1. Antai aika buoka katean te ekaretia i Biribi?

NGKE a roko te abotoro Bauro, Tira, Ruka, ao Timoteo i Biribi ae te kaawa ae mena i aan Rom, a kaitiboo ma aomata aika bati aika kan ongora rongorongon te Tautaeka n Uea. A ibuobuoki taari mwaane aika ingainga aikai ni katea te ekaretia, ao a a bobotaki taan rimwini Kristo tao ni mwengan te tari te aine ae tituaraoi ae Ruria.​—Mwa. 16:40.

2. Tera are e waekoa ni kaaitara ma ngaia te ekaretia anne?

² Ma n te tai ae waekoa, e a kaaitara ma te kangaanga te ekaretia ae boou aei. E kauekei nanoia naake a ribaa te koaua Tatan bwa a na kaitaraa aia mwakuri n uarongorongo Kristian aika kakaonimaki aikai. A katikaki Bauro ma Tira, a oreaki ni kaai, ao a karabuutinaki. Imwini kainaomataaia, a kawariia taan rimwini Kristo ake a boou akekei ao a kaungaia. Imwina ao a a kitana te kaawa aei Bauro ma Tira ao Timoteo, ma e bae n tiku Ruka. Ma tera aroia kaain te ekaretia ae boou aei? Man ana ibuobuoki taamnein Iehova, a teimatoa ni beku ibukina ma te ingaingannano. (IBir. 2:12) E bon riai kakatongan Bauro irouia!

3. Tera ae e tatataroia Bauro ae kaotaki n I-Biribi 1:​9-11?

³ Tao tebwina te ririki imwina, e a korea ana reta Bauro nakon te ekaretia are i Biribi. Ngkana ko wareka te reta aei, ko kona n namakina ana tangira Bauro ibukia taari aikai. E korea aei: ‘E ingainga nanou ni kani kaitiboo ma ngkami ni kabane ma te tangira are aekakin ana tangira Kristo Iesu.’ (IBir. 1:8) E kaotia naba n ana reta bwa e tatataro ibukia. E bubutiia Iehova bwa e na buokiia ni karikirakea riki aia tangira,  a na koaua raoi bwa baikara bwaai aika kakawaki riki, a na akea waewaeaia, a na aki kabwakaa temanna, ao a na teimatoa ni karikii uaa aika raraoi. Ko boni bae ni kakoauaa ae ti kona ni kakabwaiaaki ni boong aikai man ana taeka Bauro aikai. (Wareka I-Biribi 1:​9-11.) N te kaongora aei, ti na nori reirei aika kakawaki ake e taekin, ao ni maroroakina arora ni maiuakini.

4. (a) Ni kaineti ma 1 Ioane 4:​9, 10, e kangaa Iehova ni kaota ana tangira ibukira? (b) Tera aroni korakoran tangiran te Atua ae ti riai n tangiria iai?

⁴ E kaota Iehova ana tangira ae korakora ibukira ngke e kanakoa Natina bwa e na mate ibukin ara bure. (Wareka 1 Ioane 4:​9, 10.) Ibukin ana tangira te Atua, ti a kairaki iai bwa ti na tangiria. (IRom 5:8) Tera aroni korakoran tangiran te Atua ae ti riai n tangiria iai? E kaekaa te titiraki anne Iesu n ana taeka nakon te Baritaio temanna: “Ko riai n tangira Iehova ae Atuam ma nanom ni kabane, maium ni kabane, ao am iango ni kabane.” (Mat. 22:​36, 37) Ti kan tangira te Atua ma nanora ni kabane. Ao ti tangiria bwa e na ririkirake ni korakora tangirana iroura ni katoabong. E tuangia I-Biribi Bauro bwa e riai “n ririkirake riki” aia tangira. Tera ae ti kona ni karaoia ni kakorakoraa tangiran te Atua iroura?

5. E na kangaa n ririkirake riki ara tangira?

⁵ Ti riai n ataa te Atua ngkana ti na tangiria. E taku te Baibara: “Ane e aki tatangira ao e aki ataa te Atua, bwa te Atua bon te tangira.” (1Ioa. 4:8) E kaotia te abotoro Bauro bwa e na rikirake ni korakora tangiran te Atua iroura ngkana ti karekea te “atatai ae eti ao . . . te ataibwai ae tabwanin raoi” ni kaineti ma te Atua. (IBir. 1:9) Ngke ti moan reiakina te Baibara, ti a karekea tangiran te Atua ae boto i aon ara atatai ae tuai n tabwanin raoi ibukin aroarona aika tamaroa. Ma ngke ti a ataa riki taekan Iehova, e a korakora riki tangirana iroura. Anne bukina ae e rangi ni kakawaki bwa ti na katoatai n ukeuke n reirei n te Baibara ao ni kananoa ara iango iai!​—IBir. 2:16.

6. Ni kaineti ma 1 Ioane 4:​11, 20, 21, n te aro raa ae ti kona ni karikirakea riki iai ara tangira?

⁶ Ibukini korakoran tangirara iroun te Atua, ti a kairaki iai bwa ti na tangiriia taari. (Wareka 1 Ioane 4:​11, 20, 21.) Ti kona n iangoia bwa e bebete karaoan anne ibukina bwa ti taromauria Iehova ao ti kekeiaki ni kakairi n aroarona aika tamaroa. Ti kakairi naba n ana katoto Iesu are rangi ni korakora ana tangira n te aro are e a anga maiuna ibukira. Ma e ngae n anne, e boni kona ni kangaanga n tabetai te ongeaba n te tua are ti na itangitangiri i marenara. Iangoa te katoto n te ekaretia are i Biribi.

7. Tera reireiara n ana kaungaunga Bauro nakon Euoria ao Tuntuke?

⁷ Bon taari aine aika ingainga Euoria ao Tuntuke ake a a tia n “uaia” ni beku ma te abotoro Bauro. Ma tao iai te bwai ae a aki boraoi n iango iai ae e a karekea itabararaaia. N ana reta Bauro nakon te ekaretia are a mena iai taari aine aikai, e mwanewei araia Euoria ao Tuntuke ao e kaumakiia bwa a na “kaboraoi aia iango.” (IBir. 4:​2, 3) E iangoia Bauro bwa e riai ni kaumakiia kaain te ekaretia ni kabane ao e taku: “Kam na kakaraoi bwaai ni kabane n aki ngurengure ke ni kauntaeka.” (IBir. 2:14) Akea te nanououa bwa ana reirei ni kairiri ae mataata Bauro aei e aki tii buokiia taari aine aika kakaonimaki aikai, ma e buokiia naba kaain te ekaretia ni kabane bwa a na kakorakoraa aia tangira i marenaia.

8. Tera te kangaanga ae kona n tukira man tangiraia tarira, ao ti na kangaa n tokanikai iai?

⁸ N tabetai e kona ni kangaanga bwa  ti na tangiriia taari ibukina bwa ti tataraa riki kabwakaia, n aron are riki iroun Euoria ma Tuntuke. Ti bane ni kakairua ni katoabong. Ngkana ti tataraa riki aki kororaoia tabemwaang, e na kekerikaaki tangiraia iroura. N te katoto, ngkana e mwaninga te tari temanna ae ana tai ni kaitiaki n te Tabo n Taromauri ao e aki buokira, a kona ni maraki nanora. Ngkana ti tataua mwin aia bure tarira, e nang korakora riki marakin nanora irouia ao e na kerikaaki tangiraia. Ngkana anne ae riki iroum, e raoiroi ngkana ko iaiangoa aei: E nora Iehova aki kororaoira ao aki kororaoia naba tarira. Ma n aki ongei aki kororaoira, e bon tangirira ao e tangiriia naba tarira. Ibukin anne, ti riai ni kakairi n ana tangira Iehova ao n tatarai riki raoiroia tarira. Ngkana ti kakorakoraira n tangiriia tarira, ti a karikirakea riki iai katiteuanaakira ma ngaiia.​—IBir. 2:​1, 2.

9. Baikara baika irekereke ma “bwaai aika kakawaki riki” ake e taekini Bauro nakoia I-Biribi?

⁹ I aani kairani Bauro n te taamnei ae raoiroi, e tuangia taari ake i Biribi ao Kristian ni kabane bwa a na “koaua raoi bwa baikara bwaai aika kakawaki riki.” (IBir. 1:10) A irekereke baika kakawaki aikai ma katabuan aran Iehova, kakororaoan ana kantaninga, ao te rau ma te katiteuanaaki n te ekaretia. (Mat. 6:​9, 10; Ioa. 13:35) Ngkana a kakawaki baikai ni maiura, ti kaotia raoi iai bwa ti tangira Iehova.

10. Tera ae ti riai ni karaoia bwa e aonga n akea waewaeara?

¹⁰ E taekinna naba Bauro bwa e riai n ‘akea waewaeara.’ E aki nanonaki iai bwa ti riai ni kororaoi. E aki kona n riki ae e na akea waewaeara n aron Iehova ae te Atua. Ma e na taraira Iehova bwa akea waewaeara ngkana ti karaoa ara kabanea ni konaa ni karikirakea ara tangira ao n atai baika kakawaki riki. Te anga teuana ae ti kona ni kaota iai ara tangira, boni mani karaoan ara kabanea ni konaa bwa ti na aki kabwakaia tabemwaang.

11. E aera bwa ti aki riai ni kabwakaia tabemwaang?

¹¹ E rangi ni kakawaki te kaetieti are ti na aki kabwakaia tabemwaang. Ti na kangaa ni kabwakaa temanna? Ti kona ni karaoa anne man ara kaakibotu are ti rineia, teini kunnikaira, ke ara mwakuri ni kareketianti. Tao a kona n aki bure baike ti karaoi. Ma ngkana e tabeaianga mataniwin nanon temanna ni baike ti rinei bwa ti na karaoi, e kona ni bwaka iai, ao anne ae karuanikai. E taku Iesu bwa e raoiroi riki ae e kabaeaki te atibu ae bubura i roroara ao ti karenakoaki i taari, nakon ae ti na kabwakaa ana tiibu temanna!​—Mat. 18:6.

12. Tera reireiara man aia katoto te taanga teuana aika bwaiania?

¹² Nora aroia te taanga teuana aika bwaiania ni mutiakina ana kauring Iesu anne. A beku n te ekaretia teuana ma te taanga aika tibwa bwabetitoaki ao a kaikawaaki n utu aika tuamatoa. A kakoauaa te taanga ae boou aei bwa a aki riai Kristian n nakon te tabo n taamnei, e ngae naba ngkana a na mataku n taamnei aika raraoi. Ma a aki kukurei ngke a a ongo taekaia taanga ake bwaiania bwa a nako n taamnei. Imwin anne, a aki manga nako n taamnei te taanga aika bwaiania aikai, ni karokoa are a a rabakau te taanga ae boou aei ni kataneia mataniwin nanoia ao n ota riki n te bwai ae eti ao ae kairua. (Ebera 5:14) Man aroia te taanga aika bwaiania aikai ni kakeaia n te itera aei, a kaotia raoi iai bwa a tangiriia taari ake a boou akekei tiaki tii n aia taeka ma n aia mwakuri naba.​—IRom 14:​19-21; 1Ioa. 3:18.

13. Ti na kangaa ni kaira te aomata bwa e na karaoa ae bure?

 ¹³ Te anga riki teuana ae ti kona iai ni kabwakaa temanna boni mani kairakina bwa e na karaoa ae bure. N te aro raa? Iangoa te bwai ae riki aei. Imwin ana kabokorakora i nanon te tai ae maan te aomata temanna ae reirei n te Baibara, e a tokanikai i aon tautoronakina n te kamanging. E a ataia ae e bon aki riai ni manga moi naba teutana. E karaoi bitaki aika bati ni maiuna ao e a bwabetitoaki. Imwina riki, e a kaoaki iroun te tari temanna ae boo te botaki n ana auti, ao e a kaungaa te tari ae boou aei bwa e na moi n te kamanging. E taku nakoina: “Ai te Kristian ngkoe ngkai, ao e a mena iroum taamnein Iehova. Teuana naba iteran uaan te taamnei ae raoiroi bon te taubaang. Ngkana ko bwaina te taubaang, ko a kona ni kamanena te kamanging n te aro ae tau.” Ti kona n iangoa te bwai ae e na riki imwina ngkana e ongo te tari ae boou aei n te taeka n reirei ane kairua anne!

14. Ti kangaa ni buokaki n te bobotaki ni Kristian bwa ti na maiuakini kaetieti ake n I-Biribi 1:10?

¹⁴ Ti buokaki n ara bobotaki ni Kristian bwa ti na maiuakini kaetieti ake n I-Biribi 1:10 n aanga aika bati. Te moan, baike a maroroakinaki n tain te bobotaki a kauringira bwa tera ae kakawaki riki iroun Iehova. Te kauoua, ti reireinaki iai arora ni maiuakini baike ti reiakini bwa e aonga n akea waewaeara. Ao te katenua, ti kaungaaki iai “nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi.” (Ebera 10:​24, 25) Ngkana e bati kaungaakira mairouia taari, e na rikirake riki  tangiran te Atua iroura ao tangiraia taari. Ao ngkana ti tangira te Atua ao ti tangiriia taari ma nanora ni kabane, ane ti na boni karaoa ara kabanea ni konaa n aki kabwakaia tarira.

15. Tera ae nanonaki n ae ti na “kaonaki n uaa aika raraoi”?

¹⁵ E kakorakoraa n tataro Bauro ibukia I-Biribi bwa a na “kaonaki n uaa aika raraoi.” (IBir. 1:11) Akea te nanououa bwa “uaa aika raraoi” aikai, e irekereke ma tangiran Iehova irouia ao tangiraia ana aomata. E irekereke naba ma tataekinan aia onimaki ibukin Iesu ao aia kantaninga ae tamaroa. E kabonganaaki riki te taeka teuana n I-Biribi 2:15 ae a na ‘raneanea ngkai taani kaotaa te oota ngaiia n te aonnaba.’ E tonu raoi anne bwa e arania taan rimwina Iesu bwa “te oota ibukia kaain te aonnaba.” (Mat. 5:​14-16) E tuangia naba bwa a na ‘karekeia aomata bwa taan rimwina’ ao e taekinna bwa a na riki “bwa taani kakoaua . . . nakon taabo ake taiani kabanea n raroa n te aonnaba.” (Mat. 28:​18-20; Mwa. 1:8) Ti karikii “uaa aika raraoi” ngkana ti katoatai n uataboa te mwakuri ae moan te kakawaki aei.

16. E kangaa I-Biribi 1:​12-14 ni kaotia bwa ti kona n raneanea ngkai taani kaotaa te oota ngaira n aki ongei kangaanga? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

¹⁶ N aki ongei baika riki nakoira, ti boni kona n raneanea ngkai taani kaotaa te oota ngaira. N tabetai, baike a taraa n riki bwa tutukara n tataekina te rongorongo ae raoiroi, a kona n reke iai angara n uarongorongo. N te katoto, e kabureaki n te auti Bauro i Rom ngke e korea ana reta nakoia I-Biribi. E ngae ngke e kabureaki ma e aki tukaki iai man taekinan te rongorongo nakoia tautia ao naake a kakawaria. E ingainga  n uarongorongo Bauro n aki ongei baikai, ao aei are e a kakorakoraa ninikoriaia taari bwa a na “tataekina ana taeka te Atua n aki maaku.”​—Wareka I-Biribi 1:​12-14; 4:22.

17. A kangaa taari tabeman ni kona n teimatoa n uarongorongo n aki ongei kangaanga?

¹⁷ A bati taari ake a kaota naba te ninikoria n aroni Bauro. A maeka n aaba ake e katabuakaki iai te uarongorongo man te auti teuana ma teuana, ngaia are a kakaaei aanga ake a kona iai n uarongorongo. (Mat. 10:​16-20) N teuana mai buakon aaba akanne, e kaungaunga te mataniwi n te aono bwa a riai taan uarongorongo ni maroro ma kaain aia utu, kaain rarikia, raoia n reirei, raoia ni mwakuri, ao naake a kinaia. I nanon uoua te ririki, e a birirake mwaitin te ekaretia n te aono anne. Tao ti aki maeka n te aba ae e katabuakaki iai ara mwakuri. Ma e kona n reke reireiara ae kakawaki man aia katoto taari aika rabakau aroia n tokanikai i aoni kangaanga. Teimatoa ni kakaaei aanga ake ko na kabatiaa riki iai uataboan te mwakuri ni minita, ma kakoauaan ae e na bon anganiko Iehova te korakora bwa ko na tokanikai i aoni bwaai n tutuki.​—IBir. 2:13.

18. Tera ae ti riai ni motinnanoia bwa ti na karaoia?

¹⁸ N te tai ae rangi ni kakawaki aei, ti bia motinnanoia bwa ti na maiuakina ana reirei ni kairiri Bauro n ana reta nakoia I-Biribi. Ti riai ni koaua raoi bwa baikara bwaai aika kakawaki riki, e na akea waewaeara, ti na aki kabwakaia tabemwaang, ao ti na karikii uaa aika raraoi. Ao ane e na rikirake riki ara tangira ao ti na karekea neboan Tamara ae tatangira ae Iehova.