1. Tera are e rinanona te abotoro Ioane n raatokin te moan tienture C.E.?

N RAATOKIN te moan tienture C.E., e a rinanon te kangaanga te abotoro Ioane. E a boni kara, e kabureaki n te atimwakoro ae Batemoti, ao taraan ae ai tii ngaia nikiraia abotoro ni maiu. (TeKao. 1:9) E ataia ae a a burebureaki taian ekaretia irouia taani kakaaitara ao a kauekea te iraraure. N taraana, e nang roko n tokina te Aro ni Kristian.​—Iuta 4; TeKao. 2:​15, 20; 3:​1, 17.

2. Ni kaineti ma Te Kaotioti 7:​9-14, tera te miitara ae kaunganano are e anganaki Ioane? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

² Ma ribuakoni kangaanga aikai, e a anganaki Ioane te miitara ibukin taai aika a na roko. N te miitara aei, a tuangaki anera bwa a na taui angin te aonnaba aika korakora ake angin te rawawata ae korakora, ni karokoa kamatoaani kanikinaeaia te koraki ake tooro. (TeKao. 7:​1-3) E kaainaki te koraki anne irouia naake 144,000 ake a na tautaeka ma Iesu i karawa. (Ruka 12:32; TeKao. 7:4) Imwina, e a taekina Ioane te koraki riki teuana ae rangi ni bati kaaina ao e taku: “Akea bwa I a noriia”! E kaotaki n ana taeka bwa e kubanako n noran te bwai ae e aki kantaningaia. Tera ae e noria? “Te koraki ae uanao, ae akea temanna ae kona ni warekiia. A nako mai buakoia natannaomata ma baronga ma botannaomata ma taian taetae, ao a tei i matan te kaintokanuea ao i matan te Tiibutetei.” (Wareka Te Kaotioti 7:​9-14.) Iangoa kukurein Ioane ngkai e a ataia ae bon iai aomata aika mwaitikurikuri ake a na taromauria te Atua n te aro ae eti, n te tai ae e na roko!

3. (a) E aera bwa e kakorakoraaki ara onimaki n ana miitara Ioane? (b) Tera ae ti na reiakinna n te kaongora aei?

³ E boni bae ni kakorakoraaki ana onimaki Ioane n te miitara anne. Ma ai batira riki kakorakoraan ara onimaki ngkai ti  a maeka n te tai ae e a kakororaoaki iai te miitara anne! Ti a tia n noriia mirion ma mirion aomata ake a a moana taromaurian Iehova ao ni kantaningaia bwa a na kamaiuaki n te rawawata ae korakora ao ni maiu n aki toki i aon te aba. N te kaongora aei, ti na nora iai aron Iehova ni kaotaraeia raoi te koraki ae uanao nakoia ana aomata, wanibwi tabun te ririki n nako. Imwina, ti na nori baika uoua ni kaineti ma te koraki ae uanao aei: (1) mwaitiia ao (2) kakaokoron aia reeti. Rinanoani baika uoua aikai e na boni kakorakorai aia onimaki naake a kaaina te koraki ae kakabwaiaaki aei.

4. Tera te koaua man te Baibara ae a aki ota iai Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, ao tera ae a kaokoro iai Taan Reirei n te Baibara?

⁴ A aki angareirei Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia i aon te koaua man te Baibara ae n te tai teuana ao a na maiu n aki toki i aon te aba aomata aika ongeaba. (2Kor. 4:​3, 4) Ni boong aikai, a reirei angia Aaro akanne bwa a na bane n nako karawa akana raoiroi ngkana a mate. Ma e kaokoro aia reirei ma Taan Reirei n te Baibara ae karako mwaitiia, ake a boreetia te Taua-n-Tantani n raatokin 1800 tabun. A ataia naakai ae e na kaoka te Bwaretaiti i aon te aba te Atua, ao mirion ma mirion aika ongeaba ake a na maeka ikai i aon te aba ao tiaki i karawa. Ma a kainnanoa te tai ae maan ibukin ataakina raoi bwa antai aomata akana ongeaba akanne.​—Mat. 6:10.

5. Tera aia koaua Taan Reirei n te Baibara ibukia naake 144,000?

⁵ A ataia naba man Ana Taeka te Atua Taan Reirei n te Baibara bwa iai tabeman ake a na “kabooaki mai aon te aba” bwa a na tautaeka ma Iesu i karawa. (TeKao. 14:3) E na kaainaki te koraki anne irouia Kristian aika 144,000 aika ingainga ao a katabui maiuia, ake a kakaonimaki ni beku iroun te Atua ni menaia i aon te aba. Ao tera aroia te koraki ae uanao?

6. Tera aia koaua Taan Reirei n te Baibara ibukia te koraki ae uanao?

⁶ N ana miitara Ioane, e noriia te koraki anne bwa “a tei i matan te kaintokanuea ao i matan te Tiibutetei.” (TeKao. 7:9) Man taeka akanne, a a kakoauaa Taan Reirei n te Baibara bwa a na maeka naba i karawa te koraki ae uanao n aroia naake 144,000. Ngkana a na uaia ni maeka i karawa naake 144,000 ao te koraki ae uanao, tera ngkanne kaokoroia? A iangoia Taan Reirei n te Baibara bwa te koraki ae uanao e kaainaki irouia Kristian ake a aki ongeaba raoi nakon te Atua ni menaia i aon te aba. E ngae ngke e itiaki aroaroni maiuia, ma tabeman i buakoia a teimatoa n tiku n Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. A iangoia Taan Reirei n te Baibara bwa a kaotiota tangiran te Atua teutana nakanne, ma e aki tau korakorana n te aro are a na kona iai n tautaeka ma Iesu. Ibukin anne, a tau te koraki ae uanao ni mena i karawa i matan te kaintokanuea, ma a aki tau n tekateka i aon taiani kaintokanuea.

7. N aia koaua Taan Reirei n te Baibara, antai ake a na maeka i aon te aba i nanon Ririki Ake Tenga, ao tera aia koaua ibukia mwaane aika kakaonimaki rimoa?

⁷ Antai ngkanne aika a na maeka i aon te aba? A kakoauaa Taan Reirei n te Baibara bwa imwin ikotakia nako karawa naake 144,000 ao te koraki ae uanao, iai riki mirion ma mirion ake a na anganaki te maiu i aon te aba bwa a na kakabwaiaaki i aan Ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tenga te Ririki. A aki iangoia Taan Reirei n te Baibara bwa a na beku iroun Iehova aomata aika mirion ma mirion aikai imwaini moanakin Ana Tautaeka Kristo. Ma a iangoia bwa a na reireinaki taekan Iehova te koraki aei  i nanon Ririki Ake Tenga. Imwin anne, naake a ongeaba n ana kaetieti Iehova a na karekea te maiu n aki toki i aon te aba, ao a na kamaunaaki naake a karitei. A iangoia naba Taan Reirei n te Baibara bwa tao tabeman i buakoia naake a na riki bwa “mataniwi” n te tai anne, n ikotaki ma naake a kautaki aika mwaane aika kakaonimaki ake a mate imwaini Kristo, a na anganaki kaniwangaia i karawa n tokin Ririki Ake Tenga.​—TaiAre. 45:16.

8. Antai koraki aika tenua ake a na taraa n reke nneia n ana babaire Iehova?

⁸ Ngaia are a kakoauaa Taan Reirei n te Baibara bwa iai koraki aika tenua: (1) naake 144,000 ake a na tautaeka ma Iesu i karawa, (2) te koraki ae uanao ae kaainaki irouia Kristian aika kaota tangiran te Atua teutana, ake a na tei i matan te kaintokanuea ao Iesu i karawa, ao (3) aomata aika mirion ma mirion ake a na reiakinaki taekan Iehova i aon te aba n ana tai n Tautaeka Kristo ae Maanna Tenga te Ririki. * Ma n te tai ae e baireia Iehova, e a ririkirake riki te oota ibukin te koaua aei.​—TaeRab. 4:18.

9. (a) N te aro raa ae a tei iai te koraki ae uanao i aon te aba “i matan te kaintokanuea ao i matan te Tiibutetei”? (b) E aera bwa e a mataata riki te bitaki n te ota ni kaineti ma Te Kaotioti 7:9?

⁹ N 1935, e a ataaki raoi bwa antai te koraki ae uanao are n ana miitara Ioane. A a tibwa ataia Ana Tia Kakoaua Iehova ae tiaki nanona bwa a na mena i karawa te koraki ae uanao ngkana a na tei “i matan te kaintokanuea ao i matan te Tiibutetei.” Ma a tei i matana n te aro ni kaikonaki. E ngae ngke a na mena i aon te aba te koraki aei, ma a kona n tei “i matan te kaintokanuea” man aroia n ataa mwaakan Iehova ni kairiri ao n aantaeka i aani mwaakana n tautaeka. (Ita. 66:1) A kona n tei “i matan te Tiibutetei” man aroia n onimakina ana karea ni kaboomwi Iesu. N aron anne, e kaotaki ni Mataio 25:​31, 32 bwa a “bane natannaomata” ao aika buakaka naba ‘n ikotaki i matan’ Iesu ae toka i aon ana kaintokanuea ae mimitong. E teretere bwa a aki mena i karawa natannaomata aikai ni kabane, ma a mena i aon te aba. E a mataata riki te bitaki n te ota aei. E a oti raoi iai bwa e aera te Baibara ngkai e aki taekinia te koraki ae uanao bwa a kautaki nako karawa. Bon tii teuana te koraki ae beritanaki nakoia te maiu are aki toki i karawa, ae taekaia naake 144,000 ake a na “kairiri bwa ueea n tautaekana te aonnaba” ma Iesu.​—TeKao. 5:10.

10. E aera bwa a riai n tia n reireinaki taekan Iehova te koraki ae uanao imwain Ririki Ake Tenga?

¹⁰ Ni moa man 1935, a a ota Ana Tia Kakoaua Iehova bwa te koraki ae uanao are n ana miitara Ioane, e kaainaki irouia Kristian aika kakaonimaki ake a kantaningaa te maiu n aki toki i aon te aba. Ngkana a na kamaiuaki te koraki aei rinanon te rawawata ae korakora, a riai n tia n reireinaki taekan Iehova imwaini moanakin Ririki Ake Tenga. A riai ni kaota aia onimaki ae korakora bwa a aonga n “tokanikai ni birinako mani baika a na riki aikai ni kabane,” imwaini moanakin ana Tautaeka Kristo ae Maanna Tenga te Ririki.​—Ruka 21:​34-36.

11. E aera bwa a iangoia Taan Reirei n te Baibara bwa tao iai tabeman ake a na kautaki nako karawa imwin Ririki Ake Tenga?

¹¹ Ao tera aron te iango are aongkoa iai tabeman aika rangi n raoiroi i aon te aba ake a na kautaki nako karawa imwin Ririki Ake Tenga? E moanaki te iango anne n ririki aika nako n Te Taua-n-Tantani ae bwaini Beberuare 15, 1913 n te taetae n Ingiriti. E kona temanna n iango ni kangai, ‘E aera  bwa a tii karekea te maiu i aon te aba mwaane aika kakaonimaki rimoa, ao Kristian aika aki rangi ni kakaonimaki n aroia naakai a na nako karawa?’ E rio te iango anne mani koaua aika kairua aikai: (1) a na maeka i karawa te koraki ae uanao ao (2) e na kaainaki te koraki ae uanao irouia Kristian aika kaotiota tangiran te Atua teutana.

12-13. Tera ae a ataia taani kabiraki ao te koraki ae uanao ni kaineti ma kaniwangaia?

¹² N aron ae ti a tia n noria, ni moa man 1935, a a ota raoi Ana Tia Kakoaua Iehova bwa naake a reke maiuia n Aremaketon boni ngaiia te koraki ae uanao are n ana miitara Ioane. A na “nako . . . mai buakon te rawawata ae korakora” i aon te aba ikai, ao a na “tatakarua n te bwanaa ae korakora ni kangai: ‘Ti bae iroun Atuara ibukini kamaiuara, are e tekateka i aon te kaintokanuea, ao iroun te Tiibutetei.’ ” (TeKao. 7:​10, 14) Irarikina, e kaotaki n te Baibara bwa naake a kautaki nakon te maiu i karawa a karekea “te bwai ae raoiroi riki” nakon are a karekea mwaane aika kakaonimaki rimoa. (Ebera 11:40) Ibukin anne, a ingainga nanoia tarira ni moana kaoakia aomata bwa a na beku ibukin Iehova ma kantaningaan te maiu n aki toki i aon te aba.

¹³ A kimwareirei n aia kantaninga te koraki ae uanao. A ataia ae bon Iehova ae baireia bwa a na beku ia taan taromauria aika kakaonimaki, bwa tao i karawa ke i aon te aba. A ataia taani kabiraki ao te koraki ae uanao bwa e reke kaniwangaia tii ibukin ana akoi ae rianako Iehova ae kaotaki rinanon ana karea ni kaboomwi Iesu Kristo.​—IRom 3:24.

14. Imwin 1935, e aera ngkai a bati aika iangoia bwa e na kangaa ni kakororaoaki te taetae ni burabeti ibukin te koraki ae uanao?

¹⁴ Imwini kamatataan riki otaia ana aomata Iehova n 1935, a bati ake a bon iangoia naba bwa e kangaa n rangi ni bati mwaitiia naake a kantaningaa te maiu i aon te aba. N te katoto, bon 12 ana ririki Ronald Parkin ngke e a ataaki bwa antai te koraki ae uanao. E ururing ni kangai teuaei: “N te tai anne, tao 56,000 mwaitiia taan uarongorongo ni kabutaa te aonnaba ao a bati ke tao bon angia i buakoia aika kabiraki. Ngaia are e taraa n uarereke mwaitiia te koraki ae uanao.”

15. E kangaa n teimatoa ni waakinaki ikotakia te koraki ae uanao?

¹⁵ Ma i nanon ririki aika bati ake imwina, a a kanakoaki mitinare nakon aaba aika bati, ao e a ririkirake mwaitiia Ana Tia Kakoaua Iehova. N 1968, e a waakinaki kairan te reirei n te Baibara n te boki ae The Truth That Leads to Eternal Life. Te kabwarabwara ae bebete iai ibukin te koaua man  te Baibara, e a anai nanoia aomata aika nimamannei n aron ae tuai n noraki mai mwaina. I nanon aua te ririki, e raka i aon te itera ni mirion mwaitiia taan rimwini Kristo aika boou ake a a bwabetitoaki. Ngke e a kekerikaaki mwaakan te Aro ni Katorika i Latin America ao n aaba riki tabeua, ao ngke e a toki katabuakan ara mwakuri i Eurobe Mainiku ao n aonon Aberika, a a bwabetitoaki riki mirion ma mirion. (Ita. 60:22) N ririki aika tibwa nako, e a tia ana botaki Iehova ni katauraoi bwaai ni mwakuri aika bati aika uaana ibukini buokaia aomata n reiakina te Baibara. Akea te nanououa bwa a a tabe n ikotaki te koraki ae uanao ae e a raka ngkai mwaitiia i aoni wanua te mirion.

16. A na ikotaki mai ia te koraki ae uanao?

¹⁶ Ngke e korea ana miitara Ioane, e taekinna bwa te koraki ae uanao a nako “mai buakoia natannaomata ma baronga ma botannaomata ma taian taetae.” E a kaman taekina te bwai ae kuri n titeboo ma anne te burabeti ae Tekaria. E korea aei: “Ni boong akanne ao aomata aika tengaun man aia taetae ni kabane natannaomata, a na taua rabin ana kamwarai temanna te I-Iutaia. Eng, a na taua ni kamatoaa, ao ni kangai: ‘Ti kan iriingkami, bwa ti ongo ae e mena iroumi te Atua.’”​—Tek. 8:23.

17. Tera ae e a tabe ni karaoaki ibukini buokaia aomata man natannaomata nako ao taian taetae?

 ¹⁷ A ataia Ana Tia Kakoaua Iehova bwa ngkana a na ikotaki aomata man taetae nako, e riai n tataekinaki te rongorongo ae raoiroi n taetae aika bati. Ti a tia n rairi bwaai n reirei ibukin te Baibara i nanon 130 tabun te ririki, ma ti a karaoa ngkai te mwakuri n rairai ae te kabanea ni mwaiti, n taetae aika bubua ma bubua. E teretere bwa e karaoa te kakai Iehova ni boong aikai, ae ikotakia te koraki ae uanao mai buakoia natannaomata nako. Ti kakaitau ngkai e tauraoi te amwarake n taamnei n taetae aika rangi ni bati, bwa a a kona te koraki ae kakaokoro aia reeti aei ni katiteuanaaki n aia taromauri. Ao a rangi ni kinaaki taani Kakoaua ibukin ingaingaia n uarongorongo ao aia itangitangiri n tari. Ai kakorakoraakira ara onimaki iai!​—Mat. 24:14; Ioa. 13:35.

18. (a) N Itaia 46:​10, 11, e aera bwa ti aki mimi ngkai e kakororaoa ana taetae ni burabeti Iehova ibukia te koraki ae uanao? (b) E aera ngkai a aki namakina te katinanikuaki naake a kantaningaa te maiu i aon te aba?

¹⁸ Ti rangi ni kukurei ibukin te taetae ni burabeti ni kaineti ma te koraki ae uanao! Ti aki mimi ngkai e kakororaoa te taetae ni burabeti anne Iehova n te aro ae tamaroa. (Wareka Itaia 46:​10, 11.) A kakaitau te koraki ae uanao ibukin te kantaninga are e angania Iehova. A aki namakina ae a katinanikuaki ngkai a aki kabiraki n taamnein te Atua bwa a na beku ma Iesu i karawa. Ti wareki taekaia mwaane ao aine aika kakaonimaki n te Baibara, ake e mwamwakuri i aoia te taamnei ae raoiroi ma a aki kaaina te koraki are 144,000. Ioane te tia Bwabetito bon te katoto iai. (Mat. 11:11) Tawita bon temanna naba. (Mwa. 2:34) A na kautaki nakon te maiu n te bwaretaiti i aon te aba i rarikia aomata aika mwaitikurikuri. A na bane n reke aia tai n ikotaki ma te koraki ae uanao ni kaota kakaonimakia nakon Iehova ao mwaakana n tautaeka.

19. E kangaa kakororaoan ana miitara Ioane ni katereterea ae ai te tai n umaki ngkai?

¹⁹ E tuai man ikotiia aomata aika mirion ma mirion te Atua n aron aei mai buakoia natannaomata nako. E ngae ngke ti kantaningaa te maiu i karawa ke i aon te aba, ma ti riai ni buokiia aika bati n aron ara konaa bwa a na kaaina naba te koraki ae uanao aika “tiibu tabemwaang.” (Ioa. 10:16) N te tai ae waekoa, e nang karokoa te rawawata ae korakora Iehova are e a kaman taekinaki, ike a na kamaunaaki iai tautaeka ao Aaro aika karawawataia aomata. Ai rianakora te kakabwaia ae imwaia te koraki ae uanao, bwa a nang beku ibukin Iehova i aon te aba n aki toki!​—TeKao. 7:14.