1, 2. Baikara kangaanga ake e kaaitarai Iotua imwini mateni Mote?

E TAKU Iehova nakon Iotua: “E a mate Mote are au toro. Teirake ngkai ao rinanon te Ioretan nakon iterana are teuana, ngkoe ma aomata aikai ni kabane, ao naako riin n te aba ae N nang anga nakoia.” (Iot. 1:1, 2) E karina n riki te bitaki aei nakon Iotua are ana tia ibuobuoki Mote tao i nanon 40 te ririki!

² Ibukina bwa e kairiia tibun Iteraera Mote n te tai ae maan, e bae n raraoma Iotua bwa a na ongeaba ana aomata te Atua n ana kairiri ke a na aki. (TuaKau. 34:8, 10-12) Ni kaineti ma Iotua 1:1, 2, e taekinaki ae kangai n te boki teuana ae kabwarabwaraa te Baibara: “Te tai ae karuanikai riki ibukini mweraoin te aba ngkoa ao n taai aikai, bon te tai are e a oneaki iai mwin te tia kairiri.”

3, 4. Ti kangaa n ataia bwa e nene onimakinan te Atua iroun Iotua, ao tera te titiraki ae ti kona n titirakinira iai?

³ E bon riai raraoman Iotua, ma e onimakina Iehova ao e waekoa ni kakairi n ana kaetieti. (Iot. 1:9-11) E nene onimakinan te Atua irouna. N aron ae taekinaki n te Baibara, e kairira Iotua ma tibun Iteraera Iehova rinanon te anera. E boni bae n ae te anera  aei bon te Taeka ae Natin te Atua are ana moanibung.—TeOti. 23:20-23; Ioa. 1:1.

⁴ E buokiia Iehova tibun Iteraera bwa a na bitii aroia ni kaineti ma te bitaki, ngkai e a riki Iotua bwa aia tia kairiri ae boou. Ti a maeka naba ngkai n taai aika bati iai bitaki. Ti kona n iango ni kangai, ‘Ngkai e a waekoa n rikirake ana botaki te Atua, iai bukina aika ti riai n onimakina iai Iesu bwa ara tia Kairiri ae rineaki?’ (Wareka Mataio 23:10.) Iangoa aron Iehova ni katauraoa te kairiri ae kona n onimakinaki rimoa n taai ake a riki iai bitaki.

5. Tera te bwai ae kamimi are e noria Iotua ngke e a uakaan ma Ieriko? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁵ Imwin raoi mwanangaia tibun Iteraera rinanon te Ioretan nakon iterana are teuana ao e a nora te bwai ae kamimi Iotua. Ngke e a uakaan ma Ieriko Iotua ao e a kaitiboo ma te mwaane ae taua ana kabaang i nanoni baina. Ibukina bwa e aki kinaa teuaei e a titirakinna ni kangai: “Kaain ara itera ngkoe ke aia itera taani kakaaitaraira?” E kubanako Iotua ngke e a kaotia te tia buaka aei bwa antai ngaia. Bon te “mataniwi n ana taanga ni buaka Iehova,” ae tauraoi ni kamanoia ana aomata te Atua. (Wareka Iotua 5:13-15) E ngae ngke e taekinaki n rongorongo riki tabeua bwa e taetae Iehova nakon Iotua, ma e bae n taetae rinanon te anera n aron are e kakaraoia rimoa.—TeOti. 3:2-4; Iot. 4:1, 15; 5:2, 9; Mwa. 7:38; IKar. 3:19.

6-8. (a) E aera bwa a taraa ni kamimi ana kaetieti Iehova n te taratara n aomata? (b) E kangaa n noraki bwa bon te kaetieti ae kaotaki iai te wanawana ao e roko raoi n taina? (Nora naba te kabwarabwara mai nano.)

⁶ E tuangaki Iotua iroun aia Mataniwi anera te bwai ae e riai ni karaoia ibukini kataenikaian Ieriko. N te moantai, a taraa n aki raoiroi babaire tabeua. N te katoto, e tua Iehova bwa a na bane ni korotobibiaki mwaane n te aro are a nang aki kona iai ni buaka i nanon tabebong. E koaua bwa a riai ni korotobibiaki mwaane aikai n te tai aei?—KBwaai 34:24, 25; Iot. 5:2, 8.

⁷ A boni bae n iangoia mwaane ake a aikoa kona ni buaka akanne bwa a na kangaa ni kamanoia aia utu ngkana a roko kairiribai ni buakania. Ma e a karina naba n roko te rongorongo bwa “e kainaki ni kamatoatoaaki Ieriko ibukia tibun Iteraera.” (Iot. 6:1) Tiaki bwa e a kakorakoraaki riki onimakinan ana kairiri te Atua irouia ngkai a a nori baike a aki kantaningai?

⁸ Irarikin anne, a tuangaki tibun Iteraera bwa a na aki buakana Ieriko ma a na mwaati ni katobibia te kaawa teuana te tai n tebongina i nanon onobong, ao itiua te tai n te kaitiua ni bong. A bae n iango ni kangai tautia tabeman, ‘Ai banebuakara iai te tai ao te korakora!’ Ma e ataa raoi te bwai ae e karaoia aia tia Kairiri tibun Iteraera ae aki nonoraki. A aki tii kakorakoraaki aia onimaki tibun Iteraera n te kaetieti aei ma a kamanoaki naba bwa a na aki buaka ma ana taanga ni buaka Ieriko aika korakora.—Iot. 6:2-5; Ebera 11:30. *

9. E aera bwa ti riai n ongeaba ni kaetieti man ana botaki te Atua? Taekina te katoto.

⁹ Tera reireiara n te rongorongo aei? N tabetai tao ti aki ota raoi ni bitaki aika boou n ara botaki. N te katoto, n te moantai ti bae n aki ota raoi ni kamanenaani karaobwai aika boou ni karaoan te ukeuke n reirei n te Baibara, n te mwakuri ni minita, ao n ara bobotaki. Ma ti a ataia ngkai bwa ti kakabwaiaaki ni kamanenaani baikai. Ngkana ti nori mwini bitaki aikai aika  raraoi, e a nene riki iai ara onimaki ao ti a katiteuanaaki ma tarira ni kabane.

10. Antai ae boutokaa te boowi ae kakawaki are e karaoia te rabwata n tautaeka i Ierutarem?

¹⁰ Tao 13 te ririki imwin rikin Korenerio bwa te Kristian, a bon teimatoa naba tabeman I-Iutaia ake Kristian ni boutokaa te korotobibi. (Mwa. 15:1, 2) Ngke e riki te kauntaeka i Antioka, e a baireia Bauro bwa e na uota taekan te kangaanga anne nakon te rabwata n tautaeka i Ierutarem. Ma antai ae boutokaa anne? E taku Bauro: “I nako ikekei ibukin te kaotioti mai karawa.” E teretere iai bwa boni Kristo ae kaangaraoi bwaai bwa e aonga ni kaekaaki te titiraki anne iroun te rabwata n tautaeka.—IKar. 2:1-3.

11. (a) Tera te kangaanga ibukin te korotobibi i buakoia Kristian ake I-Iutaia? (b) E kangaa ni kataaki tauraoini Bauro ni boutokaiia unimwaane i Ierutarem? (Nora te kabwarabwara mai nano.)

¹¹ I aan ana kairiri Kristo, e a kamataataa te rabwata n tautaeka bwa a aki riai ni korotobibiaki Kristian ake tiaki I-Iutaia. (Mwa. 15:19, 20) Ma n ririki ake imwina riki, a bati taan onimaki aika I-Iutaia ake a teimatoa ni korotobibia natiia. Ngke a ongo unimwaane ake Ierutarem bwa e a butanako rongorongoni Bauro ae aongkoa e aki karinea te Tua Rinanoni Mote, ao a anganna kaetieti tabeua ake e aki kantaningai. * (Mwa. 21:20-26) A tuanga Bauro bwa e na kairiia aman mwaane nakon te tembora bwa a aonga ni kakoauaa aomata ae e “kakawakina . . . te Tua.” E kona n nanououa ao n rawa Bauro nakon te baere a tuangnga bwa e na karaoia, ngkai oin te kangaanga boni Kristian ake I-Iutaia bwa a aki ota raoi n taekan te korotobibi. Kioina ngkai e ataia Bauro ae unimwaane a boutokaa katiteuanaakia taan onimaki, e a kananorinanoa n ongeaba ni kaetieti ake a anganna. Ma ti kona n iango ni kangai, ‘E aera bwa e kariaia Iesu bwa e na reitinako te kauntaeka aei n te tai ae maan e ngae  ngke e a toki te Tua Rinanoni Mote ni matena?’—IKoro. 2:13, 14.

12. E aera bwa e kona ni kariaia Kristo te tai ae maan ibukini kaetan te kangaanga ni kaineti ma te korotobibi?

¹² A kainnanoa te tai ae maan tabeman ibukini karaoani bitaki ni kaineti ma te ota ae boou. A kainnanoa te tai ae tau Kristian aika I-Iutaia ibukini butimwaean te koaua ae a aikoa mena i aan te Tua. (Ioa. 16:12) Tabeman a iangoia bwa e kangaanga irouia butimwaean are e a aki kanikinaeaki te iraorao ae okoro ma te Atua n te korotobibi. (KBwaai 17:9-12) Ake tabeman a maaku bwa a kaawa ni bwainikirinaki n aia tabo I-Iutaia ngkana a tei n okoro. (IKar. 6:12) Ma imwin tabeua te tai, e a angania Kristo kairiri riki tabeua rinanon ana reta Bauro ake a kairaki koreaia n te taamnei.—IRom 2:28, 29; IKar. 3:23-25.

13. Tera ae kona ni buokira bwa ti aonga ni boutokaa ana kairiri Kristo ni boong aikai?

¹³ Ngkana ti aki ota raoi ni bitaki tabeua aika karaoaki n ara botaki, ti wanawana ngkana ti iaiangoa aron ana kairiri Kristo rimoa. E anga n taai nako te kairiri ma te wanawana Kristo n ana tai Iotua ao n te moan tienture nakoia ana aomata te Atua ni kabane ibukini kamanoaia, kakorakoraan aia onimaki, ao kateimatoaan katiteuanaakia.—Ebera 13:8.

14-16. E kangaa ni kaotaki mwannanoara irouni Kristo ni kaineti ma ara onimaki n te kairiri rinanon “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana”?

¹⁴ E kaota raoi mwannanoara Iesu ni kaineti ma ara onimaki n te kairiri ae roko raoi n taina rinanon “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana.” (Mat. 24:45) E taku Marc ae iai aman natina: “E kataia Tatan ni kamamaraa te ekaretia n arona ni buakania utu. Ma ibukini kaungaakira ni kaineti ma karaoan te taromauri n utu ni katoa wiki, e a mataata iai te kaetieti ibukia atun utu, bwa a riai ni kamanoia aia utu!”

¹⁵ Ngkana ti ota raoi n ana kairiri Kristo, ti a ataia iai ae e kani buokira ni kateimatoa nenen ara onimaki. N te katoto, e taku Patrick ae unimwaanen te ekaretia: “N te moantai, a namakina te bwarannano tabemwaang ngkai e a kauarerekeaki taiani kurubu ibukin te mwakuri ni minita n taiani wikeen. Ma aroaron Iesu naba ae kakawaki irouna, bon tabeakinaia aika mangori ao e a teretere raoi n te babaire aei. N te katoto, taari ake a mamaamaa ke a aikoa bati n roroko n te mwakuri ni minita a a namakina ngkai tabeakinaia riki ao a a rikirake n te onimaki.”

¹⁶ Irarikin tabeakinani baika ti kainnanoi n te onimaki irouni Kristo, e buokira naba bwa ti na teimatoa ni kaatuua iangoan te mwakuri ae moan te kakawaki ae kakaraoaki ngkai n te aonnaba. (Wareka Mareko 13:10.) André ae e a tibwa riki bwa te unimwaane n te ekaretia, e kataia n ongeaba n taai nako n taiani bitaki n ana botaki te Atua. E taku: “Ngkai a a kauarerekeaki taani mwakuri n aobiti n tararua, ti a kauringaki iai kimototon te tai ao ti a riai ni kabanei korakorara n uarongorongo.”

17, 18. E aera ngkai ti riai ni kaatuui iangoan aanga ake ti kakabwaiaaki iai man ongeabara nakoni bitaki?

¹⁷ Ti na buokaki ngkai ao nakon taai aika a na roko n ana kairiri Iesu Kristo ae e a Uea ngkai. Ngaia are ti bia kukurei ni kakabwaia aika ti karekei man ongeabara nakoni bitaki. Ko bae n noria n am taromauri n utu bwa e kaunganano maroroakinani kakabwaia mani bitaki aika boou n ara botaki ni katoa wiki ke n ara mwakuri ni minita.

¹⁸ Ngkana ti ururinga ae te ongeaba ni  kaetieti n ana botaki Iehova iai mwia aika raraoi, e na bebete riki ngkanne iroura te ongeaba nakon te kaetieti anne ma kukurein nanora. N te katoto, ti kukurei bwa e a karako te kabanemwane ngkai ti a kamanenai kukune aika boou, ao a aikoa bati booki ake a na boreetiaki, ao ti a kona ni karababaanako te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea ni kabutaa te aonnaba. Ururingan aei, ti a kona iai ni kabatiaa riki kamanenaani booki ao taamnei n te karaobwai ae boou. Ni karaoan aei, ti a boutokaa iai Kristo are e tangirira bwa ti na tikotikona kaubwain ara botaki.

19. E aera bwa ti riai ni boutokaa ana kairiri Kristo?

¹⁹ Ngkana ti ingainga ni boutokaa ana kairiri Kristo, ti a kakorakoraa iai aia onimaki tabemwaang ao ni kateimatoa te katiteuanaaki. E iaiangoa kauarerekean te utu ni Betaera ni kabutaa te aonnaba André ao e taku: “Kaotiotan te nano ae raoiroi irouia kaain te Betaera rimoa n aroia ni butimwaei bitaki akanne, e a kauekea i nanou onimakinan ao karineani babaire aikai. A teimatoa n ira butin ana kaa ni buaka Iehova n aroia ni kimwareirei n te mwioko ae a anganaki.”

20, 21. (a) E aera ngkai ti kona n onimakina Kristo ae ara tia Kairiri? (b) Tera te titiraki ae e na kaekaaki n te kaongora ae imwina?

²⁰ E na “bon tokanikai” ao e na “karaoi mwakuri aika kamimi ma ni kakamaaku” Iesu Kristo ae ara tia Kairiri ae rineaki. (TeKao. 6:2; TaiAre. 45:4) Ma n te tai aei, e a tabe ni katauraoira nakon te tai are imwin te waaki ae ngkai ike ti nang bane iai n uataboa te mwakuri n angareirei ae raababanako ao te mwakuri ni kateitei are e na karaoaki n tain te kautiuti.

²¹ E na bon tokanikai ara Uea ae kabiraki ni kairira nakon te aonnaba ae boou, ngkana ti teimatoa ni kaotiota onimakinana ni koaua n aki ongei bitaki aika riki. (Wareka Taian Areru 46:1-3.) N tabetai, ti bae ni kabokorakora ma te bitaki, moarara riki ngkana e riki te bwai ae ti aki kantaningaia. Ti na kangaa ni kateimatoa te raunnano ao onimakinan Iehova? E na kaekaaki te titiraki anne n te kaongora ae imwina.