1-2. Ngkana ko tuai tauraoi nakon te bwabetito, e aera bwa ko aki riai ni kabwaraa nanom? (Nora te taamnei ni moan te maekatin aei.)

 NGKANA ko tangiria ni kani bwabetitoaki, ao bon anne te tia ae tamaroa ibukim. Ko a tauraoi ngkai nakon te bwabetito? Ngkana ko a tauraoi ao a kakoauaa naba anne unimwaane, tai tabwara ma bwabetito n te botaki are imwina. Karaoan anne, ko na karekea iai te kakabwaia ni maium ngkai ko beku iroun Iehova.

² N te itera are teuana, ko a tia n tuangaki ae ko riai n rikirake riki imwain ae ko bwabetito? Ke ko bon iaiangoa anne ibukim? Ngkana ngaia anne, ao tai kabwaraa nanom. Ko kona n rikirake nakon te mwaneka ae kakawaki anne, e ngae ngkana ko roro n rikirake ke ko a kara.

3. Tera ana titiraki te I-Itiobia are te mataniwi nakoni Biribo, ao tera te titiraki ae rio mai iai? (Mwakuri 8:36, 38)

³ Wareka Mwakuri 8:36, 38. E titirakina Biribo are te tia tataekina te euangkerio te I-Itiobia are te mataniwi ni kangai: “Tera ae tukai man te bwabetito?” E rangi ni kani bwabetitoaki te I-Itiobia aei, ma e a tauraoi raoi nakon te mwaneka ae kakawaki anne?

4. E kangaa ni kaotia te I-Itiobia bwa e kan reiakina ae bati riki?

⁴ “E nako te I-Itiobia aei bwa e na taromauri i Ierutarem.” (Mwa. 8:27) Ngaia are e bae n tia n rairaki nakon te Aro n Iutaia. Akea te nanououa bwa e a tia n ataa taekan Iehova mani kanoan te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera. Ma e bon teimatoa naba ni kan reiakina riki ae bati. Tera are e karaoia te mataniwi arei ngke e noria Biribo? E wareka ana nira ni boki te burabeti are Itaia. (Mwa. 8:28) Akanne boni koaua man te Baibara aika a nano. E aki tau iroun te mataniwi aei tii reiakinani  moan reirei ma e kan reiakina ae bati riki.

5. Tera are e karaoia te I-Itiobia ni kaineti ma te baere e reiakinna?

⁵ Bon te mataniwi ae rietata te mwaane aei irouni Kantake ae te Ueannaine i Itiobia, ao e “mataniwi . . . i aon ana bwai neiei aika kakawaki ni kabane.” (Mwa. 8:27) Ngaia are e bae n tatabetabe ni mwiokoana aika bati. Ma e boni karekea naba ana tai ibukin taromaurian Iehova. E aki tau irouna tii reiakinan te koaua; ma e maiuakina te baere e reiakinna. Ngaia are e mwananga mai Itiobia nako Ierutarem bwa e na taromauria Iehova n te tembora. E bae ni maan ao ni kabanemwane te mwananga anne, ma e kakorakoraa te mwaane aei ni kaea te tabo are e na taromauriaki iai Iehova.

6-7. E kangaa n teimatoa n rikirake tangiran Iehova iroun te I-Itiobia?

⁶ E reiakini koaua tabeua aika boou aika kakawaki te I-Itiobia mairouni Biribo, n ikotaki ma taekan Iesu ae te Mesia. (Mwa. 8:34, 35) E rangi ni kukurei te mataniwi aei n reiakina te bae e a tia ni karaoia Iesu ibukina. Tera arona iai? E kona n teimatoa n tiku n arona ae te mwaane ngaia ae karineaki, ae e rairaki nakon te Aro n I-Iutaia. Ma n oneani mwin anne, e rikirake tangiran Iehova ao Natina irouna. E kairaki bwa e na karaoa te motinnano ae kakawaki ae te bwabetito ao n riki bwa te tia rimwin Iesu Kristo. Ngke e nora te mwaane aei Biribo bwa e a tauraoi, ao e a bwabetitoia naba.

⁷ Ngkana ko kakairi n ana katoto te I-Itiobia arei, ko a kona ni katauraoiko ngkanne nakon te bwabetito. Ko na kona n taekina aei ma te nanomatoa, “Tera ae tukai man te bwabetito?” Ti na noria ngkai bwa ko na kangaa ni kakairi raoi n te bwai are e karaoia te I-Itiobia arei: E reiakina ae bati riki, e maiuakina te baere e reiakinna, ao e teimatoa n rikirake tangiran te Atua irouna.

8. Tera ae ko riai ni karaoia n aron ae taekinaki n Ioane 17:3?

⁸ Wareka Ioane 17:3. A buokiko ana taeka Iesu aikai bwa ko na reiakina te Baibara? A bati i buakora aika a kakoauaa anne. Ma a buokira naba taeka aikai bwa ti na teimatoa n reiakina ae bati riki? Eng. Ti na bon aki katoka ‘ataakin te Atua ae koaua.’ (TeMin. 3:11) Ti na teimatoa n reiakina taekana n aki totoki. Ngkana ti kabatiaa riki reiakinan taekan Iehova, ti na boni kaaniaki riki ma ngaia.—TaiAre. 73:28.

9. Tera ae ti riai ni karaoia imwin reiakinani moan reirei man te Baibara?

⁹ Ngke ti moan reiakina taekan Iehova, ti  reiakini moan reirei man te Baibara. E kabotaui moan reirei aikai te abotoro Bauro ma “moan rongorongo” n ana reta nakoia taian Ebera. E aki taekinna bwa a aki kakawaki “moan reirei” ma e kabotaua bwa kaanga ai aron te rannimamma ae kanuaa te teei. (Ebera 5:12; 6:1) Ma e kaumakiia naba Kristian ni kabane bwa a na teimatoa n reiakina ae bati riki irarikin ake tii moan reirei ao n reiakini koaua aika nano n Ana Taeka te Atua. E rikirake iroum bwaruan reirei aika nano man te Baibara? Ko tangiria n ririkirake, ao n teimatoa n reiakina taekan Iehova ao ana kantaninga?

10. E aera bwa e kangaanga irouia tabeman aomata te ukeuke n reirei?

¹⁰ A bati i buakora ae kangaanga irouia te ukeuke n reirei. Tera ngkoe am namakin? Ko reireiniko ni wareware ao ni karaoa am ukeuke, ngke ko kaea te kuura n reirei? Ko unga n te reirei ao ko iangoia bwa e bati ae ko reiakinna? Ke ko iangoia bwa ko kabi n reirei mani booki? Ngkana ngaia anne, ao tiaki tii ngkoe n namakina anne. Ma e kona ni buokiko Iehova. E kororaoi ao boni ngaia te tia Reirei ae rabakau.

11. E kangaa ni kaotia Iehova bwa ngaia te “tia Reirei ae Moan te Kakannato”?

¹¹ E taekinna Iehova bwa ngaia “ami tia Reirei ae Moan te Kakannato.” (Ita. 30:20, 21) Bon te tia reirei ngaia ae taotaonakinnano, e akoi, ao e nanoanga. E tatarai raoiroia ana ataei. (TaiAre. 130:3) Ao e aki kantaningaa ae bati riki mairoura n ae riaon ara konaa. Uringnga are ngaia ae e karaoa kaburorora ae te bwaintangira ae moan te tamaroa. (TaiAre. 139:14) Bon iai nanora ni kan reiakina te bwai teuana. E tangiria ara tia Karikiriki bwa ti na teimatoa n reiakina ae bati riki n aki toki ao ni kukurei iai. Ngaia are ti wanawana ngkana ti ‘bwarui’ koaua man te Baibara ngkai. (1Bet. 2:2) Katei tiia aika ko kona n roko iai ao kateimatoa am babaire ni warekan te Baibara ni katoabong ao te ukeuke iai. (Iot. 1:8) Man ana ibuobuoki Iehova, ko na boni kukurei ni warekan ao n reiakinan taekana aika a bati riki.

12. E aera bwa ti riai ni kananoa ara iango ni maiun Iesu ao ana mwakuri ni minita?

¹² Karekea am tai ni katoabong ni kananoa am iango ni maiun Iesu ao ana mwakuri ni minita. Touan raoi mwini mwanekan Iesu bon ngaia te kawai ibukin te beku iroun Iehova, riki n taai aika a karuanikai aikai. (1Bet. 2:21) E tuangia taan rimwina Iesu ae a na boo ma kangaanga. (Ruka 14:27, 28) Ma e kakoauaa bwa a na bon tokanikai taan rimwina ni koaua, n ai arona. (Ioa. 16:33) Ukeuke n reirei i aon rongorongoni maiun Iesu ao katei tiam aika ko na kakairi iai irouna ni maium ni katoabong.

13. Tera ae ko riai ni bubutiia iai Iehova, ao bukin tera?

¹³ E aki tii tau te atatai. Ko kainnanoa te atatai bwa ko aonga n reiakina riki ae bati ibukin Iehova ao ni karikirakei aroaro n aron tangirana ao onimakinana. (1Kor. 8:1-3) Teimatoa ni butiia Iehova kakorakoraan riki am onimaki ngkai ko teimatoa n reiakina taekana. (Ruka 17:5) E kukurei ni kaekai aeka n tataro akanne. E na buokiko te onimaki ni koaua ae boto i aon te atatai ae eti bwa ko na karaoa ae bati riki.—Iak. 2:26.

14. E kangaa te abotoro Betero ni katuruturua kakawakini maiuakinan te baere ti reiakinna? (Nora naba te taamnei.)

¹⁴ E katuruturua te abotoro Betero kakawakin ae a riai ni maiuakina te baere a reiakinna taan rimwini Kristo. E taekina te rongorongo teuana n te Baibara ibukin Noa. E tuanga Noa Iehova bwa E na kamaunaia aomata aika a  buakaka n te ieka n taai akekei. E aki kamaiuaki Noa ma ana utu man tii ataakin ae e na roko te ieka. E taekina Betero taekan te tai are imwain rokon te Ieka “ngke e tabe ni kabaaki te aake.” (1Bet. 3:20) Eng, a maiuakina te baere a reiakinna mairoun te Atua Noa ma ana utu, n aroia ni katea te aake ae bubura. (Ebera 11:7) E kabotaua Betero te bwai are e karaoia Noa ma te bwabetito ni kangai: “E kamaiuingkami naba ngkai te bwabetito, ae boni kaikonakan te baenne.” (1Bet. 3:21) Ngaia are ti kona ni kabotaua te mwakuri are ko karaoia ngkai ibukini katauraoam nakon te bwabetito, ma te mwakuri are e karaoia Noa ma ana utu i nanon ririki aika bati ni katea te aake. Tera te mwakuri ae ko riai ni karaoia bwa ko aonga n tauraoi nakon te bwabetito?

15. Ti na kangaa ni kaotia bwa ti raira raoi nanora ni koaua?

¹⁵ Teuana mai buakoni bwaai aika ti riai moa ni karaoia, bon rairan raoi nanora man ara bure. (Mwa. 2:37, 38) Ngkana ti raira raoi nanora ni koaua, ti na kona ni karaoi bitaki ni koaua. Ko a tia ni katoki mwakuri aika aki kakukureia Iehova n aroni maiuakinan aroaro aika bubuaka, kamanenaan te moko, ke kamanenaan taeka aika buakaka ke te tinaraa? (1Kor. 6:9, 10; 2Kor. 7:1; IEbe. 4:29) Ngkana ko tuai ni karaoa anne, kataia ni karaoi bitaki. Maroro ma am tia reirei n te Baibara ke butiia unimwaane n te ekaretia buokam ao te reirei ni kairiri. Ngkana te roro n rikirake ngkoe ae ko maeka ma am karo, teimatoa ni bubutiia aia ibuobuoki ibukini katokan aroaro aika buakaka aika a kona n tukiko man te bwabetito.

16. Tera ae irekereke ma iriran ara babaire ni bwaai n taamnei?

¹⁶ E kakawaki naba iriran raoi ara babaire ni bwaai n taamnei. E irekereke anne ma kaakaeani bobotaki ni Kristian ao n anganga ara kaeka iai. (Ebera 10:24, 25) Ao n te tai are ko a tau iai nakon te mwakuri ni minita, taraia raoi bwa ko na kakaraoia ni katoatai. Ngkana ko kabatiaa uataboan te mwakuri ni kakamaiu anne, ko na bon rangi ni kukurei riki iai. (2Tim. 4:5) Ngkana te roro n rikirake ngkoe ao ko maeka ma am karo, titirakiniko aei: ‘A riai au karo ni kakauringai bwa N na kaea te taromauri ke n ira te mwakuri ni minita? Ke I  biririmoa ni karaoia i bon irou?’ Karaoani mwakuri akanne i bon iroum, ko a kaota iai am onimaki, am tangira ao am kakaitau nakon Iehova ae te Atua. Aikai boni “mwakuri ibukin tangiran te Atua,” aika ko anga nakon Iehova bwa am bwaintangira. (2Bet. 3:11; Ebera 13:15) Bwaintangira ni kabane aika ti anga ma kukurein nanora ao n aki kairoroaki iai, a boni kakukureia Atuara. (Kabotaua 2 I-Korinto 9:7.) Ti karaoi mwakuri akanne ibukina bwa ti kan anga ara kabanea ni konaa nakon Iehova.

17-18. Tera te aroaro ae kakawaki ae e na buokiko n rikirake nakon te bwabetito, ao bukin tera? (TaeRab. 3:3-6)

¹⁷ Ko na boni boo ma kangaanga ngkai ko teimatoa n rikirake nakon te bwabetito. A kona tabeman ni bwainingareiko ibukin am onimaki ae boou, ao a kona naba ni kakaaitarako ke ni bwainikiriniko. (2Tim. 3:12) Tao ko kakorakorako n aki manga karaoa te bwai teuana ae buakaka, ma n tabetai ko a manga konaaki naba ao ni karaoia. Ke ko bae n namakina te aki taotaonakinnano ao te un, ngkai ko tuai man roko n tiam. Tera ae na buokiko n nanomwaaka? Bon te aroaro ae kakawaki ae tangiran Iehova.

¹⁸ Tangiran Iehova iroum bon te aroaro ae rangi n tamaroa. (Wareka Taeka N Rabakau 3:3-6.) E kona ni buokiko tangiran te Atua ae korakora iroum ni kaaitarai kangaanga ao n tokanikai iai. E aki toki te Baibara n taekina ana tangira ae koaua Iehova ibukia ana toro. E nanonaki n te tangira ae koaua bwa e na bon aki kitania ana toro ke ni katoka tangiraia. (TaiAre. 100:5) Ko karaoaki ni katotongan te Atua. (KBwaai 1:26) Ko na kangaa ni kaotiota te aeka n tangira anne?

19. Ko na kangaa ni kakorakoraa riki am kakaitau ni baika e a tia ni karaoi Iehova ibukim? (I-Karatia 2:20)

¹⁹ Moanna man te kakaitau. (1Tet. 5:18) Titirakiniko aei ni katoabong, ‘E kangaa Iehova ni kaota ana tangira nakoiu?’ Taraia raoi bwa ko na kaitaua Iehova n am tataro, n arom n taekini baike e a tia ni karaoi ibukim. Iangoi ana mwakuri n tangira bwa baika e karaoi ibukim, n aron ae noria naba te abotoro Bauro. (Wareka I-Karatia 2:20.) Titirakiniko aei, ‘I kani kaota naba tangirana?’ E na buokiko tangiran Iehova n rarawa nakoni kariri ao n tokanikai ni kaaitarai kangaanga. E na kairiko bwa ko na kateimatoa am babaire ni bwaai n taamnei, ao ni kaota tangiran Tamam ni katoabong.

20. Tera ae irekereke ma katabuani maium nakon Iehova, ao kakawakira te motinnano aei?

 ²⁰ Imwina riki ao ane e na kairiko tangiran Iehova bwa ko na tataro ibukin te bwai ae okoro. Ko na katabua maium nakon te Atua. Uringnga bwa n te tai are ko katabua iai maium nakon Iehova, e a reke iroum te kantaninga ae rianako aei: Ko a kona n riki bwa ana bwai n aki totoki. Ngkana ko katabua maium nakon Iehova, ko a berita iai bwa ko na beku irouna n taai aika raraoi ao n taai naba aika bubuaka. E aki kainnanoaki bwa ko na manga kabooua am berita anne. Ni koauana, ngkana ti katabua maiura, ti a karaoa iai te motinnano ae te kabanea ni kakawaki. Iangoa aei: Ko na boni karaoi motinnano aika bati ni maium, tabeua mai iai a rangi n raoiroi, ma bon akea ae tamaroa riki nakoni katabuani maium nakon Iehova. (TaiAre. 50:14) E na kataia Tatan ni kamamaraa tangiran Tamam iroum, ao e kantaningaia bwa ko na katoka am kakaonimaki ma te nano ae eti. Tai kariaia Tatan bwa e na tokanikai! (Iobi 27:5) E na buokiko tangiran Iehova ae korakora iroum, ni kateimatoa am berita are ko na beku irouna n aki toki ao ni kaaniaki riki ma Tamam are i karawa.

21. E aera ngkai ti kona n taekinna bwa te bwabetito tiaki te kabanea ni mwaneka ma ai tibwa te moan?

²¹ Imwin am katabu nakon Iehova, maroro ma unimwaanen te ekaretia ibukin te mwaneka are imwina ae rangi ni kakawaki. Teimatoa n ururingnga ae te bwabetito tiaki te kabanea ni mwaneka ma ai tibwa te moan. E moanaki iai te beku iroun Iehova n aki toki. Ngaia are kakorakoraa tangiran Tamam iroum ngkai. Katei tiam bwa e aonga n rikirake ni korakora am tangira anne ni katoabong. Karaoan anne, e na kairiko nakon te bwabetito. Anne bon te bong ae rangi n tamaroa. Ma ai tibwa te moani mwaneka anne. E bia rikirake n aki toki tangiran Iehova iroum ao Natina!