1. Tera te kangaanga ae a kaaitara ma ngaia aika bati i buakora?

 KO A TIA ni katea tiam n te onimaki teuana ma e kangaanga kakororaoana? b Ngkana eng, ao bon tiaki tii ngkoe. N te katoto, e tangiria Philip bwa e na nakoraoi riki ao e na katoatai ana tataro, ma e kangaanga reken ana tai. E katea tiana Erika bwa e na roroko i aon te tai nakon te taromauri ao te mwakuri ni minita, ma e boni kuri katoa taromauri rimwina. Iraua ana tai Tomáš ni kataia ni wareka te Baibara n uaa e bane, ma e taku: “I bon aki unga ni warekan te Baibara. Ai tenua au tai ni kataia ma I a tii totoki naba n Nakoaia Ibonga.”

2. Bukin tera bwa ti aki riai ni kabwaraa nanora ngkana iai tiara n te onimaki ae ti tuai mani kakororaoia?

² Ngkana iai tiam ae ko tuai mani kakororaoia, taiaoka ma tai kabwaraa nanom. E boni kainnanoa naba te tai ao te mwakuri korakora te roko n te tia ae uarereke. Ngkana ko teimatoa ni kan n roko n tiam anne, e oti iai bwa e kakawaki iroum am reitaki ma Iehova ao ko kan anganna am kabanea ni konaa. E kakawaki iroun Iehova am kakorakora. Ni koauana e aki kantaningaa ae riaon ae ko kona ni karaoia. (TaiAre. 103:14; Mika 6:8) Ngaia are ngkana ko katea tiam, taraia bwa ko na kona ni kakororaoia. Ngkana ko a tia ni katea tiam, ko na kangaa n roko  iai? Ti na maroroakin taeka n ibuobuoki tabeua.

3. Bukin tera bwa e kakawaki bwa ko na kakorakoraa nanom?

³ Ngkana ko kan roko n tiam n te onimaki e rangi ni kakawaki bwa e na korakora nanom nako iai. Te aomata ae korakora nanona nakon tiana, e rangi ni bane nanona iai ke e tangiria ni mwakuria tiana. Ti kona ni kabotaua nanora ma te ang ae kabuta te booti n ieie ni karokoa n tokini kawaina. Ngkana e teimatoa ni kare te ang, e na bae te kaimoa n roko n tokini kawaina. Ao ngkana e a manga korakora te ang, e a rangi ni kai roko riki iai. N aron anne, ngkana e korakora nanora ti a rangi ni kai roko riki n tiara. E kangai David, ae te tari te mwaane mai El Salvador: “Ngkana e korakora nanom nakon te bwai teuana, ko kekeiakimwaaka nako iai. Ko kataia bwa e na akea te bae e na tuka rokom n tiam.” Ngkanne tera ae ko kona ni karaoia bwa e aonga ni korakora riki nanom?

4. Tera ae ti kona n tataro ibukina? (I-Biribi 2:13) (Nora naba te taamnei.)

⁴ Tataro bwa e na kakorakoraaki riki nanom. E kona Iehova rinanon taamneina, ni kakorakoraa riki nanom bwa ko na roko n tiam. (Wareka I-Biribi 2:13.) N tabetai ti katea tiara teuana bwa ti ataia ae ti bon riai ni karaoia, ao e raoiroi anne. Ma tao e aki unga nanora n roko iai. E riki naba anne nakon te tari te aine i Uganda ae arana Norina. E katea tiana bwa e na kaira te reirei n te Baibara teuana e ngae ngke akea nanona iai, bwa irouna e aki tau n riki bwa te tia reirei. Tera ae e buoka neiei? E taku: “I a tataro ni katoabong nakon Iehova bwa e na buokai ni kakorakoraa riki nanou ni kani kaira te reirei n te Baibara. I maiuakina naba au tataro n arou ni katamaroaa riki arou n angareirei. Imwin tabeua te namwakaina, I a noria bwa e a rikirake n unga nanou. N te ririki naba anne ao I a kairi reirei n te Baibara aika uoua.”

5. Tera ae ti kona ni kananoa ara iango iai bwa e aonga ni korakora riki iai nanora?

⁵ Kananoa am iango i aoni baika e a tia ni karaoi Iehova ibukim. (TaiAre. 143:5) E kananoa ana iango te abotoro Bauro i aon ana akoi ae rianako Iehova nakoina, ao e kairaki iai bwa e na mwakuri korakora ibukin Iehova. (1Kor. 15:9, 10; 1Tim. 1:12-14) N aron anne, ngkana ko kakananoa riki am iango i aoni baika e a tia ni karaoi Iehova ibukim, ane e na korakora riki nanom ni kan roko n tiam. (TaiAre. 116:12) Iangoa te baere e buokaki iai te tari te aine temanna i Honduras n roko n tiana ae te bwaiania ae katoatai. E taku neiei: “I iaiangoa aroni korakoran tangirau iroun Iehova. E burimauniai nako buakoia ana aomata. E tararuaai ma ni kawakinai. Mani kananoan au iango i aoni baikanne, e a korakora riki iai tangirana irou ao nanou ni kani bwaiania.”

6. Tera ae e kona naba ni buokira ni kakorakoraa riki nanora?

 ⁶ Kaatuua iangoani kakabwaiaam n rokom n tiam. Nora te baere e buoka Erika, are e taekinaki mai mwaina, n roko n tiana ae te roroko i aon te tai. E taku neiei: “I a noria bwa a bati baika a aki reke irou ibukin ririimwiu nakon te mwakuri ni minita. Ma ngkana I momoantaai n roko, I a kona ni kamauriia taari ao n reke au tai ma ngaiia. I a kona naba ni karekei taeka n reirei aika a na buokai n unga ao ni katamaroaa riki au mwakuri ni minita.” E kaatuua iaiangoani kakabwaia aika reke man rorokona i aon te tai, ao e bon roko n tiana anne. Baikara kakabwaia aika ko kona n kaatuua iaiangoaia? Ngkana e irekereke tiam ma warekan te Baibara ke te tataro, iaiangoia bwa e na kangaa ni kakorakoraa am iraorao ma Iehova. (TaiAre. 145:18, 19) Ngkana tiam boni karikirakean te aroaro ni Kristian teuana, kaatuua iaiangoan nakoraoin iai am iraorao ma tabemwaang. (IKoro. 3:14) Korei ni kabane bukina ae ko kan roko iai n tiam, ao katoatai n okiokiria. E kangai Tomáš, are e taekinaki mai mwaina: “Ngkana e rangi ni mwaiti bukina ae I riai iai n roko n tiau teuana, e a aki riki kona ni bwara nanou.”

7. Tera ae e buoka Julio ma buuna n roko n tiaia?

⁷ Kakabanea am tai ma naake a na kakorakoraa riki nanom. (TaeRab. 13:20) Nora te baere e buoka Julio ma buuna n roko n tiaia ae karababaan riki aia mwakuri ni minita. E taku teuaei: “Ti rineiia raoraora aika boutokaa tiara, ao ti mamaroroakin tiara ma ngaiia. A bati i buakoia aika a a tia n roko n tiia akanne, ngaia are a kona n anganira aia taeka n ibuobuoki aika manena. A na bae naba raoraora n titirakinira bwa ti a bwaka ia n ara babaire, ao a kaungaira n taai ake ti kainnanoia iai.”

8. Tera ae kona n riki ngkana ti mwakuria tiara tii n taai ake e korakora iai nanora? (Nora naba te taamnei.)

⁸ Ni koauana, iai boong ake ti namakinna iai bwa ai akea korakoran nanora. Nanon aei bwa ti a aki kona n roko n tiara? Tiaki ngaia. Aio kaikonakana: E kona te ang ni kare ni korakora ao ni kabuta te booti n ieie nakon tokini kawaina. Ma e kakaokoro korakorani karen te ang, ao ni boong tabeua ai bon akea ni kare. Ma nanon anne bwa e a aki kona ni buti ana booti n ieie te kaimoa? Tiaki ngaia. N te katoto, tabeua booti n ieie iai aia intin ke aia buuru. E kona te kaimoa ni kabonganai baikai ni karokoa n tokini kawaina. E kona naba ni kabotauaki nanora ma te ang. N aron te ang, e kona naba ni kakaokoro korakoran nanora n te bong teuana ma teuana. Ao ni boong tabeua ti kona n namakinna bwa ai akea korakoran nanora ni mwakuria tiara. Ngaia are ngkana ti mwakuria tiara tii n taai ake e korakora iai nanora, ti na bae n aki kona n roko n tiara. Ma n aron te kaimoa ae kabonganai aanga tabeua ni karokoa n tokini kawaina, ngaira naba ti kona n roko n tiara e ngae ngkana ai akea korakoran nanora. Ma e kainnanoaki n  anne bwa ko na kairoroko n taona nanom, ao e na boni materaoi mwina. Imwain ae ti maroroakina te bae ti kona ni karaoia, ti na nora moa kaekaan te titiraki teuana.

9. E kairua bwa ti na teimatoa ni mwakuria tiara n te onimaki e ngae ngke ai akea korakoran nanora nako iai? Kabwarabwaraa.

⁹ E tangiria Iehova bwa ti na kukurei ni beku irouna ma nanora. (TaiAre. 100:2; 2Kor. 9:7) Ngaia are e riai bwa ti na teimatoa ni mwakuria tiara n te onimaki, e ngae ngkana ai akea korakoran nanora? Iangoa ana katoto te abotoro Bauro. E taku: “I kaira ma te matoa rabwatau ao I kaaunganna.” (1Kor. 9:25-27, kbn.) E taumatoaa rabwatana Bauro bwa e na karaoa ae riai e ngae ngke akea nanona ni kani karaoia. E butimwaeaki ana beku Bauro iroun Iehova? E boni butimwaeaki! Ao Iehova e kakabwaiaa ana kakorakora.—2Tim. 4:7, 8.

10. Baikara kakabwaia aika reke mani mwakurian tiara e ngae ngkana ai akea korakoran nanora nako iai?

¹⁰ N aron anne e rangi ni kukurei Iehova n norira ni mwakuria tiara, e ngae ngke ai akea korakoran nanora nako iai. E kukurei iai ibukina bwa e ngae ngke ti aki kani karaoa te mwakuri, ma e ataia ae ti karaoia ibukina, bwa ti tangiria. N aron Iehova ngke e kakabwaiaa Bauro, e na boni kakabwaiaa naba ara kakorakora. (TaiAre. 126:5) Ao man noran ana kakabwaia Iehova, e bae ni manga korakora nanora. E taku te tari te aine mai Poland ae arana Lucyna: “N tabetai I aki kan nako n uarongorongo, moarara riki ngkana I kua. Ma te kimwareirei are I karekea imwin iran te uarongorongo, bon te bwaintangira ae tamaroa.” Ngaia are ti na noria ngkai bwa tera ae ti kona ni karaoia ngkana ai akea korakoran nanora.

11. E na kangaa Iehova ni kona ni buokira ni kakorakoraa te taubaang iroura?

¹¹ Tataroa te taubaang. Te taubaang bon te konabwai n tautaua am namakin ke te bae ko na karaoia. E aki toki n nanonaki n te taeka aei tukakira i bon iroura mani karaoan ae buakaka. Ma e kainnanoaki naba te taubaang bwa ti aonga ni kairaki nakoni karaoan ae raoiroi, moarara riki ngkana e rangi ni kangaanga te baere ti na karaoia ke akea korakoran nanora nako iai. Uringnga are te taubaang bon uaan naba te taamnei ae raoiroi, ngaia are butiia Iehova taamneina ae raoiroi bwa e na buokiko ni karikirakea iroum te aroaro ane kakawaki anne. (Ruka 11:13; IKar. 5:22, 23) E kabwarabwaraa David, are taekinaki mai mwaina, aroni buokana n te tataro. E kani katoatai riki n ana ukeuke n reirei i bon irouna. E taku: “I bubutiia Iehova bwa e na buokai ni karikirakea te taubaang. Man ana ibuobuoki I a kona ni moana au babaire ae nakoraoi ibukin au ukeuke n reirei ao I a katoatai ni kakaraoia.”

12. E kangaa te boto n reirei are n Te Minita 11:4 n irekereke ma tiara n te onimaki?

¹² Tai tataningaa te tai ae a na bon nakoraoi iai bwaai ni kabane. N te aonnaba aei ao e kuri kangaanga bwa a nang bon nakoraoi naba bwaai ni kabane imwain ae ti waaki. Ngkana ti tataningaa te aeka n tai anne, ti na bon aki roko n tiara. (Wareka Te Minita 11:4.) E kangai te tari te mwaane ae Dayniel: “Akea te tai ae a na bon nakoraoi iai bwaai ni kabane. Ti aki riai n tataningaa te tai anne ma ti riai ni waaki.” Temanna te tari te mwaane mai Uganda ae arana Paul, e taekina bukina teuana ae ti aki riai iai ni baenikai ngke e kangai: “Ngkana ti waakina ara mwakuri n aki ongei kaangabuaka aika riki, ti a angan iai Iehova ana tai ni kakabwaiaira.”—Maraki 3:10.

13. Bukin tera bwa e raoiroi riki ae ko moana tiam man aika uarereke?

¹³ Moanna man ae uarereke. E kona ni botu nanora kioina ngkai e rangi ni kangaanga  tiara are ti na uaiakinna. Ngkana anne ae riki iroum, ko kona ni kauarerekea riki tiam anne? Ngkana tiam boni karikirakean te aroaro teuana, e aera ko aki moa mwakuria n arom ni kaotiotia n aanga aika uarereke? Ngkana tiam boni warekan te Baibara ni kabanea, e aera bwa ko aki warekia i nanon moa tabeua te miniti? E kabokorakora naba Tomáš, are taekinaki mai mwaina, ma tiana ae warekan te Baibara ni kabanea n teuana te ririki. E taku: “I noria bwa I a tia n rinea birin au wareware ae riao ibukiu. Ngaia are I a manga kataia riki, ma n te tai aei, I a baireia bwa N na wareki barakirabe tabeua imwin tabeua ni katoabong, ao ni kananoa au iango iai. Ibukin anne ao I a kimwareirei n au wareware.” Ngke e a ririkirake kimwareirein Tomáš’ ao e a maan riki ana tai ni wareware. Ao n tokina e boni bane warekan ana Baibara. c

14. Baikara bwaai n tutuki aika ti kona ni kaaitarai?

¹⁴ E kananokawaki bwa e ngae ngkana iai nanora ke ti kairoroa rabwatara nakon tiara, ma e kona n iai bwaai n tutuki. N te katoto, e kona ni mangao ara tai are ti kainnanoia ibukini mwakurian tiara, n ‘rikini baika aki kantaningaaki.’ (TeMin. 9:11) Ti kona ni kaaitara ma te kangaanga ae e kabwaraa nanora ao ni kamamaara korakorara. (TaeRab. 24:10) Ti kona ni kairaki n aki kororaoira bwa ti na karaoi baika a aki buokira ni karokoira n tiara. (IRom 7:23) Ke tao ti a kua. (Mat. 26:43) Tera ae e kona ni buokira n tokanikai i aoni bwaai n tutuki ke nakobuakan te bong teuana?

15. Ngkana iai te bwai ae tukira, e nanonaki n anne bwa ti a aki kona n roko n tiara? Kabwarabwaraa. (Taian Areru 145:14)

¹⁵ Uringnga are ngkana iai te bae e tukiko, tiaki nanona bwa ko a aki kona n roko n tiam.  E taekinaki n te Baibara bwa ti kona n okioki ni boo ma kangaanga. Ma e kamatataaki naba n te Baibara bwa ti kona ni manga teirake man ana ibuobuoki Iehova. (Wareka Taian Areru 145:14.) E kangai te tari te mwaane ae arana Philip, are e taekinaki mai mwaina: “E aki boto au tokanikai i aoni mwaitin au tai ni kabwaka. Ma e boto i aoni mwaitin au tai ni manga teirake ao ni waakinako.” E kangai David, are taekinaki mai mwaina: “I kataia n tarai bwaai n tutuki ao nakobuakan te bong teuana, bwa tiaki te kangaanga, ma I taraia bwa au tai ni kaota tangiran Iehova irou.” Eng, ngkana ko teimatoa ni waakinako n aki ongea te bwai n tutuki, ko a kaotia nakon Iehova bwa ko kani kakukureia. Ai kukureira Iehova n noriko bwa ko teimatoa n uaiakina tiam!

16. Tera ae ti kona n reiakinna man te bwai n tutuki?

¹⁶ Karekea reireiam man te bwai n tutuki. Iangoia bwa tera ae riki, ao titirakiniko aei, ‘I kona ni bita te bwai teuana ao n totokoa te bwai n tutuki are imwina?’ (TaeRab. 27:12) N tabetai naba ngkana ti a aki kona n roko n tiara teuana bwa a a bati bwaai n tutuki, e kona n oti iai bwa e a riao tiara anne. Ngkana anne ae riki nakoim, manga rinanon tiam ao noria bwa e riao ibukim d ke e aki. E na bon aki iangoiko Iehova bwa ko kabwaka ngkana ko aki roko n tiam ae e riaon am konaa.—2Kor. 8:12.

17. Bukin tera bwa ti riai n iaiangoi baika ti a tia ni kakororaoi?

¹⁷ Ururing baike ko a tia ni kakororaoi. E taekinaki n te Baibara bwa “e aki ribuaka te Atua ni mwanuokin ami mwakuri.” (Ebera 6:10) Ngaia are tai mwaninga naba baike ko a tia ni karaoi. Iaiangoi baike ko a tia ni kakororaoi, tao n aroni karikirakean am iraorao ma Iehova, tataekinana nakoia tabemwaang, ke te bwabetito. N aron are ko a tia n rikirake ao n roko tiam n te onimaki rimoa, ko boni kona naba n ririkirake n uaa ko roko n tiam ae ngkai.—IBir. 3:16.

18. Tera ae ti riai n uringnga ni karaoia ngkai ti tabe n mwakuria tiara? (Nora naba te taamnei.)

¹⁸ Ko kona n roko n tiam man ana ibuobuoki Iehova, kaanga te kaimoa ae e roko n tokini kawaina ma te kukurei. Ma uringnga are a bati kaimoa aika kimwareirei naba n aia tai ni mwamwananga. N aron anne, ngkai ko tabe ni mwakuria tiam n te onimaki, tai mwaninga ni karekea kimwareireim man noran aron Iehova ni buokiko ao ni kakabwaiako n am tai n uaiakina tiam. (2Kor. 4:7) Ko na boni karekei kakabwaia aika rianako riki ngkana ko aki kabwaraa nanom.—IKar. 6:9.