1, 2. (a) Baikara kangaanga aika a rinanoi aomata aika bati ni boong aikai, ao tera mwia? (b) Tera te kantaninga ni koaua n Itaia 41:10, 13?

E TAKU te tari te aine ae te urekura bwaiania ae mare ma unimwaanen te ekaretia: “E ngae ngke I teimatoa n irira au babaire ni bwaai n taamnei, ma I kabokorakora ma te raraoma i nanon ririki aika bati. E kangaanga rekeni matuu iai, e rota marurungiu, e rotakibuaka iai aroarou nakoia tabemwaang, ao n tabetai e a bwara nanou ao kaanga I a kani karabaai i nanon te bwangabwanga.”

² Ko kona n ota n ana namakin te tari anne? E kananokawaki bwa ti rinanoni kangaanga aika rangi ni bati n ana waaki ae buakaka Tatan, ake a kona ni karekea te raraoma ao te rawawata. E kona n riki anne bwa kaanga te atinro ae rooaki iai te booti ao e a aikoa kona ni buti. (TaeRab. 12:25) Tera ae kona ni karekea iroum te namakin anne? Tao ko tabe ni kabokorakora ma rawawatam ni maten ae tangiraki iroum, aorakim ae kakaiaki, katauraoani baika a kainnanoi kaain am utu n aki ongea kangaangan te kataumwane, ke te bwainikirinaki. Imwin tabeua te tai, e kona ni kekerikaaki korakoram man te rawawatannano. E kona naba ni kabuaa kukureim. Ma ko kona ni kakoauaa ae e tauraoi bain te Atua ni buokiko.​—Wareka Itaia 41:10, 13.

3, 4. (a) Tera aroni kamanenaan te taeka ae ‘te bai’ n te Baibara? (b) Tera ae kona ni kabwakai baira?

³ E kamanenaaki n angiin te tai n te Baibara bwain te rabwata tabeua ni kabwarabwarai iai aroaro ke mwakuri aika kakaokoro.  N te katoto, e mwaneweaki te bai bubua ma bubua te tai. Ngkana e kakorakoraaki bain te aomata e kona n nanona kaungaana, kateimatoaana, ao anganakina te korakora ibukin te mwakuri. (1Tam. 23:16, kabwarabwara mai nano; Etira 1:6, kabwarabwara mai nano) E kona naba n nanonaki iai te iango ae raoiroi ao ae kakukurei n taai aika imwaira.

⁴ E kamanenaaki n tabetai kabwakaan te bai n te aro ni kaikonaki ibukini kabwarabwaraan te aomata ae bwarannano, e rawawata, ke akea ana kantaninga. (2Rong. 15:7, kabwarabwara mai nano; Ebera 12:12) N angiin te tai, e bwara nanon te aomata ngkana e riki anne. Ngkana ko rinanoni baika karawawata ke baika rotakibuaka iai rabwatam, am iango, ke am onimaki, e na reke ia ninikoriam ae ko kainnanoia? Ko na kangaa ni kaungaaki ao ni kakorakoraaki bwa ko na nanomwaaka ao ni kukurei?

5. (a) Tera ae ti kona ni karaoia ngkana a riki kangaanga, ma tera ae ti riai n ururingnga? (b) Tera ae ti na maroroakinna?

⁵ Wareka Tebania 3:16, 17. N oneani mwin are ti na taonakinako n te maaku ao te bwarannano, ae titeboo iai ma ti kabwakai baira, ti a kaoaki iroun Tamara ae Iehova ae mumutiakinira bwa ti na ‘kabanei ara iango n raraoma ni kaaki i aona.’ (1Bet. 5:7) Ti kona n ururinga te baere a tuangaki tibun Iteraera iroun te Atua, bwa e mwaaka ‘baina ae e aki rangi ni kororo n te aro are e a aki kona ni kamaiuia’ ana toro aika kakaonimaki ni koaua. (Ita. 59:1) Ti na maroroakin tenua katoto man te Baibara aika rianako ake e kaotaki iai nanon Iehova ao ana konabwai ni kakorakoraia ana aomata bwa a na karaoa nanona, n aki ongei kangaanga aika taraa n riao. Nori aroni katoto aikai ni kona ni kakorakorako.

6, 7. Baikara reireiara aika kakawaki man tokanikaia tibun Iteraera i aoia tibun Amareka?

⁶ Ngke a a tibwa kainaomataaki tibun Iteraera n te kakai man tautoronakia i Aikubita, a a buakanaki naba irouia tibun Amareka. E ongeaba Iotua n ana kairiri Mote ao e ninikoria ni kairiia tibun Iteraera nakon te buaka. N te tai anne ao Mote e kaira Aaron ma Uura nakon te maunga ae uarereke ae uakaan, are a kona n nora iai te marae ni buaka. A birinako mwaane akanne man te buaka bwa a maaku? A aki!

⁷ E mwakuria kanoan te babaire Mote are e a karekea tokanikaia. E teimatoa Mote n tabekirake baina ma ana oko te Atua ae koaua. Ngkana e teimatoa ni karaoa anne Mote, ao Iehova e kakorakoraia tibun Iteraera ao a a taenikai tibun Amareka. Ma ngkana a kakaii baini Mote ao e kabwakai, ao a a taua aon te buaka tibun Amareka. A kawaekoaia Aaron ma Uura n “anaa te atibu bwa e na tekateka i aona [Mote], ao a nangoi baina Aaron ma Uura, temanna n iterana teuana ao are temanna n iterana are teuana, n te aro are a a teimatoa n tei baina ni karokoa bungin taai.” Eng, a tokanikai tibun Iteraera mani bain te Atua ae korakora.​—TeOti. 17:8-13.

8. (a) Tera are e karaoia Ata ngke a kakamaakaki kaain Iuta irouia I-Itiobia? (b) Ti na kangaa ni katotonga Ata n onimakina te Atua?

⁸ E kaotia naba Iehova bwa e aki rangi ni kororo baina n ana bong te Uea are Ata. A bati buaka aika taekinaki n te Baibara, ma te taanga ni buaka ae moan te bubura bon ana taanga Teera ae te I-Itiobia. Bon 1,000,000 mwaitiia ana tautia aika bane aroia. E kuri n uoua okiokini mwaitiia ana taanga Ata n aia taanga I-Itiobia. Ko a kona n ota ngkanne ae e rangi ni kai reke iroun Ata te raraoma, te maaku, ao kabwakaani baina bwa e a konaaki. Ma e  waekoa Ata ni wetea Iehova ibukini buokana. N aia taratara taani buaka, e taraa ni kangaanga kataean aia kai I-Itiobia, ma “e konai bwaai ni kabane te Atua.” (Mat. 19:26) E kaota mwaakana ae korakora ao “e kataenikaiia I-Itiobia Iehova i matan Ata,” are ‘tabwanin raoi nanona nakon Iehova ni kabane maiuna.’​—2Rong. 14:8-13; 1Uea 15:14.

9. (a) Tera are e kaira Neemia bwa e na waakina manga katean oon Ierutarem? (b) E kangaa Iehova ni kaekaa ana tataro Neemia?

⁹ Iangoa ana namakin Neemia ngke e nako Ierutarem. Kaanga ai bon akea kamanoan te kaawa, ao a a rangi ni bwara nanoia raona n I-Iutaia. E karika kerikaakin aia mwakuri baia I-Iutaia ao tokin aia mwakuri ni manga katea oon Ierutarem, kakamaakaia irouia taani kakaaitara aika ianena. E kariaia te bwai ane riki anne Neemia bwa e na kabwakai baina bwa e a bwara nanona? E aki! N aroni Mote, Ata, ao ana toro Iehova aika kakaonimaki, e a kamani karikirakea naba Neemia onimakinan Iehova rinanon te tataro. E karaoa naba anne n te tai aei. E kaekaaki ana onnon Neemia ibukini buokana iroun Iehova ngke a kaaitarai baika a kona n iangoi I-Iutaia bwa bwaai n tutuki aika taraa n riao. E kamanena te Atua ‘mwaakana ae korakora’ ao ‘baina ae korakora’ ni kakorakoraia iai I-Iutaia ake a kabwakai baia. (Wareka Neemia 1:10; 2:17-20; 6:9.) Ko kakoauaa ae e kamanena Iehova ‘mwaakana ae korakora’ ao ‘baina ae korakora’ ni kakorakoraia iai ana toro ni boong aikai?

10, 11. (a) E kangaa Tatan ni kataia ni kabwakai baira? (b) Tera ae e kamanena Iehova ibukini kakorakoraakira? (c) Ko kangaa ni kakabwaiaaki n ana reirei te Atua ao te reirei ni kataneiai?

¹⁰ Ti ataia raoi bwa e na bon aki kabwakai baina te Riaboro n arona ni kakorakoraa ni katoki ara mwakuri ni Kristian. E kamanenai keewe ao bwaai ni kakamaaku mairouia tautaeka, mataniwi n Aaro, ao taan tannako man te koaua. Tera tiana? Boni kamamaraani baira n ara mwakuri n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae taekan te Tautaeka n Uea. Ma e ngae n anne, e kona Iehova ao e kani kakorakoraira rinanon taamneina ae raoiroi. (1Rong. 29:12) E rangi ni kakawaki butiian te Atua taamneina bwa ti aonga ni kona n tokanikai i aon Tatan ao kangaanga aika n ana waaki ae buakaka. (TaiAre. 18:39; 1Kor. 10:13) Ti kakaitau naba bwa iai iroura Ana Taeka te Atua ae reke rinanon te taamnei ae raoiroi. Iangoi naba amwarake n taamnei man te Baibara aika ti karerekei ni katoa namwakaina. A taekinaki ana taeka Tekaria 8:9, 13 (warekia) n taini manga katean te tembora i Ierutarem, ao a kaineti raoi nakoira.

¹¹ Ti rangi ni kakorakoraaki naba n ana reirei te Atua n ara bobotaki ni Kristian, ruunga, bwabwaro, ao kuura n reirei n ara botaki. Ti buokaki n te reirei ni kataneiai anne bwa ti na beku ma te nano ae eti, ti na katei tiara n te onimaki, ao ni kakororaoi tabera ni Kristian aika bati. (TaiAre. 119:32) Ko ingainga ni kani karekea korakoram man ana reirei te Atua?

12. Tera ae ti riai ni karaoia bwa e aonga n nene ara onimaki?

¹² E buokiia Iehova tibun Iteraera ni kataenikaiia tibun Amareka ao I-Itiobia, ao e angan Neemia ma raona korakoraia ni katiaa te mwakuri ni kateitei. E na anganira naba te Atua te korakora bwa ti na tei n nene ni kaitaraa te bwainikirinaki, te aki bwerengaki, ao te raraoma, bwa ti aonga ni waakinaanako ara mwakuri n uarongorongo. (1Bet. 5:10) Ti aki kantaningaa Iehova bwa e na karaoi kakai ibukira. Ma ti riai ni karaoi tabera. E irekereke anne ma warekan Ana Taeka te Atua ni katoabong,  ara katauraoi ibukini bobotaki ao irirakia ni katoa wiki, kanoaakin ara iango ma nanora n te ukeuke n reirei i bon iroura ma te taromauri n utu, ao ai onimakinan Iehova n te tataro n taai nako. Ti bia aki kariaia baika ti tangiri ao ara mwakuri bwa a na katikiiranako mani baika e a tia ni katauraoi Iehova ibukini kakorakoraara ao kaungaakira. Ngkana ko namakinna bwa a a bwaka baim n itera aikai, bubutiia te Atua buokam. Ao nora aron taamneina ni ‘mwamwakuri i nanom bwa ko aonga ni karekea nanom ma ni mwakuri.’ (IBir. 2:13) Ma tera ae ko kona ni karaoia ibukini kakorakoraani baia tabemwaang?

13, 14. (a) E kangaa ni kakorakoraaki temanna te tari te mwaane imwini mateni buuna? (b) Ti na kangaa ni kakorakoraia tabemwaang?

¹³ E karinira Iehova n te botaki n itaritari ae katobibia te aonnaba ae kaainaki irouia taan taromauria aika mwamwannano ake a na kaungaira. Uringnga bwa e korea aei te abotoro Bauro: “Kakorakorai baai aika tinetine ao bubuaniwae aika mamaara, ao kam na teimatoa ni kaetietii kawaini waemi.” (Ebera 12:12, 13) A bati Kristian n te moan tienture ake a karekea te aeka n ibuobuoki anne mairouia tariia n te onimaki. E riki naba anne ni boong aikai. E taku te tari te mwaane temanna imwini mateni buuna ao aitarana ma baika kammaraki: “I ataia ae ti aki kona n rineia bwa tera ae ti na kataaki iai, n ningai, ao mwaitira okiokina. E riki te tataro ao te ukeuke n reirei i bon irou bwa kaanga te bwai n uaua ni kamaiu ae I teimatoa ni beibeti iai. Ao I rangi ni kabebeteaki n aia boutoka taari. I a ataa kakawakini karikirakean au iraorao ae kaan ma Iehova imwain rikini kangaanga.”

¹⁴ A nangoa baini Mote Aaron ma Uura n taini buakanakia irouia tibun Amareka. Ibukira ngkanne, ti kona naba ni kakaaei aanga ni boutokaia iai tabemwaang ao n angania te ibuobuoki ae manena. Nakoia antai? Te koraki aika kabokorakora ngkai ma kangaanga ibukin te kara, te aoraki, te bwainikirinaki mairouia aia utu, te maroaa, ke buan ae tangiraki irouia. Ti kona naba ni kakorakoraia rooro n rikirake ake a kaririaki nakoni mwakuri aika bubuaka ke ukeran te bwai ae aongkoa te kakabwaia n te waaki ae ngkai, ae tao te reirei, te mwane, ke te nakoa. (1Tet. 3:1-3; 5:11, 14) Ukeri aanga aika ko na kaota iai tabeakinaia tabemwaang n te Tabo n Taromauri, n te mwakuri ni minita, ngkana kam kaai n amwarake, ke ni maroro n te tareboon.

15. Tera aron rotakia taari n taeka aika raraoi?

¹⁵ Imwin ana tokanikai ae kamimi Ata, e a kaungaaki ma ana aomata iroun te burabeti ae Ataria n taeka aikai: “Kam na korakora ngkami, ao tai kabwakai baimi, bwa e na bon reke kaniwangan ami mwakuri.” (2Rong. 15:7, kabwarabwara mai nano) E kaungaaki n aei Ata bwa e na karaoi bitaki aika bati ibukini kaokan te taromauri ae itiaki. N aron naba anne, e korakora rotakin nanoia tabemwaang n am taeka aika raraoi. Ao ko kona ni buokiia bwa a na teimatoa ni beku ibukin Iehova. (TaeRab. 15:23) Tai mwaninga ae a kakorakoraaki taari ngkana ko katea baim ao n anga am kaeka aika kaungaunga n taiani bobotaki.

16. A na kangaa unimwaane ni kakorakorai baia kaain te ekaretia n aron Neemia? Taekini katoto ibukin aroia taari ni buokiko.

¹⁶ A kakorakoraaki bain Neemia ma raona ibukin te mwakuri man ana boutoka Iehova. Ibukin anne, a a katiaa oon Ierutarem tii i nanon 52 te bong! (Neem. 2:18, kabwarabwara mai nano; 6:15, 16) E aki tii kaira te mwakuri Neemia ma e anga naba baina ni buoka katean oon Ierutarem. (Neem. 5:16) N aron anne, a bati naba  unimwaane aika tatangira aika katotonga Neemia n anga baia n te mwakuri ni kateitei ke kaitiakan ao onobwaian aia Tabo n Taromauri. A kakorakoraaki naba irouia unimwaane naake a tabeaianga nanoia ake a mamaara baia, n aroia ni mwakuri ma ngaiia n te mwakuri ni minita ao ni kawariia ibukini kaungaakia.​—Wareka Itaia 35:3, 4.

17, 18. Ngkana ti kaaitarai kangaanga ke ti raraoma, tera ae ti kona ni kakoauaa raoi?

¹⁷ E karekea te katiteuanaaki te kaai ni mwakuri ma taari. E karikirakei naba iraorao aika teimatoa ao ni kakorakoraa onimakinani kakabwaia aika a na waekoa n reke i aan Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ngkana ti kakorakorai baia tabemwaang, ti a buokiia iai n nanomwaaka i aani baika kabwaranano ao ni kateimatoa aia kantaninga aika raraoi ma ni kakukurei ibukin taai aika imwaia. Irarikina, karaoan anne ibukia tabemwaang ti buokaki iai n teimatoa ni kaatuui ara iango i aoni bwaai n taamnei ao ni kakoauai baike e katauraoi te Atua ibukira nakon taai aika imwaira. Eng, a kakorakoraaki naba iai baira.

¹⁸ N noran aron Iehova n taai aika kakaokoro ni boutokaiia ana toro aika kakaonimaki rimoa, e riai ni karikirakea iroura ngkai onimakinana. Ngaia are ngkana ko aitara ma kariri ao kangaanga, “tai kabwakai baim”! Ma tataro nakon Iehova, ao kariaia baina ae mwaaka bwa e na kakorakorako ao ni kairiko nakoni kakabwaia man te Tautaeka n Uea.​—TaiAre. 73:23, 24.