1-2. N te aro raa ae e titeboo iai te Kristian ma te kateitei ae rangi n rietata? (1 I-Korinto 15:58)

 N RAABANEN 1970 ao e a kateaki te kateitei ae rangi n rietata i Tokyo, i Tiaban ae 60 borauataona. A raraoma aomata bwa e na tera aron te kateitei aei ngkana e roko te mwaeiei n te kaawa anne. Tera ae a aki ataia aomata ibukin te kateitei aei? A karaoa te kateitei aei intinia n te aro bwa e na matoatoa, ma e na kona naba ni kaangaraoia ma rurun te mwaeiei. Titeboo Kristian ma te kateitei ae rangi n rietata aei. N te aro raa?

² E riai te Kristian n teimatoa n aki kaingingaki ao e na kona naba ni kaangaraoia. E riai ni korakora ao n aki kaingingaki ni boutokaa ana tua Iehova ma ana kaetieti. (Wareka 1 I-Korinto 15:58.) E “tauraoi n ongeaba” ao e nanomatoa. N te itera are teuana, e riai n “aki imanono” ao e na kona ni kaangaraoia ngkana e riai. (Iak. 3:17) Te Kristian ae iaiango n te aro aei, e na bon aki rangi n tuamatoa ke ni kariaia bwaai ni kabane. Ti na noria n te kaongora aei bwa ti na kangaa n aki kaingingaki. Ti na nori naba iai aanga aika nimaua aika e kataia iai Tatan ni kamamaraa ara motinnano, ao n reiakina arora n rarawa nako iai.

3. Baikara ana tua te tia Karaotua ae Moan te Rietata aika ni Mwakuri 15:28, 29?

³ Ngkai te tia Karaotua ae Moan te Rietata Iehova, e aki toki n anganga tuua aika mataata nakoia ana aomata. (Ita. 33:22) N te katoto, n te moan tienture ao e taekin itera aika tenua te  rabwata n tautaeka, aika a na teimatoa n nene iai Kristian: (1) a na rarawa nakon taromauriani boua, ao n taromauria Iehova n tii ngaia, (2) a na karinea tabun te raraa, ao (3) a na nimti ana kaetieti aika rietata te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai. (Wareka Mwakuri 15:28, 29.) A na kangaa Kristian ni boong aikai n teimatoa n nene n itera aika tenua aikai?

4. Tera arora n taromauria Iehova n tii ngaia? (Te Kaotioti 4:11)

⁴ Ti rarawa nakon taromauriani boua, ao ti taromauria Iehova n tii ngaia. E tua Iehova nakoia I-Iteraera bwa a na taromauria n tii ngaia. (TuaKau. 5:6-10) Ao ngke e kaririaki Iesu iroun te Riaboro, e kamataataa raoi bwa ti riai n taromauria tii Iehova. (Mat. 4:8-10) Ngaia are ti aki taromauri boua. Ti aki naba karineia aomata bwa kaanga ai taian atua, e ngae naba ngkana taani kairiri n te Aro, taani kairiri n te tautaeka, ke taan takaakaro ao aekita. Ti tei n ana itera Iehova ao ti taromauria tii teuare e “karikii bwaai ni kabane.”—Wareka Te Kaotioti 4:11.

5. Bukin tera ngkai ti boutokaa ana tua Iehova ni kaineti ma tabun te raraa?

⁵ Ti boutokaa ana tua Iehova ni kaineti ma tabun te maiu ao te raraa. Bukin tera? Ibukina bwa e taku Iehova bwa e tei te raraa ibukin te maiu, ae ana bwaintangira ae moan te kakawaki. (NakIbo. 17:10) Ngke e moani kariaia Iehova bwa a na kana irikon te man aomata, ao e tuangia bwa a na aki kana raraana. (KBwaai 9:4) E a manga kaoka te tua aei ngke e angania I-Iteraera te Tua Rinanoni Mote. (NakIbo. 17:10) Ao e tua nakoia kaain te rabwata n tautaeka n te moan tienture bwa a riai Kristian ni kabane ‘n rawa nakon . . . te raraa.’ (Mwa. 15:28, 29) Ti aki kaingingaki n ongeabara n te tua aei, ngkana ti karaoi ara motinnano ibukin ara bwainnaoraki. b

6. Tera ae ti kakorakoraira ni karaoia bwa ti aonga ni maiuakin ana kaetieti aika rietata Iehova ibukin te aroaro ni maiu ae riai?

⁶ Ti nimti raoi ana kaetieti aika rietata Iehova ibukin te aroaro ni maiu ae riai. (Ebera 13:4) E kamanenai taeka ni kaikonaki aika mataata raoi te abotoro Bauro n reireinira bwa ti na ‘kamatei’ bwain rabwatara, ae nanona bwa ti na kakorakoraira ni kanakoi iango ni kaibwabwaru. Ti rarawa n taraa ke ni karaoa te bwai teuana ae kona ni kairira nakon te wene ni bure. (IKoro. 3:5; Iobi 31:1) Ngkana ti kaririaki, ti waekoa n rawa nakon iango ke mwakuri aika a na kona n uruana ara iraorao ma te Atua.

7. Tera te motinnano ae ti riai ni karaoia, ao bukin tera?

⁷ E kantaningaira Iehova bwa ti na ‘ongeaba ma nanora ni koaua.’ (IRom 6:17) A tamaroa n taai nako ibukira ana kairiri ao a aki bibitaki ana tua. (Ita. 48:17, 18; 1Kor. 6:9, 10) Ti kabanea ara konaa ni kakukureia Iehova, ao ni kaotiota naba aroaron te tia areru are e kangai: “I kamatoaa nanou bwa N na ongeaba n am moti nako n taai nako, n uaa tokini maiuu.” (TaiAre. 119:112) Ma e ngae n anne, e na kataia Tatan ni kamamaraa ara motinnano anne. Baikara aanga aika e kamanenai?

8. E kangaa Tatan ni kamanena te bwainikirinaki ni kamamaraa iai ara motinnano?

⁸ Te bwainikirinaki. E kakorakoraa te Riaboro ni kamamaraa ara motinnano rinanon te iowawa ke te kariri. Tiana bwa e na ‘ongira’ bwa e aonga n uruaki ara iraorao ma Iehova. (1Bet. 5:8) A kakamaakaki Kristian ake n te  moan tienture, a oreaki, ao a tiringaki, ibukin nanoia ni kan tei n nene. (Mwa. 5:27, 28, 40; 7:54-60) E teimatoa Tatan ni kamanena te bwainikirinaki ni boong aikai. Ti kakoauaa aei man te mwakuri n iowawa are karaoaki nakoia tarira ma mwaanera ake i Rutia ao n aaba tabeua, ao ai bon te bwainikirinaki mairouia taani kakaaitara.

9. Kabwarabwaraa riain te taratara raoi man taiani kariri aika a aki otara.

⁹ Taiani kariri aika aki otara. Irarikin te bwainikirinaki, e kamanenai naba Tatan “ana bwai n nanowanawana.” (IEbe. 6:11) Nora te bae riki nakon te tari te mwaane ae Bob, are e rin n te onnaoraki bwa e na karaoaki te korokoro ae buburakaei nakoina. E kaongoia taokita ae e aki kariaia te karinraraa n aki ongeia bwa tera ae riki. E karinea ana motinnano anne te tia korokoro. Ma n te tairiki are imwain ana korokoro, ngke a a bane n nako ana utu Bob, ao e a kawaria te taokita temanna. E tuanga Bob bwa e na aki karinaki te raraa irouna, ma e na boni katauraoaki, mwina e a tii kainnanoaki naba. Tao e iangoia te taokita aei bwa e na bita ana iango Bob ngkana a aki mena i rarikina ana utu. Ma e teimatoa n aki kaingingaki Bob ao n taekinna bwa e na bon aki karinraraa n aki ongeia bwa tera ae riki.

10. E aera ngkai e karuanikai te iango n aomata? (1 I-Korinto 3:19, 20)

¹⁰ Te iango n aomata. Ngkana ti iangoi bwaai n aron iangoaia irouia aomata, ti na boni bae ni kakeaa Iehova ma ana kaetieti. (Wareka 1 I-Korinto 3:19, 20.) E aki toki ni kairiri “wanawanaia kaain te aonnaba” nakon te kaibwabwaru. Tabeman Kristian ake i Berekamo ao i Tuateira, a butimwaei iango aika irekereke ma taromauriani boua ao te wene ni bure, ake a taabangaki n aia kaawa. E anga te reirei ni kaetieti ae matoatoa Iesu nakoia ekaretia aika uoua aikai, ibukin aroia ni kariaia te wene ni bure. (TeKao. 2:14, 20) Ni boong aikai ti kaririaki naba bwa ti na butimwaei iango aika kairua. A kona n tuangira ara utu ke tabonrorora bwa ti a rangi n tuamatoa ao a kaungaira nakon uruakan ana tua Iehova. N te katoto, a kona n taku bwa e aki kakawaki bwa ti riai n teimatoa n itiaki n aroaroni maiura, ao a a bane taini kaetieti aika n te Baibara ibukin te aroaro ni maiu ae riai.

11. Ngkai ti tei n nene, tera ae ti riai n rarawa nako iai?

¹¹ N tabetai ti kona n iangoia ae a aki mataata raoi ana kairiri Iehova ake e anganira. Ti bae naba ni kaririaki bwa ti na “karakai baike a koreaki.” (1Kor. 4:6) Anne aia bure mataniwi n Aaro ake n ana bong Iesu. A karin oin aia tua i buakon te Tua, ao e a kangaanga irouia aomata bwa a na kakairi iai. (Mat. 23:4) E anganira te kairiri ae mataata Iehova rinanon ana Taeka ao ana botaki. Akea bukina bwa ti na manga karini kaetieti riki tabeua i buakon ake e katauraoi. (TaeRab. 3:5-7) Ngaia are ti bon aki karakai baike a koreaki n te Baibara ke ni karioi tuua nakoia raora n te onimaki aika irekereke ma oin nanora.

12. E kangaa Tatan ni kamanena “te mwamwanaa te aba ae akea uaana”?

¹² Te mwamwanaa te aba. E kamanena Tatan “te mwamwanaa te aba ae akea uaana” ao “aia waaki kaain te aonnaba” ni burebureiia iai aomata ao ni karika te bwenaua. (IKoro. 2:8) N te moan tienture, ao e nanonaki iai wanawanan aon te aba ae boto i aon aia iango aomata, aia angareirei I-Iutaia aika aki boto man te Baibara, ao te reirei ae a riai Kristian ni kawakina te Tua Rinanoni Mote. A boni mwamwanaa te aba iango aikai bwa a kairiia aomata bwa a na aki iaiangoa teuare Nibwan te wanawana ae Iehova. Ni boong aikai e kamanenai  Tatan taabo ni kanakorongorongo ao taabo n reitaki n te intanete, ni kabutiinako iai rongorongo ma ribooti aika kewe mairouia taani kairiri n te tautaeka. E korakora butinakon aekaki aikai n tain te COVID-19. c A aki rangi n tabeaianga Ana Tia Kakoaua Iehova ake a ongeaba n te kairiri are man ara botaki, tiaki n aroia naake a kakoauai rongorongo aika kewe.—Mat. 24:45.

13. E aera bwa ti riai n taratara raoi ni kaineti ma taiani katabetabe?

¹³ Taiani katabetabe. Ti riai ni kaatuua ara iango i aoni “bwaai aika kakawaki riki.” (IBir. 1:9, 10) A kona taiani katabetabe ni kabanea ara tai ae bati ao korakorara. A kona n riki bwa bwaai ni katabetabe baika ti tataneiai ni kakaraoi ni katoabong, n aron te amwarake, te moi, te kaakibotu, ke te mwakuri ni kareketianti, ngkana ti kariaia bwa a na moanibwai ni maiura. (Ruka 21:34, 35) Irarikin anne, ti katoabong n ongo ao ni wareki taekan taiani kauntaeka ma kangaanga aika irekereke ma te tautaeka. Ti aki riai ni katabetabeira ni kauntaeka aikai, bwa ti kaawa ni manga nano ni bwaatei, n ara iango ke i nanora. E kamanenai aanga aikai ni kabane Tatan, ni kamamaraa iai nanora ni kani karaoa te bae riai. Ti na noria bwa ti na kangaa n rarawa nakon ana kariri ao n teimatoa n nene.

14. Tera ae e kona ni buokira n teimatoa n tei nene n ana itera Iehova?

¹⁴ Iaiangoa am katabu ao am bwabetito. Ko karaoi mwaneka akanne ibukina bwa ko kan tei n ana itera Iehova. Iaiangoi baike a buokiko bwa ko na kakoauaa ae e a reke iroum te koaua. Ko a karekea te atatai ae eti ibukin Iehova ao e a rikirake karineana ao tangirana bwa kaanga Tamam are i karawa. E a rikirake am onimaki ao ko a kairaki bwa ko na raira nanom. E kairiko nanom bwa ko na katoki mwakuri aika kairua ao ni maiuakina ae boraoi ma nanon te Atua. E kabebeteaki nanom ngke ko a namakinna bwa e a kabwaraa am bure te Atua. (TaiAre. 32:1, 2) Ko a kaakaei  bobotaki ni Kristian ao n tibwai nakoia tabemwaang baika raraoi ake ko reiakin. Ngkai te Kristian ae ko a tia ni katabua maium ao ni bwabetitoaki, ko a nakonako ngkai n te kawai nakon te maiu, ao ko kamatoaa nanom bwa e na aki bua kawaim.—Mat. 7:13, 14.

15. Bukin tera bwa e kakawaki te ukeuke n reirei ao kakananoan te iango?

¹⁵ Ukeuke n Reirei n Ana Taeka te Atua ao kananoa am iango iai. N aron te aroka ae kona n tei n nene ngkana e ribu wakaana, ngaira naba ti kona n tei n nene ngkana e ribu wakaan ara onimaki n Ana Taeka te Atua. Ngkana e a rikirake te aroka ao wakaana a tabe naba n ribunako riki ao ni wakaanako. Ngkana ti ukeuke n reirei ao ni kakananoa ara iango, ti a kakorakoraa iai ara onimaki ao kakoauaan ae kawain nako te Atua bon taiani kabanea n raoiroi. (IKoro. 2:6, 7) Iaiangoa aroni buokaia ana toro rimoa Iehova n ana kaetieti, n ana kairiri, ao n ana kamanomano. N te katoto, e kamwataua raoi taraan te anera Etekiera ngke e tabe n taua abwakin te tembora are n te miitara. E a kakorakoraaki Etekiera n te miitara aei, ao e anganira naba reirei aika manena ni kaineti ma arora ni boutokai ana kaetieti Iehova ibukin te taromauri ae itiaki. d (Etek. 40:1-4; 43:10-12) Ngaira naba ti kakabwaiaaki ngkana ti karerekea ara tai n ukeuke n reirei i aoni baika nano aika n Ana Taeka te Atua, ao ni kakananoi ara iango iai.

16. E kangaa ni kamanoaki Bob, man arona ni kamatoaa nanona? (Taian Areru 112:7)

¹⁶ Kamatoaa nanom. E kaota tangiran Iehova ae e aki kaingingaki te Uea are Tawita, ngke e anene ni kangai: “E teimatoa nanou te Atua.” (TaiAre. 57:7) Ti kona naba ni kamatoaa nanora n onimakina raoi Iehova. (Wareka Taian Areru 112:7.) Iangoa aroni buokani Bob iai, are e taekinaki mai mwaina. Ngke e tuangaki ae e na boni katauraoaki te raraa bwa e kaawa ni kainnanoaki, ao e a kaeka naba ngkekei ae e na kitana te onnaoraki ngkana a iangoa karinan te raraa irouna. Imwina riki ao e taku Bob, “I bon aki nanououa ao I aki raraoma.”

17. Tera reireiara man rongorongoni Bob? (Nora naba te taamnei.)

 ¹⁷ E aki kaingingaki Bob ibukina bwa e a kamani kamatoaa ana motinnano imwain rinna n te onnaoraki. Te moan, e tangiria ni kakukureia Iehova. Te kauoua, e ukeuke raoi bwa tera ae taekinaki n te Baibara ao n ara boki aika aanaki man te Baibara, ni kaineti ma tabun te maiu ao te raraa. Te katenua, e kakoauaa ae te ongeaba n ana kairiri Iehova e na uotii kakabwaia aika teimatoa. Ti kona naba ngaira ni kamatoaa nanora, n aki ongeia bwa baikara kataaki aika ti kaaitarai.

18. E kangaa ana katoto Baraka n reireinira bwa ti na onimakina Iehova? (Nora te taamnei ni moan te maekatin.)

¹⁸ Onimakina Iehova. Iangoa aroni Baraka n tokanikai man onimakinan ana kairiri Iehova. E ngae ngke akea te otanga ma te kainiwai i aon Iteraera, ma e tua Iehova nakon teuaei bwa e na boo ni buaka ma kaaini Kanaan aika taubobonga ni bwaai ni buaka, ma aia mataniwi ae Titera. (MotiTae. 5:8) E tua te burabeti are Nei Tebora nakoni Baraka bwa e na ruo nakon te aono ae aoraoi ni kaitaraa Titera ma ana kaa ni buaka aika 900. E ngae ngke e ataia Baraka bwa e nakoraoi ibukia kaa ni buaka te tabo ae aoraoi, ma e bon ongeaba naba. Ngke a a ruo tautia man te Maunga are Tabora, ao e a kabwakaa naba te karau Iehova. A a bae n te bokaboka rangan ana kaa ni buaka Titera, ao Iehova e angani Baraka te tokanikai. (MotiTae. 4:1-7, 10, 13-16) N aron anne, e na anganira naba Iehova te tokanikai ngkana ti onimakinna ma ana kairiri ake e anganira rinanoia taan tei ibukina.—TuaKau. 31:6.

19. Bukin tera bwa ko kan teimatoa n aki kaingingaki?

¹⁹ Bon te mwakuri ae reitinako karaoana te kakorakora n teimatoa n aki kaingingaki, kioina ngkai ti maiu n te waaki ae ngkai. (1Tim. 6:11, 12; 2Bet. 3:17) Ti bia motinnanoia bwa ti na aki katikakinako n te bwainikirinaki, kariri aika aki otara, te iango n aomata, ao ai taiani katabetabe. (IEbe. 4:14) Ma ti bia tei n nene, ao e na aki kaingingaki ara tangira ibukin Iehova, ao n teimatoa n ongeaba n ana tua nako. Ma ti riai naba n aki imanono. N te kaongora ae imwina ti na maroroakina ana katoto ae kororaoi Iehova ao Iesu n aroia n aki imanono.