1. Tera ae e taekinna Iesu imwaini matena nakon te kamwarua are i rarikina? (Ruka 23:39-43)

 A RANGI n rawawata taani kamwarua ake uoman ake a tine i rarikin Iesu ngke a kaani mate. (Ruka 23:32, 33) A kakanikoa Iesu taani kamwarua aika uoman aikai, ngaia are e oti raoi bwa tiaki taan rimwina. (Mat. 27:44; Mareko 15:32) Ma temanna mai buakoia e a manga bitaki nanona. E taku: “Iesu, uringai ngkana ko a roko n am Tautaeka n Uea.” E kaekaa Iesu ni kangai: “E koaua ae I tuangko n te bong aei, ko na mena ma ngai n te Bwaretaiti.” (Wareka Ruka 23:39-43.) Akea kakoauaan ae te kamwarua aei, e butimwaea taekan “te Tautaeka n Uea ae bwaini karawa” are e tataekinna Iesu n ana mwakuri ni minita. Ao e aki taekinna Iesu bwa e na kaaina te Tautaeka n Uea i karawa teuaei. (Mat. 4:17) E taekina Iesu taekan te Bwaretaiti n te aonnaba n te tai ae na roko. E aera ti kona n taekina anne?

2. Tera ae oti bwa bon te I-Iutaia te tia kamwarua ae raira nanona aei?

² Taraan ae te I-Iutaia te tia kamwarua are e raira nanona. E taku ana taeka nakon raona are temanna: “Ko aki maaka naba teutana te Atua, ngkai ai titeboo motikan taekam ma teuaei?” (Ruka 23:40) A taromauria te Atua ae tii temanna I-Iutaia, ma aomata ake man natannaomata a kakoauai atua aika bati. (TeOti. 20:2, 3; 1Kor. 8:5, 6) Ngke arona bwa kaain te natannaomata ake tabeua kamwarua aikai, e na bae ni kangai te titiraki, “Ko aki maakuia naba teutana taian atua?” Irarikina, e kanakoaki Iesu tiaki nakoia aomata ake man te natannaomata, ma nakoia “tiibu aika bua aika tibun Iteraera.” (Mat. 15:24) E a tia ni kaotia te Atua nakoia Iteraera bwa e na boni kauta te mate. E bae n ataa aei te tia kamwarua are e raira nanona, ao n aron ae e oti n ana taeka, e taekinna bwa Iehova e na boni kauta Iesu bwa e na kairiri n Ana Tautaeka n Uea te Atua. Tao e bae  ni kantaningaia te mwaane aei bwa e na boni kautia te Atua.

3. Tera are e bae n iangoia te tia kamwarua ngke e taekina Iesu te Bwaretaiti? Kabwarabwaraa. (Karikani Bwaai 2:15)

³ Ngkai te I-Iutaia te tia kamwarua are e raira nanona, e bae n ataa taekan Atam ma Ewa ao te Bwaretaiti are e kamaekaia iai Iehova. Ngaia are e boni kakoauaa te tia kamwarua aei bwa te Bwaretaiti are e taekinna Iesu bon te oo n aroka ae rangi n tamaroa n te aonnaba—Wareka Karikani Bwaai 2:15.

4. Tera ae riai ni kairira bwa ti na iangoia man ana taeka Iesu nakon te tia kamwarua?

⁴ Ana taeka Iesu nakon te tia kamwarua e riai ni kairira bwa ti na iangoia bwa aekakira te maiu n te Bwaretaiti. Ni koauana, ti kona n reiakina taekan te Bwaretaiti man ana tautaeka ae rau te Uea ae Toromon. Ao ti kona ni kantaningaia bwa Iesu, are teuare e kakannato riki nakon Toromon, e na kaai ni mwakuri ma raona n tautaeka ni karika te aonnaba bwa te bwaretaiti ae rangi n tamaroa. (Mat. 12:42) E mataata raoi bwa “tiibu tabemwaang” a riai n ataa te bwai ae a riai ni karaoia bwa aonga n tau ni maeka n aki toki n te Bwaretaiti.—Ioa. 10:16.

5. N am iango, aekakira te maiu n te Bwaretaiti

⁵ N am iango, aekakira te maiu ae ko iangoia n te Bwaretaiti? Ko bae n iangoa te tabo ni kamaangang ae rangi n tamaroa, n aron te Onnaroka are i Eten. (KBwaai 2:7-9) Ko bae n uringa te taetae ni burabeti are e koreaki iroun Mika, are ana aomata te Atua “a na tekateka temanna i aan arokana ae te kureebe ao i aan arokana ae te biiku.” (Mika 4:3, 4) Ko bae naba n uringi kiibu n te Baibara ake a taekinna bwa a na bati amwarake. (TaiAre. 72:16; Ita. 65:21, 22) Ngaia are ko bae ni kataamneia bwa ko mena n te onnaroka ae rangi n tamaroa ao n tekateka ma amwarake aika a kangkang aika a bati i aon te taibora. Ko bae ni kataamneia te ea ae itiaki ao boiararan aroka ao uee. Ao ko bae naba ni kataamneia am utu, raoraom ao naake a kautaki ni ngarengare ao n itamwaomwao i marenaia. Tiaki tii te mii baikai. Akea te nanououa, bwa a na riki baikai n te aonnaba. Ti na karaoi naba mwakuri aika a kakukurei n te Bwaretaiti.

6. Tera ae ti na karaoia n te Bwaretaiti? (Nora te taamnei.)

⁶ E karikiira Iehova bwa ti na kimwareirei n ara mwakuri. (TeMin. 2:24) Ti na rangi n tabetabe riki n ana tai n Tautaeka Kristo ae Manna Tenga te Ririki. Naake a kamaiuaki n te rawawata ae korakora, n ikotaki ma ake a kautaki aika mirion ma mirion mwaitiia, a na kainnanoi kunnikai, amwarake, ao te tabo ae a na maeka iai. Karekeani kainnanoia akanne bon te mwakuri ae bati ma e kakukurei! N  aron Atam ao Ewa ngke a ribanaa te onnaroka are mwengaia, ti na kukurei naba ni karika te aonnaba bwa te Bwaretaiti. Kataamneia naba aroni kakukurein reireinakia mirion ma mirion ake a kautaki, ake iai aia atatai teutana ibukin Iehova ao ana kantaninga ao ni buokiia aika a kakaonimaki ake a maiu imwain Iesu, bwa a na atai riki baika bati.

7. Tera ae ti kona ni kakoauaa raoi, ao bukin tera?

⁷ Ti kona ni kakoauaa raoi ae te maiu n te Bwaretaiti n taai aika a na roko e na rau, e na reke baike ti kainnanoi, ao ni baireaki raoi. Bukin tera? Ibukina bwa e a kamani kaotia Iehova nakoira, bannan aron te maiu i aan ana tautaeka Natina. Ti kona n nora anne n ana tai n tautaeka te Uea ae Toromon.

8. A kangaa ni kakoroaki nanon taeka ake a kuneaki n Taian Areru 37:10, 11, 29 imwin koreana iroun te Uea ae Tawita? (Nora “Titiraki Mairouia Taani Wareware” n te maekatin aei.)

⁸ E kairaki n te taamnei te Uea ae Tawita bwa e na korea aron te maiu ngkana e a tautaeka te uea ae wanawana ao ni kakaonimaki n te tai ae na roko. (Wareka Taian Areru 37:10, 11, 29.) Ti aki toki ni wawareka Taian Areru 37:11 nakoia tabemwaang ngkana ti maroroakina rokon te Bwaretaiti. Ao e bon eti anne, ibukina bwa Iesu e mwanewea kanoan te kibu anne, n ana Kabwarabwara i aon te Maunga ni kaotia bwa e na kakoroaki bukina n taai aika a na roko. (Mat. 5:5) Ma a kaotaki naba n ana taeka Tawita aron te maiu n ana bong te Uea ae Toromon. Ngke e tautaeka Toromon i aon Iteraera, ao a kukurei ana aomata te Atua n te rau ae bati ao n toronibwaia n te aba ae “raanga iai rannimamman te man ma aia karewe manibeeru.” E kangai te Atua: “Ngkana kam teimatoa ni kakairi n au moti . . . , N na karokoa te rau n te aba, ao kam na wene n akea ae e na kakamaakuingkami.” (NakIbo. 20:24; 26:3, 6) A koro bukin berita akanne n ana tai n tautaeka Toromon. (1Rong. 22:9; 29:26-28) Ao e beritanaki bwa “a nang akea” aomata aika buakaka. (TaiAre. 37:10) Taeka ake a kuneaki n Taian Areru 37:10, 11, a kakoroaki bukina n taai ake rimoa ao  e na kakoroaki naba bukina n taai aika na roko.

9. Tera ana taeka te ueannaine mai Tieba ibukin ana tautaeka te Uea ae Toromon?

⁹ E ongo te ueannaine mai Tieba taekan te rau ao toronibwain te natannaomata ae Iteraera ngke e uea Toromon. E mwananga man te tabo ae raroanako ni kaea Ierutarem ibukin noran anne. (1Uea 10:1) Imwin noran ana tautaeka Toromon, ao e taku neiei: “I bon aki tuangaki iterana. . . . A a kukurei am rorobuaka, ao a a kukurei am toro akana tei i matam n taai nako n ongongora ni wanawanam!” (1Uea 10:6-8) Ma bwaai aika a riki i aan ana tautaeka Toromon bon tii bannan te bwai ae na karaoia Iehova ibukia aomata i aan ana tautaeka Natina ae Iesu.

10. N aaro raa ae e kakannato riki Iesu nakon Toromon?

¹⁰ E kakannato riki Iesu nakon Toromon n aaro nako. Bon te mwaane ae aki kororaoi Toromon ae e karaoi kairua aika kakaiaki are e a karokoa te karawawata nakoia ana aomata te Atua. N te itera are teuana, ao Iesu bon te tia Tautaeka ae kororaoi ae aki kona ni karaoi kairua. (Ruka 1:32; Ebera 4:14, 15) E tokanikai Iesu i aoni kataakina aika kangaanga mairoun Tatan. E kaotia raoi Iesu bwa e na bon aki kona ni karaoa ae bure ke ni karaoa te bwai teuana ae na urua aroia ana toro aika kakaonimaki. Bon te kakabwaia ngkai e riki bwa ara Uea.

11. Antai ae e na buoka Iesu n tautaeka?

¹¹ Iai raon Iesu n tautaeka aika 144,000 ake e na mwakuri ma ngaiia n tararuaia aomata ao ni kakororaoa ana kantaninga Iehova ibukin te aonnaba. (TeKao. 14:1-3) A tia te koraki aikai n rinanoni kataaki ao kangaanga aika bati ni maiuia i aon te aba, ngaia are a na ota ni baike a rinanoi aomata n te aonnaba. Ma tera raoi ae a na karaoia raona n tautaeka aikai?

12. Tera te mwakuri ae e na mwiokoiia iai Iehova naake 144,000?

¹² A bati riki baika a na karaoi Iesu ma raona n tautaeka nakon are e karaoia Toromon. E riai uean Iteraera anne n tararuaia mirion ma mirion aomata n te aba ae tii teuana. Ma naake a tautaeka n ana Tautaeka n Uea te Atua a na buoka tararuaaia birion ma birion aomata ni katobibia te aonnaba. Ai kakabwaiaakira naba kaain 144,000 ni mwiokoaia aei mairoun Iehova!

13. Tera mwiokoaia ae okoro raon Iesu n tautaeka?

¹³ N aron Iesu, a na beku 144,000 bwa ueea ao ibonga. (TeKao. 5:10) I aan te Tua Rinanoni Mote, ao mwiokoaia ibonga ae kakawaki bon tararuaan marurungia aomata ao a na taraia naba raoi bwa a na marurung n te itera n taamnei. Te Tua boni “bannani baika raraoi aika a na roko,” ngaia are e bon riai taekinan ae raon Iesu n tautaeka a na tabeakina marurungia ana aomata te Atua n te itera n rabwata ao n te itera n taamnei. (Ebera 10:1) Ti a kakantaninga ngkai bwa ti na nora aroia ueea aikai ao ibonga n reitaki ma aomata ake a mena n te aonnaba i aan te Tautaeka n Uea aei. N aki ongeia bwa tera ae baireia Iehova, ti kona ni kakoauaa bwa a na karekea te kairiri are a kainnanoia kaain te aonnaba n te Bwaretaiti ae nang roko. —TeKao. 21:3, 4.

14. Tera irekerekeia “tiibu tabemwaang” ao tarini Kristo?

¹⁴ E taekinia Iesu naake e na tautaeka ma ngaiia bwa “te nanai ae uarereke.” (Ruka 12:32) E taekina naba te kurubu are te kauoua, ao e arania bwa “tiibu tabemwaang.” A riki kurubu aika uoua aikai bwa tii tenanaina. (Ioa. 10:16) A kamani kaai ni mwakuri kurubu  aikai, ao e na teimatoa aroia anne ni karokoa e riki te aonnaba aei bwa te Bwaretaiti. Imwina, ao naake “te nanai ae uarereke” a na mena i karawa ao naake “tiibu tabemwaang” a na karekea te kantaninga ae te maiu n aki toki n te aonnaba. Ma iai bwaai tabeua ae a riai ni karaoi “tiibu tabemwaang” ngkai bwa aonga n tau ni maiu n te Bwaretaiti.

15. (a) Tera aroia “tiibu tabemwaang” ni mwakuri ma tarini Kristo? (b) Ko na kangaa ni kakairi n ana katoto te tari te mwaane are n te titooa? (Nora te taamnei.)

¹⁵ E aki reke ana tai te tia kamwarua imwain matena, ni kaota ana kakaitau n te bae karaoia Iesu ibukina. Ni kaitaraan anne, ngaira aika “tiibu tabemwaang” e reke ara tai ngkai ni kaota ara kakaitau ibukin Iesu. N te katoto, ti kaotia bwa ti tangiria ngkana ti boutokaia tarina aika a kabiraki. E taekinna Iesu bwa e na motiki taekaia tiibu ni kaineti ma aroia nakoia tarina. (Mat. 25:31-40) Ti kona ni boutokaia tarini Kristo ngkana ti ingainga ni buokiia ni karaoan te mwakuri n uarongorongo ao ni karekeia taan rimwin Iesu. (Mat. 28:18-20) Ibukin anne, ti tangiria ni kamanenai raoi bwaai n ibuobuoki ibukin te reirei n te Baibara ake a katauraoaki n aron te boki ae Ko Kona ni Kukurei n Aki Toki! Ngkana ko tuai kaira te reirei n te Baibara ma temanna, e aera ko aki kateia bwa tiam kairan te reirei n te Baibara ma aomata aika ko kona ni karekeia?

16. Tera ae ti kona ni karaoia ngkai bwa ti aonga n tauraoi ni mena i aan Ana Tautaeka n Uea te Atua?

¹⁶ Ti aki riai n tataningaa te tai are ti a maeka n te Bwaretaiti ao ti a tibwa riki bwa te aeka n aomata ae tangiria Iehova. Ti kona ngkai ni mwakuria bwainakin te koaua n ara taetaenikawai ao n ara mwakuri ao ni bwaina te aro ae riai. Ao ti kona ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, nakon buura ni mare, ao nakoia raora ni Kristian. Ngkana ti kaboraoa maiura ma ana kaetieti te Atua n te aonnaba ae buakaka aei, e na bebete riki iroura maiuakinana n te Bwaretaiti. Ti kona naba ni karikirakei rabakau ao anua aika ti kaotia iai bwa ti tauraoi ni maiu n te bwaretaiti. Nora te kaongora ae “Ko Tauraoi ni Maekana te Aonnaba’?” n te maekatin aei.

17. E riai bwa e na bwara nanora n ara bure ake rimoa? Kabwarabwaraa.

 ¹⁷ Ti riai naba ni kakorakoraira n aki namakina te rawawata ibukini buure aika kakaiaki ake ti karaoi rimoa. Ti na bon aki kona n iangoa te karea ni kaboomwi bwa aonara “ni kakaraoa ae bure ma te nano ni kani bure.” (Ebera 10:26-31) Ma ti kona ni kakoauaa bwa ngkana ti raira raoi nanora man te bure ae kakaiaki, ti karekea ana ibuobuoki Iehova ao unimwaane, ao ni bita arora, e na boni kabwarai ara bure ni kabane. (Ita. 55:7; Mwa. 3:19) Uringa ana taeka Iesu nakoia Baritaio: “I roko bwa N na weteiia taani bure ao tiaki akana raoiroi.” (Mat. 9:13) E kona te karea ni kaboomwi n rabuni ara bure ni kabane.

18. Tera ae ko kani maroroakinna ma te tia kamwarua are e mate i rarikin Iesu?

¹⁸ Kataamneia bwa ko a mena n te bwaretaiti ao ko a kakaraki ma te tia kamwarua are e taetae nakon Iesu. Akea te nanououa bwa kam bae ni kaota ami kakaitau ibukin ana karea Iesu. Ko bae n titirakinna te bae riki n ana kabanea n aoa ma Iesu i aon te aba ao aron ana namakin ngke e kaekaa ana bubutii Iesu. N te itera are teuana, e bae n titirakiniko bwa aekakira te maiu ni kabaneani bongin ana waaki Tatan. Ai tamaroara te reirei n te Ana Taeka te Atua ma aomata aika ai aron teuanne!—IEbe. 4:22-24.

19. E aera bwa e na aki kabotu te maiu n te Bwaretaiti? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

¹⁹ E na bon aki kabotu te maiu n te Bwaretaiti. Ti na teimatoa ni kaitiboo ma aomata aika a raraoi ao ni karaoi mwakuri aika kakukurei. Ae moan te kakawaki, ti nang kinaa riki tamara are i karawa ni katoabong ao ni kukurei ni baike e katauraoi. E na bon aki kona ni bane baike ti na reiakin ibukina, ao e na bati naba baika ti na reiakin ibukin ana karikibwai. Mwaitin ara bong ni maiu, ai bon mwaitin naba tangiran te Atua iroura. Ti rangi ni kakaitau nakon Iehova ao Iesu ibukin anganakira te berita are ti kona ni maiu n aki toki n te Bwaretaiti!