1, 2. E aera te Atua ngke e iangoa Taniera bwa “te mwaane ae rangi ni kakawaki,” ao ti na kangaa n ongeaba n aron Taniera?

N ROKOIA I-Iutaia aika taenikai i Baburon rimoa, ao a a nora te kaawa ae taabangaki iai bouannanti ao aomata aika tautoronaki irouia taimonio. Ma a rawa ni kairaraangaki n ana waaki Baburon I-Iutaia aika kakaonimaki, n aron Taniera ma raona ake teniman. (Tan. 1:6, 8, 12; 3:16-18) A motika nanoia Taniera ma raona aikai bwa a na toro iroun Iehova n tii ngaia ae aia tia Karaomwangko. Ao a tokanikai iai! E ngae ngke e maeka Taniera i Baburon n angini maiuna, ma e taku ana anera te Atua bwa bon “te mwaane ae rangi ni kakawaki.”​—Tan. 10:11, 19.

² N taai ake a karakinaki n te Baibara, e kona te tia karaomwangko ni buabuaa te bokaboka nakon teina are e tangiria. Ni boong aikai, a ataia taan taromauri ni koaua ae iai mwaakan Iehova ae tia Tautaeka i Aoni Bwaai ni Kabane, ni bitii aroia aomata ma natannaomata. (Wareka Ieremia 18:6.) Iai naba mwaakan te Atua ni bitii arora n tatabemanira nako. Ma e ataa inaomatara n rinea ae ti kani karaoia, ao e tangirira bwa ti na aantaeka irouna mai nanora. Ti na kaatuua ngkai iangoan arora n teimatoa n riki bwa kaanga te bokaboka ae maraurau i nanoni bain te Atua, n rinanoi  itera aika tenua: (1) Ti na kangaa n rarawa nakon aroaro aika kona ni kamatoatoaira nakon ana reirei ni kairiri te Atua? (2) Ti na kangaa ni karikirakei aroaro aika a na buokira n teimatoa ni maraurau ao n aantaeka? (3) A na kangaa kaaro aika Kristian n aantaeka iroun te Atua ngkana a bitii aroia natiia?

3. Baikara aroaro aika kona ni kamatoatoai nanora? Kabwarabwaraa.

³ E kangai Taeka N Rabakau 4:23: “E kakawaki riki kawakinan nanom nakoni bwaai ni kabane aika ko kawakin, bwa a otinako mai iai nibwan te maiu.” Baikara aroaro aika a na kamatoatoaira aika ti riai ni kawakinira mai iai? Bon te nanorieta, kakaraoan te bure, ao akean te onimaki. A kona baikai ni kauekea te nano n aki ongeaba ao ni karitei. (Tan. 5:1, 20; Ebera 3:13, 18, 19) E kaotiota te nanorieta Uean Iuta ae Utia. (Wareka 2 Rongorongo 26:3-5, 16-21.) N te moantai ao “e teimatoa [Utia] ni karaoa ae eti i matan Iehova,” ao ‘e teimatoa n ukoukora te Atua.’ Ma “n te tai are e a korakora iai ao e a kainikatonga naba nanona,” e ngae ngke e reke korakorana mairoun te Atua! E kataia naba ni kabueki baika boiarara n te tembora, ae te tibwanga ae tii katauaki ibukia ibonga ake kanoan Aaron. Ao ngke a kaetia ibonga, ao e urarake unin Utia are kamoamoa! Tera mwina? E roko irouna te “kabuanibwai” ae kabwainrang mairoun te Atua, ao e rebera n uaa matena.​—TaeRab. 16:18.

4, 5. Tera ae kona n riki ngkana ti aki tarataraira man te nanorieta? Aanga te katoto.

⁴ Ngkana ti aki tarataraira man te nanorieta, ti kona naba ni moanna ‘n iango ni kamoamoaira i bon iroura n ae riaon ae riai,’ ao tao ti nang rawa ni butimwaea te reirei ni kairiri man te Baibara. (IRom 12:3; TaeRab. 29:1) Iangoa rongorongon te unimwaane ae Jim ae aki boraoi n iango ma raona n unimwaane n te bwai teuana ae irekereke ma te ekaretia. E taku Jim: “I tuangia taari mwaane akanne bwa a aki tatangira ao I kitana te boowi.” Tao onoua te namwakaina imwina, e a mwaing teuaei nakon te ekaretia teuana ae uakaan, ma e aki mwiokoaki iai bwa te unimwaane. E taku: “I rangi n un ao I rangi ni kaatuua riki ae eti are irou, ngaia are I a kitana te koaua.” E teimatoa Jim n aki iririi bobotaki i nanon tebwina te ririki. E kaotia ni kangai: “I nanorieta ao I a bukina Iehova ibukin te baere riki. I nanon ririki aika bati, a kakawarai taari mwaane ni kataia ni maroro ma ngai, ma I aki butimwaea aia ibuobuoki.”

⁵ E oti n rongorongon Jim aron te nanorieta ni kona ni kairira bwa ti na iangoia ae a aki bure ara mwakuri, ao ni karikira bwa ti na aki kai bitaki. (Ier. 17:9) E kabwarabwaraa ni kangai Jim: “I aki kona ni kanakoa man au iango ae a bon taraa ni kairua naake tabemwaang.” Ko a tia ni kammarakaki iroun raom n te onimaki temanna ke ni kabuai mwioko tabeua? Ngkana ngaia anne, tera arom iai? E roko te nanorieta? Ke te bwai ae kakawaki iroum raoiakinam ma tarim ao teimatoam ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova?​—Wareka Taian Areru 119:165; I-Korote 3:13.

6. Tera ae kona n riki ngkana ti kakaraoa te bure?

⁶ E kona kakaraoan te bure ae tao aika karaoaki naba ni karaba, ni kaira te aomata bwa e na aki butimwaea te reirei ni kariri mairoun te Atua. E nang bebete riki ngkanne karaoan te bure. E taekinna te tari te mwaane temanna bwa imwina riki ao e a aki rangi n tabeaianga n aroarona ae buakaka. (TeMin. 8:11) E taku te tari te mwaane temanna ae reketaati ni matakuakinan te bwaitingako: “E a moanna n rikirake irou tiribureaia unimwaane n te ekaretia.” E rotakibuaka ana onimaki n aroarona. N tokina, e a ataaki arona anne ao e karekea te ibuobuoki ae  bati ae e kainnanoia. Ti boni bane n aki kororaoi. Ma ngkana e a moanna n rikirake iroura te nano n tiribure ke karekean aonara ngkana ti bure n oneani mwin ae ti na ukera ana kabwarabure te Atua ao buokara, e a matoatoa ngkanne nanora.

7, 8. (a) A kangaa tibun Iteraera rimoa ni kaota matoatoan nanoia man akean aia onimaki? (b) Tera reireiara iai?

⁷ Ngke e kainaomataia tibun Iteraera Iehova mai Aikubita ao a nori ana kakai aika bati aika kamimi. Ma e ngae n anne, ngke a a uakaan ma te Aba ni Berita, ao e a matoatoa nanoia. Bukin tera? Ibukina bwa akea aia onimaki. A aikoa onimakina Iehova ma a a maaku ao a ngurengure nakoni Mote. A tangiria naba n okira Aikubita ike a riki ngkoa iai bwa tooro! E rangi ni maraki nanon Iehova. E taku: “A na maanra riki aomata aikai n aki karineai?” (WarIte. 14:1-4, 11; TaiAre. 78:40, 41) Ibukini matoatoan nanoia ao akean aia onimaki, e a mauna te roro arei n te rereua.

⁸ Ni boong aikai ngkai ti a uakaan ma te waaki ae boou i aon te aba, e a tabe ni kataaki ara onimaki. Ti wanawana ngkana ti tutuoa marurungin ara onimaki. N te katoto, ti kona n neneri ara iango ibukin ana taeka Iesu are ni Mataio 6:33. Titirakiniko ni kangai: ‘A kaotaki ni baika moanibwai irou ao au motinnano bwa I kakoauai raoi ana taeka Iesu? N na baireia bwa N na aki irii bobotaki ke te uarongorongo ibukini kabatiaan riki au bwakabwai? Tera ae N na karaoia ngkana I a riai ni kabanea riki au tai ao korakorau ae bati n au mwakuri ni kareketianti? N na kariaia ana waaki te aonnaba bwa N na iraraang iai, ao tao ni katoka au beku ibukin Iehova?’

9. E aera bwa ti riai n ‘teimatoa n tuoira’ bwa ti mena n te onimaki ke ti aki, ao ti na kangaa ni karaoia?

⁹ Iangoa te katoto riki teuana ibukin ana toro Iehova temanna ae tabwara n ongeaba n ana kaetieti te Baibara, tao ni kaineti ma raoraona, te kabaneaki, ke te kaakibotu. Titirakiniko ni kangai: ‘Anne naba arou?’ Ngkana ti namakina te nano ae matoatoa ae e a tabe n rikirake i nanora, ti riai ni waekoa n tuoa ara onimaki! E kangai ana reirei ni kariri te Baibara nakoira: “Teimatoa n tuoingkami bwa kam mena n te onimaki ke kam aki ao teimatoa n tuoingkami bwa tera aromi.” (2Kor. 13:5) Bwainan te koaua ngkana ti tuoi arora ma Ana Taeka te Atua, e riai n riki bwa kanoan ara iango n taai nako.

10. Tera ae kona ni buokira bwa ti na maraurau n aron te bokaboka i nanoni bain Iehova?

¹⁰ E katauraoa te Atua ana Taeka, te ekaretia ni Kristian, ao te mwakuri ni minita, bwa buokara n teimatoa ni maraurau n aron te bokaboka. N aron te ran ni kamaraua te bokaboka, e kona te wareware n te Baibara ni katoabong ao kananoan te iango i aona, ni buokira ni kai bitaki i nanoni bain Iehova. E tua Iehova bwa a riai uean Iteraera ni kaewea Ana Tua te Atua ao ni warekia ni katoabong. (TuaKau. 17:18, 19) A ataia abotoro ae e rangi ni kakawaki ibukin aia mwakuri ni minita, te wareware n te Koroboki ae Tabu ao kananoan aia iango iai. A mwanewei ao ni kairiri nakon te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera bubua ma bubua te tai n aia koroboki, ao a kaungaia naake a uarongorongo nakoia bwa a na karaoa naba anne. (Mwa. 17:11) Ni boong aikai, ti ataa naba kakawakini warekan Ana Taeka te Atua ni katoabong ao kananoan ara iango i aona ma tataroakinana. (1Tim. 4:15) Karaoan anne e na buokira n teimatoa n nanorinano i matan Iehova ao ni kai bitaki i nanoni baina.

11, 12. E kangaa Iehova ni kabongana te ekaretia ni Kristian ni bitii iai arora n aron ae ti kainnanoia? Kabwarabwaraa.

¹¹ Rinanon te ekaretia ni Kristian ao e kona Iehova ni bitii arora n aron ae ti kainnanoia. E a moanna ni kamaraua ana iango Jim are  taekinaki mai moa, ngke e kaota tabeakinana te unimwaane temanna. E taku Jim: “E aki roko n te kabuakakaai ibukin arou ke n tiribureai. Ma e teimatoa n taraa raoiroiu ao e kaota kani buokau ni koaua.” Tao imwin tenua te namwakaina ao te unimwaane aei e a kaoa Jim nakon te taromauri. E taku Jim: “A butimwaeai raoi kaain te ekaretia, ao e reke bitakiu n aia tangira. I a ataia ae tiaki te bwai ae rangi ni kakawaki au namakin. Teutana imwin teutana ao I a okira marurungiu n te onimaki man aia boutoka taari ao buu ae tangiraki are aki roko n te mamaara ana onimaki. E reke naba kaungaau ae bati n taiani kaongora man Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Nobembwa 15, 1992, ae ‘E Aki Riai ni Bukinaki Iehova’ ao ‘Beeku Iroun Iehova ma te Kakaonimaki ni Koaua.’”

¹² Imwina riki e a manga mwiokoaki Jim bwa te unimwaane. Man te tai anne, e a tia ni buokiia taari mwaane tabeman bwa a na tokanikai i aon aeka ni kataaki akanne ao ni manga kaoka aia onimaki. E motikia ni kangai: “I taku bwa iai au iraorao ae nene ma Iehova, ma bon akea! I uringaaba ngke I kariaia te nanorieta bwa e na kamatakiai man norani baika kakawaki riki, ao ni kairai bwa N na kaatuua riki au iango i aon aia kairua aomata.”—1Kor. 10:12.

13. Baikara aroaro ake e buokira te mwakuri ni minita ni karikirakei, ao tera kakabwaiara iai?

¹³ E na kangaa te mwakuri ni minita ni bitii arora ni kanakoraoi riki? Taekinan te rongorongo ae raoiroi nakoia aomata e kona ni buokira ni karikirakea te nanorinano ao aroaro ake tabeua ake uaan te taamnei ae raoiroi are mairoun te Atua. (IKar. 5:22, 23) Iangoi aroaro aika raraoi ake ko karikirakei n te mwakuri ni minita. Ma ae kakawaki riki, ti karekea kamoamoaan ara rongorongo ngkana ti kaotiota aroaroni Kristo, ao e kona  n rotii aia iango tabeman kaain te auti. N te katoto, uoman taani kakoaua i Aotiteria ake a kakauongo ma te karinerine ngke e taetae n aki akaka nakoia temanna kaain te auti. Imwina riki, e a uringaaba neiei n arona ao e a kororeta nakon te aobiti n tararua. E taku mwakoron ana taeka: “Nakoia naake uoman ake a rangi n taotaonakinnano ao n nanorinano, I kani kabwaraa au bure nakoimi ibukin arou ni kamoamoa ao ni kainikatonga. Bon te baba ngai ngke I tei i mataia aomata aika uoman aika kabuta Ana Taeka te Atua, ao ni kakioianako n aron anne.” E na korea anne neiei ngke arona bwa taan uarongorongo aikai a kaota unia teutana? Tao e na aki. Eng, ai kakabwaiaakira aomata ao ngaira naba n ara mwakuri ni minita!

14. Tera ae a riai ni karaoia kaaro ngkana e na uaana raoi bitakin aroia natiia?

¹⁴ Angia ataei aika uarereke a kan rereirei ao a nanorinano naba. (Mat. 18:1-4) Ngaia are a kona kaaro aika wanawana ni karina te atatai ibukin te koaua ao tangirana, n aia iango ao i nanoia natiia aika uarereke. (2Tim. 3:14, 15) E koaua ae ngkana a na tokanikai n anne kaaro, a riai moa ni karina te koaua bon i nanoia, ao ni maiuakinna. Ngkana a karaoa aei, a na aki tii ongora taekan te koaua natiia ma a na maiuakinna naba. Irarikina, a na rabakau n iangoa aia reirei ni kaetieti aia karo bwa kaotan aia tangira ae kaota ana tangira Iehova.

15, 16. A na kangaa kaaro ni kaota onimakinan te Atua ngkana e kabaneaki natiia?

¹⁵ N aki ongea kaikawaaia ataei n te maiu ni Kristian, ma rimwi riki a kona tabeman ni kitana te koaua ke ni kabaneaki man te ekaretia, ae karika rawawataia kaain te utu. E taku te tari te aine temanna i Aberika Maiaki: “Ngke e kabaneaki mwaaneu, ao ai aron ae e a mate. E rangi ni kauruakinano!” Tera aron neiei ma ana karo? A ongeaba n te kairiri are n Ana Taeka te Atua. (Wareka 1 I-Korinto 5:11, 13.) A taku kaaro aikai: “Ti motika nanora bwa ti na maiuakina te Baibara, ngkai ti ataia ae karaoani bwaai n aron are e baireia te Atua bon te kabanea n tamaroa mwina. Ti iangoa te kabaneaki bwa ana reirei ni kaetieti te Atua, ao ti kakoauaa raoi ae e anga te reirei ni kaetieti Iehova n te aro ae aki riao ao ibukin ana tangira. Ngaia are ti aki rereitaki ma natira ma tii ngkana ai bon te bwai ae riai ae irekereke ma te utu.”

¹⁶ Tera ana namakin te nati aei? E taku teuaei imwina riki: “I ataia ae a aki ribaai au utu, ma a ongeaba iroun Iehova ma ana botaki.” E taku naba: “Ngkana ko a kairoroaki bwa ko na butiia Iehova buokam ao kabwaraan am bure, ko a ataia iai ae ko rangi ni kainnanoia.” Iangoa aroni kukureia te utu aei ngke e a manga kaokaki te rorobuaka n ataei aei nakon te ekaretia! Eng, ngkana ti mutiakina te Atua ni kawaira ni kabane, ti na karekea mwina ae moan te tamaroa.​—TaeRab. 3:5, 6; 28:26.

17. E aera bwa ti riai ni karika te aantaeka nakon Iehova bwa anuani maiura, ao ti na kangaa ni kakabwaiaaki iai?

¹⁷ E a kaman taekinna te burabeti ae Itaia bwa a na rairi nanoia I-Iutaia i Baburon ao a na kangai: “Iehova, bon Tamara ngkoe, boni bokaboka ngaira, ao ara tia Karaomwangko ngkoe. Bon ana mwakuri baim ngaira ni kabane.” Ao a na bubutii ni kangai: “Tai uringa ara bure n aki toki. Taiaoka taraira, bwa bon am aomata ngaira ni kabane.” (Ita. 64:8, 9) Ngkana ti nanorinano n aantaeka nakon Iehova n aron anne ao ni karikia bwa anuani maiura, e na iangoira bwa ti rangi ni kakawaki n aron te burabeti are Taniera. Ao ae kakawaki riki, e na teimatoa Iehova ni bitii arora rinanon ana Taeka, taamneina, ao ana botaki, bwa ti aonga ni kona n tei i matana n te bong teuana bwa “natin te Atua” aika kororaoi.​—IRom 8:21.