1. Bukin tera ngkai ti kona ni karekei reireiara mairouia aika a kara?

 TI BANE ni kainnanoa te kairiri ibukini karaoan ara motinnano aika kakawaki ni maiura. Ti kona ni karekei kairiri akanne irouia unimwaane n te ekaretia ao Kristian aika ikawai n te onimaki. Ti aki riai n iangoa aia taeka n reirei naake a ikawai riki nakoira bwa e a bane taia. E tangiria Iehova bwa ti na karekei reireiara mairouia aika a kara. A a tia ni kabanea te tai ae bati riki nakoira ni karekea iai mwaataia, aia ataibwai ao wanawanaia.​—Iobi 12:12.

2. Tera ae e na maroroakinaki n te kaongora aei?

² N taai ake a karakinaki n te Baibara ao e kabonganaia Iehova mwaane aika kara aika kakaonimaki, ni kaungaia ao ni kairiria ana aomata. N te katoto iangoa Mote, Tawita, ao te abotoro Ioane. A maeka n taai aika kakaokoro ao a rangi ni kaokoro baike a rinanoi. Ngke e a kaan tokini maiuia ao a anga taian taeka n reirei aika kawanawana te aba nakoia aika a ataei riki. A katuruturua kakawakin te ongeaba iroun te Atua mwaane aika kara aika kakaonimaki aikai. E kawakin Iehova aia taeka aika kawanawana te aba ibukira n ara bong aikai. Ti kona ni kakabwaiaaki ngkana ti rinanoi aia reirei ni kairiri e ngae ngkana ti ataei ke ti a kara. (IRom 15:4; 2Tim. 3:16) N te kaongora aei, ti na nori aia kabanea n taeka mwaane aika kara aika teniman ao ni karekei reireiara mai iai.

‘E NA ABWABWAKI AMI TAI’

3. Tera mwiokoani Mote ake e beku iai?

³ E kabanea maiuna Mote ni beku iroun Iehova. Bon te burabeti ngaia, te tia moti, te mataniwi, ao te tia korea rongorongon  rimoa. A bati baike e rinanoi ni maiuna! E kairiia te natannaomata are Iteraera ni kaotinakoia man tautoronakia i Aikubita ao e nori ana kakai Iehova aika bati. E kabongana teuaei Iehova ni korei moani bokin te Baibara ake nimaua, te Areru 90, ao tao te Areru 91. N taraana ao e korea naba te boki are Iobi.

4. Antai ake e kaungaia Mote ao bukin tera?

⁴ Imwaini mateni Mote ngke ai 120 ana ririki, ao e botiia I-Iteraera ni kabane ni kauringia baike a a tia n nori ao n rinanoi. A uarereke tabeman mai buakoia ngke a nori kanikina aika bati ao kakai ake e karaoi Iehova ao ngke e karokoa Ana motikitaeka i aon Aikubita. (TeOti. 7:​3, 4) A a tia n rinanon Taari ae Uraura are bwenaua ao n nora kamaunaakin ana taanga ni buaka Barao. (TeOti. 14:​29-31) A nora ana kamanomano Iehova ao tabeakinaia irouna n te rereua. (TuaKau. 8:​3, 4) Ngke e a tauraoi te natannaomata n rin n te Aba ni Berita, e a kabongana ana kabanea n tai aei Mote ni kaungaia aomata. a

5. Tera ae karauaki iai nanoia I-Iteraera n ana kabanea n taeka Mote ake n Te Tua-Kaua 30:​19, 20?

⁵ Tera are e taekinna Mote? (Wareka Te Tua-Kaua 30:​19, 20.) A kantaningaa te maiu ae tamaroa n te tai ae imwaia te natannaomata ae Iteraera. Man ana kakabwaia Iehova, a a kona I-Iteraera ni maeka i nanon te tai ae maan n te aba are e beritanna nakoia. Bon te aba ae tamaroa ao e karikiuaa! E kabwarabwaraa te aba aei Mote nakoia ni kangai: “Kaawa aika korakora ma n raraoi aika kam aki katei, ao auti aika on ni bwaai aika raraoi n aekaia nako aika kam aki mwakuri ni karekei, mwarua n ran aika ekeaki aika kam aki keni, ao nne ni kureebe ma aroka aika oriwa aika kam aki uniki.”​—TuaKau. 6:​10, 11.

6. Bukin tera ngke e kariaia natannaomata ake tabeua te Atua bwa a na kataenikaia Iteraera?

⁶ E angania naba I-Iteraera te kauring Mote. Ngkana a kan teimatoa ni maeka n abaia ae tamaroa anne, a riai n ongeaba n ana tua Iehova. E kaumakiia Mote bwa a na “rinea te maiu” n aroia n ongo iroun Iehova ao n “nimtia.” Ma a kakeaa Iehova tibun Iteraera. Ngaia are e kariaia I-Aturia te Atua ao imwina riki kaaini Baburon, bwa a na kataenikaiia ao ni kairiianako bwa taenikai.​—2Uea 17:​6-8, 13, 14; 2Rong. 36:​15-17, 20.

7. Tera reireiara man ana taeka Mote? (Nora naba te taamnei.)

⁷ Tera reireiara? E reke te maiu n te ongeaba. N aroia tibun Iteraera ake a mena i matan te Aba ni Berita, e a rangi ni kaan naba te tai ae ti nang rin n ana aonnaba te Atua ae boou are e beritanna, ike ti nang nora iai te aonnaba n riki ni bwaretaiti. (Ita. 35:1; Ruka 23:43) E nang akea te Riaboro ma ana taimonio. (TeKao. 20:​2, 3) A nang akea Aaro aika kewe ake a katikiianako aomata mairoun Iehova. (TeKao. 17:16) A nang akea tautaeka n aomata ake a karawawataia naake a mena i aan aia kairiri. (TeKao. 19:​19, 20) Ai akea nneia taani karitei n te Bwaretaiti. (TaiAre. 37:​10, 11) A nang ongeaba aomata n ana tua Iehova aika raoiroi aika karekea te katiteuanaaki ao te rau. A nang bane ngkanne aomata n tangiriia ao n onimakinia i marenaia. (Ita. 11:9) Ai tamaroara te kantaninga anne! Ao ngkana ti ongeaba iroun Iehova, ti kona n teimatoa ni maeka n te aonnaba ae bwaretaiti tiaki tii i nanon irabubua te ririki ma n aki totoki.​—TaiAre. 37:29; Ioa. 3:16.

8. E kangaa ni buokaki te mwaane ae e a maan ni mitinare, n te berita ae te maiu are aki toki? (Iuta 20, 21)

 ⁸ Ngkana ti iaiangoa ana berita Iehova ae te maiu are aki toki, ti na kan nimtia n aki ongei kataaki ake ti na boo ma ngaai. (Wareka Iuta 20, 21.) E kona naba ni kakorakoraira te berita anne bwa ti na buakani oini mamaarara. E taku te temanna te mwaane ae e a maan ni mitinare i Aberika ae kabokorakora ma oini mamaarana: “E a kamatoaaki riki nanou bwa N na buakana te kangaanga ao ni kakorakoraai n tataro ni bubutii nakon Iehova, ngke I a ataia ae e kona ni bua kantaningaan te maiu are aki toki irou. Man ana ibuobuoki, I a kona n tokanikai iai.”

“A NA NAKORAOI AROM”

9. Baikara kataaki ake e rinanoi Tawita ni maiuna?

⁹ Bon te uea ae kakannato Tawita. Bon te tia katangitang naba, te tia kario, te tia buaka, ao te burabeti. E rinanoni kataaki aika bati. I nanon ririki aika bati ao e bibirinako ni karabarabaa mairoun te Uea ae bakantang are Tauro. Imwin rikina bwa te uea ao e a manga birinako naba Tawita n rawea maiuna ngke e kataia n anaa te kaintokanuea natina are Abetarom. E kaotia Tawita bwa e kakaonimaki ni koaua nakon te Atua ni karokoa matena n aki ongei ana kangaanga ao mamaarana. E taekina teuaei Iehova bwa “te mwaane ae kakukureia [nanona].” Ti bon riai n ongo n ana reirei ni kairiri Tawita!​—Mwa. 13:22; 1Uea 15:5.

10. Bukin tera ngke e anga te reirei ni kairiri Tawita nakon natina are e na ruamwina are Toromon?

¹⁰ N te katoto, iangoa te reirei ni kairiri are e anga Tawita nakon natina are e na ruamwina are Toromon. E rineaki te ataeinimwaane aei iroun Iehova bwa e na teimatoa ni boutokaa te taromauri ae itiaki ao ni katea te tembora ibukin taromaurian te Atua. (1Rong. 22:5) E na boni kaaitara ma kangaanga Toromon. Tera ae e na taekinna Tawita nakoina? Ti na noria.

11. N aron ae oti n 1 Uea 2:​2, 3, tera te taeka n reirei are e anga Tawita nakon Toromon, ao e kangaa n oti koauana? (Nora naba te taamnei.)

¹¹ Tera are e taekinna Tawita? (Wareka 1 Uea 2:​2, 3.) E tuanga natina Tawita ae e na nakoraoi arona ngkana e ongeaba iroun Iehova. Ao e bon nakoraoi aron Toromon i nanon ririki aika bati. (1Rong. 29:​23-25) E katea te tembora ae rangi n tamaroa ao e korei tabeua bokin te Baibara ao a karinaki tabeua ana taeka ni bokina ake tabeua. E tanoata taekana ibukini wanawanana ao kaubwaina. (1Uea 4:34) Ma n aron are e kabwarabwaraa Tawita, e na tii nakoraoi aron Toromon ngkana e teimatoa n ongeaba iroun Iehova ae te Atua. E kananokawaki bwa ngke e a kara Toromon ao e a taromaurii atua riki tabeman. E bua akoana iroun Iehova ao e a bua wanawanana ni kairiri n te raoiroi ao n te kaetitaeka ae riai.​—1Uea 11:​9, 10; 12:4.

12. Tera reireiara man ana taeka Tawita?

 ¹² Tera reireiara? E reke te maiu ae nakoraoi n te ongeaba. (TaiAre. 1:​1-3) E koaua ae e aki berita Iehova nakoira bwa e na anganira te kaubwai ao te karineaki n aron Toromon. Ma ngkana ti ongeaba iroun Atuara, e na bon anganira te wanawana ae e na buokira ni karaoi motinnano aika raoiroi. (TaeRab. 2:​6, 7; Iak. 1:5) A kona ni kairirira ana boto n reirei i aoni baika manena n aron te mwakuri ni kareketianti, te reirei, te kaakibotu, ao te mwane. Ti na kamanoaki man te karuanikai ao ni karekea te maiu are aki toki ngkana ti maiuakina te wanawana are mairoun te Atua. (TaeRab. 2:​10, 11) Ti kona ni karekeia raoraora aika raoiroi. Ao ti na karekea te kairiri ae ti kainnanoia ibukini karekean te kukurei n ara utu.

13. E kangaa Carmen ni kunea te kawai ibukin te maiu ae nakoraoi?

¹³ E iangoia Carmen ae maeka i Mozambique bwa te reirei ae rietata boni kiingin te maiu ae nakoraoi. E rin n te reirei ae rietata ao e kamatebwaia aron te korotaamnei ibukini kateitei. E taku neiei, “I rangi n tangira te baere I reiakinna. Ma e anaa au tai ao korakorau ae bati. I reirei man 7:30 n te ingabong ni karokoa te aoa 6:00 n te bwakantaai. E a kangaanga irou irirani bobotaki ao e a rotaki au onimaki. I bon ataia i nanou ae I kataia n toro irouia tooka aika uoman.” (Mat. 6:24) E tataroakina ana kangaanga neiei ao e karaoa ana kakaae iai n ara boki. E reitia n taku: “Imwini karekean te reirei ni kairiri mairouia taari mwaane aika ikawai n te onimaki ao mairoun tinau, I a baireia bwa N na kitana au reirei ae rietata ao ni beku iroun Iehova ni kabwanina au tai. I buokaki iai bwa N na karaoi motinnano aika raraoi ni maiuu ao I bon aki uringaaba.”

14. Tera raoi oin aia rongorongo Mote ao Tawita?

¹⁴ A tangira Iehova Mote ao Tawita ao a rangi n ataa kakawakin te ongeaba irouna. A kaungaia naake a ongora n aia kabanea n taeka bwa a na kakairi n aia katoto n aroia n nimta Iehova ae Atuaia. A kauringia naba naake a na kitana Iehova ae a na boni kabuaa akoaia irouna ao kakabwaia naba ake e a tia ni beritani nakoia. A rangi ni kakawaki aia taeka n reirei ibukira n ara bong aikai. Irabubua te ririki imwina ao e kaota naba kakawakin te kakaonimaki nakon te Atua ana toro Iehova temanna.

 “AKEA RIKI TE BWAI AE N NA RANGI NI KIMWAREIREI IAI”

15. Tera are e rinanona ni maiuna te abotoro Ioane?

¹⁵ Ioane bon ana abotoro Iesu Kristo ae rangi n tatangiria. (Mat. 10:2; Ioa. 19:26) E raona Iesu Ioane n ana mwakuri ni minita, e nori ana kakai, ao e teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakoina n taai ni kangaanga. E mataku ngke e tiringaki Iesu ao e noria ngke e a manga kautaki. E nora naba rikiraken te Aro ni Kristian n te moan tienture, mangke tii te kurubu ae uarereke ae kaainaki irouia aomata aika kakaonimaki ni karokoa e a “tataekinaki n taabo nako aika i aani karawa” te rongorongo ae raoiroi.​—IKoro. 1:23.

16. Antai aika kakabwaiaaki n ana reta Ioane?

¹⁶ Ngke e a rangi ni kara Ioane ao e anganaki mwiokoana ae kakawaki ae e na korea Ana Taeka te Atua are kairaki koreana n te taamnei ae raoiroi. E korea taekan “te kaotioti mairoun Iesu Kristo” ae kamimi. (TeKao. 1:1) E korea te Euangkerio Ioane are ingoanaki n arana. E korei naba reeta aika tenua. E korea ana katenua n reta nakon te Kristian ae kakaonimaki ae Kaio, are iangoia Ioane bwa natina n te onimaki ae tangiria. (3Ioa. 1) N te tai anne ao e bae ni mwaiti ake e iangoiia Ioane bwa natina n te onimaki. A kaungaaki taan rimwin Iesu ni kabane mangkekei ni karokoa ngkai man te baere e koreia te mwaane ae e a kara ae kakaonimaki aei.

17. Ni kaineti ma 3 Ioane 4, tera te bwai ae rangi ni kakimwareirei?

¹⁷ Tera are e koreia Ioane? (Wareka 3 Ioane 4.) E korea Ioane taekan te kimwareirei ae reke man te ongeaba iroun te Atua. N te tai are e korea iai ana katenua n reta Ioane, a kabutiinako reirei aika kewe tabeman aomata ao ni karika te iraraure. Ma bon iai naba aika teimatoa n “nakonako i nanon te koaua.” A ongeaba iroun Iehova ao a “nakonako ni kaineti ma ana tua.” (2Ioa. 4, 6) E kimwareirei Ioane ao bon Iehova naba irouia Kristian aika kakaonimaki aikai.​—TaeRab. 27:11.

18. Tera reireiara man ana taeka Ioane?

¹⁸ Tera reireiara? E reke te kimwareirei n te kakaonimaki. (1Ioa. 5:3) N te katoto, ti kimwareirei n ataakin ae ti kakukureia Iehova. E kimwareirei n norira ae ti rarawa nakon te kariri n te aonnaba aei ao ti butimwaea te koaua. (TaeRab. 23:15) A kimwareirei naba anera i karawa. (Ruka 15:10) Ti kona naba ni kimwareirei n noran temanna ae teimatoa ni kakaonimaki moarara riki ngkana e kaaitarai  kataaki ao kariri. (2Tet. 1:4) Ao ngkana e a mauna te waaki ae ngkai, ti nang karekea raun nanora n ataakin ae ti a tia ni kaota ara kakaonimaki ni koaua nakon Iehova n te aonnaba ae tautaekanaki iroun Tatan.

19. Tera ana taeka te tari te aine ae Rachel ibukin reiakinaia tabemwaang te koaua? (Nora naba te taamnei.)

¹⁹ Ti kimwareirei riki ngkana ti tibwaa te koaua nakoia tabemwaang. E iangoia Rachel ae maeka n te Dominican Republic, bwa bon te tibwanga ae rangi ni kakawaki reiakinan temanna taekan te Atua ae tamaroa ae ti toro irouna. E taku neiei ngke e iaiangoiia natina n te onimaki: “I a aki kona ni kabwarabwaraa kimwareireiu ngkana I noriia naake I reireinia bwa e a rikirake tangiran Iehova irouia, a onimakinna, ao a bitii maiuia bwa a aonga ni kakukureia. E rianako riki te namakin anne nakon au kakorakora ao nakoni baike I kakeai ibukin reireinaia.”

KAKABWAIAAM MAN AIA KABANEA N TAEKA MWAANE AIKA KAKAONIMAKI

20. Tera ae titeboo iai arora ma Mote, Tawita, ao Ioane?

²⁰ A maeka n taai aika kakaokoro Mote, Tawita, ao Ioane ao e kakaokoro naba baike a rinanoi ma ngaira. Ma e bati baika titeboo iai arora ma ngaiia. A toro iroun te Atua ae koaua ao ngaira naba. Ti tataro nakon Iehova, ti onimakinna ao ti kawaria ibukini kairirara, n ai aroia. Ao n aroia unimwaane aika kakaonimaki aikai, ti onimakinna ae Iehova e na boni kabatiai kakabwaiaaia naake a ongeaba irouna.

21. Baikara kakabwaia aika mena imwaia te koraki aika mutiakin aia reirei ni kairiri kaara aika kakaonimaki n aroni Mote, Tawita, ao Ioane?

²¹ Ngaia are ti bia mutiakin aia kabanea n taeka mwaane aika kara aikai n arora n ongeaba n ana tua Iehova. Ane e na rangi n nakoraoi arora ni bwaai ni kabane aika ti karaoi. E na ‘abwabwaki ara tai’ ni maiu ao akea tokina! (TuaKau. 30:20) Ao ti na karekea te kimwareirei mani kakukureian Tamara are i karawa ae tatangira, are e kakakoroi bukin ana berita ni kabane n aanga aika ti aki kona ni kantaningai ke n iangoi.​—IEbe. 3:20.