1. Tera ae ti kakoauaa raoi?

 NGKAI ana aomata Iehova ngaira, ti ataia ae e bon tangirira ao e tangiria bwa ti na karekea te maiu ae te kabanea n tamaroa. (IRom 8:35-39) Ti kakoauaa naba ae ti boni kakabwaiaaki n taai nako ngkana ti maiuakini ana boto n reirei te Baibara. (Ita. 48:17, 18) Ma tera arora ngkana ti a kaaitara ma kangaanga aika ti aki kantaningai?

2. Baikara kangaanga aika ti kona ni kaaitarai ao tera ae ti kona n iangoia mani kangaanga akanne?

² A kaaitara ma kangaanga ana toro Iehova ni kabane. N te katoto, ti kona n un iroun temanna kaain ara utu n aanga tabeua. Tao iai aorakira ae tiatiani baika ti kona ni karaoi n ara beku iroun Iehova. Ti kona n rotakibuaka imwin rikin te kabuanibwai ae karina. Ke ti kona ni bwainikirinaki ibukin ara koaua. Ngkana ti kaaitara ma kataaki akanne, ti kona n iango ni kangai: ‘E aera ngkai e a riki aei nakoiu? Iai te bwai ae kairua ae I a tia ni karaoia? Nanona ngkai bwa e a aki kakabwaiaai Iehova?’ Ko a tia n nanamakina naba anne? Ngkana ko a tia, ao tai kabwaraa nanom. A bati ana toro Iehova aika kakaonimaki ni koaua aika a namakina naba anne.—TaiAre. 22:1, 2; Aba. 1:2, 3.

3. Tera ae ti kona n reiakinna man Taian Areru 34:19?

³ Wareka Taian Areru 34:19. Nori reirei aika kakawaki aika uoua n te areru aei: (1) A kaaitara ma kangaanga aomata aika raoiroi. (2) E kainaomataira Iehova mani kataakira. E kangaa  ni kainaomataira Iehova? Te anga teuana boni man arona ni buokira ni bwaina te iango ae riai ni kaineti ma te maiu n te waaki ae ngkai. E ngae ngke e berita Iehova bwa ti na kimwareirei n ara beku irouna, ma e aki nanonna bwa e nang bon akea ara kangaanga ni maiura ngkai. (Ita. 66:14) E kaungaira bwa ti na iaiangoa aroni maiura n taai aika imwaira, ae te tai ae ti nang karekea iai te maiu ae e tangiria bwa ti na kukurei iai n aki toki. (2Kor. 4:16-18) Ma ngkai moa, e buokira bwa ti na teimatoa ni beku irouna ni katoabong.—Bwae. 3:22-24.

4. Tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

⁴ Ti na maroroakinna bwa tera ae ti kona n reiakinna n aia katoto taan taromauria Iehova aika kakaonimaki n taai ake a karakinaki n te Baibara ao n ara bong aikai. N aron ae ti na noria, ti kona ni kaaitara ma kangaanga aika aki kantaningaaki. Ma ngkana ti onimakina Iehova ao e na boni kateimatoaira. (TaiAre. 55:22) Ngkana ti rinanoni katoto aikai, titirakiniko aei: ‘E na tera arou ngkana I rinanon naba te aekaki anne? A kangaa katoto aikai ni kakorakoraa onimakinan Iehova irou? Baikara reireiau aika I kona ni maiuakin?’

5. Baikara kangaanga ake e kaaitarai Iakoba mairoun Raban? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

⁵ A kaaitara ma kangaanga aika aki kantaningai ana toro Iehova n taai ake a karakinaki n te Baibara. Iangoa Iakoba. E tuangaki iroun tamana bwa e na karekea buuna mai buakoia natin Raban aine are aia koraki ae taromauria te Atua, ao e karaua nanona bwa e na boni kakabwaiaaki iroun Iehova. (KBwaai 28:1-4) E karaoa te bwai ae eti Iakoba. E kitana te aba are Kanaan ao ni mwananga nakoni batan Raban. Iai natin teuaei aine aika uoman, ae Rea ao Rakera. E bwaka Iakoba n tangira natin Raban are ana karimwi ae Rakera ao e kukurei ni mwakuri iroun tamana i nanon itiua te ririki imwain ae e na mare ma ngaia. (KBwaai 29:18) Ma e aki riki te baere e kantaningaia Iakoba. E mwamwanaia Raban ao e kamarea ma natina are te karimoa ae Rea. E kariaia Raban bwa e na mare Iakoba ma Rakera teuana te wiki imwina, ma tii ngkana e mwakuri irouna itiua riki te ririki. (KBwaai 29:25-27) E babakanikawai naba Raban n ana waaki ni bitineti ma Iakoba. Ni koauana, e babakanikawaia Iakoba Raban ni kaineti ma boona i nanon 20 te ririki!—KBwaai 31:41, 42.

6. Baikara kangaanga riki tabeua ake e nanomwaaka i aaia Iakoba?

⁶ E nanomwaaka Iakoba i aani kangaanga riki tabeua. E bubura ana utu ma e aki rangi n nakoraoi n taai nako reitakia natina i marenaia. A kaboonakoa naba tariia ae Ioteba bwa te toro. A karokoa te kamaamaeaki nakon aia utu natin Iakoba aika uoman aika Timeon ao Rewi ao a kabuakakaa aran Iehova. Irarikin anne, e mate buun Iakoba ae rangi n tangiria ae Rakera ngke e bungia natiia are te kauoman. Ao ibukin te rongo ae korakora, e a mwaing Iakoba nakon te aba are Aikubita ngke e a kara.—KBwaai 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. E kangaa ni kaotia Iehova bwa e bon reke akoan Iakoba irouna?

⁷ E ngae ngke e rinanoni kangaanga aikai ni kabane Iakoba, ma e aki bua onimakinan Iehova irouna ma Ana berita. Ao e kaotia Iehova bwa e bon e reke akoan Iakoba irouna. N te katoto, e ngae ngke e babakaniwaiaki Iakoba iroun Raban, ma e boni kabatiaaki ana bwai iroun Iehova. Ao iangoa aron ana kakaitau Iakoba nakon Iehova ngke e a manga kaitiboo ma Ioteba ae natina are e iangoia bwa e a tia ni mate! E buokaki Iakoba n tokanikai ni kaaitarai ana kangaanga man ana iraorao ae  kaan ma Iehova. (KBwaai 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Ngkana ti kateimatoa ara iraorao ae kaan ma Iehova, ti kona naba n tokanikai ni kaaitarai kataaki aika aki kantaningaaki.

8. Tera are e tangiria ni kani karaoia te Uea are Tawita?

⁸ E aki kona te Uea are Tawita ni karaoi bwaai ni kabane ake e iangoia bwa e kona ni karaoi n ana beku iroun Iehova. N te katoto, e korakora nanon Tawita ni kani katea te tembora ibukin te Atua. E kaota nanona anne nakon te burabeti are Natan. E kaekaa Natan ni kangai: “Karaoi bwaai nako akana i nanom, bwa e memena te Atua ae koaua iroum.” (1Rong. 17:1, 2) Ti kona n iangoa kaungaan Tawita man taeka akanne. Tao e bae ni waekoa ni karaoa te babaire ibukin te mwakuri ae buburakaei aei.

9. Tera aron Tawita nakon te rongorongo ae kananokawaki?

⁹ Ma n te tai ae waekoa ao e a manga oki ana burabeti Iehova ma te rongorongo ae kananokawaki. “Ni bon te tairiki naba anne,” ao Iehova e tuanga Natan bwa bon tiaki Tawita ae e na katea te tembora ma bon temanna i buakoia natina. (1Rong. 17:3, 4, 11, 12) Tera aron Tawita ngke e tuangaki te rongorongo aei? E a manga bita tiana. E kaatuua ana iango i aoni katauraoan te mwane ao bwaai ni mwakuri ake e na kainnanoi natina ae Toromon ibukin te kateitei.—1Rong. 29:1-5.

10. E kangaa Iehova ni kakabwaiaa Tawita?

¹⁰ E aki maan imwin tuangakin Tawita are e na aki katea te tembora, ao e a karaoa Iehova te berita ma ngaia. E berita Iehova nakon Tawita bwa e na tautaeka n aki toki temanna mai buakoia natina. (2Tam. 7:16) Iangoa kukurein Tawita ngkana e a maeka n te aonnaba ae boou i aan te Tautaeka ae Manna Tenga te Ririki ao te Uea iai Iesu, ae temanna mai buakoia kanoana! Ti buokaki n te rongorongo aei bwa e ngae ngkana ti aki kona ni karaoi bwaai ni kabane ake ti kani karaoi ibukin Iehova, ma e kona Atuara n anganira kakabwaia riki tabeua aika ti aki kantaningai.

11. A kangaa ni kakabwaiaaki Kristian ake n te moan tienture e ngae ngke e aki roko te Tautaeka n Uea n te tai are a kantaningaia iai? (Mwakuri 6:7)

¹¹ A kaaitara naba ma kangaanga aika aki kantaningaaki Kristian ake n te moan tienture. N te katoto, a rangi ni kariariaa rokon Ana Tautaeka n Uea te Atua, ma a aki ataia bwa e na riki anne n ningai. (Mwa. 1:6, 7) Ngaia are tera ae a karaoia? A katabetabeia n te mwakuri n uarongorongo. Ngke e a butanako te rongorongo ae raoiroi, a a nora te bwai ni kakoaua ae teretere raoi ae e boni kakabwaiaa aia kakorakora Iehova.—Wareka Mwakuri 6:7.

12. Tera are a karaoia Kristian ake n te moan tienture ngke e roko te rongo?

¹² N te taina ao e a roko te rongo ae korakora “n te aonnaba ni kabutaa.” (Mwa. 11:28) A rotaki naba iai Kristian ake n te moan tienture. Ko kona n iangoa aron rotakia n taren te amwarake ae korakora aei? A boni bae n raraoma atun utu bwa e na tera aroia ni katauraoi kanaia aia utu. Ao tera aroia rooro n rikirake ake a iangoia bwa a na karababaa aia mwakuri ni minita? Tao a bae n iangoia bwa a nang taoni moa aia babaire akanne? N aki ongeia bwa tera are a rinanoi Kristian aikai, ma a boni kaangaraoi aroia. A teimatoa n uarongorongo n aanga ake a kona ni karaoi, ao a kukurei n tibwai kaubwaia ma tariia ake i Iutaia.—Mwa. 11:29, 30.

13. Baikara kakabwaia ake a karekei Kristian n tain te rongo?

¹³ Baikara kakabwaia ake a karekei Kristian n tain te rongo? A nora ana ibuobuoki Iehova naake a karekei bwaai n ibuobuoki. (Mat. 6:31-33) A bae n namakina kaanin riki aia reitaki ma tariia n te onimaki ake a roko ni buokiia.  Ao a namakina te kukurei ae reke man te anganga, te koraki ake a anga aia bwaintangira ke naake a uataboa te mwakuri n ibuobuoki. (Mwa. 20:35) E kakabwaiaia Iehova ngkai a bane ni kaangaraoiia nakoni bitaki aika riki.

14. Tera are e riki nakoni Barenaba ao te abotoro Bauro, ao tera mwina? (Mwakuri 14:21, 22)

¹⁴ A bwainikirinaki n angiin te tai Kristian ake n te moan tienture ao n tabetai e riki n te tai ae a aki kantaningaia. Iangoa te baere riki nakoni Barenaba ao te abotoro Bauro ngke a uarongorongo n aonon Rutetera. N te moantai, a rangi ni butimwaeaki raoi irouia naake a ongora irouia. Ma imwina riki ao “a anai nanoia aomata aika uanao” taani kakaaitara, ao tabeman i buakoia a karebanaa Bauro ao ni katikua bwa e na mate. (Mwa. 14:19) Ma a teimatoa n uarongorongo Barenaba ma Bauro n te tabo riki teuana. Tera mwina? A karekeia “taan rimwin Iesu aika mwaiti iai,” ao a kakorakoraaki raoia n te onimaki n aia taeka ao n aia katoto. (Wareka Mwakuri 14:21, 22.) A bati aika kakabwaiaaki ibukina bwa a aki katoka aia uarongorongo Barenaba ao Bauro e ngae ngke a bwainikirinaki. Ti na boni kakabwaiaaki naba ngkana ti aki katoka karaoan te mwakuri are e tuangira Iehova bwa ti na karaoia.

15. Tera reireiam man ana katoto Brother A. H. Macmillan?

¹⁵ Imwain 1914, ao ana aomata Iehova a kantaningai rikini bwaai tabeua. N te katoto, iangoa Brother A. H. Macmillan. N aroia aika bati n te tai anne, e iangoia Brother Macmillan bwa e nang waekoa ni karekea kaniwangana are te nako karawa. N ana kabwarabwara are e anga n Tebetembwa 1914, ao e taku: “Tao ai bon au kabanea naba ni kabwarabwara aei ae N na anga.” Ma bon tiaki anne ana kabanea ni kabwarabwara. E korea ae kangai imwina riki Brother Macmillan: “E bae n iai tabeman i buakora ake a iangoia bwa ti nang boni waekoa naba n nako karawa.” E reitia n taku: “Te bwai ae ti riai ni karaoia, ti bon riai ni katabetabeira n ana mwakuri te Uea.” Ao e bon rangi n tabetabe Brother Macmillan. E ingainga n te mwakuri ni minita. E a tia ni kaungaia taari aika bati ake a kabureaki ibukin teia i nuka. Ao e kakaonimaki ni kaakaei bobotaki n te ekaretia ngke e a kara naba. E kangaa ni kakabwaiaaki Brother Macmillan mani kabonganaan raoi ana tai ngke e tataningaa rekeni kaniwangana? E korea ae kangai teutana te tai imwaini matena n 1966: “E a korakora riki au onimaki ngkai nakon are mai mwaina.” Ai tamaroara bwa ti na kakairi n te aroaro aei, riki ngkai ti a maan n nanomwaaka i aani kataakira nakon are ti kantaningaia!—Ebera 13:7.

16. Tera te kangaanga ae aki kantaningaaki are a kaitaraa Herbert Jennings ma buuna? (Iakobo 4:14)

¹⁶ A bati ana aomata Iehova aika kabokorakora ma te aoraki ae aki kantaningaaki. N te katoto, e kabwarabwaraa Brother Herbert Jennings b n rongorongoni maiuna, aroni kukureina ma buuna ni mwiokoaia ae te mitinare i Ghana. Ma imwina riki ao e a reke irouna aorakin te iango ae te mood disorder. N iaiangoan taeka ake n Iakobo 4:14 iroun Brother Jennings, ao e arana te bae rinanona ae boou aei bwa “kanoan ‘ningabong’ ae a aki kantaningaia.” (Warekia.) E korea aei: “Ni butimwaean te bae ti rinanona aei, ti a baireia bwa ti na kitana Ghana ao raoraora ni kaan aika bati ao n okira Canada [ibukin te bwainnaoraki].” A buokaki Brother Jennings  ma buuna iroun Iehova bwa a na teimatoa ni kakaonimaki e ngae ngke a kaaitara ma te kangaanga.

17. A kangaa ni kakabwaiaaki taari n te onimaki n ana katoto Brother Jennings?

¹⁷ E korakora rotakia tabemwaang n ana taeka Brother Jennings aika kaotiota raoi te koaua. E korea aei te tari te aine temanna: “E rangi n teke nanou ngke I wareka te kaongora aei. . . . Ngke I wareka taekani Brother Jennings are e kitana mwiokoana bwa e aonga n tabeakina aorakina, I a buokaki iai bwa N na iangoa te bae I rinanona naba n te aro ae riai.” E korea naba aei te tari te mwaane temanna: “Imwin au beku bwa te unimwaane i nanon tebwina te ririki, ao I a riai moa ni kerikaaki mani mwiokoau ibukin aorakin au iango. I namakinna ae I kabwaka ni mwiokoau n te aro ae I a aki kani wawareki rongorongoni maiuia aomata. . . . Ma I rangi ni kaungaaki n nanomwaakani Brother Jennings.” Ti kauringaki n aei bwa ngkana ti nanomwaaka i aani kangaanga aika aki kantaningaaki, ti kona ni kaungaia iai tabemwaang. E ngae naba ngkana a riki bwaai n te aro ae ti aki kantaningai, ma ti kona naba n riki bwa banna ni katoto ibukin te onimaki ao te nanomwaaka.—1Bet. 5:9.

18. N aron ae oti n te taamnei, tera reireiam man ana katoto te aine i Nigeria ae e a tia ni mate buuna?

¹⁸ A rotaki ana aomata Iehova aika bati n taiani kabuanibwai n aroni butinakon te aoraki ae te COVID-19. N te katoto, iai te tari te aine i Nigeria ae e a tia ni mate buuna ae e a aki tau kanana ao ana mwane. N te moaningabong teuana, ao e a titirakinna natina te aine bwa tera ae a nang kanna imwina ngkana a a kuukana kabanean aia mwangko n raiti. E tuanga natina te tari te aine aei bwa e a boni bane raoi aia mwane ao kanaia, ma a riai ni kakairi iroun ainen Tarebata are e a tia ni mate buuna, are e kuukana kabaneani kanaia ao e katikui bwaai nakon Iehova. (1Uea 17:8-16)  Imwain are a nang iaiangoia bwa tera aia katawanou n te bong anne, ao a a roko naba bwaai n ibuobuoki mairouia taari n te onimaki. Kanoan te batia anne bon te amwarake ae tau ibukin uoua tabun te wiki. E taku te tari te aine aei bwa e aki kantaningaia ae ngaia e boni kakauongo raoi Iehova nakon te baere e tuanga natina. Eng, ngkana ti onimakina Iehova, ti kona ni kaaniaki riki ma ngaia ngkana ti kaaitara ma kangaanga aika aki kantaningaaki.—1Bet. 5:6, 7.

19. Tera te bwainikirinaki are e rinanona Aleksey Yershov?

¹⁹ N ririki aika tibwa nako, a bati taari aika nanomwaaka i aan te bwainikirinaki ae a aki kantaningaia. Iangoa Brother Aleksey Yershov ae maeka i Rutia. E reke inaomataia teutana ana aomata Iehova n te tabo anne ngke e bwabetitoaki Brother Yershov n 1994. Ma n ririki ake imwina ao e a riki te bitaki i aon Rutia. N 2020, ao e a niniaki ana auti Brother Yershov ao n tuoaki, ao a bati ana bwai ake a tauaki. Tabeua te namwakaina imwina ao e a kabaea tangina te tautaeka ni bukina teuaei bwa te tia kamangao. Ao ae kakaiaki riki, e boboto te bukibuki aei man te taamnei ae raweaki iroun te aomata ae bakaaea te kan reirei n te Baibara i nanon teuana te ririki. Ai boni buakakara te mwakuri aei!

20. E kangaa Brother Yershov ni kakorakoraa ana iraorao ma Iehova?

²⁰ Iai te bwai ae raoiroi ae reke mani bwainikirinani Brother Yershov? Eng iai. E rikirake ni korakora ana iraorao ma Iehova. E taku, “E a bati riki ara tai n tatataro ngai ma buu. I ataia ae I bon aki kona n nanomwaaka i aan te baei n akean ana ibuobuoki Iehova.” E reitia n taku: “I buokaki n te ukeuke n reirei i bon irou bwa N na tokanikai i aon te bwarannano. I kananoa au iango i aon aia katoto naake a kakaonimaki n taai ake rimoa. A bati rongorongo n te Baibara aika kaota kakawakin ae ti na teimatoa n rau ao n onimakina Iehova.”

21. Tera ae ti reiakinna n te kaongora aei?

²¹ Tera ae ti reiakinna n te kaongora aei? N tabetai ti kona n rinanoni kangaanga aika aki kantaningaaki n te waaki ae ngkai. Ma e buokiia Iehova ana toro n taai nako ngkana a onimakinna. N aron ae oti n ara kibu ae aana te kaongora aei, “a bati ana kangaanga te aomata ae raoiroi, ma e kainaomataa Iehova mai buakoni baikanne ni kabane.” (TaiAre. 34:19) Ti bia teimatoa ni kaatuua ara iango, tiaki i aon ara kangaanga, ma i aoni mwaakan Iehova ni kateimatoaira. Ao ngkanne ti a kona n taekina ae kangai n aroni Bauro: “I konai bwaai ni kabane ni karaoi iroun teuare anganai te korakora.”—IBir. 4:13.