1. E aera ngkai bon te tia Karaomwangko ae moan te kakannato Iehova?

N NOBEMBWA 2010 ao nnen te uee mai Tiaina ae bwain te ka-18 n tienture ae karaoaki man te bokaboka, e ororakeaki i London i Engiran n te mwaiti ae kaania 70 te mirion te taraa. E teretere bwa e kona te tia karaobwai ni karika te bae akea manenana ao e aki bobuaka n aron te bokaboka, bwa te bwai ae tamaroa ma ni bobuaka. Ma bon akea te tia karaobwai man te bokaboka ae kona ni kabotauaki ma Iehova. N raatokin ana kaonoua ni bong ni karikibwai te Atua, ao e a karaoa te mwaane ae kororaoi “man te tano [ke, te bokaboka],” ao e anganna te konaa ni katotongi aroaron te tia Karaoia. (KBwaai 2:7) E bon tau n aranaki bwa “natin te Atua” te mwaane ae kororaoi ae Atam are karaoaki man te tano.​—Ruka 3:38.

2, 3. Ti na kangaa ni katotongi aroia tibun Iteraera ake a rairi nanoia?

² Ma e kabuaa natinakina Atam ngke e karitei nakon te tia Karaoia. Ma n rooro ake imwina, a “uanao” kanoan Atam ake a rineia bwa a na boutokaa riain te Atua n tautaeka. (Ebera 12:1) A kaotia n aroia n nanorinano n aantaeka iroun aia tia Karikiriki bwa a tangiria bwa e na riki bwa Tamaia ao te tia Karaoiia, ao tiaki Tatan. (Ioa. 8:44) Aroia ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ti a  kauringaki iai ana taeka Itaia ibukia tibun Iteraera ake a rairi nanoia, ae kangai: “Iehova, bon Tamara ngkoe, boni bokaboka ngaira, ao ara tia Karaomwangko ngkoe. Bon ana mwakuri baim ngaira ni kabane.”​—Ita. 64:8.

³ Ni boong aikai, a kekeiaki naba ni kaota te aeka n nanorinano ao n aantaeka anne aomata nako ake a taromauria Iehova n te taamnei ao te koaua. A iangoia bwa bon te kakabwaia atongan Iehova bwa Tamaia ao te aantaeka nakoina ngkai aia tia Karaomwangko. Ko noriko bwa kaanga te bokaboka ae maraurau i nanoni bain te Atua ae ko butimwaea te bitaki ae e na karaoia n aron ae e tangiria? Ko noriia naba tarim n te onimaki bwa kaanga bokaboka aika tabe ni bitaki aroia iroun te Atua? Ibukini buokara n aei, ti na rinanoi tenua iteran ana mwakuri Iehova ae ara tia Karaomwangko: Arona n rineiia te koraki ake e na bitii aroia, bukini bitakia irouna, ao arona ni karaoia.

4. E kangaa Iehova n rineiia te koraki ake e na katikiia nakoina? Aanga taian katoto.

⁴ Ngkana e tarataraiia aomata Iehova, e aki katuuaa taraan tinanikuia, ma e nenera te nano, ae aroaron raoi te aomata ae raba. (Wareka 1 Tamuera 16:7b.) E kaotaki raoi te koaua aei ngke e katea te ekaretia ni Kristian te Atua. E katikiia aomata aika bati nakoina ma Natina, ake a iangoaki irouia aomata bwa akea bonganaia. (Ioane 6:44) Temanna te aomata ae aron anne bon te Baritaio ae Tauro, ae ‘te tia taetae ni kamatauningaa te Atua ao te tia bwainikirina te aba, ao te aomata ae kainikatonga.’ (1Tim. 1:13) Ma iroun “te tia tuoi naano,” e aki iangoa Tauro bwa te bokaboka ae akea bonganana. (TaeRab. 17:3) Ma e noria te Atua bwa e kona ni bitaki teuaei nakon te bwai ae manena, ae bon te “bwai ni mwakuri ae rineaki” bwa e na uarongorongo “nakoia natannaomata, ao ueea, ao tibun Iteraera.” (Mwa. 9:15) Aomata ake tabeman ake e noriia Iehova bwa mwangko aika a na “kabonganaaki n te aro ae rine,” bon taani koro ni manging ngkoa, aomata aika buakaka, ao taan iraa. (IRom 9:21; 1Kor. 6:9-11) Ngke a karekea te atatai ae eti man Ana Taeka te Atua ao ni kakorakoraaki aia onimaki, a a kariaia iai Iehova bwa e na bitii aroia.

5, 6. E na kangaa onimakinan Iehova bwa ara tia Karaomwangko n rotii ara iango ibukia (a) aomata n ara aono? (b) raora n te onimaki?

⁵ E na kangaa ni buokira anne? Onimakinan ana konabwai Iehova n nori naano ao ni katikiia te koraki ake e rineiia, e riai n tukira mani motikan taekaia aomata n ara aono ao n ara ekaretia. Iangoa ana katoto Michael. E ururing ni kangai: “Ngkana a kawarai Ana Tia Kakoaua Iehova, I a taonnako naba ao n aki kubariia n aron ae kaanga akea ngaiia. I rangi n aki ataa te katei! Imwina riki n te tai ae kaokoro, I a kaitiboo ma te utu teuana ae I mamataaiakinia ibukin aroaroia ae raoiroi. N te bong teuana ao I rangi n tounako n ataakin ae Ana Tia Kakoaua Iehova ngaiia! E kairai aroaroia bwa N na nenera bukin au riribai. I a ataia imwina ae e boto au iango i aoni baika akea nanoia ao maningongo aika kewe, ao tiaki i aoni baika koaua.” Ibukini kan ataan te koaua, e a butimwaea te reirei n te Baibara Michael. Imwina riki e a kaaina te onimaki ao ni beku ni kabwanina ana tai.

⁶ Butimwaean Iehova bwa ara tia Karaomwangko e kona naba n rotii ara iango ibukia raora n te onimaki. Ko taraiia tarim n te onimaki n aron taraakia iroun te Atua, ae bwaai aika tuai n tia ma a tabe ni bitaki aroia? E kona n nora te nano ae raba n ikotaki naba ma aron te aomata, i nanoni baina. Ma e tatarai raoiroia aomata Iehova, ao e aki kaatuua ana taratara i aon aki kororaoia. (TaiAre. 130:3) Ti kona ni katotongnga n arora n tatarai raoiroia ana toro. Ni koauana, ti kona n uaia ni mwakuri ma ara tia  Karaomwangko n arora ni boutokaiia raora n te onimaki n aia kekeiaki ni karikirakei aia onimaki. (1Tet. 5:14, 15) E riai ni moamoa riki karaoan aei irouia unimwaane “ake a a riki bwa bwaai n tituaraoi.”​—IEbe. 4:8, 11-13.

7. E aera bwa e kakawaki iroum ana reirei ni kaetieti Iehova?

⁷ Tao ko a tia n ongo ana taeka temanna ae kangai: ‘I aki ataa raoi kakawakin aia reirei ni kaetieti au karo, ni karokoa are a a reke oin natiu.’ Ngkana ti a ikawai ti a kona n ataa riki kakawakin te reirei ni kaetieti ao ti a moanna n taraia n aron taraakina iroun Iehova, ae kaotan te tangira. (Wareka Ebera 12:5, 6, 11.) Eng, ibukin tangiraia natina, e taotaona nanona Iehova ni bitii arora. E tangirira bwa ti na wanawana, ti na kukurei, ao n tangiria naba ni kabooa mwin ana tangira. (TaeRab. 23:15) E aki kukurei ngkana ti karawawataaki, ao e aki naba tangiria bwa ti na mate ngkai “natin te rekenikai ngaira,” ae te kantaninga ae reke mairoun Atam.​—IEbe. 2:2, 3.

8, 9. E kangaa Iehova n reireinira ni boong aikai, ao e na kangaa ni waakinako te reirei aei n te tai ae e na roko?

⁸ Ngkai “natin te rekenikai ngaira,” ti a tia ngkoa ni kaotii aroaro aika bati aika aki kakukureia te Atua, ae tao tabeua mai buakoia kaanga aroaroia maan aika tiritiri! Ma e rarabwa bitakin arora iroun Iehova bwa ti a bitaki, ao ti a riki bwa ai aron te tiibutetei. (Ita. 11:6-8; Koro. 3:9, 10) E iangoaki te tabo ae e bitii iai arora Iehova bwa te bwaretaiti n taamnei ae e a tabe ni katamaroaaki. Ti namakina te kamanoaki ao te mweraoi iai, n aki ongea te aonnaba ae buakaka ae otabwaninira. A namakina naba iai te tangira ni koaua naake a kaikawaaki n utu aika mangaongao ao akea iai te tangira. (Ioa. 13:35) Ao ti a rabakau arora ni kaota tangiraia aomata. Ma ae kakawaki riki, ti a kinaa Iehova ao n namakina ngkai tangirara irouna n aron tamara.​—Iak. 4:8.

⁹ N te waaki ae boou i aon te aba, ti nang kakabwaiaaki raoi man te bwaretaiti n taamnei. E nang roko raoi te bwaretaiti ni koaua ae katotongan ara bwaretaiti n taamnei, i aan ana kairiri Ana Tautaeka n Uea te Atua. N te tai anne, e na teimatoa Iehova ni bitii aroia kaain te aonnaba, n reireinia n te aro ae riaon te kantaninga. (Ita. 11:9) Irarikina, e na bitii te Atua ara iango ao rabwatara bwa a na kororaoi, bwa ti aonga ni kona n taui raoi ana reirei ao ni karaoa nanona n te aro ae kororaoi. Ngaia are ti bia motinnanoia bwa ti na teimatoa n aantaeka nakon Iehova, ni kaotia nakoina bwa ti iangoa bitakin arora bwa kaotan tangirara irouna.​—TaeRab. 3:11, 12.

10. E kangaa Iesu ni kaotiota ana taotaonakinnano te tia Karaomwangko ae Kakannato ao rabakauna?

¹⁰ N aron te tia karaomwangko ae rangi n rabakau, e ataa Iehova te aeka ni “bokaboka” ae tamaroa are i matana, ao e karaoia n aron anne. (Wareka Taian Areru 103:10-14.) E bon tabeakinira n tatabemanira nako, e iangoa mamaarara, kabwakara, ao ikawaira n te onimaki. E kaotaki ana iango ibukia ana toro aika aki kororaoi iroun Natina. Iangoa aron Iesu ni kaineti ma kabwakaia ana abotoro, moarara riki aroia ni kani kakauntaeka ibukin te kani kakannato. Ngke arona bwa ko nora korakoran aia kauntaeka abotoro, ko na iangoiia bwa mwaane aika nimamannei aika kai bitaki? Ma e bon aki iangoiia Iesu bwa a buakaka. E ataia ae man te akoi, te reirei ni kairiri ma te taotaonakinnano, ao tataraan ana katoto ibukin te nanorinano, a kona ana abotoro aika kakaonimaki ni butimwaei bitakin aroia. (Mareko 9:33-37; 10:37, 41-45; Ruka 22:24-27) Imwini kautakin Iesu  ao kabwaroan te taamnei ae raoiroi, a a kaatuui aia iango abotoro i aon te mwakuri are a anganaki ao ai tiaki te kani kakannato.​—Mwa. 5:42.

11. E kangaa Tawita ni kaotia bwa kaanga te bokaboka ngaia ae maraurau, ao ti na kangaa ni katotongnga?

¹¹ E bitii aroia ana toro Iehova ni boong aikai rinanon Ana Taeka, taamneina ae raoiroi, ao te ekaretia ni Kristian. E kona ni bitii arora Ana Taeka te Atua ngkana ti warekia, ti kananoa ara iango iai, ao ni butiia Iehova buokara ni maiuakinna. E korea aei Tawita: “I ururingko i aoni nneu ni wene, ao I kananoa au iango i aom n taai n tantani n te tairiki.” (TaiAre. 63:6) E korea naba aei: “N na karaoiroa Iehova are anganai te taeka n reirei. Ao a kaetietai naba n te bong au iango aika raba.” (TaiAre. 16:7) Eng, e kariaia Tawita ana reirei ni kairiri te Atua bwa e na rota nanona ae raba, ao ni bitii ana iango ma ana namakin aika rangi n raba, e ngae ngkana e matoatoa te reirei ni kairiri. (2Tam. 12:1-13) Ai tamaroara ana katoto Tawita nakoira ibukin te nanorinano ao te aantaeka! Ko kananoa naba ngkoe am iango n Ana Taeka te Atua, ao ni kariaia bwa e na rotii am namakin aika rangi n raba? Ke ko riai ni kabatiaa riki karaoana?​—TaiAre. 1:2, 3.

12, 13. E kangaa ni bitii arora Iehova n taamneina ao n te ekaretia ni Kristian?

¹² E kona te taamnei ae raoiroi ni bitii arora n aaro aika bati. N te katoto, e kona ni buokira ni karikirakea aroaron te Kristo, ae kaotaki n uaan te taamnei ae raoiroi are mairoun te Atua. (IKar. 5:22, 23) Teuana i buakona bon te tangira. Ti tangira te Atua, ti kan ongeaba irouna, ao ti butimwaei bitakin arora irouna, n ataakin ae a aki rawawata ana tua. E kona te taamnei ae raoiroi n anganira te korakora ni kaitaraa kairaraangakira n ana waaki ao nanon aon te aba ae buakaka. (IEbe. 2:2) Ngke te roro n rikirake te abotoro Bauro ao e iraraang n te nano ni kamoamoa are irouia mataniwi n te Aro n Iutaia, ngaia are e a korea aei imwina riki: “I konai bwaai ni kabane ni karaoi iroun teuare anganai te korakora.” (IBir. 4:13) Ngaia are ti bia teimatoa ni bubutii te taamnei ae raoiroi n  aroni Bauro. E na butimwaei Iehova aia tataro akana nimamannei aika nako mai nanoia.​—TaiAre. 10:17.

¹³ E kabongana Iehova te ekaretia ni Kristian ma mataniwi iai bwa a na bitii arora n tatabemanira nako. N te katoto, ngkana a ataia unimwaane bwa iai ara kangaanga n ara onimaki, a aki kataia ni buokira mani wanawanaia n aomata. (IKar. 6:1) Ma a nanorinano n onimakina te Atua ni butiia te ataibwai ao te wanawana. A iangoa ara kangaanga ao a mwakuria aia tataro n aroia n ukeuke n Ana Taeka te Atua ao n ara boki ni Kristian. A kona ni kataubobongaaki n aei bwa a na buokira n aron are ti kainnanoia. Ngkana a roko bwa a na anga te ibuobuoki ae boto i aon te akoi ao te tangira, tao ibukin tein oneam, ko na butimwaea aia reirei ni kairiri bwa kaotan tangiram iroun te Atua? Karaoan anne, ko kaotia iai bwa kaanga te bokaboka ae maraurau ngkoe i nanoni bain Iehova ae ko butimwaea bitakin arom ibukini kabwaiam.

14. E ngae ngke iai mwaakan Iehova i aon te bokaboka, ma e kangaa ni karinea inaomatara n rinea ae ti na karaoia?

¹⁴ Ataakin aron te Atua ni bitii arora e kona ni kanakoraoa reitakira ma raora n te onimaki ao ara iango ibukia aomata n ara aono, ao ake ti reirei ma ngaiia n te Baibara. N taai ake a karakinaki n te Baibara, e aki kena te bokaboka te tia karaobwai ao e a waakina naba karaoana n te tai ae waekoa. E katauraoa moa te bokaboka n arona ni kanakoi atibu mai iai ao baike a aki kainnanoaki. Ni kaineti ma te onimaki, e buokiia te Atua aomata aika tauraoi ni kani bitaki, bwa e aonga ni bitii aroia. E aki kairoroiia bwa a na bitaki, ma e kaotii ana kaetieti aika raraoi bwa a aonga ni kaitiakii maiuia ke ni karaoi bitaki ni bon nanoia.

15, 16. A kangaa naake a reirei n te Baibara ni kaotia ae a tangira Iehova bwa e na bitii aroia? Kabwarabwaraa.

¹⁵ Iangoa ana katoto Tessie ae te tari te aine i Aotiteria. E taku te tari te aine are reirei ma Tessie: “Akea ana kangaanga Tessie ni butimwaea te koaua man te Baibara. Ma bon akea rikirakena, e aki naba roroko ni bobotaki! Ngaia are imwin tataroakinana ae bati, I a iangoa katokan ana reirei. Ma e riki te bwai ae kamimi. N ara tai n reirei ae I iangoia bwa ai te kabanea naba, ao e a bunra nanona nakoiu Tessie. E taekinna ae e namakinna bwa kaanga te tia mwamwanaa te aba ngaia ibukina bwa bon te tia takaakaro n te mwane. Ma e a motikia ngkai bwa e nang katokia.”

¹⁶ Teutana te tai imwina, e a kaakaei bobotaki Tessie ao ni kaota te aroaro ni Kristian, e ngae naba ngke e kakanikoaki irouia raoraona. E reitia ni kangai te tari anne: “Imwina ao e a bwabetitoaki Tessie ao e a beku bwa te urekura bwaiania imwina riki, e ngae ngke iai natina aika uarereke.” Eng, ngkana a moanna naake a reirei n te Baibara ni kaitiakii maiuia ibukini kakukureian te Atua, e na boni kaania naakai ao ni bitiia nakoni mwangko aika rangi ni bongana.

17. (a) Tera ae anaa nanom ngkai e riki Iehova bwa am tia Karaomwangko? (b) Baikara aanga ake ti na manga rinanoi ibukini bitakin arora?

¹⁷ Ni boong aikai a teimatoa taani karaomwangko tabeman ni karaoa te bokaboka ni baia. N aron naba anne, e bitii arora ara tia Karaomwangko rinanon ana taeka n reirei ao taraakin arora ni butimwaeia. (Wareka Taian Areru 32:8.) Ko namakina tabeakinam iroun Iehova? Ko noriko bwa e a tabe ni bitaki arom i nanoni baina ae mwamwannano? Ngkana ngaia anne, baikara riki aroaro aika a na buokiko n teimatoa n riki bwa te bokaboka ae maraurau ae kai bitaki i matan Iehova? Baikara aroaro aika ko riai n rarawa iai bwa ko aonga n aki matoatoa ao ni kangaanga bitakim? Ao a na kangaa kaaro n uaia ni mwakuri ma Iehova ni bitii aroia natiia? A na kaekaaki titiraki aikai n te kaongora ae imwina.