova.” E taku Fred are buuna: “E bon aki bebete irou karaoani babaire. E kona ni korakora riki te kangaanga n te mare, ngkai ko a iaiango ibukia uoman aomata. Ma mutiakinan ana kairiri Iehova n te tataro ao te kakauongo raoi n ana iango buu, e a bebete riki iai uotara ni katoabong. I namakinna ae ti kaai n uataboi tabera!”

6. E kangaa te tangira n riki bwa “te bwai ni kabaebae ae katiteuanaia aomata n te aro ae kororaoi” ngkana a riki kangaanga n te mare?

⁶ E kona n teimatoa te mare ngkana a kariaia kairuaia ibukin aki kororaoia te taanga ni mare. A ‘teimatoa n taotaon nanoia i marenaia ao n tauraoi n ikabwarabure.’ A boni kona ni kaai ni karaoi kairua.  Ngkana e riki anne, e a reke reireiaia iai bwa a na ikabwarabure, ao ni kariaia kairaia n te tangira ae “te bwai ni kabaebae ae katiteuanaia aomata n te aro ae kororaoi.” (IKoro. 3:13, 14) Irarikin anne, “e taotaonakinnano te tangira ao e akoi. . . . E aki taua mwini karawawataana.” (1Kor. 13:4, 5) E riai ni waekoa ni kanakoraoaki te kakaokoro n iango. Ngaia are a riai taanga aika Kristian ni kataia ni karekea ae riai i marenaia imwain tokin te bong anne. (IEbe. 4:26, 27) E kainnanoa te nanorinano ao te ninikoria taekinani “kabwaraa au bure ngkai I kauniko” mai nanom ni koaua, ma e rangi n ibuobuoki ibukini kanakoraoani kangaanga ao kaaniaia riki taanga.

7, 8. (a) Tera te taeka n reirei man te Baibara ibukin te wene n taanga n te mare? (b) E aera bwa a riai taanga ni kaotiota te mwamwannano?

⁷ E anga te reirei ni kairiri te Baibara are e kona ni buokiia taanga ni mare ni kaineti ma te bae a riai n anga i marenaia. (Wareka 1 I-Korinto 7:3-5.) E rangi ni kakawaki irouia taanga mutiakinan aia namakin buuia ao baike a kainnanoi. Ngkana e aki kaotaki te mwamwannano nakon te buu te aine n tain te wene n taanga, e na kangaanga irouna bwa e na kukurei iai. A kaungaaki buumwaane bwa a na karaoa ae riai nakoia buuia ni kaineti “ma te atatai.” (1Bet. 3:7) E aki riai ni karaoaki ma te matoa te wene n taanga ke n te aro ni kairoro, ma e riai n ueke man te nano. N angiin te tai e kai rotaki riki ana namakin te mwaane nakon te aine, ma e riai ni karaoaki n taina ae riai irouia ngkana a uaia ni kataua.

⁸ E ngae ngke akea n te Baibara tuua aika teretere raoi ibukin aron ao tiani kaotiotan te tangira n tain te wene n taanga, ma e taekin tabeua mai iai. (AneTor. 1:2; 2:6) E riai ni kaotiotaki te mwamwannano i marenaia taanga aika Kristian.

9. E aera bwa e aki kariaiakaki tangiran te wene n taanga ma ae tiaki buum ni mare?

⁹ Te tangira ae korakora ibukin te Atua ao raora n aomata, e na aki kariaia temanna ke te bwai teuana bwa e na rotakibuaka iai te reitaki n te mare. A a tia maare tabeua n rotakibuaka ke ni bon uruaki iroun te rao ae babaeakina matakuakinan te bwaitingako. Ti riai n rawa nakon te nano ni kani karaoa aei ke aeka ni wene n taanga i tinanikun te mare. Akea naba kaotan te tangira ngkana ti tataana te aomata ae tiaki buura, ao e riai n totokoaki. N ururingan ae e atai te Atua ara iango ao ara mwakuri, e a kakorakoraaki iai nanora bwa ti na kakukureia ao n teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakoia buura.​—Wareka Mataio 5:27, 28; Ebera 4:13.

10, 11. (a) Tera aron taabangakin te buuraure? (b) Tera ae taekinaki n te Baibara ibukin te raure? (c) Tera ae e na buokiia taanga bwa a na aki waekoa n raure?

¹⁰ A kona taanga ni bairea te raure ke te buuraure ngkana a teimatoa n riki kangaanga aika kakaiaki n te mare. N aaba tabeua, e raka i aon iterani mwaitiia taanga ni mare ake a a tia ni buuraure. E aki bati n riiriki aei n te ekaretia ni Kristian, ma e a ririkirake te kangaanga n te mare irouia ana aomata te Atua.

¹¹ Ti anganaki kaetieti man te Baibara aikai: “E aki riai ni kitana buuna te aine. Ma ngkana e kitana buuna, ao ke e tiku neiei n aki manga riki bwa buun temanna, ke e na manga iooki ma buuna. Ao e aki riai naba ni kitana buuna te mwaane.” (1Kor. 7:10, 11) E aki riai n iangoaki te raure bwa te bwai ae bebete karaoana. E ngae ngke aongkoa te raure bon tokini kangaanga aika kakaiaki, ma n angiin te tai e  karikii riki kangaanga. Imwini manga taekinan ana taeka te Atua are e na kitana tamana ma tinana te aomata ao n nimta buuna, e taku Iesu: “Ane e botiia te Atua ao ke a tai karaureia, aomata.” (Mat. 19:3-6; KBwaai 2:24) E nanonaki naba n aei bwa a riai taanga n ‘aki karaureia ake e a tia ni botiia te Atua.’ E iangoa te mare Iehova bwa te bwai ni kabaebae n aki toki. (1Kor. 7:39) N ururingan ae ti na bane n angan te Atua taekan arora, a riai taanga ni kakorakoraia ni kanakoraoi aia kangaanga n te tai ae waekoa bwa a na aki kakaiaki riki.

12. Tera ae kona ni kaira te buu temanna bwa e na iangoa te raure?

¹² E kona n riki bwa oin te kangaanga n te mare kantaningaani baika aki koro bukia. Ngkana e aki koro bukin ae e na kakukurei te mare, e kona temanna n namakina te aki raunnano, te mwamwanaaki, ke te un. A kona n riki kangaanga mani kakaokoron te namakin ao aroni kaikawaan temanna ma temanna, ke te bobuaka n iango ni kaineti ma te mwane, ana utu te buu te mwaane ao te buu te aine, ao kaikawaaia ataei. Ma a riai ni kamoamoaaki angia taanga ni Kristian aika karekei aanga ibukini kanakoraoani kangaanga akanne, ibukina bwa a butimwaea kairakia iroun te Atua.

13. Baikara bukina ae riai te raure iai?

¹³ N tabetai e kona n iai bukin te raure ae riai. A iangoia tabeman bwa e riai te raure ibukin akean te nano ni boutoka, te iowawa ae riao, ao tukan te buu man ana taromauri. A riai taanga aika Kristian ake a kakaiaki aia kangaanga n ukera aia ibuobuoki unimwaane. A kona taari aika mwaatai aikai ni buokiia taanga ni maiuakina te reirei ni kairiri man Ana Taeka te Atua. Ibukini buokara n ara kangaanga n te mare, ti riai naba n tataroa taamnein Iehova ma ana ibuobuoki ibukini maiuakinani booto n reirei man te Baibara, ao kaotiotan uaan taamneina.​—IKar. 5:22, 23. ^[2]

14. Tera ae taekinaki n te Baibara ibukia Kristian ake a mare ma naake tiaki taan taromauria Iehova?

¹⁴ N tabetai, e mare te Kristian ma ae e tuai n riki bwa ana toro Iehova. Ni kaineti ma anne, e anga te Baibara bukina aika raoiroi bwa e aera ngkai e riai n tiku ma ngaia. (Wareka 1 I-Korinto 7:12-14.) Ngkana e ataa anne ke e aki te aomata ae aki onimaki, ma e a bon tia ni “kaitiakaki” ngkai e mare ma te tia taromauria Iehova. A bane naba n “itiaki” natiia ao a kamanoaki iroun te Atua. E kaungaunga Bauro ni kangai: “Ko na kangaa n ataia ngkoe te aine bwa tao ko na kamaiua buum? Ke ko na kanga n ataia ngkoe te mwaane bwa tao ko na kamaiua buum?” (1Kor. 7:16) N angiin aia ekaretia Ana Tia Kakoaua Iehova, iai taanga ae temanna irouia bon te Kristian ao e riki bwa te tia buoka buuna ni “kamaiua.”

15, 16. (a) Tera ana reirei ni kairiri te Baibara ibukia buuaine aika Kristian ake buuia tiaki ana toro te Atua? (b) Tera ae e na karaoia te Kristian “ngkana e baireia are e aki onimaki bwa e na nako”?

¹⁵ E anga te reirei ni kairiri te abotoro Betero nakoia buuaine aika Kristian bwa a na aantaeka irouia buuia, ‘bwa ngkana a aki ongeaba buuia nakon te taeka, ao a na anaaki nanoia n aroaroia, e ngae ngke a aki taetae, ibukina bwa a nori aroaroia aika itiaki ae raonaki n te karinerine ae bati.’ Ni kaotiotan “te nano ae nimamannei ma n rau, ae moan te kakawaki i matan te Atua,” e kona te buu te aine ni karaoa ae bati riki n anaa nanoni buuna nakon te taromauri ae koaua, n oneani mwin are e na tataekin ana koaua nakoina.​—1Bet. 3:1-4.

¹⁶ Tera ae e na riki ngkana e bairea te raure te buu ae aki onimaki? E taekinaki aei n te Baibara: “Ngkana e baireia are e  aki onimaki bwa e na nako, ao ke e bon nako. E aki kabaeaki te tari te mwaane ke te tari te aine n aaro aikai, ma e weteingkami te Atua nakon te rau.” (1Kor. 7:15) N aron ae taekinaki n te Baibara, e aki nanonaki bwa e a inaomata ngkai te Kristian ni manga mare, ma e aki riai naba ni kairoroa buuna are aki onimaki bwa e na tiku. E kona te raure ni karekea te rau teutana. Ao e kona ni kantaningaia te buu ae te Kristian bwa e na manga oki buuna ao ni kukurei ni kateimatoa aia mare, ao n tokina e kona n riki bwa te tia onimaki.

17. Tera ae riai ni moanibwai irouia taanga aika Kristian?

¹⁷ Ibukina bwa ti a maeka n raatokini “kabaneani boong,” ti a rinanon “taai aika okoro aika karuanikai.” (2Tim. 3:1-5) Ma kateimatoaani korakoran ara onimaki e na buokira ni kaaitarai kariri n te aonnaba aei. E korea aei Bauro: “E a kimototo te tai ngkai. Ni moa mangkai ao ke a riki ake iai buuia bwa kaanga akea buuia, . . . ao ake a kabonganai bwain aon te aba bwa kaanga a aki kabatiai kabonganaaia.” (1Kor. 7:29-31) E aki nanonna Bauro bwa a na aki mutiakin tabeia taanga n aia mare. Ma ngkai e a kimototo te tai, e riai ni moanibwai irouia baika irekereke ma te onimaki.​—Mat. 6:33.

18. E aera bwa a kona Kristian ni karekea te mare ae kakukurei ao n nakoraoi?

¹⁸ E ngae ngkai ti a maeka n taai aika rangi ni karuanikai ao a bati maare aika aki nakoraoi, ma ti boni kona ni karekea ara mare ae kakukurei ao n nakoraoi. Ni koauana, ngkana a kaania ma ana aomata Iehova taanga aika Kristian, a maiuakina te reirei ni kairiri man te Baibara, ao a butimwaea kairaia n taamnein Iehova, a kona ni kateimatoaia iai naake “e botiia te Atua.”​—Mareko 10:9.