Imwain ae I reitaanako au karaki, N na karakina moa arou ni moana au beku ni kabwanina au tai.

I bungiaki n 1942 n te Caribbean i Curaçao. Boni kaain Suriname tamau, ma e mwaing nakon te aba anne ibukin ana mwakuri. Tabeua te ririki imwaini bungiakiu, ao e a riki tamau bwa temanna i buakoia aika moani bwabetitoaki bwa kaain Ana Tia Kakoaua Iehova i Curaçao. a E reirei n te Baibara ma ngaira ni katoa wiki, e ngae ngke ti rarawa ni kan reirei. Ngke 14 au ririki, ao ti a mwaing ma tamara nako Suriname ibukin tararuaan tinana ae e a kara.

I a moana rereitakiu ma rooro n rikirake n te ekaretia ake a ingainga ni beku ibukin Iehova i Suriname. A ikawai teutana nakoiu, ao a beku bwa bwaiania aika katoatai. Ngkana a maroroakini baike a rinanoi n te mwakuri ni minita, ao I kona n noria n ubuia bwa a rangi ni kukurei. Imwini bwaran te taromauri, ti a boni mamaroroakin naba reirei man te Baibara, ngai ma raoraou n taai ake ti tekateka iai i tinaniku ao n tatarai itoini karawa. A buokai raoraou aikai, n ataa te bwai ae I tangiria ni maiuu; ae I tangiria ni beku ibukin Iehova. Ngaia are I a bwabetitoaki ngke 16 au ririki. Imwina riki ngke ai 18 au ririki, ao I a moana au bwaiania ae katoatai.

I karekei reireiau aika bati ngke I bwaiania, ao I buokaki iai n au beku ni kabwanina au tai. N te katoto, teuana mai buakon reireiau ae I moani karekea, boni kakawakini kataneiaakia tabemwaang. Ngke I moana au bwaiania, ao te mitinare temanna ae arana Willem van Seijl, e aki toki ni buobuokai. b E reireinai baika bati ibukini karaoani mwioko n te ekaretia. N te tai anne, ao akea au iango ae I rangi ni kainnanoa te kataneiai ae bati. N te ririki are imwina, I a mwiokoaki bwa te  bwaiania ae okoro ao imwin anne I a moana kairani kurubu aika tionako aika mena n te buakonikai i Suriname. I rangi ni kakaitau n te kataneiai ae roko raoi n taina mairouia taari! Man te tai anne, I a kataia ni kakairi n aia katoto ni karekean au tai ni kataneiaia tabemwaang.

Reireiau ae te kauoua, bon raoiroin te maiu ae bebete ao ae barongaaki raoi. Ni katoa moan te namwakaina, ao ti aki toki ngai ma toau ni korei baike ti kainnanoi ibukini wiki aika imwaira. Imwin anne, e riai temanna mai buakora ni mwananga n te kawai ae abwabwaki nakon te kaawa are kautun te aba, ao ni kabooi baike ti kainnanoi. Ti riai ni kamanena raoi ara mwane ae ti kakarekea ni katoa namwakaina ao ni bwaunani baike ti kainnanoi bwa a aonga n ooa banen te namwakaina. Ngkana iai te bwai teuana ae bane iroura ni menara n te buakonikai, ao tabeman aomata a buokira iai. I kakoauaa ae reiakinan te maiu ae bebete ao ae barongaaki raoi mangke I roro n rikirake, e buokai ni kaatuua au iango i aon ana mwakuri Iehova i nanoni maiuu.

Reireiau ae te katenua, bon te kakabwaia n reiakinaia aomata n oin aia taetae. I kaikawaaki n te taetae n Dutch, n Ingiriti, ni Papiamento, ao n Sranantongo (e ataaki naba bwa te taetae n Sranan), ae te taetae ae kakabonganaaki i Suriname. Ma n te buakonikai, ao I noria bwa a ongora riki aomata nakon te rongorongo ae raoiroi, ngkana ti uarongorongo n oin aia taetae. I noria bwa e kangaanga irou aia taetae tabeua, n aron te taetae n Saramaccan, ae bibitaki iai tein te bwanaa. Ma e ngae n anne, e kakukurei mwin au kakorakora iai. I nanon ririki aika bati, ao I a kona n reiakinia aomata aika bati riki te koaua, ibukina bwa I kona n taetae n oin aia taetae.

Iai naba baike I rinanoi aika kamaamaa. N te katoto, n te tai teuana I kan titirakina te reirei n te Baibara temanna ae kabongana te taetae n Saramaccan bwa e uara, ibukina ngke e mamaraki birotona. Ma ngke I a titirakinna ao I a tuangnga bwa e bikoukou ke e aki! E rangi ni maamaa neienne n te titiraki anne. E ngae ngke e bati kairuau n aron aei, ma I teimatoa ni kataia n taetae n oin aia taetae aomata n te tabo are I mwiokoaki iai.

In 1970, ao I a mwiokoaki bwa te mataniwi ae mwamwananga. N te ririki anne, I kaota te taamnei ae “Visiting the World Headquarters of Jehovah’s Witnesses” nakoia kurubu aika tionako n te buakonikai. Ibukini kawaraia taari aikai, ti a kabongana te booti ngai ma taari tabeman ni mwamwananga i nanon te karaanga. Kanoan ara booti, te tianaraita, nnen te bwaa, te taura te karatiin, ao bwaai ibukini kaotan te taamnei. Ngke ti roko n ara tabo, ti a uouotii naba bwaai ni kabane akanne nakon te tabo are ti na kaota iai te taamnei. Te bwai ae I ururingnga riki ni mwamwanangara akanne, bon aroia aomata n taabo aika tionako n tangiri taamnei aikai. I rangi ni kukurei ni buokiia tabemwaang, n reiakina taekan Iehova ao taekan ana botaki ae mena i aon te aba. Noran aroia tabemwaang ni kaania Iehova, I rangi ni kukurei iai ngkai I a tia ni karaoa te mwakuri aei.

E ngae ngke a bati kakabwaiaau n au beku ngke I tuai n iein, ma I namakinna bwa I  boni kainnanoa naba raou. Ngaia are I a tataroakina rekeni buu ae e na kani beku ma ngai ni mwiokoau ae kangaanga aei n te buakonikai. Tao teuana te ririki imwina, ao I a iraorao ni karekenano ma Ethel, ae te bwaiania ae okoro ae tauraoi n anga boni ngaia ibukin Iehova. E rangi ni mamataaiakina te abotoro Bauro Ethel mangke uarereke ao ni kan anga ngaia n te mwakuri ni minita n ai arona. Ti mare n Tebetembwa 1971 ao ni moana ara beku n te mwakuri ni mwamwananga.

E kaikawaaki Ethel n te utu ae a aki rangi ni kaubwai kaaina ngaia are e bebete irouna te mwakuri ni mwamwananga n te buakonikai. N te katoto, ngkana ti katauraoira ibukini kawaran ekaretia ake n te buakonikai, ti aki uotii baika bati. Ti uaati kunnikaira ao n tebotebo n taiani karaanga. Ti a taneiai naba ni kang baike a katauraoi taari n aron te beru ae te iguana, te ika ae te piranha ke bwaai riki tabeua ake a karekei n te buakonikai ke n te karaanga. Ngkana akea te raurau, ti a amwarake naba ni baan te bwananaa. Ngkana akea te buun ti a amwarake naba ni baira. I namakinna ma Ethel bwa te kaai n anga boni ngkoe ao ni mwakuri ibukin Iehova, e buokira bwa ti na riki bwa te karai ae te nano tennai. (TeMin. 4:12) E rangi ni kakawaki aei iroura ao akea riki te maiu ae ti tangiria nakon aei!

N okira mani kawaraia taari n te buakonikai ao e a riki naba te baere I taekinna mai eta. Ngke e roko ara booti n te tabo are aira, ao e a iinako naba ma e a manga waekoa n otirake. Ti kakaitau bwa ti bane ni bwaini bwaai n uaua ni kamaiu ao ti aki bwaka man te booti. Ma e a onrake ara booti n te ran, ngaia are ti kabwaroi kanara ake ni bwaata ao ni kabonganai bwaata akanne ni kaika iai te booti.

Kioina ngke ai akea kanara, ti akawa naba i nanoni butira n te karaanga. Ma bon akea konara ae reke. Ngaia are ti a tataro nakon Iehova ao ni bubutiia bwa e na anganira kanara n te bong anne. Imwin raoi ara tataro, ao e a kabwakaa naba ana ao temanna te tari, ao e a reke naba te  ika ae tau ibukira ngaira ake niman bwa kanara n te tairiki anne.

Imwin te mwakuri ni mwamwananga i nanon nimaua te ririki, ao ti a karekea te kakabwaia ae ti aki kantaningaia, ae ti nang riki bwa kaaro. I kukurei ngke I ongo te rongorongo anne, ma I aki naba ataia bwa e na tera aron rotakini maiura iai. Ti bon tangiria ngai ma Ethel bwa ti na teimatoa ni beku ni kabwanina ara tai. N 1976 e a bungiaki natira te mwaane ae Ethniël. Uoua ma te iterana te ririki imwina, e a manga bungiaki natira ae te kauoman ae Giovanni.

Ibukina bwa e kainnanoaki te ibuobuoki i Suriname n te tai anne, e a baireia te aobiti n tararua bwa N na teimatoa ni beku bwa te mataniwi ae mwamwananga, e ngae ngke iai natira. Ngke a uarereke natira ao I mwiokoaki bwa N na tararuai aono aika tii tabeua iai ekaretia. Ibukin anne, I a kona ni beku bwa te mataniwi ae mwamwananga tabeua te wiki ni katoa namwakaina, ao nikiran te wiki I beku bwa te bwaiania n te ekaretia are I mwiokoaki nako iai. E kona n irai Ethel ma natira ngkana I kawari ekaretia ake a kaan ma ara auti. Ma ngkana I kawari ekaretia ao ruunga n te buakonikai, I mwamwananga tii ngai.

I riai ni karaoa au babaire raoi bwa I aonga ni kakororaoi mwiokoau ni kabane. I taraia raoi bwa ti na kakaraoa ara taromauri n utu ni katoa wiki. Ngkana I kawari ekaretia ake n te buakonikai, ao Ethel e a kaira naba te taromauri n utu ma natira n te auti. Ma ti kataia ni kaai ni kakaraoi bwaai ma ara utu. Ti nanako ni kaakibotu ma natira, ti takaakaro ke ni mamataku n taabo riki tabeua. N tabetai, I kabwakanakotai ibukini karaoan au katauraoi ni mwiokoau. Ao Ethel e riki bwa te buu ae konabwai are e kabwarabwaraaki n Taeka N Rabakau 31:15, n arona n utimwaaka n te karangaina bwa ti aonga ni kibu n te ingabong ao ni kaai ni kaingabong imwain nakoia natira n reirei. I rangi ni kakaitau ngkai e reke buu ae anga ngaia ao e teimatoa ni buokai ni kakororaoi mwiokoau ake e anganai Iehova!

Ngkai kaaro ngaira, ti mwakuri korakora ni buokiia natira bwa a na tangira Iehova ao te mwakuri ni minita. Ti tangiriia natira bwa a na beku ni kabwanina aia tai, tiaki ibukina bwa ti tangiriia bwa a na karaoia, ma ibukina bwa bon anne aia rinerine. Ti teimatoa ni kaota nakoia kakimwareirein te beku ni kabwanina am tai. Ti kaotii naba kangaanga ma ti katuruturua riki aron Iehova ni buokira ao ni kakabwaiaira n ara utu.  Ti taraia raoi naba bwa a na memena natira i buakoia taani kakoaua ake a moanibwaia Iehova ni maiuia.

E katauraoi Iehova bwaai ni kabane ake ti kainnanoi n ara utu. I teimatoa ni karaoa au kabanea ni konaa ni boutokaia au utu. Baike I rinanoi n te buakonikai ngke te bwaiania ae okoro ae I tuai n iein, e reireinai bwa N na kawakina raoi te mwane ibukini kabooani baike ti kainnanoi. Ma e ngae ngke ti karaoa ara kabanea ni konaa, ma n tabetai a aki reke ni kabane baike ti kainnanoi. N taai akanne, I kakoauaa bwa e boni buokira Iehova. N te katoto, n raabanen 1980 tabun ao moan 1990 tabun ao e riki te kakaaitara nakon te tautaeka i Suriname. N ririki akanne, ao e a kangaanga karekeani baike ti kainnanoi. Ma e ngae n anne, e boni katauraoi Iehova ibukira.—Mat. 6:32.

E teimatoa Iehova n tabeakinira ao n anganira te kukurei ni koaua ao te raunnano. A riki natira bwa te kakabwaia nakoira, ao ti rangi ni kakaitau ngkai ti kona ni kaikawaiia bwa a na beku iroun Iehova. Ti rangi ni kukurei ngkai a rineia naba bwa a na beku ni kabwanina aia tai. A a tia n angabeeba Ethniël ao Giovanni mani kuura n reirei ibukin te tautaeka n uea ao a a beku ngkai n te aobiti n tararua i Suriname ma buuia.

Ti a kara riki ngkai ngai ma Ethel, ma ti bon teimatoa ni katabetabeira ni beku ibukin Iehova bwa bwaiania aika okoro. Ni koauana, ti rangi n tabetabe bwa e tuai man reke au tai n reireinai n uaua! Ma I aki uringaaba iai. Ngkana I ururing rikaaki ao I namakinna bwa rinean te mwakuri ae kabwaninan au tai mangke te roro n rikirake, bon teuana mai buakoni motinnano aika tamaroa ae I a tia ni karaoia.