1. Tera reireiara n Te Minita 3:1, 7?

TABEMAN i buakora a rangi ni kabwararia. Ake tabeman, a aki ngongongo. Ma n aron ae kaotaki n te kibu ae aana te kaongora aei, bon iai te tai n taetae ao te tai ni kainabwabu. (Wareka Te Minita 3:1, 7.) E kona n riki ae ti tangiriia taari tabeman bwa a na tataetae riki, ao ake tabeman bwa a na aki bati n taetae.

2. Antai ae riai ni katei kaetieti ibukin te tai n taetae ae riai ao arora n taetae?

² Te taetaenikawai bon ana bwaintangira Iehova. (TeOti. 4:10, 11; TeKao. 4:11) Ti buokaki n ana Taeka bwa ti na ataa arora ni kamanena raoi te bwaintangira anne. N te kaongora aei, ti na nori katoto man te Baibara ake a na buokira n ataa te tai ae ti riai n taetae iai ao ni kainabwabu. Ti na nora naba ana iango Iehova ni kaineti ma baike ti taekin nakoia tabemwaang. Ti na nenera moa te tai ae ti riai n taetae iai.

3. Ni kaineti ma I-Rom 10:14, n ningai ae ti riai n taetae iai?

³ Ti riai n tauraoi n taai nako n taekina taekan Iehova ao te Tautaeka n Uea. (Mat. 24:14; wareka I-Rom 10:14.) Ni karaoan anne, ti katotonga iai Iesu. Teuana bukin rokon Iesu i aon te aba, bwa e na tataekina te koaua ibukin Tamana. (Ioa. 18:37) Ma ti riai n uringnga ae e kakawaki naba arora n taetae. Ngaia are ngkana ti taekina taekan Iehova, ti riai ni karaoia ma “te nimamannei ao te karinerine ae bati,” ao ti riai ni mutiakin aia namakin ma aia koaua aomata. (1Bet. 3:15) Ti na aki ngkanne tii maroro ma te aomata, ma ti a reireinna naba ao tao e kona n rotaki nanona.

4. Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 9:9, a na kangaa ni buokaki tabemwaang n ara taetaenikawai?

 ⁴ A aki riai n tabwara unimwaane n taetae ngkana a noria bwa e kainnanoa te reirei ni kairiri te tari temanna. Ma a bon riai n rinea aia tai n taetae ae riai bwa a aonga n aki kamaamaea te tari anne. Tao a na tataningaa te tai are ai akea iai aomata. A riai unimwaane ni kakorakoraia n taai nako n taetae n te aro ae e na aki kamangora te aomata are a taetae nakoina. Ma e ngae n anne, a aki tabwarabwara n taekini booto n reirei man te Baibara aika kona ni buokiia tabemwaang bwa a na karaoa ae riai. (Wareka Taeka N Rabakau 9:9.) E aera ngkai e rangi ni kakawaki te ninikoria n taetae ngkana e a bon riai? Iangoi katoto aika kaokoro aika uoua. N te katoto teuana bon taekan te mwaane ae e a riai ni kaetiia natina, ao are teuana bon taekan te aine ae e a riai ni kaeta teuare e na riki bwa te uea.

5. N ningai are e riai n taetae iai te Ibonga ae Rietata ae Eeri, ma e aki karaoia?

⁵ Iai natin te Ibonga ae Rietata ae Eeri aika uoman mwaane, ao e rangi n tangiriia. Ma a aki karinea Iehova natina aikai. Iai mwiokoaia ae kakawaki bwa a beku bwa ibonga n te umwanrianna ae tabu. Ma a kamanena buaka mwiokoaia, a bwainnataea te karea nakon Iehova, ao a aki bwerengaki ni karaoa te wene ni bure. (1Tam. 2:12-17, 22) I aan te Tua Rinanoni Mote, a bon riai ni mate natin Eeri aikai, ma e kamonaia Eeri ao e boaiia n te aro ae aki matoatoa, ao e kariaia bwa a na teimatoa ni beku n te umwanrianna ae tabu. (TuaKau. 21:18-21) Tera aron Iehova n iangoa Eeri? E taku nakon Eeri: “E aera ngkai ko teimatoa ni karineia riki natim nakoiu?” E a baireia ngkanne Iehova bwa e na kamateia mwaane aika uoman akana buakaka akanne.​—1Tam. 2:29, 34.

6. Tera reireiara mairoun Eeri?

⁶ E reke reireiara ae kakawaki mairoun Eeri. Ngkana ti nora raoraora ke ara utu temanna bwa e urua ana tua te Atua, ti riai n taetae ao ni kauringnga ana kaetieti Iehova. Ao ti riai n taraia raoi bwa e na karekea te ibuobuoki ae e kainnanoia mairouia naake a tei ibukin Iehova. (Iak. 5:14) Ti aki kani katotonga Eeri ni karineia riki raoraora ke ara utu nakon Iehova. E kainnanoaki te ninikoria ibukini kataetaean temanna ae riai ni kaetaki, ma e kona n uaana te kakorakora iai. Nora kaokoron ana katoto Eeri ma te aine ae tibun Iteraera ae Abikaira.

7. E aera ngke e taetae Abikaira nakon Tawita?

 ⁷ Abikaira boni buun te tia ababa ae kaubwai ae Nabara. Ngke a birinako Tawita ma ana rorobuaka mairoun te Uea ae Tauro, a tiku tabeua te tai i rarikia ana tia kawakintiibu Nabara, ao a kamanoia ana nanai ni man Nabara mairouia te koraki n akiako. E kakaitau Nabara n aia ibuobuoki? E aki. Ngke e butiiaki iroun Tawita bwa e na karekea kanaia ao nimaia teutana, e roko unin Nabara ao e tatakarua n taetae n aki akaka ibukia. (1Tam. 25:5-8, 10-12, 14) Ibukin anne, e a motikia Tawita bwa e na tiringia mwaane ni kabane ake ni batan Nabara. (1Tam. 25:13, 22) E na kangaa n totokoaki te kabuanibwai anne? E ataia Abikaira bwa aio ana tai n taetae, ngaia are e ninikoria n nako ni kawariia mwaane aika 40 aika baki, a un, ao a a tauraoi ni buaka, ao e a taetae nakon Tawita.

8. Tera reireiara man ana katoto Abikaira?

⁸ Ngke e kaitiboo Abikaira ma Tawita, e ninikoria neiei n taetae ma te karinerine ao e anaa nanon Tawita. E ngae ngke bon tiaki ana bure Abikaira, ma e kabwaraa ana bure nakon Tawita. E onimakina Iehova neiei ao e taekina raoiroin Tawita bwa e aonga ni karaoa ae raoiroi teuaei. (1Tam. 25:24, 26, 28, 33, 34) N aron Abikaira, ti riai n ninikoria n taetae ngkana ti nora temanna bwa e a tabe n toua te kawai ae bure. (TaiAre. 141:5) Ti riai ni karinerine, ma ti riai naba n ninikoria. Ngkana ti tatangira n angan te aomata te reirei ni kairiri ae bon riai n anganaki, ti kaotia iai bwa bon raao ni koaua ngaira.​—TaeRab. 27:17.

9-10. Tera ae a riai n uringnga unimwaane ngkana a anga te reirei ni kairiri nakoia tabemwaang?

⁹ A riai riki unimwaane n ninikoria ni kataetaeia taari ake a a toua te mwaneka ae kairua. (IKar. 6:1) A nanorinano unimwaane ao a ataia ae a aki kororaoi naba, ao tao  a na kainnanoa te reirei ni kairiri n te tai teuana. Ma a aki kariaia anne unimwaane bwa e na tukiia mani kaetakia naake a kainnanoa te reirei ni kairiri. (2Tim. 4:2; Tit. 1:9) Ngkana a angan temanna te reirei ni kairiri, a kataia ni kamanena te bwaintituaraoi ae te taetaenikawai n reireinna iai ma te taotaonakinnano. A tangira tariia, ao a kairaki n te tangira anne bwa a na buokia. (TaeRab. 13:24) Ma te bwai ae kakawaki riki irouia, boni karinean Iehova man aroia ni boutokai ana kaetieti ao ni kamanoa te ekaretia man te kangaanga.​—Mwa. 20:28.

¹⁰ Ti a tia ni maroroakina te tai n taetae ae riai. Ma bon iai naba taai ake e a raoiroi riki iai bwa ti na kainabwabu. Baikara kangaanga ake ti kona ni kaaitarai ngkana e a riki anne?

11. Tera te kaikonaki ae e kamanena Iakobo, ao e aera ngkai e tonuraoi?

¹¹ E kona ni kangaanga tauan aron ara taetaenikawai. E kamanena te kaikonaki ae kabwarabwaraa raoi te kangaanga anne te tia korea te Baibara ae Iakobo. E taku: “Ngkana e aki titibanako temanna n ana taetae, ao bon te aomata ngaia ae kororaoi, ae e kona ni bweena rabwatana ni kabane.” (Iak. 3:2, 3) E mena te bwe i aon atun te aoti ao i wina. Ngkana e katika te bwe aei te tia toka i aona, e kona ni kaira iai te man ao ni katokia. Ngkana e aki kamatoaa n taua bweena, e kona ni biri n aki akaka te aoti ao ni kaikoakia ma te tia toka i aona. N aron anne, ngkana ti aki taua aron ara taetaenikawai, e kona ni karekea te kangaanga ae bati. Ti na nori taai tabeua ake ti a bon riai n aki taetae iai n aroni katikan te bwe.

12. N ningai ae ti riai ni kainabwabu iai, n aroni katikan te bwe?

 ¹² Tera arom ngkana iai te tari ae atai rongorongo aika aki riai n taekinaki? N te katoto, ngkana ko kaitiboo ma temanna ae maeka n te aba are katabuakaki iai ara mwakuri, ko na kan tuangnga bwa e na kaota aroni karaoan ara mwakuri n te aba anne? E boni bae n akea nanom ni kani karuanikaia maiuia. Ti tangiriia tarira ao ti kan atai baika riiriki nakoia. Ti kan tataro naba ibukia ibukini baike a riki nakoia. Ma e ngae n anne, aei bon ara tai ni kainabwabu n aroni katikan te bwe. Ngkana ti kairoroa temanna ae atai rongorongo aika aki riai n taekinaki, ti aki kaotiota te tangira nakon te aomata anne ao taari naba ake a onimakinna bwa e na aki kaota te bwai teuana ibukin aia mwakuri. Bon akea i buakora ae kani karawawataia riki taari ake a maeka n aaba ake e katabuakaki iai ara mwakuri. N aron anne, akea te tari ae maeka n aaba akanne ae kani kaotii aroia taani Kakoaua ikanne ni karaoa aia mwakuri ni minita, ma aia waaki ni Kristian riki tabeua.

13. Ni kaineti ma Taeka N Rabakau 11:13, tera ae a riai ni karaoia unimwaane, ao bukin tera?

¹³ A riai riki unimwaane ni maiuakina te boto n reirei n Taeka N Rabakau 11:13, man aroia n aki kaotii rongorongo aika aki riai n ataaki. (Warekia.) E kona ni kangaanga riki aei irouia unimwaane ake iai buuia. A riai taanga ni mare ni kateimatoa nakoraoin reitakia man aroia ni mamaroro ao n taekin aia iango aika raba, aia namakin, ao tabeaiangaia. Ma e ataia te unimwaane bwa e aki riai ni kaotii “rongorongo aika aki riai n ataaki” ibukia kaain te ekaretia. Ngkana e kaotii, e na boni bua onimakinana irouia taari, ao e na kabuakakaaki taekana. Naake iai mwiokoaia n te ekaretia a aki kona ni “wi uoua,” ke ni mwamwanaa te aba. (1Tim. 3:8; kbn.) E nanonaki iai bwa a aki riai ni bureburea te aba ke ni kani kakarakin taekaia tabemwaang. Ngkana e tangira buuna te unimwaane, e na bon aki karawawataa neiei n rongorongo ake e bon aki riai n atai.

14. E na kangaa buun te unimwaane ni buoka buuna bwa e na teimatoa n raoiroi taekana?

¹⁴ E kona te buu te aine ni buoka buuna bwa e na teimatoa n raoiroi taekana, man arona n aki kairoroa teuaei bwa e na kaotii rongorongo aika aki riai n ataaki. Ngkana e maiuakina te taeka n reirei aei te buu te aine, e aki tii boutokaa iai buuna, ma e kaota naba iai karineaia naake a taekini baika raba nakoni buuna. Ao ae kakawaki riki, e kukurei Iehova iroun neiei ibukina bwa e boutokaa te rau ao te katiteuanaaki n te ekaretia.​—IRom 14:19.

15. Tera ana namakin Iehova ibukia raoraon Iobi ake teniman, ao bukin tera?

¹⁵ E kona n reke reireiara mani bokin te Baibara ae Iobi, ni kaineti ma arora n taetae ao te tai ae ti riai n taetae iai. Imwin rotakin Iobi ni kabuanibwai aika kauruakinano teuana imwin teuana, a a roko aman mwaane bwa a na kabebetea ao n anganna te reirei ni kairiri. E rangi ni maan aia tai naakai ni kainabwabu. Ma e oti n aia taeka naake teniman imwina riki aika Eribati, Biretata, ao Toba, bwa a aki kamanena te tai anne n iaiangoia bwa tera aroia ni buoka Iobi. Ma a iaiangoa aroia ni kaotaraea ae e a tia ni karaoa te bure Iobi. A taekin taeka aika eti tabeua, ma angiin aia taeka ibukin Iobi ao Iehova a bon aki koaua ao aki kaota te akoi. A boni kabuakakaa Iobi. (Iobi 32:1-3) Tera aron Iehova iai? E urarake unna irouia mwaane aika teniman aikai. E arania  bwa a nanobaba, ao e tuangia bwa a na butiia Iobi bwa e na tataro ibukia.​—Iobi 42:7-9.

16. Tera reireiara man aia katoto ae buakaka Eribati, Biretata, ao Toba?

¹⁶ E reke reireiara ae bati man aia katoto ae buakaka Eribati, Biretata, ao Toba. Te moan, ti aki riai ni kabuakakaia tarira. (Mat. 7:1-5) Ma ti riai ni kakauongo raoi nakoia imwain ae ti taetae. Tii mani karaoan anne ae ti kona iai n ota raoi n aia kangaanga. (1Bet. 3:8) Te kauoua, ngkana ti taetae ti riai n taraia raoi bwa a na eti ara taeka ao a kaota te akoi. (IEbe. 4:25) Ao te katenua, e mutiakin Iehova baike ti taekin i marenara.

17. Tera reireiara man ana katoto Eriu?

¹⁷ Te mwaane ae te kaaman are kawara Iobi bon Eriu, ae ana koraki Aberaam. E ongongora ngke a taetae Iobi ma naake teniman. E oti bwa e kakauongo raoi ni baike a taekinaki, bwa e kona n anga te reirei ni kairiri ae kaota te akoi ma e matoatoa naba, ae buoka Iobi ni kaeta ana iango. (Iobi 33:1, 6, 17) E tabe riki Eriu ma kamoamoaan Iehova, ao tiaki ngaia ke temanna riki. (Iobi 32:21, 22; 37:23, 24) E reke reireiara n ana katoto Eriu bwa iai te tai ni kainabwabu ao ni kakauongo. (Iak. 1:19) E reke naba reireiara bwa ngkana ti anga te reirei ni kairiri, ti riai n tabe riki ma kamoamoaan Iehova ao tiaki kamoamoaara.

18. Ti na kangaa ni kaotia bwa e kakawaki iroura te bwaintangira ae te taetaenikawai?

¹⁸ Ti kona ni kaotia bwa e kakawaki iroura te bwaintangira ae te taetaenikawai, ngkana ti maiuakina ana taeka n reirei te Baibara ni kaineti ma te tai n taetae ao arora n taetae. E kairaki n te taamnei te Uea ae Toromon ae wanawana, bwa e na korea aei: “N aron aboro aika koora i nanoni bwaene aika tirewa, ao ai aron naba te taeka ae taekinaki n te tai ae riai.” (TaeRab. 25:11) Ngkana ti kakauongo raoi n aia taeka tabemwaang ao n iango moa imwain ae ti taetae, a kona n riki ara taeka bwa ai aron aboro aika koora aika rangi ni kakawaki ao n tamaroa. Ao n aki ongeia bwa e bati te bwai ae ti taekinna ke e karako, ma e na boni kateimatoa te aba ara taetaenikawai, ao e na kakatonga Iehova iroura. (TaeRab. 23:15; IEbe. 4:29) Aei bon te anga ae te kabanea n tamaroa ae ti kaota iai ara kakaitau ibukin ana bwaintangira te Atua anne!