1. Tera bukina teuana ngkai e karaoa te babaire n te mare Iehova?

 IEHOVA bon “te Atua ae kukukurei,” ao e tangirira bwa ti na kukurei naba. (1Tim. 1:11) E a tia n anganira bwaai n tituaraoi aika bati bwa ti aonga ni kukurei ni maiura. (Iak. 1:17) Teuana mai buakoni bwaai n tituaraoi akanne bon te mare. Ngkana a mareaki te mwaane ao te aine, a berita bwa a na tangiriia, a na karineia ao n nabeiia i marenaia. A kona ni karekea te kimwareirei ni koaua ngkana a kateimatoa aia reitaki ae kaan.​—TaeRab. 5:18.

2. Tera aron te tekateka n taanga ni boong aikai?

² E kananokawaki bwa a bati taanga ni mare ni boong aikai aika a mwaninga aia berita are a karaoi n aia bong ni mare. Ibukin anne ao a aikoa kukurei. E kaotaki n te ribooti man te World Health Organization n taai aika tibwa nako bwa a bati buumwaane aika a iowawa nakoia buuia, a taetae n aki akaka nakoia, ke a karaoa ae aki riai nakoia. E kona te buu te mwaane ae kakaraoa aei ni kaotiota karineani buuna i mataia aomata ma e karaoa ae aki riai nakoina ni mwengana. A bati naba aika e rotaki tekatekaia n taanga ngkana e mamatakuakina te bwaitingako te buu te mwaane.

3. Baikara bwaai aika kona ni karikirakea aroaron te buu te mwaane ae iowawa?

³ Tera ae kona ni karikiia buumwaane tabeman bwa a na iowawa? A bae ni kaikawaaki iroun aia karo ae iowawa, ngaia are a iangoia bwa akea kairuan te aroaro ae iowawa. Tabeman a rotaki n te katei ae a mena i nanona, ae tao e boutokaaki iai te iango ae kairua ae e riai n iowawa te mwaane ni koaua bwa e na kaotia nakoni buuna bwa ngaia te tia kairiri. Ake tabeman a aki reireinaki aroia n taobarai aia namakin n ikotaki ma unia. Tabeman mwaane a karikirakea te iango ae aki raoiroi ibukia aine ao te wene n taanga ibukina bwa a katoatai ni matakuakina te bwaitingako. Irarikina, e oti n taian ribooti bwa a a korakora riki kangaanga aikai n taini butinakon te COVID-19. Ni koauana, e aki riai ni karekea  aonana te buu te mwaane ni baikai ibukin aroarona ae iowawa.

4. Tera ae a riai n tarataraiia mai iai buumwaane aika Kristian, ao bukin tera?

⁴ A riai buumwaane aika Kristian n tarataraiia bwa a na aki karini iango aika aki riai ibukia aine. a Bukin tera? Teuana bukina bwa n angiin te tai e kona ni kairaki te aomata n ana iango bwa e na karaoa te mwakuri. E kauringia Kristian aika kabiraki ake i Rom te abotoro Bauro bwa a na “katoka katotongan aron te waaki ae ngkai i aon te aba.” (IRom 12:​1, 2) Ngke e koroboki Bauro nakoia I-Rom, ao e a tia n tei te ekaretia i nanon te tai ae maan teutana. Ma e oti n ana taeka Bauro bwa iai tabeman n te ekaretia aika teimatoa n rotaki n aia katei ao aia iango kaain te aonnaba. Anne bukina ngke e kaungaia bwa a na bitii aroia n iaiango ao aroaroia. E boni kaineti naba te reirei ni kairiri anne nakoia buumwaane aika Kristian ni boong aikai. E kananokawaki bwa iai tabeman aika kaririaki n ana iango te aonnaba ao n iowawa naba nakoia buuia. b Tera ae kantaningaia Iehova mairoun te buu te mwaane ibukin arona nakoni buuna? E reke kaekaana n ara kibu ae aana te boto n iango n te kaongora aei.

5. N aron ae oti n 1 Betero 3:​7, e na tera aron te buu te mwaane nakoni buuna?

⁵ Wareka 1 Betero 3:7. E tua Iehova nakoia buumwaane bwa a na karineia buuia. Te buu te mwaane ae karinea buuna, e na tabeakinna ma te akoi ao te tangira. N te kaongora aei, ti na nora aron te buu te mwaane ni kona ni kaota karineani buuna. Ma imwain anne, ti na maroroakina te aeka n aroaro ae kaota aki karineaia buuaine.

RARAWA NAKON TE AROARO AE KO AKI KARINEA IAI BUUM

6. Tera ana namakin Iehova irouia mwaane aika iowawa nakoia buuia? (I-Korote 3:19)

⁶ Te iowawa. E ribaa Iehova te aomata ae iowawa. (TaiAre. 11:5) E riribaiia riki buumwaane aika iowawa nakoia buuia. (Maraki 2:16; wareka I-Korote 3:19.) E oti n ara kibu ae aana te boto n iango ae 1 Betero 3:​7, bwa ngkana e aki tabeakina raoi buuna te buu te mwaane, e na rotaki ana iraorao ma te Atua. E kona Iehova n aki ongoraei ana tataro.

7. N aron ae oti n I-Ebeto 4:​31, 32, te aeka n taetae raa ae a riai n rarawa nako iai buumwaane? (Nora naba “Kabwarabwaraan te Taeka.”)

⁷ Te tinaraa. Tabeman buumwaane a kammarakiia buuia n aia taeka aika kaun ao ni kammaraki. Ma e ribaa Iehova “te un, te takakaa, ao te tinaraa.” c (Wareka I-Ebeto 4:​31, 32.) E ongoraei bwaai ni kabane. E kakawaki iroun Iehova aron ana taetae te buu te mwaane nakoni buuna, e ngae naba ngkana tii ngaiia ni mwengaia. E aki tii urua ana mare te buu te mwaane ae taetae n aki akaka nakoni buuna ma e urua naba ana iraorao ma te Atua.​—Iak. 1:26.

8. Tera ana namakin Iehova n te bwaitingako, ao bukin tera?

⁸ Matakuakinan te bwaitingako. Tera ana namakin Iehova n te bwaitingako? E ribaia. Ngaia are te buu te mwaane ae mamataku n taamnei aika aki raoiroi, e urua ana iraorao ma Iehova ao e aki karinea buuna. d E kantaningaia Iehova bwa e na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua te buu te mwaane nakoni buuna tiaki n tii n ana mwakuri ma n ana iango naba. E taekinna Iesu bwa te aomata ae tarataraa te aine riki temanna n te aro ae kani wene n taanga ma ngaia, ao e a  tia ni wene ni kimoa ma ngaia “i nanona.” e​—Mat. 5:​28, 29.

9. Bukin tera ngkai e ribaa Iehova te buu te mwaane ae aki kaotiota te karinerine n te wene n taanga nakoni buuna?

⁹ Te aki karinerine n te wene n taanga. Tabeman buumwaane a kairoroia buuia bwa a na karaoi mwakuri ni wene n taanga aika aki karinerine ae kona n iangoia te buu te aine bwa e karaoaki ae aki riai nakoina ao e tabetabe iai mataniwin nanona. E ribaa Iehova te aeka n aroaro anne ae bangaomata ao n aki kaotiota te tangira. E kantaningaa te buu te mwaane bwa e na tangira buuna ao n nabeia ao ni karinea ana namakin. (IEbe. 5:​28, 29) Ma tera aron te buu te mwaane ae te Kristian ae aki karinerine, e iowawa nakoni buuna ao e mamatakuakina te bwaitingako? E na kangaa ni bita ana iango ao ana mwakuri?

AROM N TOKANIKAI I AON TE AROARO AE BUAKAKA

10. A na kangaa ni kakabwaiaaki buumwaane man ana katoto Iesu?

¹⁰ Tera ae kona ni buoka te buu te mwaane n tokanikai i aon anuana ae iowawa ao n aki karinerine? E kona ni kakorakoraa ni kakairi iroun Iesu. E ngae ngke akea buun Iesu, ma arona nakoia taan rimwina bon te katoto ae raoiroi ibukin aron te buu te mwaane nakoni buuna. (IEbe. 5:25) N te katoto, iangoa te bae a kona n reiakinna buumwaane man aron Iesu nakoia ana abotoro ao arona n taetae nakoia.

11. Tera aron Iesu nakoia ana abotoro?

¹¹ E akoiia ana abotoro Iesu ao e karineia. E aki iowawa ke ni kan taui aroia. E ngae ngke bon aia Uea ao aia Toka ngaia ma e aki iangoia Iesu bwa e riai ni kabongana mwaakana ni kaotia ae iai mwaakana ni kairiri i aoia. Ni kaitaraan anne, e nanorinano ni beku ibukia. (Ioa. 13:​12-17) E tuangia ana abotoro ni kangai: “Reirei irou bwa I nimamannei ao I nanorinano, ao e na kabebeteaki nanomi iai.” (Mat. 11:​28-30) E nimamannei Iesu. E aki mamaara te aomata ae nimamannei. Ni kaitaraan anne, iai korakorana ni bwaina te taubaang. E teimatoa n rau ngkana e kaunaki ao e kona n taobarai ana namakin.

12. Tera aron Iesu n taetae nakoia tabemwaang?

¹² E kabonganai ana taeka Iesu ni karaui nanoia ao ni kaungaia tabemwaang. E aki taetae n te aro ae iowawa nakoia taan rimwina. (Ruka 8:​47, 48) E ngae naba ngke a kabuakakaa taani kakaaitara ao a kataia ni kaunna, ma “e aki kabooa mwina n taetae ni kabuakaka.” (1Bet. 2:​21-23) N tabetai, e rineia Iesu bwa e na kainabwabu n oneani mwin are e na kaeka n te aro ae iowawa. (Mat. 27:​12-14) Ai tamaroara te katoto aei ibukia buumwaane aika Kristian!

13. N aron ae taekinaki ni Mataio 19:​4-6, e na kangaa te buu te mwaane n “nim ma buuna”? (Nora naba te taamnei.)

¹³ E reireinia buumwaane Iesu bwa a na teimatoa ni kakaonimaki ni koaua nakoia buuia. E mwanewea ana taeka Tamana are e taekinna bwa e riai te buu te mwaane n “nim ma buuna.” (Wareka Mataio 19:​4-6.) Te weabe n te taetae ni Kuriiti ae kabonganaaki n te kibu anne ibukin te taeka ae “nim,” e nanona “kanimmwa n te bwai ni kanim.” Ngaia are e riai ni korakora te tangira i marenan te buu te mwaane ao te buu te aine n aron ae kaanga a kaai ni kanimwaki n te bwai ni kanim. Ngkana e karaoa te bwai teuana temanna i buakoia ni kammaraka iai are temanna, a na bon uaia n rotaki iai. E na bon rawa nakon aeka ni bwaitingako ni kabane te buu te mwaane ae karikirakea te aeka n reitaki anne ma buuna. E na waekoa n tannako man “taraan te bwai ae akea manenana.” (TaiAre. 119:37) Ai aron ae kaanga e karaoa te boraraoi  ma matana bwa e na aki tataraa te aine riki temanna i rarikini buuna n te aro ae kani wene n taanga ma ngaia.​—Iobi 31:1.

14. Baikara mwaneka aika e riai ni karaoi te buu te mwaane ae iowawa bwa e aonga ni kanakoraoa ana iraorao ma Iehova ao ma buuna?

¹⁴ E riai te buu te mwaane ae iowawa ke n taetae n aki akaka nakoni buuna ni karaoi mwaneka riki tabeua bwa e aonga ni kanakoraoa ana iraorao ma Iehova ao ma buuna. Baikara mwaneka akanne? Te moan, e ataia ae bon iai ana kangaanga ae kakaiaki. Akea te bwai ae kona n raba i matan Iehova. (TaiAre. 44:21; TeMin. 12:14; Ebera 4:13) Te kauoua, e katoka ana iowawa nakoni buuna ao e bita aroarona. (TaeRab. 28:13) Te katenua, e kabwaraa ana bure nakoni buuna ao Iehova ao e ukera kabwaraan ana bure irouia. (Mwa. 3:19) E riai naba ni bubutiia Iehova bwa e na karekea nanona ni kani bitaki ao ni buokia n taui aron ana iango, ana taetae, ao ana mwakuri. (TaiAre. 51:​10-12; 2Kor. 10:5; IBir. 2:13) Te kaaua, e maiuakina ana tataro n arona n reireinna n ribai aeka n iowawa nako ao te tinaraa. (TaiAre. 97:10) Te kanimaua, e waekoa ni kakaaea buokana mairouia taani kawakintiibu aika tatangira n te ekaretia. (Iak. 5:​14-16) Te kaonoua, e karaoa ana babaire ae e na buokaki iai n taai aika imwaina n rarawa iai nakon aeka n anua akanne ni kabane. E riai ni karaoi mwaneka naba aikai te buu te mwaane ae mamatakuakina te bwaitingako. E na kakabwaiaa Iehova ana kakorakora ni bita aroarona. (TaiAre. 37:5) Ma e aki tau iroun te buu te mwaane bwa e na tii katoki karaoani baika a na kammaraka buuna. E riai naba n reireinna arona ni karinea buuna. E na kangaa ni karaoa anne?

AROM NI KARINEA BUUM

15. E na kangaa te buu te mwaane ni kaota ana tangira nakoni buuna?

¹⁵ Kaota am tangira. A karekea bwa anuaia tabeman taari mwaane aika a kakukurei aia mare, bwa a na karaoa te bwai teuana ni katoabong ni kaota tangirani buuia. (1Ioa. 3:18) E kona te buu te mwaane ni kaota ana tangira nakoni buuna n aanga aika uarereke, n arona n taua baina ke n rabwatia. E kona ni kanakoa ana text  nakoina n te tareboon ni kangai, “I a mitiniko” ke n titirakinna, “E uara kanoan am bong aei?” E kona ni kaota ana tangira n te tai teuana ma teuana n arona ni korei ana taeka i aon te beeba ae uarereke. Ngkana e karaoi baikai te buu te mwaane, e karinea iai buuna ao e kateimatoa aia mare.

16. Bukin tera bwa e riai te buu te mwaane ni kamoamoaa buuna?

¹⁶ Kaota am kakaitau. Te buu te mwaane ae karinea buuna e kakorakoraa buuna ao ni kaungaa. Te anga teuana ae e karaoa iai aei ngkana e ururingnga ni kaota ana kakaitau ibukini bwaai ni kabane ake e karaoi buuna ni boutokaia iai. (IKoro. 3:15) E rotaki nanon te buu te aine, ngkana e kamoamoaaki irouni buuna. E na namakinna ae e mano raoi, e tangiraki, ao e karineaki.​—TaeRab. 31:28.

17. E na kangaa te buu te mwaane ni kaota karineani buuna?

¹⁷ Bwaina te akoi ao te karinerine. Te buu te mwaane ae tangira buuna e kakawaki irouna buuna ao e mwannanoia raoi. E iangoa neiei bwa te bwaintangira ae rangi ni kakawaki mairoun Iehova. (TaeRab. 18:22; 31:10) Ibukin aei, e tabeakina buuna ma te akoi ao te karinerine, n tain naba aia wene n taanga. E na bon aki kairoroa buuna bwa e na karaoa te mwakuri ni wene n taanga ae e na aki kukurei iai, e aki karineaki iai, ke e na tabetabe iai mataniwin nanona. f E na kakorakoraa naba ni kateimatoa itiakini mataniwin nanona te buu te mwaane i matan Iehova.​—Mwa. 24:16.

18. Tera ae a riai buumwaane ni kamatoaa nanoia bwa a na karaoia? (Nora naba te bwaoki ae “ Aanga aika Aua ae Ko na Riki Iai Bwa te Buu te Mwaane ae Karinerine.”)

¹⁸ Buumwaane, kam kona ni kakoauaa ae e bon nora Iehova ami kakorakora ni karineia buumi n iterani maiumi ni kabane ao e kakaitau iai. Kamatoaa nanom bwa ko na karinea buum n arom n rarawa nakoni baika a na kammarakia ao n arom ni bwaina te akoi, te karinerine, ao te tangira. Karaoan anne ko kaotia iai bwa ko tangiria ao e kakawaki buum iroum. Karinea buum, ao ane ko na kamanoa iai am iraorao ae rangi ni kakawaki, ae am iraorao ma Iehova.​—TaiAre. 25:14.