1-2. Ni kaineti ma Taian Areru 25:14, tera ae ti riai ni karaoia ngkana ti kani karekea ara iraorao ae kaan ma Iehova?

 BAIKARA aroaro aika ko iangoia bwa a kakawaki ngkana ko kani kateimatoa am iraorao ae kaan ma temanna? Ko na bae n taekinna ae a riai raao ni koaua n itangitangiri ao ni boutokaiia i marenaia. Ko boni bae n aki iangoa te maaku bwa te aroaro ae kakawaki ibukin te iraorao ae tamaroa. Ma n aron ae kaotaki n ara kibu ae aana te kaongora aei, te koraki ake a kani karekea aia iraorao ae kaan ma Iehova, a riai ni “maakua.”—Wareka Taian Areru 25:14.

² N aki ongeia bwa maanra ngaira ni beku iroun Iehova, ma ti riai ni bane ni kateimatoa maakakina iroura. Ma tera ae e nanonaki ni maakakin te Atua? Ti na kangaa n reiakina maakakin Iehova? Ao tera reireiara ibukini maakakin te Atua mairoun mataniwin ana auti te Uea ae Obaria, te Ibonga ae Rietata ae Ieoiata, ao te Uea ae Ioati?

3. Kabwarabwaraa bwa ti na kangaa ni kamanoaki n te maaku?

³ Ti kona ni maaku ngkana ti kakoauaa ae ti na kammarakaki n aanga tabeua. E raoiroi te aeka ni maaku aei bwa e kona ni kairira bwa ti na bwaina te wanawana. E kona n tukira maakakin ae ti na bwaka, bwa ti na aki nakonako ni kaanira ma mangeen te tabo ae katati. E kona ni kairira maakakin ae ti na ikoaki bwa ti na birinako man te kabuanibwai ae riki. E kairira  maakakin ae e na uruaki ara iraorao ma temanna ae ti tangiria, bwa ti na aki taekina ke ni karaoa te bwai ae aki kaotiota te akoi.

4. Aekakira maakakin Iehova ae e tangiria Tatan bwa e na reke iroura?

⁴ E tangiria Tatan bwa ti na maaka Iehova n te aro ae aki riai. E boutokaa ana iango Eribati Tatan ae aongkoa Iehova bon te Atua ae e unun n taai nako ao e aki kona ni kakukureiaki. (Iobi 4:18, 19) E tangiria Tatan bwa ti na rang ni mamaaka Iehova n te aro are ti a katoka iai ara beku Irouna. Ti riai ni karikirakea maakakin te Atua n te aro ae riai bwa ti aonga n rarawa nakon te bwai ni kamwane anne.

5. Tera ae e nanonaki ni maakakin te Atua?

⁵ Te aomata ae maaka te Atua n te aro ae riai, e tangiria ao e aki kani karaoa te bae e na uruana ana iraorao ma Ngaia. Anne aroni “maakakin te Atua” iroun Iesu. (Ebera 5:7) E aki maakunrang iroun Iehova. (Ita. 11:2, 3) Ma e korakora tangirana irouna ao e kan ongeaba irouna. (Ioa. 14:21, 31) N aron Iesu, e korakora naba karinean Iehova iroura ibukina bwa E tatangira, E wanawana, E kaetitaeka n ae riai ao E mwaaka. Ti ataia naba ae e rangi n tangirira Iehova ao e rotaki n arora ni butimwaea ana kairiri. Ti kona ni kammaraka Iehova ke ni kakimwareireia nanona.—TaiAre. 78:41; TaeRab. 27:11.

6. Tera te anga teuana ae ti kona n reiakina iai maakakin te Atua? (Taian Areru 34:11)

⁶ Ti aki bungiaki ma maakakin Iehova ngaia are ti riai ni karikirakea. (Wareka Taian Areru 34:11.) Te anga teuana ae ti kona ni karaoa anne boni man neneran te karikibwai. Ngkana ti nori ‘baike e karikii’ Iehova aika kaota wanawanana, mwaakana ao korakoran tangirara irouna, e a korakora riki iai karineana ao tangirana iroura. (IRom 1:20) E kangai te tari te aine ae arana Adrienne, “I rangi ni mimi ni wanawanan Iehova ae oti n ana karikibwai ao e buokai n ataia ae e bon ataa te bwai ae te kabanea n tamaroa ibukiu.” Ibukina bwa e kananoa ana iango neiei i aon aei, e a taekina ae kangai, “E aera bwa N na karaoa te bwai ae e na uruana au iraorao ma Iehova, ngkai Ngaia ae e anganai te maiu?” Ko kona ni karekea am tai teutana n te wiki aei n iaiangoa ana karikibwai Iehova teuana? Karaoan anne e na korakora riki iroum karinean Iehova ao tangirana.—TaiAre. 111:2, 3.

7. E kangaa te tataro ni buokira bwa ti na karikirakea maakakin Iehova n te aro ae riai?

⁷ Te anga riki teuana ae ti kona ni karikirakea iai maakakin te Atua bon te tataro ni katoatai. Ngkana ti kabatiaa ara tai n tataro, ti a kinaa riki iai Iehova. Ni katoaa te tai are ti butiia iai te korakora ibukin nanomwaakara i aan te kataaki, ti a kauringaki iai mwaakana ae korakora. Ngkana ti kaitaua ibukin ana bwaintituaraoi are Natina, ti a kauringaki iai ana tangira Iehova ibukira. Ao ngkana ti kakorakoraira n tataro ni bubutiia Iehova buokara n te kangaanga teuana, ti a ururinga iai ae e rangi ni wanawana. Aeka n tataro akanne e a kakorakoraa riki karinean Iehova iroura. Ao a kananomatoaira riki bwa ti na rarawa ni karaoa te bwai teuana ae e na uruana ara iraorao ma ngaia.

8. Tera ae ti kona ni karaoia ni kateimatoa maakakin te Atua?

⁸ Ti kona ni kateimatoa maakakin te Atua ngkana ti ukeuke n te Baibara ma tiara ae ti na karekea reireiara mani katoto aika raoiroi ao aika aki raoiroi ake iai. Ti na maroroakina ngkai taekaia uoman ana toro Iehova aika kakaonimaki ae Obaria are mataniwin ana auti te Uea ae Aaba ao te Ibonga ae Rietata ae Ieoiata. Imwina ti na karekea reireiara mairoun Uean Iuta ae Ioati are karaoa ae raoiroi n te moantai ma imwina riki ao e kitana Iehova.

9. E kangaa ni buokaki Obaria ni maakakin Iehova? (1 Uea 18:3, 12)

⁹ E moani mwaneweaki taekan Obaria b n te Baibara ni kangai: “E rangi ni mamaaka Iehova teuae Obaria.” (Wareka 1 Uea 18:3, 12.) E kangaa ni buokaki Obaria ni maakakin te Atua? E kairaki iai bwa e na bwaina te koaua ao ni kona n onimakinaki, ngaia are e a mwiokoia te uea bwa e na mataniwi i aoia kaaini batana. (Kabotaua ma Neemia 7:2.) Maakakin te Atua iroun Obaria e anganna naba te ninikoria ae te aroaro ae rangi ni kainnanoia raoi. E maiu n ana tai n tautaeka te Uea ae buakaka ae Aaba, are “e buakaka riki . . . i matan Iehova nakoia naake [ueea] imwaina ni kabane.” (1Uea 16:30) Irarikin anne, buuna ae Ietebera are te tia taromauria Baara, e rangi n riribaa Iehova ao e kataia ni kamauna te taromauri ae koaua mai aan te tautaeka n uea are mai meang. E tiringia naba ana burabeti te Atua aika bati. (1Uea 18:4) E bon taromauria Iehova Obaria i nanon te tai ae rangi ni kangaanga.

10. E kangaa Obaria ni kaotiota te ninikoria ae rianako?

¹⁰ E kangaa Obaria ni kaotiota te ninikoria ae rianako? Ngke e kakaaeia ana burabeti te Atua Ietebera bwa e na tiringia, ao e kairiia burabeti aika 100 Obaria ao ni karabaia “ni kaka 50 n te nangananga, ao n angangania te kariki ma te ran.” (1Uea 18:13, 14) Ngke arona bwa e ataaki ao e na bon tiringaki teuae ninikoria aei. Ni koauana, e boni bae ni maaku Obaria ao e aki kani mate. Ma e tangira riki Iehova ao naake a beku Irouna nakon oini maiuna.

11. E kangaa n titeboo aroia ana toro Iehova n ara bong aikai ma Obaria? (Nora naba te taamnei.)

¹¹ N ara bong aikai, a bati ana toro Iehova aika maeka n aaba ake e katabuakaki iai ara mwakuri. A kaotiota karineaia kaain te tautaeka taari mwaane ao aine aikai, ma n aron Obaria, a angan Iehova te bae bon riai n anganaki ae taromauriana n tii ngaia! (Mat. 22:21) A kaotiota maakakin te Atua n aroia n ongeaba riki irouna nakon ae a na ongeaba irouia aomata. (Mwa. 5:29) A karaoa aei n aroia n teimatoa n tataekina te rongorongo ae raoiroi ao  ni karabaia ni bobotaki n taromauri. (Mat. 10:16, 28) A taraia raoi bwa e na rereke kanaia n taamnei taari. Iangoa ana katoto Henri, ae maeka n aban Aberika ae katabuakaki iai ara mwakuri i nanon tabeua te tai. N te tai anne, ao e anganano Henri bwa e na ninikiri amwarake n taamnei irouia taani Kakoaua. E korea ae kangai: “I rangi ni mamaamaa. Ngaia are I kakoauaa bwa e bon reke ninikoriau mani korakoran karinean Iehova irou.” Ko kona n ninikoria naba n aron Henri? Ko kona ngkana ko karikirakea maakakin te Atua n te aro ae riai.

12. E kangaa te Ibonga ae Rietata ae Ieoiata ao buuna ni kaotiota te kakaonimaki ni koaua ae rianako nakon Iehova?

¹² E mamaaka Iehova te Ibonga ae Rietata ae Ieoiata, ao e kairaki iai bwa e na kakaonimaki ni koaua ao ni boutokaa te taromauri ae koaua. E noraki koauan aei ngke e taua te kaintokanuea i Iuta natin Ietebera te aine ae Atariia. Iai bukina ngkai a maaka Atariia aomata. E iowawa neiei ao e nanonrang ibukin te mwaaka ni kairiri ngaia are e a tiringia ni kabane taiani kanoa ake bwaanuea aika bon oin tibuna! (2Rong. 22:10, 11) E reke maiun temanna mai buakoia ataei akanne ae Ioati, bwa e kamaiua buun Ieoiata ae Nei Ieotiabate. A karabaa te teei aei ngaia ma buuna ao n tabeakinna. Ni karaoan aei iroun Ieoiata ma Nei Ieotiabate a a buoka iai kateimatoaan te kanoa n uea are mairoun Tawita. E teimatoa ni kakaonimaki ni koaua Ieoiata nakon Iehova ao n aki maakunrang iroun Atariia.—TaeRab. 29:25.

13. Ngke ai itiua ana ririki Ioati, e kangaa Ieoiata ni manga kaotiota riki ana kakaonimaki ni koaua?

¹³ Ngke ai itiua ana ririki Ioati, ao e a manga kaota riki ana kakaonimaki ni koaua Ieoiata nakon Iehova. E karaoa ana babaire. Ngkana e nakoraoi ao e na riki Ioati bwa te uea, are ngaia ae bon riai n uea mani kanoan Tawita. Ma ngkana e aki nakoraoi te babaire, ao e na boni bae n tiringaki Ieoiata. Man ana kakabwaia Iehova ao e a nakoraoi te babaire. E boutokaaki Ieoiata irouia mataniwi ao tibun Rewi, ao e kaueaa Ioati ao n tua kamatean Atariia. (2Rong. 23:1-5, 11, 12, 15; 24:1) Imwina ao “e karaoa te berita Ieoiata i marenan Iehova ao te uea ao aomata, bwa a na teimatoa n riki bwa ana aomata Iehova.” (2Uea 11:17) “E kateiia naba [Ieoiata] taan teiakina mataroan te oo ni mataroan oon ana auti Iehova, bwa e aonga n akea temanna ae kamwara ae e na rin.”—2Rong. 23:19.

14. E kangaa ni karineaki Ieoiata ibukini karinean Iehova irouna?

¹⁴ E korea ae kangai Iehova mai mwaina: “N na karineia te koraki aika karineai.” Eng, e bon reke kaniwangan Ieoiata. (1Tam. 2:30) N te katoto, e korea mwin ana mwakuri aika raraoi te ibonga ae rietata aei n te Baibara ibukin reireiara. (IRom 15:4) Ao ngke e mate Ieoiata, e a karekea karineana n te aro ae okoro ngke e kaiiaki “n Ana Kaawa Tawita i rarikia ueea, ibukina bwa e kakaraoa ae raoiroi i Iteraera ibukin te Atua ae koaua ao Ana auti.”—2Rong. 24:15, 16.

15. Tera reireiara ae ti kona ni karekea man rongorongon Ieoiata? (Nora naba te taamnei.)

¹⁵ E kona ni buokira rongorongon Ieoiata bwa ti na bane ni karikirakea maakakin te Atua. A kona taani kairiri aika Kristian ni kakairi iroun Ieoiata n aroia n teimatoa n tantani ao ni kakaonimaki ni koaua ni kamanoa ana nanai te Atua. (Mwa. 20:28) E kona n reke reireiaia aika kara mairoun Ieoiata ae ngkana a maaka Iehova ao n teimatoa ni kakaonimaki ni koaua, e kona Iehova ni kabonganaia ibukini kakororaoan Ana kantaninga. E bon aki  kaaki taekaia. A kona rooro n rikirake n iaiangoa aron Iehova n tabeakina Ieoiata ao ni kakairi iroun Iehova n aroia ni kaotiota karineaia aika kara aika kakaonimaki ni koaua, moarara riki naake a a rangi ni maan ni beku ma te kakaonimaki. (TaeRab. 16:31) Ao kabaneana, ti kona ni bane ni karekei reireiara mairouia mataniwi ao tibun Rewi ake a boutokaa Ieoiata. Ti bia kakaonimaki ni koaua ni boutokaiia “akana kairiri” n arora n ongeaba irouia.—Ebera 13:17.

16. Tera ae e oti iai bwa e mamaara te Uea ae Ioati?

¹⁶ E buokaki te Uea ae Ioati man aroaron Ieoiata aika raraoi. (2Uea 12:2) Ibukin anne, ngke e riki bwa te uea ngke e rangi n uarereke ao e kani kakukureia Iehova. Ma imwini maten Ieoiata ao e a manga ongongo irouia tooka aika taan tannako man te koaua. Tera mwina? A a “taromaurii kaai aika tabu ao bouannanti” ngaia ma ana aomata. (2Rong. 24:4, 17, 18) E ngae ngke e rangi ni maraki Iehova n te baei ma “e teimatoa Iehova ni kanakoia burabeti nako buakoia bwa a na kaokiia nakoina . . . , ma a rawa n ongo.” A aki kan ongo naba iroun natin Ieoiata ae Tekaria, are ana burabeti Iehova, te ibonga, ao bon ai tarin naba Ioati. Ni koauana, e bon aki kaotiota ana kakaitau te Uea ae Ioati nakon te utu ae rangi ni baeruarua irouia, ma e tua kamatean Tekaria.—2Rong. 22:11; 24:19-22.

17. Tera ae e riki nakon Ioati?

¹⁷ E bon aki kateimatoa maakakin Iehova n  te aro ae riai Ioati ao a aikoa nakoraoi bwaai ibukina. E kangai Iehova: “A na kabuakakaaki te koraki aika kakeaa bongau.” (1Tam. 2:30) E kataenikaiaki imwina riki ana “taanga ni buaka ae rangi ni bati” Ioati irouia kaain ana taanga ni buaka I-Turia ae uarereke mwaitiia ao e ‘ikoaki kakaiaki’ iai Ioati. Imwin nakoia I-Turia ao e a kamateaki i bon irouia ana toro ibukina ngke e kamatea Tekaria. E bon aki kaiiaki te uea ae buakaka aei “ni nneni kaweneaia ueea ake a mate.”—2Rong. 24:23-25.

18. N aron ae oti n Ieremia 17:7, 8, ti na kangaa n aki katotonga Ioati?

¹⁸ Tera reireiara man ana katoto Ioati? Titeboo teuaei ma te aroka ae aki nene wakaana ma e reke korakorana mani botona. Ngke e a mate boton te kai ae taekan Ieoiata ao e kare te ang ae taekaia taan tannako man te koaua, ao e a bwaka naba Ioati. E kaotaki n te kaikonaki ae manena aei bwa e aki riai ni boboto maakakin te Atua iroura mairouia raora ni Kristian ao ara utu. Ngkana ti na teimatoa n nene n te onimaki, ti riai ni kakorakoraa maakakin te Atua i bon iroura, rinanon te ukeuke n reirei ni katoatai, kananoan ara iango ao te tataro.—Wareka Ieremia 17:7, 8; IKoro. 2:6, 7.

19. Tera ae e tangiria mairoura Iehova?

¹⁹ E aki kantaningaa te bae riao mairoura Iehova. E koreaki te bwai ae E tii tangiria mairoura n Te Minita 12:13, ae kangai: “Maaka te Atua ae koaua ao kawakin ana tua, bwa bon aei te bwai ae moan te kakawaki iroun te aomata.” Ngkana ti maaka te Atua, ti na boni kona ni kaaitarai kataaki aika imwaira ao n tei n nene n aron Obaria ao Ieoiata. Akea te bwai ae e na kona n uruana ara iraorao ma Iehova.