1-2. Baikara bwaai aika ti kona n tang iai?

 TI BANE n taatang n te tai teuana ma teuana. N tabetai ti tang ibukina bwa ti kukurei. Ko kona n tang ngkana iai te bwai ae kakawaki ae riki nakoim ke te bwai ae okoro, tao n te katoto ngkana e bungiaki natim, ngkana ko ururinga te bwai ae ko kukurei iai, ke ngkana ko butimwaea raoraom ae ko tuai man noria i nanon ririki aika bati.

² Ma n angiin te tai, ti tang ibukina bwa ti nanokawaki ao ti rawawata. N te katoto, ti kona n tang ngkana iai temanna ae rangi ni kaunira. A kona ni bwaro rannimatara ngkana ti taonaki n te maraki ae korakora ibukin te aoraki ae e a aki totoki ke ti nanokawaki ibukini buan temanna ae tangiraki iroura. N taai akanne, ti kona n namakina ana namakin te burabeti are Ieremia ngke a kamauna Ierutarem kaaini Baburon. E taku Ieremia: “A waanako mai matau raan aika raanga . . . A teimatoa n tiinako rannimatau, ao a aki kona ni katokaki.”​—Bwae. 3:​48, 49.

3. Tera ana namakin Iehova ngkana e noriia ana toro n rawawata? (Itaia 63:9)

³ E atai Iehova mwaitin rannimatara aika bwaro ibukini baika ti rawawata iai. E karaui nanora te Baibara bwa e bon atai baika kammaraki aika a kaaitarai ana toro, ao e ongo iroura ngkana ti tang nakoina ibukini buokara. (TaiAre. 34:15) Ma e karaoa ae bati riki Iehova nakon ae e tii norira ao e ongora iroura. N aron te karo ae tatangira, e rangi n rotaki  nanona ngkana e noriia natina n tang, ao e ingainga ni kani buokiia.​—Wareka Itaia 63:9.

4. Tera reireiara mani katoto tabeua man te Baibara ibukin ana iango Iehova?

⁴ E kaotia Iehova n ana Taeka arona nakoia ana toro ngkana a bwaro rannimataia. Ti kona n nora aei ngkana ti rinanon aia katoto Anna, Tawita, ao te Uea are Etekia. Tera ae karika tangia? Tera aron Iehova ngke a tang ni kani buokaki? Ao e na kangaa aia katoto ni kabebeteira ngkana ti tang ibukin te nanokawaki, ti kammarakaki, ke bwara nanora?

TI TANG N NANOKAWAKI

5. Tera ana namakin Anna n te baere e rinanona?

⁵ A bati kangaanga aika e kaaitara ma ngaai Anna ake e a tang iai n nanokawaki. Teuana mai buakoni kangaanga aikai bwa iai riki buuni kainnabana, ae arana Beninna ae e iowawa nakon Anna. Akea naba natin Anna ao e mwaiti natin Beninna. (1Tam. 1:​1, 2) E aki toki Beninna ni kakanikoa Anna ngkai e kanoabo. E na tera am namakin ngkana e riki nakoim anne? E rangi n un Anna n te aro are “e a tang neiei ao n aki amwarake,” ao e a “rangi ni korakora rawawatan” nanona.​—1Tam. 1:​6, 7, 10.

6. Tera are e karaoia Anna ni karekea iai kabebeteana?

⁶ E kangaa Anna ni karekea kabebeteana? Te bwai teuana ae buoka neiei ngke e nakon te umwanrianna ae tabu ae nnen te taromauri ae koaua. “E a tataro nakon Iehova ma n tang ni korakai” ikanne tao i rarikini mataroan te katawanang n te umwanrianna ae tabu. E bubutiia Iehova ni kangai: “Nora karawawataan am toro ao . . . uringai.” (1Tam. 1:10b, 11) E bunra nanona Anna nakon Iehova n te tataro. E rangi n rotaki nanon Iehova ngke e nora natina te aine ae kakawaki ngke e tang.

7. Tera te kabebetenano ae karekea Anna ngke e bunra nanona nakon Iehova?

⁷ Tera ana namakin Anna ngke e tia ni bunra nanona nakon Iehova n te tataro ao ni karekea karauan nanona mairoun te Ibonga ae Rietata ae Eri? E kangai te Baibara: “E reitaanako kawaina neiei ao e a amwarake, ao e a aki manga mata n rawawata.” (1Tam. 1:​17, 18) E ngae ngke e tuai n toki ana kangaanga are e rinanona ma e namakina te rau. E a tia ni kanakoa rawawatana nakon Iehova. E nora rawawatan neiei Iehova, e ongo tangina, ao imwina riki e kakabwaiaa n arona ni karekea natina.​—1Tam. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. N aron ae oti n Ebera 10:​24, 25, e aera bwa ti riai ni kabanea ara konaa ni kaakaei bobotaki ni Kristian? (Nora naba te taamnei.)

⁸ Reireiara. Ko a tia n rinanon te kangaanga n te aro ae ko a tang n nanokawaki iai? Tao ko nanokawaki ni maten temanna kaain am utu ke raoraom. N taai akanne, ko tangiria n tiku n tii ngkoe. Ma n aron Anna  are karekea kabebeteana ao kaungaana ngke e nakon te umwanrianna ae tabu, ko kona naba ni karekea kabebeteam ngkana ko kaakaei bobotaki ni Kristian, e ngae ngkana ko nanokawaki. (Wareka Ebera 10:​24, 25.) E kona ni buokira Iehova ni kanakoi iango aika kananokawaki mairoura ao ni karini iango aika kakukurei, ngkana ti ongoraei kibun te Baibara aika kabebetenano n taiani bobotaki. Anne ae kona ni buokira ni kabebeteira, e ngae ngke e aki waekoa n nakoraoi ara kangaanga.

⁹ Ti kukurei naba n itamwaomwao n taai ni bobotaki ma tarira n te onimaki, ake a kaota tabeakinara ao tangirara ike ti a kaungaaki iai. (1Tet. 5:​11, 14) Iangoa te bwai ae rinanona te tari te mwaane ae te bwaiania ae okoro ae mate buuna. E taku teuaei: “I bon teimatoa naba n taatang. N tabetai I tekateka ao I a bon tang. Ma e riki ara bobotaki bwa nibwani kaungaau ni koaua. I rangi ni kabebeteaki n aia taeka aika tamaroa taari n te onimaki. N aki ongeia bwa tera ae I raraomaeakinna imwain rokou n te taromauri, ma I namakina n taai nako te kukurei ngkana I roko.” E kona Iehova ni kamanenaia taari n te onimaki bwa a na buokira ngkana ti roko n te bobotaki.

10. Ti na kangaa ni kakairi n ana katoto Anna ngkana ti rangi n nanokawaki?

¹⁰ E karekea naba kabebeteana Anna ngke e bunra ana namakin nakon Iehova n te tataro. Ko kona naba ngkoe ni “kabanei [am] iango n raraoma ni kaaki i [aon Iehova],” ao n onimakinna bwa e na bon ongo iroum. (1Bet. 5:7) E ururinga aei te tari te aine ae tiringaki buuna irouia taan iraa: “I namakina te uruakinnano ao I iangoia bwa I a aki kona ni manga kukurei. E reke kabebeteau man te tataro nakon Tamau ae tatangira are i karawa ae Iehova. N tabetai, I a aki kona ni kabwarabwaraa au namakin ma e bon ota irou. Ngkana I rangi n nanokawaki, I a tataro naba bwa N na anganaki te rau. I kona n namakina raun nanou ao au iango ao ni I a kona ni karaoa te bwai ae I riai ni karaoia.” E rangi n rotaki nanon Iehova n tangim n nanokawaki ngkana ko bunra tabeaiangam nakoina, ao e ota n rawawatan nanom. E kona Iehova ni kabebetea nanom ae rawawata ao ni buokiko ni karekea namakinan te rau, e ngae ngke e teimatoa raraomam. (TaiAre. 94:19; IBir. 4:​6, 7) Ao e na boni karekea kaniwangam ngkai ko teimatoa n nanomwaaka ma te kakaonimaki.​—Ebera 11:6.

TI TANG BWA TI KAMMARAKAKI

11. Tera ana namakin Tawita ngke e kaaitara ma kangaanga aika bati?

¹¹ A bati kangaanga aika karika tangin Tawita aika e riai n nanomwaaka i aana. E ribaaki irouia tabemwaang ao a kataia n tiringnga naake e onimakinia. (1Tam. 19:​10, 11; 2Tam. 15:​10-14, 30) E korea aei n te taina: “I nimamate n ikenrawau, e maratingo au kainiwene ni kangainaa n rannimatau, e iekaki au kaintekateka n tangiu.” E aera ngke e namakina anne Tawita? E kabwarabwaraa ni kangai, “Ibukia te koraki ni kabane ake a karawawataai.” (TaiAre. 6:​6, 7) Aia mwakuri ae kammaraki tabemwaang e kammaraka Tawita n te aro ae a a tiinako rannimatana.

12. N aron ae kaotaki n Taian Areru 56:​8, tera ae e kakoauaa raoi Tawita?

¹² N aki ongei kangaanga ake e kaaitarai Tawita, ma e kakoauaa raoi bwa e bon tangiria Iehova. E korea aei: “E na ongo tangiu Iehova.” (TaiAre. 6:8) N te tai teuana, e korei taeka aika tamaroa Tawita ake ti nori n Taian  Areru 56:8. (Warekia.) E oti raoi ana mwamwannano Iehova n taeka aikai. E namakinna Tawita bwa ai aron ae e ikotii rannimatana n te bwatoro Iehova ke e korei mwia i nanon te boki. E ataia Tawita ae e noria Iehova ao e ururinga marakina. E kakoauaa raoi Tawita ae e aki tii ataa te bwai ae e rinanona Tamana ae tatangira are i karawa ma e ataa naba rotakina iai.

13. Tera ae ti riai n uringnga ngkana iai tabeman aika kaunira? (Nora naba te taamnei.)

¹³ Reireiara. Ko kabokorakora ma namakinan te rawawatannano ae riki man te un ke kammarakam mairoun temanna ae ko onimakinna? Tao e uruaki nanom ibukin ae e a toki am iraorao ni karekenano ke e a uruaki am mare n te aro ae ko aki kantaningaia, ke tao e a katoka ana beku iroun Iehova temanna ae ko tangiria. E taku te tari te mwaane ae kitanaki irouni buuna ae karaoa te wene ni kimoa: “I bon rangi ni kubanako iai ao I aki kakoauaa. I namakinna ae akea uaau, I nanokawaki, ao I un.” Ngkana ko kabokorakora ma kammarakam ke iai ae kauniko, karekea kabebeteam n ataakin ae e na bon aki kitaniko Iehova. E taku te tari te mwaane: “I a tibwa ataia ae e kona n uruaki aia iraorao aomata, ma e na teimatoa n riki Iehova bwa ara Bwaa. N aki ongeia bwa tera ae riki, ma e teimatoa ni buokira n taai nako. E na bon aki kitania ana aomata aika kakaonimaki ni koaua.” (TaiAre. 37:28) Uringnga are e korakora riki ana tangira Iehova nakon aia tangira aomata. E ngae ngke ko maraki ibukini kammarakam iroun temanna, ma aron tabeakinam iroun Iehova e aki kona ni bitaki. (IRom 8:​38, 39) Te bwai ae ti riai n uringnga: N aki ongeia bwa tera aron te aomata nakoim, ma e tangiriko Tamam are i karawa.

14. Tera te karaunano ae ti anganaki n Taian Areru 34:18?

¹⁴ Ngkana ti kabokorakora ma kammarakara, ti kona naba ni kabebeteaki n ana taeka Tawita aika karaunano n Taian Areru 34:18. (Warekia.) E taekinaki n te boki teuana bwa naake a “rawawata nanoia” e kona n nanonia “te koraki ake akea te bwai ae raoiroi ae a kantaningaia.” Tera aron Iehova nakoia naake a namakina ae aron anne? N aron te karo ae tatangira ae mwanokaa ao ni kabebetea natina n rawawatana, e “kaan” naba Iehova nakoira, e nananoanga ao e tauraoi ni buokira ngkana ti namakina te rawawatannano ibukini kammarakara ke ti kitanaki. E ingainga nanona ni kani kabebeteira ao ni karaui nanora aika uruaki ao nanora aika rawawata. Ao e anganira baika bati aika ti ingainga nako iai aika  a na buokira n nanomwaaka i aani kataakira ngkai.​—Ita. 65:17.

TI TANG BWA E BWARA NANORA

15. Tera te kangaanga are e kaitaraa Etekia are e a korakai iai n tang?

¹⁵ E a ataia Uean Iuta ae Etekia ngke 39 ana ririki ni maiu bwa iai aorakina ae kakaiaki. E taekina ana rongorongo Iehova te burabeti are Itaia ae e na mate Etekia man aorakina. (2Uea 20:1) E taraa n akea te kantaninga ibukin Etekia. E rangi n nanokawaki Etekia ngke e ongo te rongorongo aei ao e korakai n tang. E kakorakoraa n tataro nakon Iehova.​—2Uea 20:​2, 3.

16. E kangaa Iehova ni kaekaa ana onnon Etekia?

¹⁶ E rangi n ringaki nanon Iehova n ana onnon Etekia ao e kangai nakoina ma te akoi: “I ongo am tataro. I nori rannimatam. Ao ngkai N nang kamarurungko.” E berita Iehova rinanon Itaia bwa e na kaabwabwaka maiun Etekia ao ni kamaiua Ierutarem mai nanoni baia I-Aturia.​—2Uea 20:​4-6.

17. E kangaa Iehova ni kakorakoraira ngkana ti kaaitara ma aoraki aika kakaiaki? (Taian Areru 41:3) (Nora naba te taamnei.)

¹⁷ Reireiara. Ko kaaitara ma te aoraki ae taraa n akea katokana? Kawara Iehova n te tataro, e ngae ngkana ko tang. E karaui nanora te Baibara bwa e na boni kabebeteira ni kataakira nako “te Tama ae nananoanga ao te Atua ae anga te kabebetenano n aekana nako.” (2Kor. 1:​3, 4) Ti aki kona ni kantaningaa Iehova bwa e na katoki ara kangaanga ni kabane ngkai, ma ti kona n onimakinna bwa e na boni kakorakoraira. (Wareka Taian Areru 41:3.) E anganira Iehova te korakora, te wanawana, ao te raunnano rinanon taamneina ae raoiroi bwa ti aonga n nanomwaaka. (TaeRab. 18:14; IBir. 4:13) E kakorakoraira naba rinanon ara kantaninga man te Baibara ae kamaunaan aeka n aoraki nako.​—Ita. 33:24.

18. Tera te kibu ae ko noria bwa e kabebetenano ngkana ko kaaitara ma baika kangaanga? (Nora te bwaoki ae “ Taeka Aika Kabebetea Nanora Ngkana ti Tang.”)

¹⁸ E kabebeteaki Etekia n ana taeka Iehova. Ti kona naba ngaira ni karekea kabebeteara n Ana Taeka te Atua. E a tia Iehova ni kawakin ana taeka aika kabebetenano aika kona ni kaungai nanora ngkana ti kaaitara ma baika karawawata. (IRom 15:4) E aki toki n taatang te tari te aine temanna i Aberika Maeao ngke e reke irouna te aoraki ae te kaentia. E taku neiei: “Te kibu teuana ae I noria bwa e kabebeteai bon Itaia 26:3. E ngae ngke ti aki kona ni bitii baika ti kaaitarai, ma e karaua nanou te kibu anne bwa e kona Iehova n anganira te raunnano ae na buokira n nanomwaaka i aani kataaki.” Iai te kibu teuana n te Baibara ae ko noria bwa ko kabebeteaki riki iai ngkana ko  kaaitara ma baika taraa n rangi ni kangaanga, ae akea naba katokaia?

19. Tera ae ti ingainga nako iai n taai aika a na roko?

¹⁹ Ti a maeka ni kabaneani boong ao ti kantaningaia bwa a na tabe n rikirake riki baika karika te tang. Ma n aron ae ti noria man aia katoto Anna, Tawita, ao te Uea are Etekia, e norira Iehova ngkana ti tang ao e nanokawaki iai. A rangi ni kakawaki irouna rannimatara. Ngaia are ngkana ti kaaitara ma baika karawawata, ti tangiria ni bunra nanona nakon Iehova n te tataro. Ti bia memena i rarikia tarira n te ekaretia aika tatangira ao n aki titiku n tii ngaira. Ao ti bia teimatoa ni karekea kabebeteara n taeka aika kabebetenano n te Baibara. Ti kona ni kakoauaa ae ngkana ti teimatoa n nanomwaaka ma te kakaonimaki, e na boni karekea kaniwangara Iehova. E nanonaki naba n anne te berita ae tamaroa ae n te taina e nang kaoi rannimatara aika reke man te nanokawaki, te kammarakaki, ao te bwarannano. (TeKao. 21:4) Imwina, ti nang tii tang ni kimwareirei.