TE KAONGORA IBUKIN TE REIREI 30
ANENE 36 Ti Kawakin Nanora
Reirei Aika Kakawaki Mairouia Uean Iteraera
“Ane kam na manga ataa te kaokoro i marenan te aomata ae raoiroi ma te aomata ae buakaka, ao i marenan ane e toro iroun te Atua ma ane e aki toro irouna.”—MARAKI 3:18.
TE BOTO N IANGO
Ti na nora ana iango Iehova ibukia uean Iteraera bwa ti aonga ni kona n ataa iai te bwai ae e tangiria mairouia taan taromauria ni boong aikai.
1-2. Tera ae kaotaki n te Baibara ibukia uean Iteraera tabeman?
E KAOTAKI n te Baibara araia mwaane aika e raka i aon 40 aika kairiri bwa ueea i aon Iteraera. a Ao a kaotaki raoi naba iai rongorongo aika kamimi ibukia tabeman. N te katoto, a karaoi naba bwaai tabeua aika bubuaka ueea aika raoiroi. Iangoa te Uea ae raoiroi are Tawita. E kangai Iehova: “Au toro are Tawita are . . . e nakonako ni kakairi irou ma nanona ni kabane, ni kakaraoa tii ae eti i matau.” (1Uea 14:8) Ma e wene ni bure te mwaane anne ma te aine ae iai buuna ao e bairea kamateani buun neiei n te buaka.—2Tam. 11:4, 14, 15.
2 N te itera are teuana, a bati ueea aika aki kakaonimaki aika a karaoi bwaai tabeua aika raraoi. Iangoa Reoboam. E taraa teuaei Iehova bwa te tia “karaoa ae buakaka.” (2Rong. 12:14) Ma e kakairi n ana tua te Atua are e na aki buakania baronga aika tebwina aika tibun Iteraera ao e kariaia bwa a na rinea aia uea temanna. E kamatoai naba kaawa aika bati ake i aan ana tautaeka, bwa a aonga ni kamanoaki ana aomata te Atua mairouia taani kairiribai.—1Uea 12:21-24; 2Rong. 11:5-12.
3. Tera te titiraki ae kakawaki, ao tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?
3 E rio te titiraki ae kakawaki. Ngkana a karaoi baika raraoi ao baika bubuaka uean Iteraera, e kangaa ngkanne Iehova n ataa te uea bwa e kakaonimaki ni koaua i matana ke e aki? Ti na buokaki ni kaekaan te titiraki anne n ataa te bae e ukeria Iehova iroura. Ti na maroroakini bwaai aika tenua aika e iaiangoi naba Iehova ngke e tarataraiia uean Iteraera: raoiroin nanoia, rairan nanoia, ao aroia n nimta te taromauri ae koaua.
E TABWANIN RAOI NANOIA NAKON IEHOVA
4. Tera te kaokoro teuana i marenaia ueea aika kakaonimaki ma ueea aika aki kakaonimaki?
4 A taromauria Iehova ma nanoia ae tabwanin raoi ueea ake a kakukureia Iehova. b E “ukoukora Iehova ma nanona ni kabane” te Uea ae raoiroi are Ieotiabata. (2Rong. 22:9) E koreaki ae kangai n te Baibara ibukin Iotia: “Akea te uea ae ai arona imwaina, ae e okira Iehova ma nanona ni kabane.” (2Uea 23:25) Tera aron Toromon are e karaoa ae buakaka ngke e a kara? “E aki tabwanin raoi nanona.” (1Uea 11:4) Ao e koreaki ae kangai n te Baibara ibukin Abiiam, ae te uea naba temanna ae e aki kakaonimaki: “E aki tabwanin raoi nanona nakon Iehova.”—1Uea 15:3.
5. Kabwarabwaraa bwa tera ae nanonaki n te toro iroun Iehova ma te nano ae tabwanin raoi.
5 Tera ngkanne ae nanonaki n te toro iroun Iehova ma te nano ae tabwanin raoi? Te aomata ae tabwanin raoi nanona e aki taromauria te Atua tii ibukina bwa e ataia ae e riai ni karaoia. Ma e toro iroun Iehova ibukina bwa e rangi n tangiria ao e karinea. Tiaki tii ngaia ma e kateimatoa naba te tangira anne ao te karinerine i nanoni maiuna.
6. Ti na kangaa ni kona ni kateimatoa nanora ae tabwanin raoi? (Taeka N Rabakau 4:23; Mataio 5:29, 30)
6 Ti na kangaa ni kona ni kakairi irouia ueea aika kakaonimaki ao ni kateimatoa nanora ae tabwanin raoi? Ti riai n rarawa nakoni bwaai aika kona ni kamamaara tangiran Iehova iroura. N te katoto, ti riai n taratara raoi ma baika ti mamatakuakini ke ni kakaraoi n ara tai ni kaakibotu. Ti riai naba n taratara raoi bwa ti na aki rineiia raoraora aika a na kairira nakon iangoan ae te mwane bon te kabanea ni kakawaki n te maiu aei. Ngkana ti noria bwa iai te bae kamamaraa tangiran Iehova iroura, ti riai ni waekoa ni kanakoa.—Wareka Taeka N Rabakau 4:23; Mataio 5:29, 30.
7. Bukin tera ngkai e kakawaki bwa ti na rarawa nakoni kariri aika bubuaka?
7 Ti aki riai ni kariaia bwa e na bwenaua nanora. Ngkana ti aki taratara raoi, ti kona ni mwamwanaira i bon iroura n iangoan ae ti aki kona n ruanikai ni kariri aika bubuaka, ibukina ngkai ti toro iroun Iehova. N te kabotau, iangoia bwa ko a tibwa tia ni kaitiaka am auti, ao e a kare naba te ang n uota te bubu ma te baareka. E na tera ae e na riki ngkana ko katikui am winto ma am mataroa ni kauki? E na boni waekoa n rin te bubu ma te baareka n am auti. Ti kona ni kabotaua aei ma ara iraorao ma Iehova. Ti riai ni karaoa ae bati riki nakon tii kakaraoani baika raraoi aika a na kaanira ma Iehova. N aron ae ti aki tangiria bwa e na rin te baareka i nanon ara auti, ti riai naba n tuka rinin te bwai teuana i nanora ae e na kona ni kamamaraa tangiran Iehova iroura.—IEbe. 2:2.
A RAIRI NANOIA MAN AIA BURE
8-9. Tera aron te Uea are Tawita ao te Uea are Etekia ngke a boaaki? (Nora te taamnei ni te maekatin.)
8 N aron ae ti noria mai mwaina, e karaoa te bure ae kakaiaki te Uea are Tawita. Ma ngke e kataetaeaki iroun te burabeti are Natan ibukin ana bure, ao e nanorinano Tawita n raira nanona. (2Tam. 12:13) Ti kona n nora ana rairannano ni koaua n ana taeka ake a koreaki n Taian Areru 51. E aki bakaaea te nanokawaki Tawita bwa e na mwamwanaa Natan ke n totokoa iai te tuuaa.—TaiAre. 51:3, 4, 17, atun te areru.
9 E bure naba te Uea are Etekia nakon Iehova. E koreaki ae kangai n te Baibara: “E a kainikatonga nanona, ao e a karokoa iai te un n ekianako ao n ekaanako Iuta ma Ierutarem.” (2Rong. 32:25) E aera ngke e a manga kamoamoa Etekia? E bae n namakina te kakannato ibukini kaubwaina, tokanikaina i aoia I-Aturia, ke kamarurungana man te aoraki n te aro ni kakai. E boni bae ni kairaki n te kainikatonga bwa e na kamoamoaa kaubwaina nakoia kaaini Baburon, ao ibukin anne e a boaaki iroun te burabeti are Itaia. (2Uea 20:12-18) Ma n aron Tawita, e nanorinano Etekia n raira nanona. (2Rong. 32:26) N tokina, e iangoia Iehova bwa te uea ngaia ae kakaonimaki ae “teimatoa ni karaoa ae eti.”—2Uea 18:3.
Te Uea are Tawita ao te Uea are Etekia ngke a kananorinanoia n rairi nanoia imwini karaoan te bure (Nora barakirabe 8-9)
10. Tera aron te Uea are Amatia ngke e kaetaki?
10 Ni kaitaraan anne, e karaoa ae eti Uean Iuta ae Amatia “ma tiaki ma te nano ae tabwanin raoi.” (2Rong. 25:2) Tera te kairua are e karaoia? Imwini buokana iroun Iehova ni kataenikaiia tibun Etom, e a bobaraaki Amatia n taromauria atuaia tibun Etom. c Ao ngke e kaetaki iroun ana burabeti Iehova, ao e aki kan ongo te uea ao e kanakoa te burabeti.—2Rong. 25:14-16.
11. Ni kaineti ma 2 I-Korinto 7:9, 11, tera ae ti na karaoia bwa e aonga ni kabwarai ara bure Iehova? (Nori naba taamnei.)
11 Tera reireiara mani katoto aikai? Ti riai n rairi nanora man ara bure ao ni kabanea ara konaa n aki manga karaoi. Ma tera arora ngkana ti anganaki te reirei ni kairiri mairouia unimwaanen te ekaretia, i aon naba te bwai teuana ae ti iangoia bwa e taraa n uarereke? Ti aki riai n namakinna bwa e a aki butimwaeira Iehova ke unimwaane. A kainnanoa naba te reirei ni kairiri ao boaakia uean Iteraera aika raoiroi. (Ebera 12:6) Ngkana ti kaetaki, ti riai (1) ni butimwaeia ma te nanorinano, (2) ni karaoi bitaki aika riai, ao (3) n teimatoa n toro iroun Iehova ma nanora ni kabane. Ngkana ti raira nanora man ara bure, ao Iehova e na boni kabwarai ara bure.—Wareka 2 I-Korinto 7:9, 11.
Ngkana ti kaetaki, ti riai (1) ni butimwaeia ma te nanorinano, (2) ni karaoi bitaki aika riai, ao (3) n teimatoa n toro iroun Iehova ma nanora ni kabane (Nora barakirabe 11) f
A NIMTA TE TAROMAURI AE KOAUA
12. Tera riki kaokoroia ueea aika kakaonimaki ma ueea aika aki kakaonimaki?
12 A nimta te taromauri ae koaua ueea ake e iangoiia Iehova bwa a kakaonimaki. Ao a kaungaia aia aomata bwa a na karaoa naba anne. Eng, a bon aki kororaoi n aron ae ti noria. Ma a taromauria Iehova n tii ngaia ao a mwakuri korakora ni kamaunai bouannanti n te aba. d
13. Bukin tera Iehova ngke e motika taekan te Uea are Aaba bwa e aki kakaonimaki?
13 Bukin tera Iehova ngke e motiki taekaia ueea tabeman bwa a aki kakaonimaki? Ni koauana a aki bubuaka bwaai ni kabane ake a karaoi. E kaota naba te nanorinano te Uea ae Aaba ao e uringaaba ngke e boutokaa baireani kamatean Nabota. (1Uea 21:27-29) E katei naba kaawa ao e totokanikai naba ngke e buaka ibukia I-Iteraera. (1Uea 20:21, 29; 22:39) Ma e boutokaa te taromauri ae kewe Aaba i aani kaririana irouni buuna. Ibukin aei, e aki te roko n raira nanona.—1Uea 21:25, 26.
14. (a) Bukin tera Iehova ngke e iangoa te Uea are Reoboam bwa e aki kakaonimaki? (b) Tera te bwai ae a titeboo iai angiina ueea aika aki kakaonimaki?
14 Iangoa te uea riki temanna ae aki kakaonimaki ae Reoboam. N aron ae taekinaki mai mwaina, e kakaraoa ae raoiroi n ana tai ni kairiri. Ma ngke e a e rangi ni korakora ana tautaeka n uea, ao e a kitana naba ana Tua Iehova ao ni boutokaa te taromauri ae kewe. (2Rong. 12:1) Imwin anne, e a taromauria Iehova n tabetai ao e taromauri naba atua ni kewe. (1Uea 14:21-24) Tiaki tii Reoboam ao Aaba ueea aika katoka taromaurian Iehova. Ni koauana bon angiina i buakoia ueea aika aki kakaonimaki aika a boutokaa te taromauri ae kewe n aanga tabeua. E teretere raoi bwa e rangi ni kakawaki i matan Iehova nimtan te taromauri ae koaua, ao e boboto iai taraan te uea temanna irouna bwa e raoiroi ke e buakaka.
15. Bukin tera bwa e kakawaki iroun Iehova bwa ko na nimta te taromauri ae koaua?
15 Bukin tera ngke e rangi ni kakawaki iroun Iehova te taromauri? Bukina teuana, bwa bon tabeia ueea kairaia ana aomata te Atua nakon te taromauri ae koaua. E kairiri naba te taromauri ae kewe nakoni buure riki tabeua aika kakaiaki ao mwakuri n ribuaka. (Otea 4:1, 2) Irarikina, a boni katabuaki nakon Iehova uean Iteraera ao tibun Iteraera. Ngaia are ngke a aki kakaonimaki nakon Iehova ao n taromauri atua aika kewe, a a taekinaki iai n te Baibara bwa a karaoa te wene ni kimoa. (Ier. 3:8, 9) Ngkana e karaoa te wene ni kimoa temanna, e a bure iai nakoni buuna. N aron naba anne, ngkana e karaoa te taromauri ae kewe ana toro Iehova ae e a tia ni katabuaki nakoina, e bure iai nakon Iehova ao e karawawataa nanona. e—TuaKau. 4:23, 24.
16. Tera riki kaokoron te aomata ae raoiroi ma ae buakaka n ana taratara Iehova?
16 Baikara reireiara aika ti karekei? Ti bon riai ni motinnanoia bwa ti na rarawa nakon te taromauri ae kewe. Ma ti riai naba n nimta te taromauri ae koaua ao n teimatoa ni katabetabeira ni boutokaia. E kamataataa te burabeti are Maraki kaokoron te aomata ae raoiroi ma ae buakaka n ana taratara Iehova. E korea ae kangai: “Ane kam na manga ataa te kaokoro i marenan te aomata ae raoiroi ma te aomata ae buakaka, ao i marenan ane e toro iroun te Atua ma ane e aki toro irouna.” (Maraki 3:18) Ngaia are ti aki riai ni kariaia te bwai teuana, n ikotaki naba ma aki kororaoira ao ara kairua, bwa a na kabwarai nanora ao ti nang aki toro iai iroun te Atua. Bon te bure ae kakaiaki ngkana ti a manga aki toro iroun Iehova.
17. Bukin tera bwa ti riai n taratara raoi ni kaineti ma rineani buura?
17 Ngkana akea buum ao ko iangoa te mare, ko nora irekereken ana taeka Maraki ni kaineti ma te toro iroun te Atua, ma karaoan am motinnano ibukini rineani buum? E bae n iai tabeua aroaron te aomata aika raoiroi, ma ngkana te aomata anne e aki toro iroun te Atua ae koaua, e raoiroi ngkanne i matan Iehova? (2Kor. 6:14) E na buokiko buum ni mare anne n teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova? Iangoa aei: E bae n iai aroaroia aika raraoi buun te Uea are Toromon ake beekan. Ma a bon aki taromauria Iehova ao a ananaa nanon Toromon teutana mwin teutana nakon te taromauri ae kewe.—1Uea 11:1, 4.
18. Tera ae a riai n reireinia iai natiia kaaro?
18 Kaaro, kam kona ni kamanenai rongorongoia ueea aika n te Baibara ni karikirakea iai ingaingan nanoia natimi ibukin taromaurian Iehova. Buokiia bwa a na ataia ae Iehova e motika taekan te uea bwa e raoiroi ke e buakaka, ni kaineti ma arona n nimta te taromauri ae koaua. Reireinia natimi n ami taeka ao n ami katoto ae a moanibwai riki baika irekereke ma te onimaki n aron te ukeuke n reirei n te Baibara, kaakaean te taromauri, ao iriran te mwakuri ni minita, nakoni bwaai ni kabane. (Mat. 6:33) Bwa ngkana kam aki ao ane a na iangoia natimi ae a riki bwa Ana Tia Kakoaua Iehova, tii ibukin ae aia karo taani Kakoaua. Ao n tokina, e na aki momoanibwai irouia te taromauri ae koaua ke a nang boni kitanna raoi.
19. Tera te kantaninga ibukin ane e a manga aki toro iroun Iehova? (Nora naba te bwaoki ae “ Ko Kona n Okira Iehova!”)
19 Ngkana iai ae e a manga aki toro iroun Iehova, nanona bwa ai akea te kantaninga ibukina? Tiaki ngaia anne, ibukina bwa e kona n raira nanona ao ni manga boutokaa te taromauri ae koaua. Ni karaoan anne, e riai ni bwaina te nanorinano ao ni butimwaea te ibuobuoki mairouia unimwaanen te ekaretia. (Iak. 5:14) E materaoi riki ana kakorakora ngkana e a manga karekea akoana mairoun Iehova!
20. Tera aron Iehova n iaiangoira ngkana ti kakairi irouia ueea aika kakaonimaki?
20 Tera ngkanne reireiara ae ti karekea mairouia uean Iteraera? Ti kona n riki n aroia ueea aika kakaonimaki ngkana ti kateimatoa nanora ae tabwanin raoi nakon Iehova. Ti bia karekei reireiara man ara kairua, ti bia rairi nanora, ao ni karaoi bitaki aika riai. Ao ti bia ururinga kakawakin nimtan taromaurian te Atua ae tii temanna ae koaua. Ngkana ko teimatoa n nimta Iehova, ao ane e na iangoiko bwa ko kakaraoa ae eti i matana.
ANENE 45 Baika I Iaiangoi Aika Memena i Nanou
a N te kaongora aei, ao te taeka ae “uean Iteraera” e kaineti nakoia ueea ni kabane aika tautaeka i aoia ana aomata Iehova, e ngae ngke a kairiri n te tautaeka n uea ni baronga ake uoua ae Iuta, n te tautaeka n uea ni baronga ake tebwina ae Iteraera, ke i aoia baronga ake 12 ni kabane.
b KABWARABWARAAN TE TAEKA: N angiin te tai ao e kakabonganaaki n te Baibara te taeka ae “te nano” ni kabwarabwarai bwaai ni kabane aika mena i nanon te aomata, n ikotaki ma baike e tangiri, ana iango, aroarona, maiuna, ana konabwai, ao tiana.
c E oti raoi bwa bon te bwai ae kakaraoaki irouia ueea aika beekan taromaurian atuaia te natannaomata are e kataenikaia.
d E karaoi buure aika rawawata te Uea are Ata. (2Rong. 16:7, 10) Ma e mwaneweaki arana n te Baibara. E ngae ngke e rawa ni kaetaki n te moantai, ma imwina ao e raira nanona. Ibukin aroarona aika raraoi e a kakeaaki ana kairua. N aron naba anne, e taromauria Iehova n tii ngaia Ata ao e kataia ni kamaunai bouannanti man ana tautaeka n uea.—1Uea 15:11-13; 2Rong. 14:2-5.
e E oti n te moan ao n te kauoua n tua are n te Tua Rinanoni Mote bwa ko aki riai n taromauria temanna ke te bwai teuana ma bon tii Iehova.—TeOti. 20:1-6.
f KABWARABWARAAN TAAMNEI: Te tari te mwaane ae ataei ae kaota ana iango ni kaineti ma aron te tari te mwaane temanna ni moi manging. E nanorinano te tari te mwaane ni butimwaea te reirei ni kairiri, e karaoi bitaki aika riai, ao e teimatoa n toro iroun Iehova ma te kakaonimaki.
