1. E kangaa n noraki te tangira i buakoia ana aomata te Atua?

BONI kaain te utu n taamnei ana aomata te Atua ao a kinaaki n aroia n itangitangiri. (1Ioa. 4:16, 21) N tabetai, a karaoi mwakuri n akoi aika korakora ibukia tariia, ma n angiin te tai a kaota aia tangira ni mwakuri aika uarereke aika bati n aron aia taeka aika raraoi ao aroia n tituaraoi. Ngkana ti akoiia aomata ao ni mwannanoiia, ti a ‘riki bwa taani katotonga aron te Atua, ngkai naati aika tangiraki ngaira.’—IEbe. 5:1.

2. E kangaa Iesu ni kaota ana tangira Tamana?

² E kakairi Iesu iroun Tamana n te aro ae kororaoi. E taku: “Nakomai nakoiu ngkami akana kam korakai ma n rawawata, ao N na motiki rawami . . . , bwa I nimamannei ao I nanorinano.” (Mat. 11:28, 29) Ngkana ti kakairi n ana katoto Kristo “ni kaota tabeakinan te aomata ae mangori,” ti a karekea iai akoara iroun Tamara are i karawa ao te kukurei ae bati. (TaiAre. 41:1) N te kaongora aei, ti na nora iai arora ni kona ni kaota te mwamwannano  n ara utu, n te ekaretia, ao n te mwakuri ni minita.

3. E na kangaa te buu te mwaane ni kaota irekereken te atatai ma te mwamwannano? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

³ A riai buumwaane ni biririmoa ni mwannanoiia kaain aia utu. (IEbe. 5:25; 6:4) N te katoto, a kaumakaki bwa a na maeka ma buuia “ma te atatai” ae te taeka ae kona naba n rairaki bwa “kaota tabeakinaia; ota irouia.” (1Bet. 3:7; kbn.) E irekereke te atatai ma te mwamwannano. N te katoto, te buu te mwaane ae atatai e ataia ae buuna bon raona ae riai, e kaokoro ma ngaia n itera aika bati, ma tiaki nanona bwa e mangori neiei. (KBwaai 2:18) Ngaia are e tabeakina ana namakin ao e akoia ma ni karinea. E taku temanna te buu te aine i Kanata ibukini buuna: “Akea te tai ae e kakeaa iai bongan au namakin ke tao e kangai, ‘Ko aki riai n namakina anne.’ Bon te tia kakauongo raoi. Ngkana e buokai ni kaeta au iango ni kaineti ma te kangaanga teuana, e boni karaoia ma te akoi.”

4. E na kangaa te buu te mwaane ni kaotia bwa e mwannanoa buuna ngkana e maroro ma aine tabeman?

⁴ Te buu te mwaane ae akoi e mwannanoa ana namakin buuna, ngkana e maroro ma aine tabeman. E aki taetae ni kababa ke ni kaitaataan nakoia ao e aki naba kaotii aroaro akanne ngkana e kamanenai taabo n reitaki n te intanete. (Iobi 31:1) Eng, e kakaonimaki ni koaua nakoni buuna, tiaki tii ibukin tangirana ma ibukin tangiran naba te Atua ao ribaan te buakaka.—Wareka Taian Areru 19:14; 97:10.

5. E na kangaa te buu te aine ni kaota mwannanoani buuna?

⁵ Ngkana e kakairi te buu te mwaane n ana katoto atuna ae Iesu Kristo, e a bebete iai irouni buuna bwa e na ‘korakora karineana’ irouna. (IEbe. 5:22-25, 33) Ao ngkana e karinea buuna neiei, e na kairaki iai bwa e na kataia n ota n ana namakin buuna, ngkana tao e a bati tabena n te ekaretia, ke ngkana e taonakinako ni kangaanga. E taku te buu te mwaane temanna i Buritan: “N tabetai, e bae n ataia buu mani bitakin aroarou bwa iai tabeaiangau. Ao imwina e a karaoa ae taekinaki n te boto n reirei are n Taeka N Rabakau 20:5, e ngae naba ngkana e na tataningaa te tai ae riai ibukin ‘itian’ ke kaotinakoani baike I iangoi ngkana e riai maroroakinana ma ngaia.”

6. Ti na kangaa ni bane ni kaungaia ataei bwa a na mwannanoiia tabemwaang, ao a na kangaa ni kakabwaiaaki iai?

⁶ Ngkana a kaotiota te mwamwannano i marenaia kaaro, a katea iai te katoto ae raoiroi ibukia natiia. Tabeia kaaro ae kakawaki bon reiakinaia natiia aroia ni mwannanoiia tabemwaang. N te katoto, a kona kaaro n reireinia natiia bwa a na aki biribiri i nanon te Tabo n Taromauri. N taai ni bobotaki ni kaungaunga, a kona kaaro n tuangia natiia bwa a na karimoaia kaara n tain te amwarake. Ni koauana, a kona kaain te ekaretia ni kabane ni boutokaiia kaaro. N te katoto, ngkana a karaoa te mwakuri n akoi ibukira ataei tao ni kauka te mataroa, ti riai ni kamoamoaia. Ni karaoan aei, a a kona iai ni kukurei ataei ao n ataia ae “e kakukurei riki te anga nakon te anganaki.”—Mwa. 20:35.

7. E kangaa Iesu ni kaota mwannanoan te mwaane ae bonotaninga, ao tera reireiara man ana katoto?

⁷ N te taina ngke e mena Iesu n aonon Tekabori ao a “uota te mwaane ae bonotaninga ao e bae newena aomata nakoina.” (Mareko 7:31-35) E aki kamarurunga teuanne Iesu i mataia aomata, ma e “kairianako” mai buakoia ao e kamarurungnga. Bukin tera? E  bae ni maamaa i buakoia aomata aika bati te mwaane aei ibukini bonotaningana ao baen newena. Tao e ataa aei Iesu ngaia are e kamarurungnga n te tabo ae tii ngaiia iai. Ni koauana, ti aki kona ni katoki aoraki n te kakai. Ma ti kona ao ti riai ni bwaina te akoi ni kaineti ma baika kainnanoi raora n onimaki ao aia namakin. E korea aei te abotoro Bauro: “Ti na iaiangoira i marenara bwa ti aonga ni kaungaira nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi.” (Ebera 10:24) E ataa raoi ana namakin te mwaane are bonotaninga Iesu ao e karaoa ae riai ibukina. Ai raoiroira te katoto aei ibukira!

8, 9. N aaro raa ake ti kona ni kaota iai mwannanoaia aika kara ao aika aoraki? (Taekini katoto.)

⁸ Kaota mwannanoaia aika kara ao aika aoraki. E kanikinaeaki te ekaretia ni Kristian n te tangira, ma tiaki tii ni karaoan ae bati n te mwakuri. (Ioa. 13:34, 35) Ao te tangira anne e kairira bwa ti na karaoa ara kabanea ni konaa ni buokiia tarira aika kara ao aika mwauku bwa a na iri n taromauri ao n tataekina te rongorongo ae raoiroi. Ti buokiia e ngae naba ngkana e tiatianaki korakoraia. (Mat. 13:23) E rangi ni kakaitau Michael ae tii kona n nakonako n aia kaa mwauku, bwa e a kona n ira te mwakuri ni minita man aia ibuobuoki ana utu ao taari. E taku: “Man aia ibuobuoki, I a kona n roroko n angiini bobotaki ao ni katoatai n uataboa te mwakuri ni minita. I tatangira riki te uarongorongo n ana tabo te botannaomata.”

⁹ A bati aika kara ao aika aoraki n utu ni Betaera. A kaota mwamwannanoaia taari aika kakaonimaki aikai mataniwi aika akoi n aroia ni karaoi babaire ibukia, bwa a na uarongorongo rinanon te kororeta ao te tareboon. E taku Bill ae 86 ana ririki are e kokororeta nakoia aomata aika raroanako: “Ti kakaitau ngkai ti a kona ni kororeta.” E taku Nancy ae e a kani koro 90 ana ririki: “I aki iaiangoa te kororeta bwa I tii karina iai kanoan te tinaniku. Bon aei te mwakuri ni minita. A riai n ataa te koaua aomata!” E taku Ethel ae bungiaki n 1921: “Ai bon iriani maiuu te maraki. Ni boong tabeua, e kangaanga naba tii karinan au kunnikai.” Ma e ngae n anne, e karekea kukureina neiei n uarongorongo ao n okiriia tabeman rinanon te tareboon. E taku Barbara ae 85 ana ririki: “I noria bwa e kangaanga irou te katoatai n iri n te mwakuri ni minita ngkai e a kerikaaki marurungiu, ma e ngae n anne I a kona n taetae ma aomata n te uarongorongo rinanon te tareboon. Ko rarabwa Iehova!” E ngae ngke e tuai koro teuana te ririki, ma a a tia kaara aika tangiraki iroura ni kabanea te aoa ae 1,228 n te mwakuri ni minita, a korei reeta aika 6,265, a tareboon 2,000 tabun te tai, ao a anganako booki aika 6,315! E boni kakimwareireia nanon Iehova te kakorakora aei!—TaeRab. 27:11.

10. Ti na kangaa ni buokiia taari bwa a na karekei kakabwaiaaia n taai n taromauri?

¹⁰ Kaota te mwamwannano n taai ni bobotaki ni Kristian. Ti tangiriia tarira bwa a na karekei kakabwaiaaia aika bati mani bobotaki, ma a kona ni karekea anne man ara mwamwannano. Ni kangaa? Te anga teuana, ti riai n roko i aon te tai, bwa a aonga n aki katikakinako aia iango taari ngkana ti a tibwa roko. Ni koauana, ti kona n rimwi n tabetai n rikini baika aki kantaningaaki. Ma ngkana ai anuara te ririmwi, ti riai n iangoa arora ae ti na bwaina riki iai te mwamwannano. Uringnga naba ae taani kakao bon Iehova ma Natina. (Mat. 18:20) A bon tau ni karineaki mai nanora!

11. E aera bwa a riai naake iai tibwangaia n te taromauri ni maiuakina te kaetieti n 1 I-Korinto 14:40?

¹¹ Kaotan mwannanoaia naba tarira, e nanonaki iai mutiakinan te kaetieti aei: “A na bane bwaai ni karaoaki n te aro ae riai ma ni baireaki raoi.” (1Kor. 14:40) A ongeaba iai taari mwaane ake iai tibwangaia n taai n taromauri  ngkana a motiki aia reirei n taia ake a katauaki. Ni karaoan anne irouia, a kaotia iai bwa a mwannanoa tariia are iai tibwangana imwia ao kaain te ekaretia naba. Tabeman taari a bae ni mwananga n te kawai ae abwabwaki n okiri mwengaia. Ake tabeman a riai ni kaea te bwati, ao tabeman tao tiaki kaain te onimaki buuia aika taotaon nanoia n taningaa okia aia utu.

12. E aera bwa unimwaane aika mwakuri korakora a bon tau n anganaki te “karineaki ae bati ma te tangira”? (Nora te bwaoki ae “ Kaota Mwannanoaia Akana Kairiri.”)

¹² A riai ni mwannanoaki raoi taani kawakintiibu aika mwakuri korakora n te ekaretia ao n ingainga ni kaira te mwakuri ni minita. (Wareka 1 I-Tetaronike 5:12, 13.) Ko boni bae ni kakaitau ngkai a mwakuri korakora ibukim unimwaane. Ko riai ni kaota nanom bwa ko kukurei n uaia ni mwakuri ma ngaiia ao ni boutokaiia. Ni koauana, “a teimatoa n tantani ni kawakini maiumi ngkai a na anga taekan aroia iai.”—Ebera 13:7, 17.

13. Tera reireiara n aroaron Iesu nakoia aomata?

¹³ E a kaman taekina ae kangai Itaia ni kaineti ma Iesu: “Akea te maunei ae einako ae e na kamanatuaa, ke ni kamatea te taura ae bubu wikina.” (Ita. 42:3) E kairaki Iesu n ana tangira ibukia aomata bwa e na nanoangaiia. E atai aia namakin naake a kaikonakaki bwa maunei aika einako ke wikin te taura ae bubu. Ngaia are e mwannanoiia, e akoiia, ao e taotaona nanona nakoia. A katikaki naba ataei nakoina. (Mareko 10:14) Ti bon aki kona n atatai ke n reireinia aomata n aron Iesu! Ma ti kona ao ti riai ni mwannanoiia kaain ara aono. E irekereke anne  ma arora ni kataetaeia, te tai ae ti riai ni kawariia iai, ao maanra.

14. E aera bwa ti riai n iaiangoi raoi arora ni kataetaeia aomata?

¹⁴ Tera arora ae riai ni kaineti ma kataetaeaia aomata? Ni boong aikai, mirion ma mirion aomata ake a “karawawataaki ma ni kananoanga, ao [n] uamaenako” n aia babakanikawai ao aia iowawa taani bitineti, taan tautaeka, ao mataniwi n Aaro. (Mat. 9:36) Ngaia are a bati aika a aikoa onimakinia aomata ao akea aia kantaninga. Ai kakawakira ngkanne bwainakin te akoi ao te nanoanga n rinean ara taeka ao teini bwanaara! Eng, a bati aika kan ongora n ara rongorongo tiaki tii ibukin ara atatai man te Baibara ke kamanenaana, ma ibukina bwa ti tabeakinia raoi naba ao ni karineia.

15. Baikara aanga aika raraoi ake ti kona ni mwannanoiia iai aomata ake ti uarongorongo nakoia?

¹⁵ A bati aanga aika raraoi ake ti kona ni kaota iai mwannanoaia aomata ake ti uarongorongo nakoia. Ngkana ti tabeki titiraki, ti riai n taraia raoi bwa ti na kaota te akoi ao te karinerine. E beku te bwaiania temanna n te aono ae a kabuingoingo ao ni mamaamaa kaaina ngaia are e aki tatabeki titiraki aika a na maamaa iai. A irekereke n aei titiraki ake e na aki kona ni kaekai te aomata ke e na bure iai ana kaeka. N te katoto, e rarawa teuanne n tabeki titiraki n aron aikai: ‘Ko ataa aran te Atua?’ ke ‘Ko ataia bwa tera Ana Tautaeka n Uea te Atua?’ Ma e bae ni kangai, “I reiakinna n te Baibara bwa iai aran te Atua. I kona ni kaota arana nakoim?” Ni koauana, a kakaokoro katei ao aomata, ngaia are ti aki kainnanoi tuua. Ma ti riai ni mwamwannano ao ni karinerine n taai nako ao e irekereke n aei kinaakia raoi kaain ara aono.

16, 17. Ti na kangaa ni kaota te mwamwannano n iaiangoan (a) ara tai ni kawariia aomata n aia auti? (b) maanin ara tai ni maroro ma ngaiia?

¹⁶ N ningai ae ti riai ni kawariia iai aomata? Ngkana ti kawari auti nako, ti bon aki kaoaki. Ai kakawakira ngkanne bwa ti na kawariia aomata n te tai are a kukurei riki iai ni maroro! (Mat. 7:12) N te katoto, a kani matunako aomata n am aono n te wikeen? Ngkana ngaia anne, ko kona ni moana am mwakuri ni minita man te uarongorongo n te kawai, ana tabo te botannaomata, ke okiraia aomata ake ko ataiia bwa a tauraoi ni maroro.

¹⁷ A na maanra ara tai ni maroro? A bati aomata aika tatabetabe, ngaia are ko riai n teimatoa ni kakimototoa am maroro, riki n am moantai ni kawariia. E raoiroi riki ni waekoa n toki ara maroro nakon are ti na kamaanira. (1Kor. 9:20-23) Ngkana a ataia aomata ae ti tabeakina tabetabeia, a na bae ni kukurei riki ngkana ti a manga okiriia. Ngkana ti kaotiotii uaan taamnein te Atua n ara mwakuri ni minita, ti a bon riki iai bwa “raon te Atua ni mwakuri.” E kona naba ni kamanenaira Iehova bwa ti na buoka temanna bwa e na ataa te koaua.—1Kor. 3:6, 7, 9.

18. Baikara kakabwaia aika ti kona ni kantaningai ngkana ti mwannanoiia aomata nako?

¹⁸ Ti bia motinnanoia bwa ti na mwannanoiia aomata nako n te utu, n te ekaretia, ao n te mwakuri ni minita. Ni karaoan anne, ti na boni karekei kakabwaia aika bati ngkai ao n taai aika a na roko. E taku Taian Areru 41:1, 2: “E a kukurei ane e kaota tabeakinan te aomata ae mangori, e na kamaiua Iehova ni bongin te rawawata. . . . E na atongaki bwa e kukurei n te aonnaba.”