1. Tera ae kona n riki nakoia tabeman aika karaoa te bure ae kakaiaki?

 N TE KAONGORA are imwain aei, ao ti nora iai te baere e tuangia kaain te ekaretia are i Korinto te abotoro Bauro bwa a na karaoia nakon te mwaane are e karaoa te bure ae kakaiaki. E aki raira nanona te tia bure ao e riai ni kanakoaki man te ekaretia. Ma n aron ae oti n ara kibu ae aana ara kaongora aei, a kona ni buokaki tabeman aika karaoa te bure ae kakaiaki. A kona ni kairaki nakon te rairannano. (IRom 2:4) A na kangaa unimwaane ni buokiia bwa a na rairi nanoia?

2-3. Tera ae ti riai ni karaoia ngkana iai te tia kakoaua ae ti ataia bwa e a tia ni karaoa te bure ae kakaiaki, ao bukin tera?

² A riai moa unimwaane n ataa te bwai ae riki bwa a aonga ni kona n ibuobuoki. Ngaia are tera ae ti na karaoia ngkana iai te tia kakoaua ae ti ataia bwa e a tia ni karaoa te bure ae kakaiaki, ae te bwai ae kona ni kanakoaki iai man te ekaretia? Ti riai ni kaungaa te tia bure bwa e na kawariia unimwaane ibukini buokana.​—Ita. 1:18; Mwa. 20:28; 1Bet. 5:2.

³ Tera ngkanne ae ti na karaoia ngkana e rawa te tia bure anne ni maroro ma unimwaane? Ti kona ngkanne ni kawariia unimwaane ao n taraia raoi bwa e na karekea buokana te aomata anne. Anne bon te mwakuri n tatangira bwa ti aki kani kabuaa tarira ke mwaanera temanna. Ngkana e aki kani bita arona te tia bure anne, e na bon uruaki ana iraorao ma Iehova. E na kataekanabuakaa naba te ekaretia. Ngaia are e ngae  ngke e kangaanga, ma ti boni kawariia unimwaane ibukin tangiran Iehova ao tangiran tarira.​—TaiAre. 27:14.

AROIA UNIMWAANE NI BUOKIIA NAAKE A A TIA NI KARAOA TE BURE AE KAKAIAKI

4. Tera tiaia unimwaane ngkana a kawara te tari are e a tia ni karaoa te bure ae kakaiaki?

⁴ Ngkana iai n te ekaretia ae karaoa te bure ae kakaiaki, e na rineiia teniman unimwaane aika tau te rabwata n unimwaane, bwa a na kaaina te komete. a A riai mwaane aikai n nanorinano. E ngae ngke a kataia ni buoka te tia bure bwa e na raira nanona, a bon ataia naba ae a aki kona n taumatoaa temanna bwa e na bitaki. (TuaKau. 30:19) A kakoauaa unimwaane ae a na aki bane taani karaoa te bure ni butimwaea raoi te reirei, n aron te Uea are Tawita. (2Tam. 12:13) A kona tabeman taani karaoa te bure n rineia bwa a na tarariaoa ana kauring Iehova. (KBwaai 4:​6-8) Ma tiaia unimwaane boni kabanean aia konaa bwa a na kaira te tia bure nakon te rairannano. Baikara booto n reirei aika a kairiraki iai ngkana a maroro ma te tari are e a tia ni karaoa te bure?

5. Tera te reirei ni kairiri are a ururingnga unimwaane ngkana a maroro ma te tia bure? (2 Timoteo 2:​24-26) (Nora naba te taamnei.)

⁵ A taraa te tia bure unimwaane bwa te tiibu ae rangi ni kakawaki, ae e bua. (Ruka 15:​4, 6) Ngaia are ngke a kaitiboo ma te aomata aei unimwaane, a aki kabonganai taeka aika iowawa ke aika kaota te aki akoi, ao a aki naba iangoia ae a maroro ma ngaia tii ibukini kabwaninan aia rongorongo. Ma a na boni kaotii aroaro ake n 2 Timoteo 2:​24-26. (Warekia.) A teimatoa unimwaane ni kaota te nimamannei ao te akoi, bwa a aonga n rota nanon te tia bure.

6. A na kangaa unimwaane ni katauraoi moa nanoia imwain ae a kawara te tia bure? (I-Rom 2:4)

⁶ A katauraoi moa nanoia unimwaane. A kataia ni kakairi iroun Iehova n aroia nakon te tia bure, n aroia n ururing ana taeka Bauro aikai: “Ana akoi te Atua e kataia ni kairiko nakon te rairannano.” (Wareka I-Rom 2:4.) A riai unimwaane n uringnga ae bon taani kawakintiibu ngaiia aika mena i aan ana kairiri Kristo. (Ita. 11:​3, 4; Mat. 18:​18-20) Imwaini kawaran te tia bure, a bon tataro moa unimwaane nakon Iehova ibukin tiaia ae kairan te tia bure nakon te rairannano. A na ukeuke moa n te Baibara ao n ara boki ao a na tataroa naba te wanawana. A na iaiangoi naba baika a riai n atai ibukin te tari aei, aika a na  kona ni kaira ana iango, anuana, ao ai aroarona.​—TaeRab. 20:5.

7-8. A na kangaa unimwaane ni kona ni kakairi n ana taotaonakinnano Iehova, ngkana a maroro ma te tia bure?

⁷ A kakairi unimwaane n ana taotaonakinnano Iehova. A ururinga aron Iehova nakoia taani bure rimoa. N te katoto, e kataetaea raoi Kain Iehova ma te taotaonakinnano, ao e kaota naba nakoina mwin te bure ao kakabwaiaana ngkana e ongeaba. (KBwaai 4:​6, 7) E kaungaa Tawita Iehova rinanon te burabeti are Natan, are e kabongana te kaikonaki ae ringa nanon te uea. (2Tam. 12:​1-7) Ao e “teimatoa ni kanakoia” ana burabeti Iehova ao e “okioki” ni karaoa anne nakon te natannaomata ae bubure ae Iteraera. (Ier. 7:​24, 25) E aki taningaia ana aomata bwa a na rairi moa nanoia ao e a tibwa buokiia. Ma e biririmoa ni kaumakiia bwa a na raira nanoia.

⁸ A kakairi unimwaane n ana katoto Iehova ngkana a buokiia naake a karaoa te bure ae kakaiaki. N aron te kairiri are n 2 Timoteo 4:2 a maroro “ma te taotaonakinnano ni kabane” unimwaane ma te tari ae tabeaianga nanona. E kangai te study note n te kibu anne ibukin te aeka n unimwaane anne: “E na bon taotaona nanona n taai nako, ni kakantaningaa te tai are e na anaaki iai nanon te [tia bure] nakoni karaoan ae eti. Ngkana [te unimwaane] e a ebu naba nanona ke n un, e na kona ni kationakoa ke ni kamamaraa riki [te tia bure].”

9-10. A na kangaa unimwaane ni kona ni buoka te tia bure bwa e na ataa te bae e karaoia?

⁹ A kataia unimwaane n ukeri bwaai aika a kairiri nakoni karaoan ae bure. N te katoto, e mamaara te Kristian anne teutana imwin teutana ibukina bwa e aki kakaraoa ana ukeuke n reirei i bon irouna ke te uarongorongo? E a katoka ana tataro ae katoatai nakon Iehova? E kariaia tangirani baika bure bwa e na kairiraki iai? E rineiia raoraona ke ana kaakibotu ma te aki wanawana? A kangaa ana rinerine akanne n rotakibuaka iai nanona? E ataia bwa tera aron rotakin Tamana ae Iehova n ana rinerine ma ana mwakuri aika e karaoi ngkai?

¹⁰ Ngkana a tabeki titiraki aika anainano unimwaane n te aro ae e aki mwengabuaka iai te tia bure, ai aron ae a itia te baere i nanon te tari anne ao ni buokia n ataa te bae karaoia. (TaeRab. 20:5) Irarikin anne, a kona ni kabonganai kaikonaki ni buoka iai te aomata anne bwa e na ataa ao n nora buren te bae karaoia, n aron are e karaoia Natan nakon Tawita. Ni moani kawarakin te tia bure, ao e bae ni moanna n namakina te nanokawaki ni koaua ibukin te baere e karaoia. E kona n raira nanona ngkekei naba.

11. Tera aron Iesu nakoia taani bure?

¹¹ A kakorakoraia unimwaane ni kakairi iroun Iesu. Ngke e buoka Tauro are mai Tareto Iesu are e a tia ni kautaki, ao e tabeka te titiraki ma te wanawana ni kangai: “Tauro, Tauro, e aera ngkai ko bwainikirinai?” E buokia ikai Iesu n ota n te kairua are e karaoia. (Mwa. 9:​3-6) Ao ni kaineti ma “Nei Ietebera” e kangai Iesu: “I anganna ana tai n rairannano.”​—TeKao. 2:​20, 21.

12-13. A na kangaa unimwaane n angan te tia bure ana tai n raira nanona? (Nora naba te taamnei.)

¹² N aron Iesu, a aki taenoa unimwaane ni motika taekan te tia bure bwa e aki raira nanona. E ngae ngke iai tabeman aika raira naba nanoia n aia moantai ni maroro ma kaain te komete, ma tabeman a boni kainnanoa te tai ae maan teutana. Ngaia are a kona unimwaane ni baireia bwa tiaki tii te taina aia tai ni maroro ma te tia bure. Tao imwin aia moani maroro, e na reke ana tai te Kristian  are karaoa ae kairua n iaiangoa raoi te baere e tuangaki. E bae n tataro ma te nanorinano nakon Iehova. (TaiAre. 32:5; 38:18) Ngaia are imwin iraua te tai ni maroro ma ngaia, e kona te tia bure ni kaokoro arona ma are ngke e moani maroro.

¹³ A kaotiota te nanoanga ao te akoi unimwaane bwa a aonga ni kaira te tia bure nakon te rairannano. A tataro bwa e na kakabwaiaa aia kakorakora Iehova, ao a kantaningaia bwa e na oki ana iango te tia bure ao n raira nanona.​—2Tim. 2:​25, 26.

14. Antai ae riai ni kamoamoaaki ngkana e raira nanona te tia bure temanna, ao bukin tera?

¹⁴ E korakora te kimwareirei ngkana e raira nanona te tia bure! (Ruka 15:​7, 10) Antai ae e riai ni kamoamoaaki? Unimwaane? Uringa are e koreia Bauro ibukia taani bure: “Tao ane a na manga anganaki rairan nanoia iroun te Atua.” (2Tim. 2:25) E kangai te study note i aon te kibu anne: “Bon tiaki aomata aika kamoamoaaki n rikin te aekaki ni bitaki anne n te iango ao n te aroaro, ma bon Iehova, bwa boni ngaia ae e buoka te Kristian are e tibanako bwa e na karaoa te bitaki ae rangi ni kakawaki. E kabwarabwarai Bauro baika raraoi aika kona n reke ngkana e a tia te tia bure n raira nanona. E a kona te aomata anne ni karekea ana atatai ae eti riki i aon te koaua, e a eti raoi ana iango, ao e a kona ni birinako man ana kai ni kabwaru Tatan.​—2Tim. 2:26.”

15. A na kangaa unimwaane n teimatoa ni buoka te tia bure ae raira nanona?

¹⁵ Ngkana e raira nanona te tia bure, a na teimatoa unimwaane ni kakawaria ibukini kaungaana, bwa e aonga n teimatoa ni karekea buokana ae e kainnanoia ni kaitaraa ana kai ni kabwaru Tatan, ao ni kaeta kawaina. (Ebera 12:​12, 13) A bon aki kaotii bwaai nako ake e karaoi te tia bure unimwaane. Ma tera ae a riai n ataia kaain te ekaretia?

“BOAIIA . . . I MATAIA TAANI KAKOAUA NI KABANE”

16. Ni kaineti ma 1 Timoteo 5:​20, antai ae e nanonia Bauro bwa “taani kakoaua”?

¹⁶ Wareka 1 Timoteo 5:20. E korei taeka akanne Bauro nakon raona n unimwaane are Timoteo, ibukia “aomata aika kakaraoa ae  bure.” Tera ae nanonna iai? E aki nanonna bwa kaain te ekaretia ni kabane bon “taani kakoaua.” Ma e kananonaia tabeman ake a kaman ataa taekan te bure. Tao naake a noria ni mataia, ke tao naake e kaongoia ana kangaanga te tia bure anne. A na kaongoia tii naakai unimwaane ae e a tia n rinanoaki te kangaanga anne ao ni boaaki naba te tia bure.

17. Ngkana iai te bure ae kakaiaki ae e a ataaki taekana irouia kaain te ekaretia ni kabane ke tao e taraa n ae e na bon ataaki, tera te katanoata ae e na kanakoaki, ao bukin tera?

¹⁷ N taai tabetai, ao e kona ae e a ataaki irouia kaain te ekaretia ni kabane te bure are karaoaki, ke tao e taraa n ae e na bon ataaki. Ngkana e riki anne, a a riki ngkanne kaain te ekaretia ni kabane bwa “taani kakoaua.” Ngaia are e riai te unimwaane temanna n te ekaretia ni katanoataa ae e a tia te tari te mwaane ke te aine anne ni boaaki. Bukin tera? E kaeka ni kangai Bauro: “Bwa te bwai n reirei nakoia akana tabemwaang” bwa a na aki mwane naba n te bure.

18. Tera ae a na karaoia unimwaane ngkana e karaoa te bure ae kakaiaki te teei ae e a tia ni bwabetitoaki ae e tuai ni koro 18 ana ririki? (Nora naba te taamnei.)

¹⁸ Tera ae a na karaoia unimwaane ngkana e karaoa te bure ae kakaiaki te teei ae e a tia ni bwabetitoaki ae e tuai ni koro 18 ana ririki? E na baireia te rabwata n unimwaane bwa a na maroro ma te teei aei unimwaane aika uoman, n raonaki irouia ana karo aika Kristian. b A na ongora unimwaane bwa tera ae a a tia ni karaoia kaaro ni buoka iai natiia bwa e na raira nanona. Ngkana e ongeaba te teei  aei n aia reirei ni kairiri ana karo ao e bita aroarona ma ana iango, a kona unimwaane aika uoman ni baireia bwa a na teimatoa ana karo ni buokia moa. Bwa ni koauana bon tabeia kaaro mairoun te Atua kaetan natiia. (TuaKau. 6:​6, 7; TaeRab. 6:20; 22:6; IEbe. 6:​2-4) Ma a na okioki unimwaane n ongongora irouia kaaro ao n taraia raoi bwa e na karekea te ibuobuoki ae kainnanoia te teei. Ma tera arona ngkana e aki kan raira nanona te teei ao e teimatoa ni kawaina ae bure? Ngkanne a na maroro ma ngaia te komete n unimwaane, n raonaki irouia ana karo aika Kristian.

“E RANGI N TATANGIRA IEHOVA AO N NANOANGA”

19. A kangaa unimwaane ni kekeiaki ni kakairi iroun Iehova ngkana a maroro ma naake a karaoa te bure ae kakaiaki?

¹⁹ Bon tabeia i matan Iehova unimwaane aika kaaina te komete bwa a na kateimatoa itiakin te ekaretia. (1Kor. 5:7) A tangiriia naba taani karaoa te bure bwa a na raira nanoia ao a kabanea aia konaa ni buokiia. Ao ngkana a buokiia, a teimatoa unimwaane ni kantaningaa te aomata anne bwa e na bitaki. Bukin tera? A kani kakairi iroun Iehova, ae “rangi n tatangira . . . ao n nanoanga.” (Iak. 5:11) Anne raoi te aroaro ae e kaotiotia te abotoro Ioane are e a kara. E korea aei: “Au ataei aika uarereke, I korei baikai nakoimi bwa kam aonga n aki bure. Ma ngkana iai ae e bure, ao iai te tia buokira ae mena iroun te Tama, ae Iesu Kristo, ae te aomata ae raoiroi.”​—1Ioa. 2:1.

20. Tera ae ti na rinanona n te kabanea ni kaongora?

²⁰ E kananokawaki bwa n tabetai e a bon rawa te Kristian n raira nanona. Ngkana e riki anne, e a riai ni kanakoaki man te ekaretia. Tera ae a na karaoia unimwaane ngkana e riki te aekaki anne? Ti na rinanon anne n te kabanea ni kaongora ae imwina.