1. Tera are e kamanena iai Betero Iehova bwa e na karaoia teutana te tai imwaini matena?

 E ATAIA te abotoro Betero ae e a kaan tokini maiuna. E a tia ni beku ma te kakaonimaki i nanon irabwi te ririki, e irira Iesu, e moana te mwakuri n uarongorongo nakoia aika tiaki I-Iutaia, ao e beku bwa kaain te rabwata n tautaeka. Ma e bon tuai toki ana mwakuri Betero. Tao i nanon 62-64 C.E., ao e a kairaki n te taamnei bwa e na korei reeta aika uoua, aika bokin te Baibara ae 1 ao 2 Betero. E kantaningaia bwa a na buokaki Kristian n reeta aikai imwini matena.—2Bet. 1:12-15.

2. Bukin tera ngkai a roko raoi n taia ana reta Betero ake e korei?

² E korei ana reta aikai Betero ngke a a rangi ni “karawawataaki . . . ni kataaki aika kakaokoro” tarina n te onimaki. (1Bet. 1:6) A kataia mwaane aika buakaka ni karokoi reirei aika kewe ao aroaro aika aki itiaki i nanon te ekaretia. (2Bet. 2:1, 2, 14) A nang waekoa Kristian ake a maeka i Ierutarem, n rinanon “tokini bwaai ni kabane,” ae taekani kamaunaan te kaawa ao aia waaki I-Iutaia, iroun ana taanga ni buaka Rom. (1Bet. 4:7) Akea te nanououa bwa a buokaki Kristian n ana reta Betero n atai baika a kona ni karaoi n nanomwaaka i aani kataakia n te tai anne, ao ni katauraoiia naba imwaini kataaki aika imwaia. b

3. Bukin tera ngkai ti riai n neneri ana reta Betero?

³ E ngae ngke e korei ana reta Betero nakoia Kristian ake n te moan tienture, ma e karini koroboki aikai Iehova n Ana Taeka. Ngaia are ti kona ngkai ni kakabwaiaaki man reeta akanne. (IRom 15:4) Ngkai ti maeka n te aonnaba ae boutokaaki iai aroaro  aika aki itiaki, ti a kaaitara naba ma kataaki aika e kona ni kangaanga iai iroura te beku iroun Iehova. Irarikin anne, n te tai ae kaan ao ti nang rinanon te rawawata ae korakora riki nakon are kamaunaaki iai aia waaki I-Iutaia. Ti kunei kauring tabeua aika kakawaki n ana reta Betero ake uoua. Ti na buokaki iai n teimatoa ni kantaningaa ana bong Iehova, n tokanikai i aoni maakakia aomata, ao ni karikirakea te tangira ae korakora i marenara. A kona naba kauring akanne ni buokiia unimwaane bwa a na tabeakin raoi kainnanoia kaain te nanai.

4. N aron ae oti n 2 Betero 3:3, 4, tera ae e kona ni kaingingaki iai ara onimaki?

⁴ Ti otabwaniniaki irouia aomata aika aki onimakina te taetae ni burabeti man te Baibara. A kona taani kakaaitara ni kakanikoira kioina ngke ti a kaman tataekina rokon te toki i nanon ririki aika bati. A taekinna tabeman bwa e na bon aki roko. (Wareka 2 Betero 3:3, 4.) Ngkana ti ongo aeka n taeka akanne mairoun temanna ae ti uarongorongo nakoina, raora ni mwakuri, ke kaain ara utu temanna, e kona ni kaingingaki iai ara onimaki. Ma e kabwarabwaraa Betero te bae kona ni buokira.

5. Tera ae e na buokira ni kateimatoa te iango ae riai ni kaineti ma tokin te waaki ae ngkai? (2 Betero 3:8, 9)

⁵ Irouia aomata tabeman, e taraa ni baenikai Iehova ni karokoa tokin te waaki ae buakaka ae ngkai. Ti kona ni buokaki n ana taeka Betero bwa ti na kateimatoa te iango ae riai, ni kauringira ae e rangi ni kaokoro iangoan te tai iroun Iehova ma iangoana irouia aomata. (Wareka 2 Betero 3:8, 9.) Titeboo te bong ae tebongina iroun Iehova ma ririki aika tenga. E taotaonakinnano Iehova, ao e aki kani kamauna temanna. Ma ngkana e a roko ana bong ao e nang toki te waaki ae ngkai. Ai kakabwaiaakira ngaira ngkai ti kabongana nikiran te tai, n uarongorongo nakoia aomata man natannaomata nako.

6. Ti na kangaa n ‘ururinga’ ana bong Iehova? (2 Betero 3:11, 12)

⁶ E kaumakira Betero bwa ti na ‘ururinga’ ana bong Iehova. (Wareka 2 Betero 3:11, 12.) N te aro raa? Ti wanawana ngkana ti kona ni kananoa ara iango ni katoabong i aoni kakabwaia aika n te aonnaba ae boou. Kataamneia ae ko a ikeikena te ea ae rangi n itiaki, ko kang amwarake aika kamarurung, ko butimwaeiia aika tangiraki iroum aika kautaki, ao ko reireinia aomata ake a maiu n tienture aika bwakanako, taekani kakororaoan taetae ni burabeti n te Baibara. E na buokiko kananoan am iango n aron anne, bwa ko na teimatoa ni kakantaninga ao ni kakoauaa ae ti a maeka ngkai ni kabaneani boong. Ngkai ‘ai kaman iai iroura te atatai aei’ ibukin taai aika imwaira, ti na bon aki “iraraang” irouia taan angareirei ni kewe.—2Bet. 3:17.

7. Ti na kangaa n rotaki ni maakakia aomata?

⁷ Ngkai ti ururinga ana bong Iehova, ti a kairaki iai bwa ti na tibwaa te rongorongo ae raoiroi nakoia tabemwaang. Ma n tabetai ti a manga baenikai n taetae. Bukin tera? Ti kona ni manga maakuia aomata. Anne ae riki nakoni Betero. N te tairiki are e kaboowiaki iai Iesu, ao e maaku Betero ni kaotia ae ngaia temanna i buakoia taan rimwin Iesu, ao e okioki ni kakewekewe bwa e aki kinaa. (Mat. 26:69-75) Ma bon te abotoro naba aei are e kangai imwina riki ma te aki nanokokoraki: “Tai mamaaka te baere a mamaakua aomata tabemwaang, ke n tabeaianga iai.” (1Bet. 3:14) A karauaki nanora n ana taeka Betero bwa ti kona n tokanikai i aoni maakakia aomata.

8. Tera ae e kona ni buokira bwa ti na tokanikai i aoni maakakia aomata? (1 Betero 3:15)

 ⁸ Tera ae e kona ni buokira n tokanikai i aoni maakakia aomata? E kangai Betero nakoira: “Kam na butimwaea Kristo bwa te Uea ao tabuia i nanomi.” (Wareka 1 Betero 3:15.) E nanonaki naba n anne kananoan ara iango n nakoan ao mwaakan ara Toka ao ara Uea ae Kristo Iesu. Ngkana e nako nanom ke ko maaku ngkana ko nang tibwaa te rongorongo ae raoiroi nakoia tabemwaang, ururinga ara Uea. Kataamneia ae e a uea ngkai i karawa ao n otabwaniniaki irouia anera aika aki kona ni warekaki. Uringnga ae e a tia ni “mwiokoaki i aoni bwaai ni kabane i karawa ao i aonnaba,” ao e “na memena iroumi ni boong ni kabane ni karokoa tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.” (Mat. 28:18-20) E kaumakira Betero bwa ti na “tauraoi n taai nako” n tei ibukin ara onimaki. Ko kan uarongorongo n am tabo ni mwakuri, n am tabo n reirei, ke n te tabo riki teuana? Kaman iangoia bwa n ningai ae ko na karaoa iai anne, ao katauraoa te bae ko na taekinna. Tataroa te ninikoria, ao onimakinna ae e na boni buokiko Iehova n tokanikai i aoni maakakia aomata.—Mwa. 4:29.

9. E kangaa Betero ni kabwaka ni kaotiota te tangira n te tai teuana? (Nora naba te taamnei.)

⁹ E reiakina arona Betero ni kaotiota te tangira.  E ongo ana taeka Iesu ngke e kangai: “I anganingkami te tua ae boou, bwa kam na itangitangiri i marenami, n arou ae I tangiringkami, ao kam na itangitangiri naba.” (Ioa. 13:34) Ma imwina riki ao e rawa n amwarake ma tarina ao mwaanena ake Tientaire bwa e maakuia Kristian ake I-Iutaia. E arana te baere karaoia Betero te abotoro Bauro bwa te “aro ni mwamwanaa te aba.” (IKar. 2:11-14) E butimwaea kaetana Betero ao e karekea reireiana mai iai. N ana reta ake uoua, ao e koreia ae ti riai n aki tii namakina tangiraia tarira ao mwaanera n te onimaki ma ti riai ni kaotiota te tangira anne.

10. Tera ae e reke man “te itangitangiri n tari ae nako man te nano ni koaua”? Kabwarabwaraa. (1 Betero 1:22)

¹⁰ E taekinna Betero bwa ti riai ni bwaina “te itangitangiri n tari ae nako man te nano ni koaua” nakoia raora n te onimaki. (Wareka 1 Betero 1:22.) E reke te tangira anne man te “ongeaba n te koaua.” E irekereke te koaua anne ma te reirei ae “e bon aki inanonano te Atua.” (Mwa. 10:34, 35) Ti aki kona n ongeaba n ana tua Iesu ae taekan te tangira, ngkana ti kaotiota te tangira nakoia tabeman n te ekaretia ao ti aki nakoia ake tabeman. Ni koauana, ti bae ni kaan riki ma tabeman nakoia ake tabeman n aron Iesu. (Ioa. 13:23; 20:2) Ma e kauringira Betero bwa ti riai ni kakorakoraira ni bwaina “te itangitangiri n tari,” ae nanona bwa ti riai n tangiriia tarira ao mwaanera ni kabane n te onimaki, bwa kaanga kaain ara utu.—1Bet. 2:17.

11. Tera ae e nanonaki n ae ti ‘na kakorakoraira n itangitangiri’?

¹¹ E kaumakira Betero bwa ti na ‘kakorakoraira n itangitangiri.’ N te kibu aei, ao te ‘kakorakora’ n itangitangiri, e nanonaki iai tangiran temanna e ngae naba ngkana e kangaanga iroum kaotiotan tangirana. N te katoto, tera arora ngkana e kaunira ke ni kammarakira te tari temanna n aanga tabeua? N te moantai, ti bae ni kani kabooa mwin te baere e karaoia, n oneani mwin ae ti na kaotiota te tangira. Ma e reke reireiani Betero iroun Iesu ae e bon aki kukurei Iehova n te aroaro anne. (Ioa. 18:10, 11) E korea aei Betero: “Tai kabooa mwin te buakaka n te buakaka ke te kabuakaka n te kabuakaka, ma ni kaitaraan anne, kam na kakabwaiaa te aba.” (1Bet. 3:9) Kariaia te tangira ae korakora bwa e na kairiko bwa ko na bwaina te akoi ao te mwamwannano nakoia naba ake a kammarakiko.

12. (a) Tera ae ti kona riki ni karaoia man te itangitangiri ae korakora? (b) Tera ae ko kani kakorakorako ni karaoia, n aron ae kabwarabwaraaki n te taamnei ae Preserve the Precious Gift of Unity?

¹² N ana moan reta Betero, ao e kabongana te taeka ae ‘te itangitangiri ae korakora.’ Te aeka n tangira anne e aki tii rabuni buure tabeua, ma e rabuni “buure aika rangi ni bati.” (1Bet. 4:8) E bae Betero n uringa te reirei ae taekan te kabwarabure are e reireinna Iesu n ririki ake mai mwaina. N te tai anne, ao e bae n iangoia Betero bwa e tituaraoi ngke e taekinna ae e na kabwaraa ana bure tarina “itiua te tai.” Ma e reireinna Iesu ao boni ngaira naba bwa ti na kabwarai buure “77 te tai,” ae nanona bwa akea tiana. (Mat. 18:21, 22) Ngkana e kangaanga iroum maiuakinan te reirei ni kairiri aei ao tai kabwaraa nanom! Iai naba taai ake e kangaanga iai irouia ana toro ni kabane Iehova aika aki kororaoi bwa a na kabwarai buure. Te bae kakawaki ngkai, bwa ko riai ni kabanea am konaa ni kabwaraa ana bure tarim ao ni karekea te raoi ma ngaia. c

13. Tera ae e kona ni kangaanga iai irouia unimwaane kawakinaia taari n te onimaki?

¹³ E aki mwaninga Betero te baere tuangnga  Iesu imwini kautakina ae kangai: “Kawakinia au tiibu aika uarereke.” (Ioa. 21:16) Ngkana te unimwaane ngkoe, ko ataia ae a kaineti kaetieti akanne nakoim. Ma e kona ni kangaanga iroun te unimwaane bwa e na karekea ana tai ni karaoa te mwioko ae kakawaki aei. A riai moa unimwaane n tabeakinia aia utu n te itera n rabwata, aia namakin, ao n te itera n taamnei. A katea te katoto ni karaoan te mwakuri n uarongorongo n ikotaki naba ma katauraoan ao karaoani mwiokoaia ni bobotaki, ruunga, ao bwabwaro. Iai naba tabeman aika ibuobuoki ni Komete Ibukin te Reitaki ma te Onnaoraki ke n te Aobiti Ibukin te Korotaamnei/Kateitei n te Aono ae Uarereke. A bon rangi n tatabetabe unimwaane!

14. Tera ae e kona ni kairiia unimwaane bwa a na kawakina te nanai? (1 Betero 5:1-4)

¹⁴ E kaumakiia raona n unimwaane Betero bwa a na “kawakina ana nanai te Atua.” (Wareka 1 Betero 5:1-4.) Ngkana te unimwaane ngkoe, ti ataia ae ko tangiriia tarim ao mwaanem n te onimaki ao ko kani kawakinia. Ma ko bae n namakinna n tabetai bwa ko a rangi n tatabetabe ke ni kua n te aro are ko a aki kona ni kakororaoa mwiokoam anne. Tera ae ko kona ni karaoia? Bunrii raraomam nakon Iehova. E korea aei Betero: “Ngkana iai ae e beku ao ke e kabotoa ana beku i aon te korakora are reke mairoun te Atua.” (1Bet. 4:11) A bae ni kaaitara tarim n te onimaki ma kangaanga aika aki kona ni katokaki n te waaki ae ngkai. Ma ururingnga ae “mataniwia taani kawakintiibu” ae Iesu Kristo, e kona ni buokiia n te aro ae riaon am konaa. E kona ni karaoa anne ngkai ao n te aonnaba ae boou. Tii te bwai ae e tangiria te Atua mairouia unimwaane, bwa a na tangiriia tariia n te onimaki, a na kawakinia, ao a na riki bwa “te katoto nakon te nanai.”

15. E kangaa temanna te unimwaane n te ekaretia ni kawakina te nanai? (Nora naba te taamnei.)

¹⁵ E ota ni kakawakini kawakinaia tiibu William, ae e a maan ni beku bwa te unimwaane. Ni moani waakin te COVID-19, ao a katea tiaia teuaei ma raona n unimwaane, bwa a na rereitaki ma kaain aia kurubu ni kabane ni katoa wiki. E kabwarabwaraa bukina teuaei n taku: “A bati taari aika tiku n tii ngaiia ni mwengaia ao e kona ni kai bitaki baika a iaiangoi nakon iango aika aki raoiroi.” Ngkana iai ana kangaanga te tari temanna, e kakauongo raoi William nakoina bwa e aonga n ataa kainnanona ma tabeaiangana.  Imwina e kakaaei booki tabeua ke taamnei man ara atureti n te intanete, aika e na buokaki iai te tari anne. E taku: “E a rangi ni kainnanoaki riki ngkai kawakinan te nanai. Ti kakorakoraira ni buokiia aomata bwa a na reiakina taekan Iehova. Ti riai naba ngkanne ni kakorakoraira ni kawakina te nanai ao ni buokiia ana tiibu Iehova bwa a na teimatoa n tiku i nanon te koaua.”

16. N aanga raa aika ti kona iai ni maiuakin reireiara man ana reta Betero?

¹⁶ Ti a tia ni maroroakin tabeua reireiara man ana reta Betero ake uoua aika kairaki koreaia n te taamnei. Tao ko bae n nora te bwai teuana iroum ae ko riai ni kanakoraoia riki. N te katoto, ko kani kananoa riki am iango i aoni kakabwaia aika a na roko n te aonnaba ae boou? Ko a tia ni katea tiam bwa ko na uarongorongo n am tabo ni mwakuri, n am tabo n reirei, ke n te tabo riki teuana? Ko nori aanga aika ko kona ni kaotiota riki iai te tangira ae korakora ibukia tarim ao mwaanem n te onimaki? Unimwaane, kam kabanea ami konaa ni kawakinia ana tiibu Iehova ma te kukurei ao te ingainga? A kona n otara mamaarara tabeua ngkana ti tuoira raoi i bon iroura, ma tai kabwaraa nanom. E “akoi te Uea,” ao e na boni buokiko ni kanakoraoa riki arom. (1Bet. 2:3) E karaui nanora Betero ni kangai: “E na katiaa kataneiaakimi te Atua. . . . E na kateimatoaingkami, e na kakorakoraingkami, ao e na kateingkami ni kaneneingkami n ami tabo.”—1Bet. 5:10.

17. Tera ae e na riki ngkana ti botumwaaka ao ni kariaia bwa ti na kataneiaaki iroun Iehova?

¹⁷ E namakinna Betero n te moantai bwa e aki tau ni mena i rarikin Natin te Atua. (Ruka 5:8) Ma e botumwaaka n riki bwa te tia rimwini Kristo man ana ibuobuoki Iehova ao Iesu. Ibukin anne e a karekea Betero “te kariaiakaki n rin n ana Tautaeka n Uea ara Uea ae ara tia Kamaiu ae Iesu Kristo, ae te tautaeka ae akea tokina.” (2Bet. 1:11) Ai tamaroara te kaniwanga anne! Ngkana ko botumwaaka n aroni Betero ao ni kariaia Iehova bwa e na katiaa kataneiaakim, ko na bon anganaki naba kaniwangam ae te maiu are aki toki. E nang ‘reke iroum mwin am onimaki, ae kamaiuam.’—1Bet. 1:9.