A rangi ni matoatoa n te Katorika Tamau ma Tinau. Ma ngke a reiakinna man te Baibara ae Iehova bon aran te Atua, ao a a riki naba bwa Ana Tia Kakoaua Iehova aika ingainga nanoia. E katoka kakaraoan taamnein Iesu man te kai tamau. Ao e a kamanena rabakauna ni kabentaa n onika iai ara auti are mai nano bwa te moan Tabo n Taromauri i San Juan del Monte, ae kaawani Manila, ae kautuni Biribin.

Imwini bungiakiu n 1952, ao a aki toki au karo n reireinai taekan Iehova, n aron naba are a kakaraoia nakoia tariu aika aman ao mwaaneu aika teniman aika ikawai riki nakoiu. E kakaungaai tamau i nanon ikawairakeu, bwa N na wareka teuana mwakoron te Baibara ni katoabong, ao e reirei ma ngai n ara boki aika bati. N tabetai, a kaoia mataniwi aika mwamwananga ao taan tei man te aobiti n tararua bwa a na mena n ara auti. Ti rangi ni kimwareirei ao ni kaungaaki man aia rongorongo taari aikai, are ti a kairaki iai bwa ti na moanibwaia te mwakuri ni minita ni maiura.

A riki au karo bwa au banna ni katoto. Imwini maten tinau man aorakina, ao I a moana au bwaiania ma Tamau n 1971. Ma e a manga mate tamau n 1973 ngke ai 20 au ririki. E uruaki nanou ao I a namakinna ae I a tiku n tii ngai ngke a a bua au karo. Ma I buokaki n te kantaninga “ae koaua ao e nene ni matoa” ae n te Baibara, bwa e na aki moti au atinro ma N na teimatoa ni kukurei ao ni kaan ma Iehova. (Ebera 6:19) E aki maan imwini maten tamau, ao I a butimwaea te mwioko ae te bwaiania ae okoro n te abamwakoro ae tionako ae Coron, ae aonon Palawan.

Ai 21 au ririki ngke I roko i Coron. Kioina ngke I ikawairake n te kaawa ae bubura, I rangi ni mimi n te abamwakoro ae uarereke ae e kangaanga reken te iti iai, te ran, ao ai te bao ni mwamwananga.  E ngae ngke iai taari tabeman ma bon akea toau ni bwaiania ao n tabetai bon tii ngai n uarongorongo. I rangi n ururingia au utu ao raoraou n au moan namwakaina. N te tairiki, I kona I a tararake n tarai itoini karawa ao a wawaanako rannimatau. E a roko are N nang kitana mwiokoau ao n oki rikaaki.

I bunra nanou nakon Iehova n taai ake I tiku iai n tii ngai. I kakauringi baika kaungaunga ake I wareki n te Baibara ao n ara boki. E aki toki n tetei n au iango Taian Areru 19:14. I kauringaki iai ae e na riki Iehova bwa “au Bwaa ao te tia Manga Kabooai” ngkana I kananoa au iango ni baika e kukurei iai, n aron ana mwakuri ma aroarona nako. I rangi ni buokaki n te kaongora teuana n te Taua-n-Tantani ae “You Are Never Alone.” a I wawarekia n taai nako. Ai aron ae bon tii ngai ma Iehova n taai akanne, ao e a rereke iai au tai n tataro, n ukeuke n reirei, ao ni kananoa au iango.

E aki maan imwin rokou i Coron, ao I a mwiokoaki naba bwa te unimwaane. Ngkai tii ngai te unimwaane, I kaira te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo, te Botaki Ibukin te Uarongorongo, te Reirei n te Boki n te Ekaretia, ao ai te Reirei n te Taua-n-Tantani. I kakaraoa naba te kabwarabwara ibukia aomata nako ni katoa wiki. Te bwai teuana ae I kakoauaa, e a aki reke au tai n namakinna ae I tiku n tii ngai!

E uaana au mwakuri ni minita i Coron, ao a bwabetitoaki au reirei n te Baibara tabeman. Ma bon iai naba kangaanga tabeua. N tabetai, I riai n rianna te itera ni bong ni kaea te aono ae N na uarongorongo iai, ao I aki ataia bwa N na matuu ia ngkana I a roko. A bati naba aaba aika uarereke ake a mena i aan aonon te ekaretia. I aki toki ni mwamwananga n taiani booti ribuakon te angibuaka ni kaei aaba aikai, e ngae ngke I kabi n uaua. E boni kamanoai Iehova ao ni kateimatoaai ngke I rinanoni kangaanga aikai. Imwina riki, I a ataia ae e boni kataneiaai Iehova nakoni baika kangaanga riki ni mwiokoau are imwina.

N 1978 ao I a mwiokoaki nako Papua New Guinea, i meangin Aotiteria. Bon te aba ae maungaunga Papua New Guinea, ae kuri n iorooro buburana ma Tibein. I rangi ni mimi ni mwaitiia kaaina ae kaania tenua te mirion aika a kabonganai taetae aika raka i aon 800. Ma angiina kaaina a rabakau te taetae ae te Melanesian Pidgin, ae ataaki bwa te Tok Pisin.

I mena tabeua te tai n te ekaretia ae kabongana te taetae n Ingiriti i Port Moresby, ae kautun te aba. Ma imwina ao I a kamwaingaki nakon te ekaretia ae kabongana te Tok Pisin, ngaia are I kaea te reirei bwa I aonga n rabakau te taetae aei. I kamanenai n au uarongorongo baike I reiakin. I a buokaki iai ni waekoa n rabakau riki te taetae. E aki maan imwina ao I a kona ni karaoa te kabwarabwara ibukia aomata nako n te Tok Pisin. Iangoa ngkanne kubanakou, ngke e tuai koro teuana te ririki, ao I a mwiokoaki naba bwa te mataniwi ae mwamwananga, n ekaretia ake a kabongana te Tok Pisin n aono aika bubura tabeua.

Ibukina bwa a uamaenako ekaretia, I riai ni bairei ruunga n aono aika bati, ao I a boni mwamwamwananga naba. N te moantai, I namakinna ae I a rangi n tionako n taabo aika I boou iai, te aba, te taetae, ao ai katei aika I ianena iai. I aki kona ni  mwamwananga riaon te aba bwa e maungaunga ao e aobuaka. Ngaia are e kuri ni katoa wiki kibakibau. N tabetai ao bon tii ngai te bwatintia n te wanikiba ae bingingi ao ni mangaingai. Bon akea raoi okorona ma nakon nanou ngke I mwamwananga n te booti!

Tii tabeman aika iai aia tareboon, ngaia are I rereitaki ma ekaretia rinanon te reta. N angiin te tai, I roko moa imwain rokon au reta, ao I a manga kakaaenako bwa a mena ia taari. Ma ni katoatai are I kaitiboo iai ma taari, I a boni bubutimwaeaki naba ma te kakaitau, ao I a kauringaki iai ae e boni materaoi au kakorakora. I namakina ana boutoka Iehova n aanga aika bati, ao e a ririkirake ni kaan riki au reitaki ma ngaia.

Ngke I moani kaea te taromauri n te aba ae Bougain ville, ao a a kawarai naba te taanga teuana, a wingare ao a titirakinai, “Ko kinaira?” I uringnga ae I uarongorongo nakoia taanga aikai ngke I moan roko i Port Moresby. I moana te reirei n te Baibara ma ngaiia, imwain ae I katikuia iroun temanna te tari te mwaane. A a bwabetitoaki ngkai te taanga aei! Bon aei teuana mai buakoni kakabwaiaau aika bati ni menau i Papua New Guinea, i nanon tenua te ririki.

Imwaini kitanakin Coron n 1978, ao I kaitiboo ma te tari te aine temanna ae tatauraoi n anga boni ngaia ae Adel. Bon te bwaiania ae katoatai ao e kaikawaia naba natina aika uoman ae Samuel ao Shirley. N te tai naba anne, e tararuaa naba tinana ae e a kara. I okira Biribin n 1981 ni mare ma Adel. Imwini marera ao ti a riki bwa bwaiania aika katoatai ao n tararuaa ara utu.

E ngae ngke I a katei utu, ma I a manga mwiokoaki bwa te bwaiania ae okoro n 1983, ao I a mwiokoaki nakon te abamwakoro ae Linapacan, ae aonon Palawan. I mwaing ma au utu ni kabane nakon te tabo ae tionako aei, ae akea iai taani Kakoaua. E motirawa tinan Adel teuana te ririki imwina. Ma ti teimatoa ni katabetabeira n te mwakuri ni minita, ao ti a buokaki iai n nanomwaaka ribuakon rawawatara. A bati ara reirei n te Baibara i aon Linapacan ake a kani kaea te taromauri, ao ti a kainnanoa te Tabo n Taromauri ae uarereke. Ngaia are ti katea teuana i bon iroura. Ai tibwa tenua te ririki imwin rokora ao ti kukurei n noraia 110 ake a kaea te Kauring, ao angiina i buakoia a rikirake nakon te bwabetito imwin nakora.

N 1986 ao I a mwiokoaki nako Culion, ae te aba are a memena ngkoa iai rebera. Imwin anne ao e a mwiokoaki bwa te bwaiania ae okoro Adel. Ti raraoma n te moantai n uarongorongo nakoia aomata ake a rotakibuaka rabwataia n te rebera. Ma a karaui nanora taari ikekei, bwa a tia ni bwainnaorakiaki ao e aikoa ewewe. Tabeman mai buakoia rebera aikai a kaakaea te taromauri n ana auti te tari te aine temanna. Imwina riki ao ti a taneiai ma te aekaki aei ao ti kunea bwa e rangi n uaana riki tibwaan ara kantaninga man te Baibara nakoia aomata aika namakinna bwa a katinanikuaki iroun te Atua ao aomata. E rangi ni kakukurei noraia aomata aika a tia n rangi n aoraki, ni  karekea kimwareireia n te kantaninga ae n te bong teuana ao a nang karekea te marurung ae kororaoi.​—Ruka 5:​12, 13.

Tera aroia natira ni kaangaraoiia ma te maiu i Culion? Ti kaoia uoman taari aine aika ataei mai Coron bwa a na raonira, bwa e aonga n reke raoraoia natira. A rangi ni kimwareirei n aia mwakuri ni minita Samuel, Shirley, ao taari aine aikai, a reirei ma ataei aika bati, ao ngai ma Adel ti reirei ma aia karo ataei aikai. N te taina ao ti a kairi reirei ma utu aika 11. E aki maan ao ti a kairi reirei n te Baibara aika bati, ao a a rikirake ara reirei n te Baibara n te aro are e a tei teuana te ekaretia ae boou!

N te moantai ao bon tii ngai te unimwaane n te ekaretia n te aono aei. Ngaia are e a tua te aobiti n tararua bwa N na kairi botaki n te wiki ibukia taari ake waniman ake i Culion, ao ibukia naba taari aika ruaman ake i Marily, ae tenua te aoa kaeana n te booti. Imwini bwaran te taromauri, ti rianna ma au utu rinanon aono aika maungaunga i nanon iraua te aoa, ni kairi reirei n te Baibara n te kaawa ae Halsey.

Teutana imwin teutana ao ti a noria bwa e a korakora te uaa i Marily ao i Halsey, ngaia are ti a katei Taabo n Taromauri n aono aikai. A katauraoi baika kainnanoaki taari ao naake a kan ongora ake i aon Linapacan, ao boni ngaiia naba aika buoka te mwakuri ni kateitei. E kona ni kamanenaaki te tabo n taromauri are i Marily irouia aomata aika 200, ao e kakabuburaaki naba, ao n tau ibukin te runga.

N 1993 ngke a ikawai natira, ao ti a manga moana ara mwakuri ni mwamwananga n te aono ae uarereke i Biribin. I kaea te Kuura Ibukini Kataneiaakia Minita n 2000, bwa I aonga ni kona n tia reirei n te kuura aei. I namakinna ae I aki tau ibukin te beku aei, ma e aki toki ni kaungaai Adel. E kauringai ae e na boni kakorakoraai Iehova n uota uotau ae boou aei. (IBir. 4:13) E bon taetae Adel man te baere e rinanona, bwa e kakororaoa mwiokoana ribuakon aorakina.

Ngke I a riki bwa te tia reirei n te kuura n 2006 ao e a reke iroun Adel te aoraki ae te Parkinson.  Ti boni kubanako iai! Ngke I a tuangnga ae ti nang katoka moa ara beku aei bwa N na tararuaia, ao e kaekaai Adel ni kangai, “Taiaoka kakaaea te taokita ae kona ni buokai n aorakiu, bwa I ataia ae e na boni buokira Iehova ni kakororaoa mwiokoara.” E teimatoa Adel onoua te ririki imwin anne n ana beku iroun Iehova ma te aki ngurengure. Ngke e aikoa kona n nakonako, e uarongorongo man ana kaintekateka ae kokokaki. Ngke e a kangaanga taetaena, e kaeka n te taromauri n taeka aika tii teuana ke uoua. A roroko iroun Adel taeka ni kakaitau ibukin ana katoto ae tamaroa, ibukin nanomwaakana n uaa e motirawa n 2013. I a tia ni kabanea 30 tabun te ririki ma Adel ae raou ae kakaonimaki ao n tatangira, ma ngke e a matunako n te mate ao e a manga taonainako naba te nanokawaki ao namakinan ae I a tiku n tii ngai.

E na bon tangiria Adel bwa N na teimatoa ni mwiokoau, ngaia are I karaoa anne. I teimatoa ni katabetabeai ao I buokaki iai ni kaitaraa namakinan ae I a tiku n tii ngai. I mwiokoaki n 2014 nakon 2017 bwa N na kakawari ekaretia aika kabongana te taetae n Tagalog n aaba aika e katabuakaki iai ara mwakuri. Imwin anne, I kawari ekaretia i Taiwan, n te United States, ao i Kanata, aika kabongana te taetae n Tagalog. N 2019, I a kaira te reirei n te taetae n Ingiriti n te Kuura Ibukia Taan Uarongorongoa te Tautaeka n Uea, i Inria ao i Thailand. I rangi ni kimwareirei ni mwiokoau aikai ni kabane. I namakina te kukurei ae bati ngkana I katabetabeai n au beku iroun Iehova.

Ni katoai mwiokoau aika boou, e rikirake irou tangiraia taari ake I kaitiboo ma ngaiia, ao e aki bebete kitanaia. I reireinaki iai bwa N na onimakina raoi Iehova n taai akanne. I nanamakina ana boutoka, ao I buokaki iai bwa N na butimwaei ma nanou ni kabane bitaki ake a riki nakoiu. N te tai aei, I a beku bwa te bwaiania ae okoro i Biribin. I a mena ngkai n au ekaretia ae boou, are e a riki bwa au utu aika taani boutokaai ao n tabeakinai. I rangi ni kakatonga n noran Samuel ao Shirley ni kakairi n ana onimaki tinaia.​—3Ioa. 4.

Eng, I boo ma kangaanga aika bati ni maiuu, n aron tarataraani buu ni kabokorakora ma aorakina n uaa matena. I a tia naba ni keiaki ni kaangaraoai ma baika boou aika bati. Ma e ngae n anne, I a tia n noria ae “e bon aki raroa mairoura n tatabemanira nako” Iehova. (Mwa. 17:27) E bon “aki rangi ni kororo” bain Iehova ni boutokaiia ao ni kakorakoraia ana toro, aika maeka naba n taabo aika tionako. (Ita. 59:1) Bon au Bwaa Iehova, ae e a tia n raoraonai i nanoni maiuu, ao I rangi ni kakaitau irouna. Bon akea te tai ae I tiku iai n tii ngai.